Xhelal Zejneli/

“8 Marsi”

Në Gjermani, në një pllakat për Ditën ndërkombëtare të grave, të datës 8 mars 1914 shkruan: 

„Këndej, me të drejtën e femrës për të votuar. Dita e grave, 8 marsi 1914. Grave, të cilat si punëtore, nëna dhe qytetare e plotësojnë detyrën e vet, të cilat tatimet e veta duhet t’ia paguajnë, si shtetit ashtu edhe komunës, për shkak të paragjykimeve dhe qëndrimeve reaksionare, u mohohen shumë të drejta qytetare. Lufta për këtë të drejtë të natyrshme të njeriut duhet të bëhet me vullnetin e fortë, të palëkundshëm të çdo femre, të çdo punëtoreje. Kjo luftë nuk duhet të ndërpritet apo të ndalet në asnjë çast. Prandaj ejani të gjitha, ju gratë dhe vajzat, të dielën më 8 mars 1913, në orën 3 pasdite, në tubimin e 9-të publik të grave“.  

Dita ndërkombëtare e grave, në forma të ndryshme shënohet në shumë vende të botës. Me fjalë të tjera, është në datë me shtrirje ndërkombëtare. 

Qarqe të caktuara konsiderojnë se kjo ditë ka rëndësi për Ditën e vetëdijes qytetare, për Ditën e grave dhe të vajzave, për Ditën e antiseksizmit dhe për Ditën e diskriminimit pozitiv. Kjo ditë festohet një herë në vit, më 8 mars. 

Me Ditën ndërkombëtare të grave (Ditën e grave) ndërlidhen edhe festat: Dita universale e fëmijëve, Dita ndërkombëtare e meshkujve dhe Dita ndërkombëtare e punëtorëve.

*   *   *

Dita ndërkombëtare e grave (shkurtimisht Dita e grave) shënohet më 8 mars të çdo viti. Atë ditë festohen arritjet ekonomike, politike dhe shoqërore të pjesëtarëve të gjinisë femërore. Lindi si nismë e organizatave socialiste në periudhën para Luftës së Parë Botërore në luftën për barazi, për të drejtë vote si dhe për emancipimin e femrave. Për herë të parë Dita e grave është shënuar më 28 shkurt 1909 në ShBA, me deklaratën që e nxori Partia Socialiste e Amerikës. Me shënimin e Ditës së grave përkujtoheshin edhe ngjarje historike të rëndësishme, duke përfshirë edhe tragjedinë e shkaktuar nga zjarri në fabrikën Triangle Shirtwaist në Nju-Jork (New York) në vitin 1911, me ç’rast humbën jetën mbi 140 gra.  

    Pasqyra historike – Figura të njohura që ndërlidhen me Ditën ndërkombëtare të grave janë socialistja gjermane Klara Cetkin (Clara Zetkin, 1857-1933) dhe komunistja gjermane me prejardhje hebraike Roza Luksemburg (Rosa Luxemburg, 1871-1919). 

Ideja për shënimin e Ditës ndërkombëtare të grave lindi për herë të parë në fillim të shekullit XX, në periudhën e industrializimit të shpejtë dhe të ekspansionit ekonomik kur për shkak të kushteve të rënda pune, shpesh organizoheshin protesta. Më 8 mars të vitit 1857, femrat e punësuara në industrinë e veshjeve dhe të tekstilit demonstruan publikisht në Nju-Jork (New York). Punëtoret e tekstilit protestonin për shkak të kushteve të rënda të punës dhe pagave të ulëta. Demonstratat i shpërndau policia. Dy muaj më vonë, po këto femra themeluan edhe sindikatën. Më 8 mars, protesta organizoheshin edhe në vitet vijuese. Më e njohur prej tyre është protesta e vitit 1908, kur 15.000 femra marshuan në Nju-Jork duke kërkuar orar pune më të shkurtër, paga më të mira dhe të drejtë vote. 

Në vitin 1910 u mbajt në Kopenhagë konferenca e parë ndërkombëtare e grave. Kjo konferencë u organizua nga Internacionalja Socialiste. Me propozimin e socialistes së famshme gjermane Klara Cetkin* (Clara Zetkin) u përcaktua “Dita ndërkombëtare e grave“.

Një vit më vonë, d.m.th. më 1911, Ditën ndërkombëtare të grave e festuan mbi një milion njerëz në Austri, në Danimarkë, në Gjermani dhe në Zvicër. Këto ngjarje përkonin me zjarrin në fabrikën Triangle Shirtwaist në Nju-Jork, me ç’rast, për mungesë masash përkatëse të sigurisë, pati numër të madh viktimash. Në prag të Luftës së Parë Botërore, më 8 mars 1913, femrat e mbarë Evropës organizuan demonstrata paqeje.        

    Demonstratat me rastin e Ditës ndërkombëtare të grave në Rusi ishin hap i parë i revolucionit rus. Pas revolucionit të tetorit, revolucionarja dhe feministja bolshevike ruse, teoricienia e marksizmit Aleksandra Kolontaj i kërkoi Vladimir Iliç Lenininit (1870-1924) që 8 marsi të shpallet festë shtetërore. Gjatë periudhës sovjetike kjo datë përdorej për të shënuar „heroizmin e punëtoreve“.

Por, në shumë shtete komuniste kjo festë e humbi bazën e vet ideologjike dhe u shndërrua në rast për meshkujt për të shprehur dashurinë dhe respektin ndaj pjesëtarëve të gjinisë së kundërt. Në shtetet perëndimore Dita ndërkombëtare e grave ka shërbyer si amalgamë tipike e Ditës së nënës dhe e Ditës së Shën Valentinit.  

“Dita e grave” në Çekosllovaki, gjatë regjimit komunist u shndërrua në parodi, kështu që pas revolucionit të kadifenjtë – u hoq. Në Hungari ndërkaq, tradita për t’u dhuruar lule femrave, u ruajt edhe pas rënies së komunizmit.   

  “Dita e grave” sot – Në shumë shtete, femrave sot, krahas urimit zakonisht u dhurohet edhe lule. Simbol i Ditës së grave në Itali është mimoza. 

Dita ndërkombëtare e grave në botën perëndimore kryesisht pushoi të shënohet në vitet ’30 të shekullit XX, pjesërisht edhe për faktin se e ndërlidhnin me komunizmin. Në këto vende, çdo të dytën javë të muajit maj, shënohet “Dita e nënës” për nder të nënës dhe të të qenit nënë.     

  Dita e grave ka mbetur festë shtetërore në Rusi, në Bjellorusi, në Ukrainë, në Kazakistan, në Kirgizi, në Moldavi, në Mongoli e në Taxhikistan dhe shënohet me lule e  dhurata.

Por, në vitet ’60 të shekullit XX feministët përsëri filluan ta festojnë. Në vitin 1975 që u shpall si Vit ndërkombëtar i gruas, Ditën ndërkombëtare të grave Kombet e Bashkuara nisën ta festojnë zyrtarisht.         

Ditën ndërkombëtare të grave sot e festojnë shumë organizata në mbarë botën. Disa prej tyre kërkojnë që kjo ditë të jetë festë shtetërore në të gjitha vendet.  

*   *   *

Shënim: Roza Luksemburg lindi në vitin 1871 si Rozalia Luksemburg në Zamoshq afër Lublinit, në Poloni, në një familje hebraike. Ishte shtetase gjermane. Studioi në Universitetin e Cyrihut. Teoriciene e marksizmit dhe e socializmit demokrat, teoriciene e Partisë Socialdemokrate të Gjermanisë, më vonë e Partisë Socialdemokrate të Pavarur të Gjermanisë.

Roza Luksemburg, Karl Libkneht* (Karl Liebknecht) dhe Franc Mering* (Franz Mehring) themeluan në Gjermani organizatën komuniste ilegale – Lidhja Spartakus (Lidhja Spartakiste). Nga ky grup marksist revolucionar-demokratik lindi Partia Komuniste Gjermane. Në janar të vitit 1919 Roza Luksemburg mori pjesë në revolucionin e pasuksesshëm në Berlin. Kryengritja shpërtheu përkundër mospajtimit të saj. Revolucioni u shua nga mbetjet e ushtrisë monarkiste dhe nga formacionet paraushtarake djathtiste, të njohur si frajkorë. Roza Luksemburgu, Karl Libknehti dhe qindra të tjerë u zunë, u torturuan dhe u pushkatuan. Teoria revolucionare e veçantë e marksizmit dhe e socializmit demokratik – luksemburgizmi, buron nga emri i saj.

Karl Libkneht (Karl Paul August Friedrich Liebknecht, 1871-1919) studioi drejtësisnë. Ishte eksponent i ideve marksiste, bashkëmendimtar dhe bashkëpunëtor i Roza Luksemburgut dhe i Franc Meringut. I përket Partisë Socialdemokrate të Gjermanisë, është një ndër themeluesit e Partisë Komuniste Gjermane. U pushkatua pas kryengritjes së pasuksesshme në Berlin.

Franc Mering (Franz Erdmann Mehring; Slawno, Poloni, 1846 – Berlin, 28.01.1919) sociolog gjerman, historian dhe historian i letërsisë, marksist dhe politikan radikal. Një prej udhëheqësve të krahut të majtë dhe teoricien i socialdemokracisë gjermane. Një prej themeluesve të Lidhjes Spartakiste dhe të Partisë Komuniste të Gjermanisë.  

*   *   *

Shënim: Klara Cetkin, mbiemri i vajzërisë Ajzner (Clara Zetkin, Eißner, Viderau, Konfederata Gjermane, 1857 – Arhangelskoje, afër Moskës, 1933) ishte politikane majtiste gjermane me ndikim dhe luftëtare e të drejtave të grave. U shkollua për arsimtare. Bashkëmendimtare e Roza Luksemburgut. E mori mbiemrin e partnerit të saj, revolucionarit rus Osip Cetkin (Ossip Zetkin, Odesë, 1850 – Paris, 1889) me të cilin kishte dy djem. Në vitet 1899-1928 ishte e martuar me piktorin gjerman Georg Fridrih Cundel (Georg Friedrich Zundel, 1875-1948).      

Prej vitit 1874 u lidh me lëvizjen e grave dhe të punëtorëve në Gjermani. Në vitin 1878 u bë anëtare e Partisë Socialiste Punëtore (Sozialistische Arbeiterpartei, SAP). Kjo parti u themelua më 1875 me bashkimin e dy partive paraprake: Asociacionit të Përgjithshëm Gjerman të Punëtorëve (ADAV), të themeluar nga Ferdinand Lasal* dhe Partisë Socialdemokrate Punëtore (SDAP) të August Bebelit* dhe të Vilhelm Libknehtit*. Më 1890 partia e ndryshoi emrin dhe u quajt Partia Socialdemokrate e Gjermanisë (SPD). 

 Në debatin mbi revizionizmin në fillim të shekullit XX, Klara Cetkin, bashkë me Roza Luksemburgun mban vijën revolucionare ekstreme dhe sulmon tezat reformiste të Eduard Bernshtajnit*. Gjatë qëndrimit në Paris luajti një rol të rëndësishëm në themelimin e Internacionles Socialiste. Zhvilloi lëvizjen e femrave socialdemokrate në Gjermani.

Klara Cetkin ishte aktive në Partinë Socialdemokrate të Gjermanisë (SPD). Më vonë hyri në Partinë Socialdemokrate të Pavarur të Gjermanisë (USPD). I përkiste krahut të ekstremit të majtë të partisë – Lidhjes Spartakiste nga e cila më vonë lindi Partia Komuniste Gjermane (KPD). Gjatë Republikës së Vaimarit (Weimarer Republik), në vitet 1920-1933 ishte deputete popullore në Rajhstag (Reichstag). 

Më 8 mars 1911 organizoi kremtimin e parë të Ditës ndërkombëtare të grave. Në vitin 1915, krahas veprimtarive të tjera kundër luftës, organizoi në Berlin konferencën ndërkombëtare të grave kundër luftës. Gjatë luftës, për shkak të qëndrimeve kundër luftës, u burgos disa herë. Në vitin 1916 Klara Cetkin është një prej bashkëthemeluesve të Lidhjes Spartakiste dhe të Partisë Socialdemokrate të Pavarur të Gjermanisë (USPD) e cila, në vitin 1917 u nda nga partia nënë – SPD. Në janar 1919, pas revolucionit gjerman të nëntorit të vitit paraprak (1918), u themelua Partia Komuniste Gjermane (KPD). Klara Cetkin u bë anëtare e saj. Në vitet 1920-1933 ishte deputete e popullit në parlamentin gjerman. Më 1920 e intervistoi Vladimir Iliç Leninin (1870-1924) për “çështjen e femrës”. Në vitet 1921-1933 ishte anëtare e Komitetit ekzekutiv të Kominternit. Vdiq në Arhangelskoje afër Moskës. U varros në muret e Kremlit në Moskë.  

Shënim: Ferdinand Lasal (Ferdinad Lassalle, 1825-1864) është jurist, filozof pruso-gjerman, veprimtar socialist dhe socialdemokrat. Lindi në Vrocuav, të Polonisë. Vdiq në Carouge të Zvicrës. U varros në Old Jewish Cemetery, në Vrocuav të Polonisë. August Bebel (1840-1913) është shkrimtar dhe politikan gjerman, socialist, socialdemokrat. Lindi në Deutz, Këln të Gjermanisë. Vdiq në Passugg të Zvicrës. Vilhelm Libkneht (Wilhelm Martin Philipp Christian Ludwig Liebknecht, 1826-1900) socialist dhe marksist gjerman, udhëheqës politik, bashkëthemelues i Partisë Socialdemokrate të Gjermanisë. Eduard Bernshtajn (Eduard Bernstein, 1850-1932) – politikan, ekonomist dhe sociolog gjerman. Socialdemokrat dhe propagandues i ideve socialdemokrate, anëtar i Partisë Socialdemokrate të Gjermanisë (SDAP), teoricien marksist dhe revizionues i ideve marksiste.

Kosta Nake/

Pasi “pushtoi” Europën dhe Azinë, perandori Kadare hodhi vështrimin te kontinenti i tretë, Afrika, me synimin që ta fuste brenda zotërimeve të veta Egjiptin dhe një nga simbolet më të njohura botërisht, piramidat e Gazës. Romani dëshmon se pati bërë përgatitje speciale para mësymjes. Teksa ka ende dyshime në se piramidat janë konstruksione njerëzore apo jashtëtokësore, për autorin nuk kishte pikë mëdyshje se ato janë vepra të ngritura nga njerëzit me mundime dhe sakrifica prej skllavërish, madje ai përmendi disa nga guroret që u shfrytëzuan: Hatnub, Karnak, El Bershesh, Illahun, Abu Gurob, Abusir, Gurnet Murai, Saqqarë, Asuan. Ka aq detaje për shestimin dhe ndërtimin e saj sa që në rrafshin sipërfaqësor lexuesi i zakonshëm do të zbulonte një shkrimtar teknicien; në kapitullin e shtatë do mendonte për një gazetar të kronikës së zezë. Parathënia e shkrimtarit francez Eric Faye, duke nënvizuar tri karakteristika të veprës, përbën një udhërrëfyes për të mos humbur në labirithnin e hamendësimeve. Së pari, “Piramida” është një vepër alegorike, së dyti, leksiku është vërniku i derdhur mbi lashtësinë dhe pështjellimin e epokave për të mbuluar si jorgan gjumin e situatave të sotme. Së treti, Kadare rimori gurin si simbol i vdekjes që ndeshet edhe në vepra të mëparshme.

Për kritikun gjerman Andreas Breitenstein ndërtimi për 20 vjet i varrit më të madh të ngritur ndonjëherë gjatë historisë së njerëzimit u përthye te Kadareja si simbol i megalomanisë dhe mizantropisë së një sundimi totalitar që autori e përjetoi në atdheun e vet për një periudhë 40-vjeçare. Sipas gazetarit Andre Clavel, Kadareja si arkeolog i diktaturës, zbërtheu hieroglifet e tmerrit që tiranët e të gjitha ngjyrave u kanë damkosur në trup viktimave të tyre. Sipas Gjekë Gjolekajt, gazetarit shqiptar me banim në Amerikë, historianët i kanë parë piramidat si mëtim i faraonëve për të zgjatur një shkallë drejt qiellit, kurse Kadare pati një qasje tjetër: piramidat janë projekte kolosale për të sforcuar burimet e një vendi dhe për të harxhuar energjitë e popullsisë së tij që t’i mbajë të gjithë në rresht. Duke patur mbi tavolinë këto rrugë të shkelura, po kufizohem te rrafshi i nëndheshëm i tekstit, ku Egjipti është Shqipëria, ku Keopsi është Enver Hoxha, ku egjiptianët janë shqiptarët.

Kryeprifti Hemiunu, që para se të fillojë ndërtimi i piramidës i thotë faraonit dy gjëra thelbësore: “Ideja e piramidës lindi në një kohë krize,” se ajo “…është në radhë të parë pushtet, shtypje, burg, para, po aq sa ç’është trullosje e turmave, ngushtim i mendjes, vyshkje e vullnetit, mërzi dhe humbje.” Përbetimet e zbuluara nga policia e fshehtë e faraonit Keops, të kujtojnë grupet armiqësore të viteve ’70 në Shqipëri me akuzat për tradhëti e sabotim, që çuan në arrestime, tortura, internime dhe ekzekutime me vdekje. Ceremonia e dekorimit të kryepriftit Hemiunu, pasohet nga goditja e tij, ashtu si ndodhi me nomeklaturën më të lartë të shtetit diktatorial. Situata e nderë i tjetërsoi njerëzit, “…ata flisnin si në kllapi, dënonin armiqtë e shtetit me një dehje të sinqertë, përdëlleheshin për faraonin sovran.”

“Në një drekë zyrtare Keopsi tha fjalët e famshme: Piramidën e kanë halë në sy armiqtë tanë, por sa më shumë ta përgojojnë ata, aq më lart ne do ta ngremë atë drejt qiellit.” Pas këtyre fjalëve ne i kemi gati deklaratat bombastike: Shqipëria është shkëmb graniti në brigjet e Adriatikut. Ne në gojë të ujkut hedhim valle. Armiqtë na kanë në grykën e pushkës, ne i kemi në grykët e topit. Në kapitullin e shtatë të “Piramidës” përshkruhet një fragment kohor nga një periudhë e gjatë, një gjeneratë ku koha nuk matet me javë apo me vite, por në gurë, secili me peshë disa ton dhe në mijërat e vdekjeve të tmerrshme dhe të panevojshme, që shkaktohen prej transportit dhe vendosjes së tyre. Me një ironi të jashtëzakonshme dhe të goditur, viktima kurorëzuese e piramidës përfundon vetë Keopsi. Sepse piramida, e parë nga ideatorët e tij si një simbol përulës ndaj pushtetit të tij të plotë dhe të pakundërshtueshëm, arrin të duket në sytë e tij si një kujtesë për vdekjen personale. Rrokullisja e gurit të shtatë duke filluar nga qielli është aludim për rrokullisjen e afërt të sistemit.

Në faqen 84 deklarimi është i drejtpërdrejtë: “Piramidat, duke mos dhënë asgjë, jashtë çdo lëshimi, ishin mishërim i pastër i sundimit.” Kurse në faqen 93, kur në vend ka ardhur një klimë mosbesimi mes njerëzve, njëri prej tyre thotë: “…jam i dyzetenjëshit unë, more vesh, shko gjej ndonjë tjetër për ta trembur…, mua më merr të keqen, se ti i kishe buzët me qumësht kur unë e lashë krahun te…”

Varianti i parë i veprës i përfshirë në përmbledhjen “Ëndërr mashtruese” u shkrua në vitin 1989. Botimi si roman më vete më 1992 e ka rritur numrin e kapitujve nga shtatë në gjashtëmbëdhjetë dhe kapitulli “Antipiramida” ka një shtesë ku mjedisi shqiptar i krijuesve që filloi të gëlonte nga disidentët pas vitit 1991 bën muuu!

“Të tjerë rrëfenin bëmat e tyre, si e kishin namatisur shkallanën e dyzetenëntë, si e kishin pshurrur në të pesëdhjetë e tretën,…. poetët tregonin vjershat ku sipas tyre kishin patur nënkuptime kundër Keopsit si dhe ankthin që i kishte sfilitur për atë shkak… Amenherunemefi rrëfente për shembull torturën që kishte hequr kur kishte shkruar sidomos dy vargjet: “Mullibardhat tek iknin varg, unë i pashë e qava pak…”

Kapitulli “Kafkana” me Timurin e çalë dhe stepën pranë Ispahanit në Azi sjell një model tjetër të ushtrimit të sundimit absolut e barbar për të nënvizuar faktin se të gjitha diktaturat, pavarësisht formës dhe mjeteve, në thelb janë e njëjta gjë, mekanizëm për thyerjen e vullnetit të popullit. Epilogu është shpërthyes ndaj diktaturës në Shqipëri. “Shfaqja e dytë ndodhi gjashtëqind vjet më pas, në dheun e vjetër të ilirëve ku banonin tani pasardhësit e tyre me emrin shqiptarë. Si në një koitus kozmik… piramida plakë lëshoi jo një por qindra mijëra pjella të saj. Ato quheshin bunkerë dhe secili, sado i vockël ishte në krahasim me nënën, e bartte tërë tmerrin dhe marrëzinë e saj.”

Arian Galdini/

Epoka e Rilindjes Kombëtare përbën fillimin e një epoke të re për shqiptarët, ku ndjenja kombëtare, ndërtimi i identitetit dhe përpjekja për liri u shprehën përmes penës, pushkës dhe diplomacisë. Figura si Sami Frashëri, Naim Frashëri, Pashko Vasa, dhe Abdyl Frashëri hodhën bazat e një platforme kulturore dhe politike që kishte për qëllim ta nxirrte Shqipërinë nga errësira e pushtimit osman dhe ta vendoste atë në orbitën e qytetërimit perëndimor. Sami Frashëri, në veprën e tij vizionare, parashtroi një program të qartë për rilindjen e Shqipërisë: njohja dhe zhvillimi i gjuhës shqipe, arsimi kombëtar, bashkimi i shqiptarëve dhe pavarësia politike. Për Samiun, liria kombëtare dhe ajo shpirtërore ishin të pandashme. Naim Frashëri, me poezitë e tij plot shpirt dhe pasion si “Bagëti e Bujqësia” dhe “Historia e Skënderbeut”, krijoi një mitologji poetike që nxiti krenarinë kombëtare dhe u dha shqiptarëve një narrativë të përbashkët për identitetin e tyre.
Pashko Vasa, me thirrjen e tij të pavdekshme “O moj Shqipëri, mos thuaj se kam vdekur”, shtroi nevojën për bashkim kombëtar përtej dallimeve fetare: “Feja e shqiptarit është shqiptaria.”

Në shekullin XX, trashëgimia e Rilindjes Kombëtare u pasurua dhe u zhvillua nga një brez i ri mendimtarësh dhe veprimtarësh që përballuan sfidat e kohës së tyre dhe u përpoqën të ruanin thelbin e shqiptarizmit në kushte të reja. Faik Konica, përmes kritikës së tij të mprehtë dhe vizionit të tij europian, hodhi themelet e mendimit modern shqiptar. Në shkrimet e tij, ai kërkonte një Shqipëri të përparuar, të lirë nga korrupsioni dhe mediokriteti, dhe të aftë për t’u bërë pjesë e qytetërimit perëndimor.
Gjergj Fishta, me epopenë e tij kombëtare Lahuta e Malcis, përjetësoi vlerat e lirisë dhe heroizmit shqiptar. Ai ishte një mbrojtës i palëkundur i identitetit kombëtar dhe një kritik i ashpër i cënimit të dinjitetit kombëtar. Branko Merxhani, përmes konceptit të tij të “NeoShqiptarizmit”, kërkonte të ndërtonte një Shqipëri të bazuar mbi një elitë intelektuale dhe morale, duke përqafuar modernitetin pa humbur autenticitetin kombëtar. Ukshin Hoti, një nga mendimtarët më të shquar të shekullit XX, theksonte rëndësinë e vetëdijes kombëtare si parakusht për mbijetesën dhe zhvillimin e shqiptarëve: “Një komb që nuk e njeh vetveten nuk mund të mbijetojë.”

Hisen Berisha/

Edhe pse ka informacione të kufizuara, apo nuk ka fare informacione publike mbi një nismë të re për krijimin e një “Organizate të Sigurisë së Evropës” siç doli nga samiti në Londër, po rezulton që të ketë pasur diskutime për forcimin e strukturave ekzistuese të sigurisë në Evropë, pa detaje specifike, për ç’gjë është e vështirë të ofrohet një vizualizim i asaj që duhet bërë.

Është e rëndësishme të theksohet se ekziston tashmë Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE), e cila është organizata më e madhe rajonale e sigurisë në botë me 57 shtete pjesëmarrëse nga Evropa, Azia Qendrore dhe Amerika e Veriut.
OSBE-ja trajton një gamë të gjerë çështjesh sigurie, duke përfshirë kontrollin e armëve, promovimin e të drejtave të njeriut, lirinë e shtypit dhe zgjedhjet e lira dhe të ndershme.

Por çka e shkaktoi këtë brainstorming në fushën e sigurisë për BE?
Gjatë administratës së parë të Presidentit Donald Trump (2017-2021), ai ushtroi presion mbi vendet evropiane anëtare të NATO-s për të rritur shpenzimet e tyre të mbrojtjes, duke kërkuar që ato të arrijnë ose tejkalojnë pragun e 2% të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB). Kjo kërkesë nxiti diskutime mbi nevojën për një autonomi më të madhe evropiane në fushën e mbrojtjes, përfshirë edhe idenë e krijimit të një “ushtrie të përbashkët evropiane”.

Në përgjigje të këtyre zhvillimeve, liderët evropianë kanë ndërmarrë hapa për të forcuar kapacitetet mbrojtëse të Bashkimit Evropian. Presidentja e Komisionit Evropian, “Komandanti” Ursula von der Leyen, njoftoi një plan të quajtur “Riarmatimi i Evropës”, i cili synon rritjen e shpenzimeve në sektorin e mbrojtjes dhe forcimin e industrisë evropiane të mbrojtjes.

Megjithatë, propozimet për krijimin e një ushtrie të përbashkët evropiane shkojnë përtej traditës evropiane të sigurisë e mbrojtjes, ndaj dhe kanë hasur në kundërshtime nga disa vende anëtare.
E para, Britania e Madhe, përkundër “Brexit”, ka shprehur qëndrimin e saj kundër një ushtrie të tillë.
Kjo është argumentuar me faktin se kjo mund të minojë rolin e NATO-s si garantuesi kryesor i sigurisë në Evropë. Ky qëndrim i Mbretërisë së Bashkuar justifikon dhe përforcon idenë që përpunova kohë më parë se: “NATO duhet të mbetet aleanca botërore e sigurisë globale, jo vetëm në kuptimin e saj tradicional si mburojë e Evropës, por edhe si një mekanizëm i përfshirë në stabilitetin e rendit ndërkombëtar.
Për ta mbajtur këtë status, NATO varet nga një faktor kryesor i sigurisë globale: supremacia ushtarake dhe strategjike e Shteteve të Bashkuara.
Forcat e Armatosura të SHBA-së duhet të mbeten SUPËRFUQIA botërore, që i jep kuptim Artikullit V të Kartës së Kombeve të Bashkuara, duke e bërë atë një mekanizëm real dhe efektiv, e jo thjesht një deklaratë politike.”

Ky vlerësim mbështetet në faktin se: “Nëse NATO nuk e forcon këtë rol, ekziston rreziku që vakumi i sigurisë të mbushet nga aktorë si Rusia dhe Kina, të cilët synojnë të dobësojnë Perëndimin.” Po ashtu, “nëse SHBA e dobëson dominimin e saj ushtarak dhe strategjik, atëherë edhe siguria kolektive globale do të vihet në pikëpyetje.”

Në përgjithësi, ndërsa kërkesat e administratës Trump për rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes kanë nxitur diskutime mbi autonominë strategjike evropiane, krijimi i një ushtrie të përbashkët evropiane mbetet një çështje komplekse dhe e debatueshme brenda Bashkimit Evropian. Ajo çfarë vërehet në skenë është se parametrat e sigurisë globale janë luhatur dhe po determinohen jo më mbi parimin e forcës, por mbi interesa dhe fuqi. Kjo është një frymë e re që po e imponon realpolitika e administratës së SHBA-së.
Kjo imponon rishikim të pozicionit gjeostrategjik politik për secilin vend e komb, në rendin e ri botëror.
Vonesat në proceset e konsolidimit politik, ekonomik dhe të sigurisë të lënë jashtë procesit.

Ergys Mertiri/

Nëse ka një gjë që mund të demonstrojë Big Brother-i, është fuqia dehumanizuese e zhdukjs së intimitetit. Të jetosh 24 orë i vëzhguar në kamera, për muaj me rradhë është një ushtrim i fortë i fuqisë njerëzore për të fshehur vetveten, madje edhe për ta humbur atë përfundimisht. Kjo lloj karantine është një instrument i fuqishëm denatyrimi, ku njeriu duke humbur vetveten humb paralelisht edhe të vërtetën.

Në romanin “Lehtësia e padurueshme e qenies”, Milan Kundera thotë se, vetëm duke i qendruar larg publikut, njeriu mund të jetojë me të vërtetën pa gënjyer veten dhe të tjerët. Ne priremi gjithmonë ti përshtatemi syve që na vëzhgojnë dhe për pasojë asgjë që bëjmë nuk është e vërtetë. Publiku të bën të jetosh me gënjeshtra. Për këtë arsye, Kundera thotë se, kush humb intimitetin ka humbur gjithka dhe ai që heq dorë me dëshirë të plotë prej intimitetit të tij është një përbindësh.

Personazhet në Big Brother heqin dorë plotësisht nga intimiteti duke pranuar të jetojnë për muaj me rradhë përpara kamerave dhe sytë e publikut që vëzhgon, gjykon, komenton gjithçka që ata bëjnë 24 orë në 24. Dhe jo vetëm kaq, por kësaj i shtohet edhe gara, kush do fitojë trofeun, çfarë e bën praninë aty, jo vetëm të zhveshur nga vetja, por edhe të armatosur me të gjithë infrastrukturën e maskave, hileve, intrigave dhe të gjitha mjeteve çnjerëzore që imponon instikti i mbijetesës. Kjo e bën Big Brother-in, një xhungël me kamera.

Ndoshta kjo është edhe arsyeja përse shumë nga personazhet aty, duket se nuk shfaqin asgjë njerëzore, përveç momenteve patetike, të spektakolarizuara nga elementët skenikë të regjisë, kur ata rrëfejnë momente nga jeta e tyre jashtë kafazit, apo mallit për familjarë, kryesisht fëmijë, që ata vetë, me vullnetin e tyre të plotë, i kanë braktisur për hir të lojës. Sherret e përditshme, tensioni i vazhdueshëm, kurthet dhe sulmet e parreshtura që i bëjnë njëri-tjetrit, janë shenja të ngurtësimit të ndërgjegjes humane. Kjo është edhe arsyeja përse britmat dhe ngërdheshjet janë aq të shpeshta si mjete komunikimi midis banorëve të kësaj xhungle.

Në fakt, vetë bota moderne, e transformuar dhe shpërfytyruar prej medias, qoftë ky televizioni apo rrjetet sociale, kanë shkatërruar nevojën njerëzore për intimitet. Në një botë të spektaklit ku, siç thotë Debort, eksziston veëtëm ajo çfarë shfaqet, ku vetë ekzistenca është spektakolarizuar dhe përjashton gjithçka që qendron jashtë skenës, intimja priret të bëhet diçka pa vlerë. Në një botë të tillë përpara se të jesh, ka rëndësi të dukesh, madje dukja asgjëson vetë qenien duke përcaktuar fillimin dhe mbarimin e të qenit.

Kjo është arsyeja përse ka njerëz që shkatërrojnë jetët e tyre, madje edhe marrëdhëniet e tyre familjare e shoqërore, vetëm për tu futur në botën e spkektaklit, për tu bërë të famshëm e të njohur prej të tjerëve. Nevoja për të qenë dikush, në një botë të atomizuar, që ka shkatërruar marrëdhëniet njerëzore, bëhet një nga motivet kryesore në jetën e shumë njerëzve, sidomos të rinjve, dhe ku shumica e të cilëve gjejnë zhgënjimin apo edhe rrënimin e tyre.