Merita Isufi/
Seminari i XVII Mbarëkombëtar me temë “Metodologji të mësimdhënies së gjuhës shqipe dhe të kulturës shqiptare në diasporë e në mërgatë” u mbajt në ‘Hotel Sirius’ në Prishtinë me datën 18 – 21 korrik, 2024. Ky seminar u mundësua nga dy ministritë: Ministria e Arsimit të Shqipërisë dhe Ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës së Kosovës në bashkëpunim me ‘Qendren e Botimeve për Diasporën. Moderatorët ishin zyrtarë nga Kosova dhe Shqipëria. Me fjalet e tyre përshëndetëse na nderuan Z. Albin Kurti, Kryeministër i Republikës së Kosovës, Znj. Donika Gërvalla Schwarz, Zëvendëskryeministre dhe Ministre, MPJD, Arbërie Nagavci, Ministre, Ogerta Manastirliu, Ministre, MAS etj. Pjesëmarrës ishin mëse 160 mesues/e nga mbarë mërgata shqiptare.
Rreth 20 tema dhe ligjërata interesante u paraqitën nga studiues, mësues, dhe autorë, të shoqëruara me fakte dhe dëshmi mbi mësimin e gjuhës dhe kulturës në diasporë dhe në vend. Ndër to, unë pata nderin te paraqitem me temën “Pema ime familjare” – Krijojmë kujtime, ndërtojmë lidhje, shkëputur nga libri im i dytë i shkruar në dy gjuhë ‘Eja Dea’ Shqip & Anglisht. Qëllimi i krijimit të librave dygjuhësh është të krijojmë dhe të zhvillojmë lidhje të qëndrueshme për të gjithë fëmijët shqiptarë që të eksplorojnë traditat e tyre etnike, gjuhën, historinë dhe të shërbejnë si frymëzim edhe për komunitetet e tjera. Rezultatet e këtij projekti mare nga libri permendur me lart i kam paraqitur edhe në aktivitetin e 31 majit të po këtij viti, organizuar në Ambasadën e Kosovës në Londër, ku ishin të përfshira 10 shkolla të ndryshme me nxënës me prejardhje nga të gjitha trevat shqiptare, me banim në Kosovë, Shqipëri dhe Angli. Në disa shkolla kam punuar drejtpërdrejt me fëmijët – mësues dhe prindër, dhe në disa të tjera kam paraqitur udhëzimet e aktivitetit tek mësues/e dhe organizator/e të dedikuar, të cilet kanë bërë një punë të shkëlqyer me fëmijët për realizimin me sukses të këtij projekti. Prezantimi i “Pema ime familjare” në seminarin e mësuesve të diasporës ishte thelbësor jo vetëm sepse përputhet me misionin tim si autore për të fuqizuar fëmijët përmes tregimit apo temave te trajtuara ne baze te tregimeve ne gjuhen shqipe, por edhe me misionin tonë të përbashkët mbarekombetar të ruajtjes së gjuhës dhe identitetit. Gjuha e nënës edukon identitetin dhe dashurinë për atdheun dhe duhet trasheguar sepse Naim Frashëri, një nga figurat më të rëndësishme të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, thekson “Se njerëzit të gjithë vdesin, por jeta s’mbetet e shkretë, gjuha, mëmëdheu mbesin, të patundur përjetë.”
Pema Familjare është e rrënjosur thellë në trashëgiminë kulturore dhe identitetin, e cila është vendimtare për fëmijët në diasporë. Paraqitja e kësaj teme në gjuhën e nënës, jo vetëm që pasuron përvojën e të nxënit të njohurive nga nxënësit, duke theksuar vlerën e gjuhës si një komponent kyç i identitetit, por gjithashtu ndërton lidhje më të forta midis familjeve, shkollave dhe komunitetit më të gjerë, duke i ndihmuar fëmijët të zhvillojnë një ndjenjë të fortë identiteti për veten. Gjuha nuk është vetëm një mjet komunikimi, por edhe një depo e kulturës, historisë dhe traditës, prandaj këto lloj librash dygjuhësh shërbejnë si një urë lidhëse që lidh lexuesit e rinj me origjinën e tyre stërgjyshore, duke i lejuar ata të krenohen me prejardhjen e tyre. Unë si mësuese dhe nënë që ka rritur fëmijët në një nga kryeqytetet më multikulturore dhe multilingual në botë, siç është Londra, dhe së fundmi si autore e librave dygjuhësh për fëmijë, e kuptoj rëndësinë e ruajtjes dhe kremtimit të rrënjëve kulturore, si dhe rëndësinë e bashkëpunimit me institucionet e vendit pritës, prandaj trajtimi i këtyre temave është i domosdoshëm.
Pjesëmarrësit në këtë projekt në përgjithësi, dhe në ligjëratën time paraqitur në seminar në veçanti, theksuan se tema e pemës familjare inkurajon natyrshëm bisedat midis fëmijëve, prindërve dhe gjyshërve të tyre, duke nxitur një kuptim dhe vlerësim më të thellë të rrënjëve familjare dhe lidhjeve ndërmjet brezave, ndërkohë që së bashku i eksplorojnë ato. Fëmijët e diasporës shpesh ndeshen me çështjet e identitetit dhe përkatësisë, prandaj ky projekt me fokus në trashëgiminë familjare, u ofron atyre një mënyrë për të lundruar në këto ndjenja komplekse. Fëmijët përgjigjen pozitivisht kur mendojnë se vlerësohen, inkurajohen dhe respektohen, dhe kur u jepen gjëra interesante dhe të përshtatshme për të bërë. Biseda me fëmijët për kulturën e tyre dhe kulturat e tjera u jep atyre një ndjenjë përkatësie dhe një kuptim të dallimeve. Vlerësimi i diversitetit gjuhësor ju ofron mundësi fëmijëve që të zhvillojnë dhe përdorin gjuhën e tyre amtare në lojën dhe mësimin e tyre. Si profesioniste, ne duhet të tregojmë respekt për gjuhën e secilit fëmijë. Identiteti i tyre personal është besimi që ata krijojnë në botën përreth, besimi per veten, pavarësine dhe vetëvlerësimin. Të gjitha keto arrihen permes bashkëpunimit te hareshëm nga rolet model që kanë përreth.
Paraqitja e kësaj teme “Pema ime Familjare” në seminar lejoi jo vetëm që unë të ndaj njohuritë e mia, por edhe pjesëmarrësve I’u mundesua hapësirë për të dhënë mendimet e tyre, duke filluar tek vetë nxënësit që ishin pjesë e këtij projekti, bashkë me prindërit dhe mësuesit. Prindërit dhe fëmijët ishin të ftuar për të ndarë përvojën e tyre gjatë kohës që krijuan punën e tyre artistike me ndihmën e familjarëve. Ndarja e përvojave reale me te gjithe ne dhe stafin e Ministrisë së Arsimit ishte një qasje e re në seminar. Një theks i veçantë u dha në rolin që mund të luajë letërsia e shkruar në gjuhën e nënës dhe aktivitetet kreative për të ndihmuar fëmijët të gjejnë veten e tyre në vendin ku jetojnë. Paraqitja e kësaj teme nënvizoi potencialin e librave dygjuhësh për fëmijë si mjet edukativ që mund të pasurojë përvojën në klasë, të promovojë ndërgjegjësimin kulturor dhe të mbështesë zhvillimin social-emocional të nxënësve. Qëllimi im me librat dygjuhësh është të siguroj një burim që mbështet prindërit, edukatorët, emigrantët dhe drejtuesit e komunitetit në krijimin e mjediseve efektive me materiale te pershtatshme për mësimin të gjuhës duke patur ne qender te vemendjes familjen. Për ta bërë sa më të kuptueshme, tërheqëse dhe të lehtë aktivitetin, argetuesit kryesor jane prinderit dhe femijet nepermes kohes speciale që ata mund të kalojnë nepermes artit te te lexuarit, dhe te krijuarit. Ne fund, pjesmarresve ne temen e trajtuar u dhurova nga nje kopje te librave te mi: ‘Dea fillon shkollen’ i cili gjendet edhe ne Amazon dhe ‘Eja Dea’. Te dy librat po ashtu gjenden ne Biblotekat Dukagjini dhe Artini ne Prishtin dhe ‘Toena’ne Tirane. Salla ishte e mbushur me pjesëmarrës mësues që ushtronin profesionin e tyre në diasporë për të përcjellë gjuhën dhe kulturën tonë brezave të ardhshëm dhe dhane pershtypjet e tyre positive ndaj temes se trajtuar dhe Librave.
Një përmbledhje e detajuar e kësaj teme u prezantua nga mësuesja, e cila eshte edhe këshilltare pranë Këshillit Bashkiak Merano Itali, e nderuara Dhurata Tusha. Ndër të tjera ajo theksoi rëndësinë e kësaj teme dhe përfshirjen e prindërve si çelësin e suksesit akademik të fëmijës. Ky projekt u mundëson prindërve të marrin një rol aktiv në edukimin e fëmijës së tyre, duke përforcuar idenë se mësimi shtrihet përtej klasës. Ndarja e këtyre eksperiencave të tilla me familjar, edukatorë/mesues dhe zyrtarët e ministrisë ofron njohuri të vlefshme për prejardhjet/perkatesite e ndryshme kulturore të nxënesve. Trajtimi i temave te tilla, po ashtu ndihmon mësuesit të kuptojnë më mirë identitetin dhe prejardhjen e nxënësve të tyre, duke u mundësuar atyre të krijojnë kurrikula më të përgjegjshme nga ana kulturore. Kjo qasje, gjithashtu, lejon ndarjen e njohurive dhe historive ndërmjet brezave, ku fëmijët perforcojne dijet e tyre duke mësuar më shumë për paraardhësit nga prindërit dhe gjyshërit e tyre. Kjo jo vetëm që pasuron të kuptuarit e fëmijës për trashëgiminë e tyre, por gjithashtu ruan traditat dhe historitë kulturore që përndryshe mund të humbasin. Këto iniciativa shërbejnë si një shembull praktik sesi mësimi i bazuar në projekte te tilla mund të zbatohet në mënyrë efektive. Znj. Dhurata theksoi se si projektet praktike dhe reale të këtij lloji mund t’i angazhojnë nxënesit per te hulumtuar më thellë, duke e bërë mësimin më të rëndësishëm dhe më me ndikim.
Këto tema të trajtuara në seminar demonstruan vlerat e bashkëpunimit në arsim dhe treguan se si fokusi e dy vendeve tona në njohjen e sfidave dhe triumfeve ne mergate mund të lehtësojë pervojen e te mesuarit tek nxenësit dhe studentët. Kjo hap edhe dialogun mes familjeve dhe edukatorëve, për një mjedis shkollor më mbështetës dhe kuptues. Une shpresoj që vitin e ardhshëm, ne seminar të kemi edhe një grup prindërish nga vende të ndryshme të diasporës të ndajne mendimet e tyre, vështirësitë, pengesat që hasin për t’ua përcjellë gjuhën amtare fëmijëve të tyre. Vetëm atëherë seminari do të jete i kompletuar. Gjatë këtyre viteve që marrim pjesë në seminare, shpesh shtrohet pyetja rreth interesit që kanë prindërit për të përcjellur gjuhën amtare tek gjeneratat e reja dhe nuk mungojnë as akuzat ndaj tyre, për interesim të pakët ose aspak për t’ua përcjellë gjuhën amtare fëmijëve. Une mendoj se është e drejta e prindërve që të jenë të pranishëm për të dhënë mendimin e tyre, për t’u dëgjuar zëri i tyre dhe ata te kene hapsiren e duhur per t’u përgjigjur drejtpërdrejt pyetjeve të mësuesve apo edhe autoriteteve të vendeve tona. Vetëm atëherë do të sfidojmë pikpamjet apo paragjykimet duke u njohur me përgjigjjet e sakta bazuar në përvojën e tyre origjinale. Kjo na ndihmon të ndjekim hapat e duhur për të përmirësuar pengesat që ata vetë hasin për trashëgiminë e gjuhës sonë të dashur, ruajtjen e identitetit tonë kombëtar, si dhe rëndësinë e integrimit në vendin ku jetojnë. Vetëm atehere kur të kemi një pasqyrë të qartë nga këndvështrime të ndryshme, do të jemi në pozicionin më të favorshëm për të lehtësuar pengesat dhe për të lulëzuar në harmoni drejt së ardhmes. Ky ishte edhe një nder sugjerimet e mia apo një propozim për seminaret e ardhshme, në linkun e pyetësorit, në lidhje me çështjen e efektivitetit të seminarit.
Përfshirja e pranisë së Ministrisë së Arsimit të Shqipërisë dhe Kosovës përforcon rëndësinë e aktiviteteve duke demonstruar se si projekte të tilla mund të rriten ose të integrohen në strategji më të gjera arsimore. Kjo tregon potencialin që nisma të ngjashme të miratohen më gjerësisht, duke promovuar qasje novatore ndaj arsimit që theksojnë trashëgiminë kulturore dhe përfshirjen e komunitetit në ruajtjen e gjuhës, cultures dhe vlerave te vendit te prejsrdhjes.
Vizitat në Bibliotekën Kombëtare “Pjetër Bogdani” si dhe në ekspozitën “Reporting House” ne ish-objektin e Gërmisë, i dhane edhe me shume vlere seminarit. Pas një aktiviteti intensiv 4-ditor, u mirëprit tradita e dhënies së certifikatave të merituara për të gjithë pjesëmarrësit.
Merita Isufi, Londër, UK, gusht 2024.
Rreth autores
Merita Isufi BSc ka një diplomë Nderi në Kriminologji dhe Sociologji. Ajo gjithashtu eshte trajnuese e programit prinderor ‘Forcojme Familjet, Forcijme Komunitetin’. Përvoja shumëvjeçare si edukatore dhe mesuese e fëmijëve, e bëri Meriten të kuptojë rëndësinë e nxitjes së dashurisë për të lexuar që në moshë të re, ku dhe kultivoi një pasion për të shkruar tregime të këndshme për fëmijë. Ajo është autore e librave të dashur për fëmijë “Dea fillon shkollën” dhe ‘Eja Dea’ te cilet janë vlerësuar nga prindërit dhe edukatorët për personazhet simpatikë dhe rrëfimin tërheqës. Përmes stilit të të shkruarit dygjuhësh ajo përqafon identitetin kulturor, ndërton lidhje të forta me fëmijët dhe promovon ndjenjën e përkatësisë. Për të mësuar më shumë rreth Meritës dhe publikimeve të saj të ardhshme, ndiqeni atë në Facebook dhe Instagram @MeritaIsufi.