ESSE – Page 122 – Dielli

UÇK ja ishte partner politik i besueshëm për ndërkombëtarët lidhur me vendosjen e paqes në Kosovë

May 15, 2023 by s p

Shkruan Dr. Lulzim Nika/

Të gjitha dokumentet e kohës, në veçanti ato të Arkivave të deklasifikuara nga Arkivat amerikane, dëshmojnë për rolin konstruktiv të liderëve politikë të UÇK-së dhe angazhimin e tyre për arritjen e paqes në Kosovë.

Dokumentet më të çmuara gjatë hulumtimit personal, janë ato të Arkivit të presidentit Klinton që për herë të parë iu ofrohen hulumtuesve dhe publikut. Pas kërkesës time, nga tetori i vitit të kaluar dhe lejes për qasje në ato dokumente, kam qenë i përkushtuar për të gjurmuar sa më shumë dokumente që kanë të bëjnë me marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe ShBA-së.

Këtu, sipas dokumenteve, dëshmohet roli i veçantë i disa personaliteteve shqiptare që patën ndikim vendimtar për lirinë dhe të ardhmen e Kosovës.

Në tetor të vitit 1998, amerikanët në mesin e shumë partnerëve për të arritur paqen në Kosovë e trajtonin edhe bashkëpunimin me UÇK-në si faktori më i rëndësishëm për një marrëveshje paqësore për Kosovën. Këtë e dëshmojnë shumë shkresa dhe dokumente të kohës të bëra nga zyrtarë të qeverisë amerikane.

Në analizat e shërbimit inteligjent amerikan, një rol të veçantë dhe shumë të rëndësishëm të bashkëpunimit për lirinë e Kosovës, zë presidenti Ibrahim Rugova, që mund të thuhet me një fjalë, nga këto dokumente, ishte projektuesi dhe ndërtuesi i autostradës diplomatike të shtetit të Kosovës me Amerikën (Dok. FOIA 2017- 0034- F Ibrahim Rugova).

Një rol të rëndësishëm, në këto analiza të shërbimit inteligjent amerikan, i kushtohet edhe liderit politik të UÇK-së, Hashim Thaçit, me ç’rast vlerësohet si partner kryesor në arritjen e paqes dhe stabilitetit të ardhshëm të Kosovës.

Besimi në udhëheqësit e UÇK-së ishte aq i madh dhe bashkëpunimi aq i ngushtë, sa në një rast me diplomatët evropianë, vetë sekretarja e shtetit, Albright, thotë se “ju garantoj që këto obligime ndërkombëtare, UÇK-ja do t’i zbatojë në përpikëri, pasi liderët e saj, Hashim Thaçi e Kadri Veseli, kanë dëshmuar lidership të përgjegjshëm dhe shumë konstruktiv në arritjen e paqes në Kosovë” (Dok.FOIA 2019-0344 F George Stephanopoulos and Kosovo: Box 1.).

Po ashtu, në bisedat e presidentit Klinton dhe Jelcinit nëpërmjet telefonit, pas hyrjes së trupave të NATO-s në Kosovë, presidenti Klinton thotë se “liderët politikë të UÇK-së kanë dëshmuar lidershipin e një force, të përgjegjshëm dhe ndërtues të një Kosove të barabartë për të gjithë”.

Rol të veçantë dhe shumë të rëndësishëm për ndërkombëtarët e sidomos për amerikanët, ishte edhe transformimi i UÇK-së në TMK dhe zotimi për ndërtimin e një shoqërie të barabartë për të gjithë në Kosovën e lirë.

Rolin konstruktiv të Kadri Veselit në bashkëpunimin me aleatët tanë e sidomos me SHBA-në në ruajtjen e interesit të përbashkët nga rreziku i organizatave terroriste dhe qëllimeve të tyre në Kosovë për të instaluar pa siguri, ishte i jashtëzakonshme dhe shumë i vlerësuar nga amerikanët.

Të gjitha dokumente e diplomatëve dhe përfaqësuesit e presidentit Klinton, dëshmojnë për masakrat çnjerëzore të shtetit serb në Kosovë kundër popullsisë civile shqiptare.

Qeveria amerikane ishte zotuar që këta kriminelë duhej të dalin para drejtësisë pasi gjurmët e krimeve ishin prezentë në të gjithë territorin e Kosovës (Dok. FOIA 2012- 0956-F International Criminal Court: Boxes 1-7).

Sot, pas këtyre viteve të suksesshme të organizimit politik e ushtarak, arriti në pikë kthese dhe detyroi disa diplomaci të organizojnë rishkrimin e historisë dhe UÇK të quhet ndërmarrje e përbashkët kriminale.

Kuvendi i Republikës së Kosovës, duhet të jetë më aktiv në mbrojtje të vlerave të UÇK-së dhe nëpërmjet një rezolute të shprehet mospajtimi me terminologjinë e përdorur nga ana e Gjykatës Speciale, edhe në rast të efektit të paktë, ajo duhet të mbetet si dokument i mospajtimit.

UÇK-ja mbetet bazamenti i themelimit të Republikës së Kosovës pa i mohuar edhe gjithë ata breza që luftuan me pendë dhe pushkë dhe nuk u pajtuan me okupatorin serbo-sllav, duke qenë përjetësisht mirënjohës për kontributin dhe sakrificën sublime për liri.

Zëri i Amerikës, një faqe e lavdishme në marrëdhëniet amerikano-shqiptare*

May 14, 2023 by s p

Nga Frank Shkreli

Ju Flet Zeri I Amerikës – Foto e stafit aktual dhe të viteve të kaluara, me rastin e 70-vjetorit të Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe, Washington, Maj, 2013

100-vjetorit të lidhjeve diplomatike midis dy popujve tanë dhe mesazhi i Dean Acheson drejtuar popullit shqiptar me rastin e rifillimit të transmetimeve të VOA-s në gjuhën shqipe, me 13 Maj, 1951. Marrëdhënieve shqiptaro-amerikane – popull me popull, duke bërë gjithmonë dallimin midis popullit shqiptar dhe regjimeve fatkeqe të tij gjatë kësaj periudhe 100-vjeçare. Konferencës së Versajës më 1919-n dhe deklarata e Presidentit Ëoodroë Ëilson, vlen të lexohet edhe sot pas 100 vitesh. Siç dihet, ky vit shënon 100-vjetorin e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike midis Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara, ndërsa Zëri i Amerikës në gjuhën shqipe vitin që vjen shënon 80-vjetorin e themelimit. Transmetimet e këtij gjiganti mediatik ndërkombëtar kanë filluar në shkurt të vitit 1942, si një mjet për të luftuar propagandën naziste me lajme dhe infiormacion të saktë, objektiv dhe të paanshëm. Zëri i Amerikës në gjuhën shqipe i ka shërbyer botës shqiptare – në kohë lufte dhe në kohë paqeje,- por sidomos, gjatë periudhës së komunizmit totalitar e deri në ditët e sotëme duke ofruar shpresë dhe frymëzim në mbrojtje të së vërtetës, lirisë dhe demokracisë, nëpërmjet lajmeve dhe informacionit për pothuaj një shekull.

Ish-Sekretari Amerikan i Shtetit, Dean Acheson, mbështetës i zjarrtë i Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe, 1951

Nga themelimi i tij e deri më sot, Zëri i Amerikës vazhdon të jetë i angazhuar për të raportuar të vërtetën me mbulimin e lajmeve, ngjarjeve dhe zhvillimeve politike, ekonomike dhe ushtarake, anë e mbanë botës, duke dhënë shembull për parimet e një shtypi të lirë. Kështu ka qenë duke filluar nga Lufta e dytë Botërore, Lufta e Ftohtë, lufta kundër terrorizmit, konfliktet dhe përpjekjet e sotme për liri e demokraci, anë e mbanë globit.

Edhe Zëri i Amerikës në gjuhën shqipe ka qenë dhe vazhdon të jetë pjesë e këtij gjigandi të lajmeve ndërkombëtare, duke filluar nga Lufta e Dytë Botërore – me një ndërprerje të shkurtër – por duke rifilluar transmetimet në vitin 1951. VOA shqip gjatë gjithë këtyre viteve, falë dyzina gazetarëve shqiptaro-amerikanë dhe përkushtimit të tyre ndaj të vërtetës dhe dashurisë së tyre për Shtetet e Bashkuara të Amerikës, për Shqipërinë dhe popullin shqiptar, ka kontribuar në përhapjen e të vërtetës dhe në forcimin e marrëdhënieve shqiptaro-amerikane, sidomos në periudhën e errët gjysëm shekullore të komunizmit shqiptar, kur dy vendet tona nuk kishin marrëdhënie dy-palëshe dplomatike. Ishte një periudhë, kur Shtetet e Bashkuara, komunikonin me kombin shqiptar, nëpëmjet Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe.

Kryeqendra e Zërit të Amerikës, si atëherë, ashtu edhe sot – Një faqe e lavdishme në historinë e marrëdhënieve amerikano-shqiptare.

Në atë atmosferë tensionesh ndërkombëtare, më 13 maj, 1951 rifillon radio transmetimet edhe Zëri i Amerikës në gjuhën shqipe. Transmetime, të cilat kishin filluar më 1943, por që ishin ndërprerë më 1945. Ishte ky një ri-fillim i transmetimeve të shërbimit shqip të VOA-s, i cili qe inauguruar me një mesazh të posaçëm, drejtuar popullit shqiptar, nga Sekretari Amerikan i Shtetit në atë kohë, Dean Acheson. Ishte ky një mesazh i ngrohtë, i cili ritheksonte miqësinë tradicionale dhe të hershme midis popullit amerikan dhe popullit shqiptar, i cili përsëritej shpesh dhe në forma të ndryshme, pothuaj çdo vit, nëpërmjet Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe, nga zyrtarë të lartë amerikanë, megjithë vrerin anti-amerikan, që vinte nga regjimi komunist i Enver Hoxhës, gjatë dekadave.

Presidenti Ronald Reagan vizitë në Zërin e Amerikës, 24 Shkurt, 1982, në 40-vjetorin e themelimit të Zërit të Amerikës. Me atë rast, Presidenti Reagan na u drejtua me këto fjalë: “Kohët e fundit, festuam ditëlindjen e 250-të të Xhorxh Uashingtonit. Ai e kuptonte fuqinë e së vërtetës dhe marrëdhënien e saj me lirinë. E vërteta përfundimisht do të mbizotërojë…” është shprehur ai. “Sot kemi këtë përgjegjësi: të nxjerrim në dritë të vërtetën, në një botë që rënkon në errësirën e shtypjes dhe të gënjeshtrave. Le të ridedikohemi detyrës që na pret dhe ashtu si Ati Themelues, mund të jemi të sigurtë se e vërteta do të triumfojë. Dhe nëse mbizotëron e vërteta, liria nuk do të zhduket nga kjo Tokë”. Ky ishte mesazhi i Presidenti Reagan para gazetarëve të Zërit të Amerikës në vitin 1982.

Ndonëse, ishte kulmi i Luftës së Ftohtë, mesazhi i Sekretarit Amerikan të Shtetit, Dean Acheson, për nga theksi i miqësisë amerikano-shqiptare, nuk ndryshon as nga deklaratat e mëparshme as nga ato të mëvonshme të zyrtarëve amerikanë, gjë që lë të nënkuptohet se Shtetet e Bashkuara të Amerikës, kanë pasur dhe kanë vazhduar të kenë një politikë pro-shqiptare konsekuente megjithë armiqësinë e regjimit komunist të Tiranës, për pothuaj një gjysëm shekulli, ndaj Zërit të Amerikës dhe Shteteve të Bashkuara.

Me mikun dhe kolegun tim të ngushtë prej dekadash në Zërin e Amerikës, Dr. Elez Biberaj

Megjithëse sot, në këtë 80-vjetor të VOA-s, si enti më i madh ndërkombëtar mediatik i Amerikës në gjuhë të huaja, gjërat kanë ndryshuar dhe ndërkohë që vitet e fundit, falë zhvillimeve politike në Shqipëri, po zhvillohet një debat i vazhdueshëm dhe deri diku i ashpër deri në ditët tona në media dhe në qarqet politike, mbi statusin aktual të këtyre marrëdhënieve dhe luhatjet, që mund të vihen re sot në marrëdhëniet dy palëshe. E kam thënë shpesh dhe vazhdoj të besoj se: megjithë aktorët e sotëm nga të dyja palët dhe megjithë pyetjen: “Quo Vadis” marrëdhëniet shqiptaro-amerikane, si rezultat i veprimtarive të këtyre aktorëve aktualë, unë besoj se ato janë aq të forta në themel, sa që askush nuk mund t’i dëmtojë ato në mënyrë përmamente. Mund t’i ngadalësojnë dhe mund të hedhin dyshime, madje të bëhen edhe kërcënime nga persona të caktuar dhe burokratë miopë aktualë nga të dy palët. Besoj se nga pikëpamja historike, deklarata e ish-Sekretarit Amerikan të Shtetit, Dean Acheson, në kulmin e periudhës më të errët të marrëdhënieve midis dy vendeve tona pasqyron gjithnjë këtë angazhim, se “Lidhja midis nesh, po ripohohet; miqësia e jonë e hershme do të marrë fuqi dhe rëndësi të re. Kjo miqësi është një rezultat i natyrshëm i identifikimit të Shteteve të Bashkuara me përpjekjet e popullit shqiptar për liri dhe pavarësi”. Si i tillë, ia vlen që kjo deklaratë të sillet në vëmendjen e lexuesit, në këtë 100-vjetor të vendosjes së marrëdhënieve amerikano-shqiptare, si dhe rolin e rëndësishëm që Zëri i Amerikës në gjuhën shqipe – ky ent amerikan i lajmeve,- ka luajtur në ruajtjen dhe zhvillimin e marrëdhënieve shqiptaro-amerikane – popull me popull, duke bërë gjithmonë dallimin midis popullit shqiptar dhe regjimeve fatkeqe të tij gjatë kësaj periudhe 100-vjeçare.

Në hyrje tek “Zëri i Amerikës si visitor, në vitin 2020 – “Zëri i Amerikës ka mbi supe një përgjegjësi të madhe si mbartës i së vërtetës. Barra për të thënë të vërtetën nuk është e lehtë të mbartet…”. Kështu është shprehur, ndër të tjera, Presidenti Xhon Kenedi në fjalimin e tij me rastin e 20-vjetorit të Zërit të Amerikës, në kryeqendrën e VOA-s, 26 Shkurt, 1962. Për30 vjet në detyra të ndryshme tek Zëri iAmerikës, por dhe gjithë jetën time si gazetar e publicist, jam munduar ta mbroj të vërtetën si një përgjegjësi morale dhe si një barrë dhe detyrë shoqërore!

Pason mesazhi i Dean Acheson drejtuar popullit shqiptar me rastin e rifillimit të transmetimeve të Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe, me 13 maj, 1951:

“Është një kënaqësi e madhe për mua që me këtë rast t’i dërgoj një mesazh popullit shqiptar në emër të Qeverisë dhe të popullit të Shteteve të Bashkuara. Me rihapjen e programeve të Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe, Qeveria e Shteteve të Bashkuara dhe populli amerikan edhe njëherë shprehin interesimin e tyre tradicional për popullin shqiptar. Lidhja midis nesh, po ripohohet; miqësia e jonë e hershme do të marrë fuqi dhe rëndësi të re. Kjo miqësi është një rezultat i natyrshëm i identifikimit të Shteteve të Bashkuara me përpjekjet e popullit shqiptar për liri dhe pavarësi. Gjatë viteve, Shtetet e Bashkuara dhe populli amerikan i kanë konsideruar këto përpjekje me simpati dhe mbështetje, duke ditur se ato pasqyrojnë aspiratat e juaja të vërteta.

Që prej Konferencës së Versajës më 1919-n, kur Presidenti Woodrow Wilson mori përsipër duke treguar interesimin e tij personal për ri-vendosjen e një Shqipërie të pavarur, Qeveria e Shteteve e të Bashkuara ka mbështetur përpjekjet e patriotëve shqiptarë.

Gjatë periudhës midis dy luftërave botërore, Shtetet e Bashkuara kanë zhvilluar marrëdhënie të ngushta dhe miqësore me popullin shqiptar. Shtetet e Bashkuara kanë inkurajuar institucionet humanitare dhe arsimore private, siç janë Kryqi i Kuq Ndërkombëtar për të Rinjtë, Fondacioni për Lindjen e Afërt dhe Fondacioni Rockefelle për të ndihmuar shqiptarët në përpjekjet e tyre në themelimin dhe në zhvillimin e institucioneve të veta. Shtetet e Bashkuara ishin të parat nga fuqitë aleate të Luftës së Dytë Botërore, të cilat bënë deklaratën e parë zyrtare për rivendosjen e një Shqipërie të lirë, duke deklaruar se një gjë e tillë ishte në përputhje me parimet e Kartës së Atlantikut.

Por kjo tani është pjesë e historisë, e së kaluarës suaj. Tani e tutje, Zëri i Amerikës do t’u flasë juve mbi të tashmen dhe mbi të ardhmen. Tani për tani, ju e dini më mirë se unë se shpresat e juaja për një vend të lirë dhe sovran, nuk janë realizuar. Me qëllim për t’u ndihmuar që të realizoni një të ardhme për veten tuaj, si një vend i lirë, i pavarur dhe anëtar i komunitetit të kombeve, Shtetet e Bashkuara, nëpërmjet kësaj radioje do ju sjellë mjetet ose instrumentet për të gjykuar dhe vlerësuar gjërat- d.m.th, faktet. Zëri i Amerikës do ju sjellë atë që u është mohuar për një kohë të gjatë: të vërtetën nga bota e lirë. Me këtë rast, Qeveria e Shteteve të Bashkuara dhe populli amerikan u dërgojnë përshëndetjet e tyre dhe Zëri i Amerikës u dëshiron mirëseardhjen në radhët e dëgjuesve të tij.”Ish-Sekretari Amerikan i Shtetit, Dean Acheson, 13 maj, 1951.

“Burri i mirë me shokë shumë…” Foto me rastin e 70-vjetorit të Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe. Gjatë 80-vjetë histori të VOA-s, me dyzina gazetarë shqiptaro-amerikanë, ç’prej 13 majit të vitit 1951, kanë punuar për Zërin e Amerikës me shpresën se një ditë do shembej komunizmi enverist dhe se midis një Shqipërie demokratike dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës do rivendoseshin marrëdhëniet diplomatike midis dy vendeve tona. Dhe se Shqipëria do të integrohej plotësisht me botën euroatlantike, siç ka ndodhur me shumicën e vendeve ish-komuniste evropiane. Në këtë 100-vjetor të marrëdhënieve diplomatike, midis dy vendeve tona dhe 30-vjet pas shembjes së Murit të Berlinit: për fat të keq, gjithnjë presim për një Shqipëri vërtetë të lirë dhe demokratike, pro-perëndimore, në kuptimin e vërtetë të fjalës!

Ky mesazh nga ish-Sekretari amerikan i Shtetit, Dean Acheson pasqyron ndjenjat miqësore, simpatinë dhe mirëkuptimin që Shtetet e Bashkuara dhe populli amerikan kanë treguar gjatë dekadave për aspiratat e kombit shqiptar; për një ekzistencë kombëtare, të lirë dhe të pavarur, jashtë influencave të huaja. Janë këto aspirata të ngulitura thellë në traditën dhe psikozën amerikane, por njëkohësisht janë edhe pjesë e idealeve universale për liri e demokraci dhe njëherazi janë edhe burimi dhe prirja e shqiptarëve ndaj qytetërimit perëndimor. Andaj, gjatë dekadave të regjimit komunist në Shqipëri, Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre perëndimorë, pritshin me ankth dhe me shpresë ditën kur Shqipëria dhe kombi shqiptar do të jetonte në liri, zot në tokën e vet dhe i lirë për të vendosur vet fatin e tij.

Vizioni i ish-Sekretarit Amerikan të Shtetit, Dean Acheson-it për “një Shqipëri të lirë e të pavarur, anëtare e komunitetit të kombeve”, sot anëtare e NATO-s, është bërë realitet. Roli që ka luajtur Zëri i Amerikës në realizimin e këtij vizioni ishte i konsiderueshëm, sepse sipas Dean Achesonit, VOA gjatë dekadave të kaluara, u solli shqiptarëve lajmet objektive, të vërtetën dhe faktet, për zhvillimet e mbrendshme dhe të jashtme – si mjete dhe instrumente të nevojshme për të vlerësuar dhe gjykuar drejtë – duke shërbyer, njëkohësisht, edhe si një lidhje e pa-ndërprerë dhe pa ndërhyrje komunikimi midis Kombit amerikan dhe Kombit shqiptar; në ditë të mira dhe në ditë të vështira.

Frank Shkreli

*Ribotim me rastin e 80-vjetorit të themelimit të Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe

Daughter of the Eagle

May 13, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Idilike, një grimcë e vërtetë humori me vend – por gjithmonë e zgjuar dhe informuese – kjo është historia e Nexhmie Zaimit dhe e fëmijërisë së saj në dheun e Shqiponjave. Me këto fjalë e priti shtypi amerikan. Më 1937, kur Daughter of the Eagle u botua në New York, mori vlerësime si libri i parë i shkruar ndonjëherë në anglisht nga një shqitare e re, Ajo ishte 20 vjeç. Nexhmie Zaimi paraqet me stil të çuditshëm dhe sharm konfliktin dramatik midis zakoneve të lashta dhe piktoreske të vendit dhe miqve modernë. Ajo fillon me kujtimet më të hershme, fëmijë tre a katër vjeç, në tokën e mbushur me lule, mes shkëmbinjve të zymtë, me det që thyhet rrëzë shpateve malore; mbuluar me hardhi, fiq e ullinj.

Zaimi vazhdon historinë e saj përmes një fëmijërie emocionuese, të gëzuar, me verën e ëmbël, dhe mbrëmjet, kur fyelli i bariut, “melodi trishtimi”, jehonte nga kodrat. Por më e çuditshme dhe e tmerrshme bëhej natyra kur vinin erërat e tërbuara nga Adriatiku për të “hedhur njerëzit në rrugë si leckë, për të copëtuar ullinjtë dhe për të shkulur pemët me rrënjë dhe qindra fole zogjsh”.

Vitet e vajzërisë paraqesin një tablo të dorës së parë me interes dhe vlera historike të një toke që sapo i është dhënë pavarësia dhe liria pas shumë shekuj shtypjeje. Sfidimi i autores ndaj traditës shekullore për gratë, refuzimi i saj për t’u “mbuluar” në një vello, vendosmëria e palëkundur për të marrë një arsim të lartë – poshtërimet për familjen e saj – të gjitha bëjnë një histori tronditëse që lexuesit do t’i rrijë në mendje për shumë kohë. Siç e mbyll librin mes konliktit të brezave: “Ishim në zbritje, hap pas hapi, duke lënë pas Libohovën. A mundet babai pranë një dritareje, të shikojë vajzën duke ikur. Apo nuk mund ta shqetësonte lutjen e tij të shenjtë?”

Nexhmie Zaimi, ishte vajza shqiptare që erdhi e vetme në SHBA, u shkollua dhe vazhdoi për t’u bërë gazetare e CNN-it. Kur erdhi ishte 18 vjeç. Emri Nexhmije do të thotë “Morning Starr”, shkruante gazeta. Vdiq më 2003.

Photo: https://www.barnebys.com/…/daughter-of-the-eagle-the…

SOKRATI MBI TIRANINË

May 12, 2023 by s p

Prof.Xhelal Zejneli/

“Qeverisjes së shtetit i nevojiten mendjet e njerëzve më të aftë, ndaj atyre duhet besuar administrimin e shoqërisë” – Sokrati

* * *

“Demokracia do të paguajë çmim për arsye se do të tentojë t’u përgjigjet të gjithëve. Të varfrit do të kërkojnë pasurinë e të pasurve. Demokracia do t’ua japë këtë. Të rinjtë do të kërkojnë të jenë të respektuar si të moshuarit, femrat do të duan të trajtohen të barabartë me meshkujt, të huajt do t’i kërkojnë të drejtat që i gëzojnë vendasit. Demokracia do t’ua japë edhe këto! Vjedhësit dhe mashtruesit do të synojnë të vijnë në funksione shtetërore të rëndësishme, demokracia ndërkaq, do t’ua mundësojë një gjë të tillë.

E kur vjedhësit dhe mashtruesit të marrin pushtetin, për arsye se kriminelët dhe të ligët synojnë të bëhen të pushtetshëm, do të lindë një tirani shumë më e egër se tiranitë dhe oligarkitë që i ka parë njerëzimi deri më sot” – Sokrati

* * *

Sokrati (470 – 399 para erës së re) ka qenë filozof grek. Veprimtarinë filozofike të vet në formë të dialogëve të ditëpërditshme në sheshet e qyteteve, e filloi në kohën e lulëzimit të demokracisë athiniane. Personaliteti origjinal i Sokratit nuk mund të pajtohej me rolin e një dijetari rigoroz, të mbyllur. Ai i shikonte me shpërfillje mësuesit që udhëtonin nga një vend në tjetër dhe që i shitnin me të holla mençuritë e veta retorike të rrejshme. Nuk tregonte konsideratë për oratorët e shkathët sofistë. Kudo që shfaqej, Sokrati shtronte pyetje të rëndomta, për arsye se nuk dinte asgjë përpos faktit se vetë ai nuk dinte gjë. Tuboi rreth vetes elitën intelektuale të rinisë së Athinës dhe u shfaq si ideolog i aristokracisë shpirtërore. Ra në konflikt me demokracinë mbizotëruese. Në vitin 399 para K., u akuzua si i pafe dhe si një filozof i cili me idetë e veta e prish rininë. Refuzoi para gjykatës që të heqë dorë nga tezat e veta. U dënua me vdekje. Me një dënim drakonik të këtillë pushtetarët tentonin ta luftonin apo ta eliminonin ndikimin e tij. Por nxënësit e tij dëshmojnë se pikërisht dënimi i tij me vdekje u shndërrua në triumf të mënyrës së qetë, racionale dhe konsekuente të të menduarit dhe të etikes. Është koha, gjyqtarë, që unë të shkoj në vdekje, ndërsa ju – në jetë. Cili prej nesh e ka zgjedhur më të mirën, këtë s’e di dot kush”. Shokët e Sokratit i mundësuan të arratisej, por ai, në shenjë respekt ndaj ligjeve, qëndroi në burg dhe vetë e piu helmin.

Sokrati nuk ka lënë asnjë vepër të shkruar ngase konsideronte se libri është i vdekur dhe si i tillë nuk mund ta zëvendësojë bisedën e gjallë. Burimet nga të cilat mund të njihet jeta dhe filozofia e tij janë: “Kujtime për Sokratin” e shkrimtarit dhe filozofit grek Ksenofonit (430-345 para K.), i cili ishte nxënës i Sokratit; veprat e filozofit grek Aristotelit (384-322 para K.) dhe sidomos dialogët e shumtë të filozofit grek Platonit (emri i vërtetë Aristokle, 427-347 para K.), veçanërisht shkrimet e tij të periudhës së rinisë “Kritoni”, “Mbrojtja e Sokratit” etj.

Mendimi themelor i Sokratit i kundërvihet subjektivizmit dhe relativizmit të sofistëve. Ai i drejtohet brendisë së njeriut, kështu që problemin antropologjik dhe etik e vë në qendër të bisedave filozofike të tij. Sipas tij, filozofia fillon pikërisht atëherë kur njeriu mëson të dyshojë, e sidomos atëherë kur fillon të dyshojë në dogmat dhe në aksiomat e veta. Shkaqet e lajthitjeve tona, e paragjykimeve dhe e nocioneve tona të paqarta janë të shumta. Prandaj, në radhë të parë njeriu duhet ta analizojë subjektin e vet. Nuk ka filozofi të vërtetë derisa shpirti nuk i kthehet vetvetes. Premisë e parë, njëherazi edhe conclusio e filozofimit të tij është “Njihe vetveten”. Duke u nisur nga supozimi “ di se s’di asgjë”, Sokrati nëpërmjet ironisë ua bën me dije bashkëbiseduesve se dituria e tyre bazohet në nocione të rrejshme dhe të pastudiuara.

Si armik i demokracisë së Athinës, Sokrati ka qenë i afërt edhe me disa pikëpamje të mëvonshme të nxënësit të tij më të madh – Platonit. Edhe ai mendonte se aty ku nuk ka mendime, mbizotëron kaosi. Aty, turma e paarsimuar për çdo gjë vendos si nuk duhet. Derisa është pjesë e turmës, individi është plot marrëzi, i ashpër dhe i dhunshëm. Kur është jashtë turmës, ai bëhet njeri tjetër.

Qeverisjes së shtetit i nevojiten mendjet e njerëzve më të aftë, ndaj atyre duhet besuar administrimin e shoqërisë.

Iluminizmi e konsideronte Sokratin “paraardhës të Krishtit” dhe shpirt moral dhe filozofik më të madh të antikës.

Ndërkaq, filozofi gjerman Fridrih Niçe (Friedrich Nietzsche, 1844-1900), Sokratin dhe sundimin absolut të nocioneve të tij, u përpoq ta shpallë si lajthitjen më të madhe të historisë së kulturës njerëzore që e ka sakatuar, moralizuar dhe varfëruar kulturën e pasur dhe të rrëmbyeshme të antikës, më vonë duke u bërë pengesë për ta studiuar mendimin burimor dionizian grek të periudhës parasokratiane.

Xhelal Zejneli

Në qoftë se do mungosh me votën tënde në 14 maj do jesh njeri pa mbrojtje

May 11, 2023 by s p

Ndriçim Kulla/

Në qoftë se do mungosh me votën tënde ditën e votimeve duhet ta dish se Abraham Lincoln ka thënë: “Zgjedhjet i përkasin popullit. Është vendimi i tij. Nëse ata vendosin t’i kthejnë shpinën zjarrit dhe të djegim të pasmet e tyre, atëherë atyre do t’u duhet që të rrinë ulur mbi flluskat e lëkurës së tyre”. Lincoln ka folur akoma më tepër me një gjuhë të kuptueshme për masat e gjëra të votuesve. A nuk duket se ai ka folur për votëshitësit shqiptarë të kohës së sotme? Sipas kësaj që thotë Lincoln, del se ti i dashur votëshitës do ta përdorësh votën tënde si një pishtar të ndezur për të djegur veten nga prapa, dhe do të duhet që në katër vjetët e ardhshëm të ulesh mbi plagët që i ke shkaktuar vetes, duke duruar dhimbjen e madhe. Kur ta djegësh votën tënde duhet ta dish se ish-presidenti amerikan, Lindon B. Johnson ka thënë: “Një njeri pa votë, është një njeri pa mbrojtje”. Këtë që thotë Johnson, ti i dashur votëshitës ndoshta e ke më të vështirë ta kuptosh se sentencat e para. Por sipas kësaj që thotë Johnson, munguar ia ke dhënë mbrojtjen tënde atij që do ta përdorë pushtetin për qejfet e tij.
Kur ta humbësh votën tënde duhet ta dish se një tjetër ish-president i famshëm amerikan, Franklin D. Roosevelt ka thënë: “Askush nuk do të mund ta privojë kurrë popullin amerikan nga e drejta e votës, përveç vetë popullit amerikan, dhe mënyra se si mund ta bëjë këtë është duke mos votuar”. Kjo shprehje duket se është një përmbledhje e të gjitha sentencave të mësipërme, të thëna nga paraardhësit dhe pasardhësit e Franklin D. Roosevelt. Domethënë se populli amerikan duke mos dashur të bëjë vetëvrasje ditën e zgjedhjeve, as të djegë të pasmet në zjarrin që do të ketë ndezur vetë, as të mbetet pa mbrojtje, nuk e fal për asgjë në botë të drejtën e votës dhe ushtrimin e lirë e të përgjegjshëm të saj. Kur ta shesësh votën tënde, pastaj nuk të mbetet veçse të aplikosh për lotarinë amerikane, që të shkosh të jetosh në vendin që është bërë i begatë në sajë të përgjegjshmërisë së qytetarëve të tij për votën, të qytetarëve të tij të edukuar me sentenca si ato që kam thënë më lart. Por, nëse nuk fiton në këtë lotari dhe dihet se pjesa më e madhe nuk fitojnë, nuk të mbetet veçse të mendosh për të rregulluar vendin tënd, dhe kjo gjë nis që nga vota jote.