ESSE – Page 339 – Dielli

AT E BIR PËR MËMËDHENË

August 31, 2016 by dgreca

NGA KOLEC TRABOINI/ Jeta e vepra e Josif dhe Vasil Panit, bashkëpunëtorë të afërt të Fan Nolit dhe Faik Konicës në një libër të ri. Gjatë një takimi qe kish pasur Skënder Luarasi me të birin e Vasil Panit, i kishte thënë që nëse do të botosh ndonjë herë një libër për babanë e gjyshin, duhet ti vesh titullin “At e bir për mëmëdhenë”. Kaluan shumë vite që atëherë. Sotir Pani pas 1990, do të shkonte të jetonte përgjithmonë Amerikë, ku kishin punuar e jetuar babai dhe gjyshi i vet, dhe kjo porosi e marrë në atdhe nga një atdhetar i madh si prof. Luarasi, i biri i Petro Nini Luarasit, do ta shoqëronte kudo. Dhe ja në prag të vjeshtës 2016 vjen për lexuesit libri me këtë titull i shkruar nga Sotir Pani, përgatitur për botim nga Kolec Traboini në serinë e botimeve Pantheon, nga shtëpia botuese Emal. Një libër ky që veç jetëshkrimit ka edhe një mori dokumentesh me shumë vlerë e që mbase për herë të parë bëhen të njohura për lexuesin shqiptar. Në këtë libër kemi dy kapituj kryesorë për dy jetë atdhetarësh, por që kanë një përputhshmëri, sepse të dy këta kishin një veprimtari dhe një ideal të përbashkët. Josif Pani, ky mik për kokë i Faik Konicës, ishte ndër themeluesit e shoqatave të para shqiptare në Boston, më pas edhe i Vatrës, ndërsa i biri Vasil Pani, do të ishte ai që do të mbante të gjallë këtë shoqëri shqiptarësh për vite me radhë. Ka qenë fundi i shekullit 19-të kur Josif Pani emigroi ca kohë në Greqi ku ra në kontakt me atdhetarët shqiptarë. Por atje u konfliktua me qarqet shovinistë të fqinjit të jugut dhe vendosi të shkoje emigrant në Amerikë në vitin 1903. Josifi qe ndër veprimtarët më të njohur për çështjen shqiptare. Veprimtaria e tij kishte dy drejtime kryesore, organizator shoqatash atdhetare që më pas do të formonin “Vatrën” dhe botues gazetash e revistash në gjuhën shqipe. Ishte botues i gazetave “Sazani” dhe “Drejtësia” si dhe autor i librit “Adriatiku dhe lufta europiane” . Gjithashtu autor i plot shkrimeve në gazetën “Dielli”. Josif Pani ishte bashkëpunëtor i ngushtë me Faik Konicën, me të cilin e lidhte një miqësi e madhe. Aq tipike ishte kjo miqësi sa që Faik Konica nuk pranonte të dilte në fotografi me ndonjë tjetër, këtë privilegj ia ka bërë vetëm gazetarit e botuesit Josif Pani. Nën shëmbullin e Faikut, Josif Pani njihet për polemikat e forta me greket e Amerikës por edhe me shqiptarët që punonin për Greqinë në dëm të çështjes shqiptare. Josif Pani jepte kontribut të madh edhe në Federatën “Vatra” deri sa këtë veprimtari atdhetare do ta vazhdonte i biri Vasil Pani. Në vitin 1922 kthehet në Atdhe, në fshatin Dardhë. Është e njohur lidhja e miqësia e tij me Hil Mosin që aso kohe ishte prefekt i Korçës dhe ndihmoi për hapjen e rrugës Korçë -Dardhë në vitin 1929. Faik Konica kur e mori vesh se Josif Panit kishte vdekur në Dardhë të Korçës më 14 maj 1934, ka shkruar: “Josif Pani, ish një shqiptar me karakter të shëndoshë, një nacionalist me ndjenja të këthjellta, bashkëpuntor i imi i vjetër dhe një mik i patundur.” Dihet sa i kursyer ishte Faik Konica në vlerësimet e lavdërimet e bashkatdhetarëve të vet, por për Josif Panin thoshte çdo lëvdatë. Vasil Josif Pani ishte fare i ri kur në vitin 1912 u kthye nga Amerika në Shqipëri dhe u fut në radhët e luftëtarëve të çetës së Themistokli Gërmenjit. Mori pjesë në luftë kundër forcave andarte greke që donin të pushtonin Korçën e fshatrat përreth. Qëndroi në çetat atdhetare edhe në vitet 1913-1914, por edhe në xhandarmërinë e qytetit në ruajtjen e rendit, e më pas do të shkonte përsëri në Boston të Amerikës pranë babait të vet. Në gazetën “Drejtësia” 1920, atdhetari Naum Cerja ka shkruar: “Josifi (Pani) nuk e kurseu djalin e tij, por e bëri therror në altarin e atdheut si Abrahami Isakun dhe e dërgoi shpresën dhe ngushëllimin e pleqërisë, Vasilin, 19 vjeçar, të mbrojë truallin e shenjtë të Atdheut me krahërorin dhe gjakun e tij.” Vasil Pani ka hapur asokohe një restorant të madh në Boston, i cili u bë qëndra ku mblidheshin shqiptarët dhe veprimtarët e “Vatrës” me Fan Nolin dhe Faik Konicën. Vasil Pani një pjesë të madhe të fitimit në restorant e kalonte për Federatën “Vatra”, sa edhe Noli do ta pranonte se, të mos ishte Vasil Pani Federata Panshqiptare “Vatra” do të ishte shuar e harruar. Duke i njohur meritat, anëtarët e Federatës e zgjodhën fillimisht për 10 vjet kryetar i “Vatrës”. Ishte koha kur shoqata Vatra pësoi nje ndarje ne mes te Bostonit dhe Detroitit ku vepronte Refat Gurazezi. Ai ishte kryetar i shoqatës Vatra deri në vdekjen e tij të papritur më 11 dhjetor 1947 në moshën 52 vjeçare. Fjalët e shprehura me këtë rast për këtë humbje te madhe janë vërtetë prekëse. Vetë Fan S. Noli për këtë figurë të Komunitetit Shqiptar në SHBA, ka vënë në dukje tre kategori ku mund të ndahej jeta e tij: Vasil Pani patriot, Vasil Pani si besnik, dhe Vasil Pani si shpirtmirë për ta përmbyllur me fjalët: “Vasil Pani ka qenë kurdoherë në krye të taborit të Shqiptarizmës.” Edhe Faik Konica ka qenë një nga miqtë më të afërt të Vasil Panit. Në fotografinë që i kishte dhuruar më 16 maj 1937 Konica pat shkruar: “Mikut të dashur zotit Vasil Panit për kujtim”. Është ajo fotografi, me e bukura e Konicës, që për gjysmë shekulli u ruajt në sëndukët e familjes Pani dhe tanimë është bërë e njohur dhe përdoret gjerësisht nga media dhe shtypi shqiptar. Ajo fotografi me kushtimin është vendosur në kapakun e librit. Interesante është shtrimi i një problemi që ende nuk ka gjetur zgjidhje. Çfarë u bënë biblioteka dhe gjërat personale të Faik Konicës. Dikush e qarkullon një letër që gjoja Faik Konica ka shkruar para vdekjes duke lënë porosi si testament, por mesa duket, me faktet që sillen në këtë libër, ajo letër është e stisur. Faik Konica kish vdekur papritur me 15 dhjetor 1942. Sillen fakte se ai e ka biseduar me Vasil Panin, kryetarin e shoqatës”Vatra” se dëshira e tij ishte që të varrosej në Shqipëri nëse i ndodhte ndonjë gjë. Dhe Vasil Pani e mori përsipër këtë amanet, por ishte kohë lufte. Kështu që Faik Konica u varros në Forest Hills Cemetery të Bostonit. Në restorantin Court House u ruajtën gjerat e Konicës. Por me vdekjen e Vasil Panit nuk u muar vesh se ku shkuan rreth 3000 librat dhe disa nga gjërat personale të Faik Konicës. Zhdukja e këtij thesari diture ka mbetur mister edhe sot e kësaj dite. “At e bir për mëmëdhenë” është një libër me plot ngjarje jo vetëm për dy figurat e mëdha atdhetare Josif e Vasil Pani, që shteti shqiptar i ka vlerësuar e dekoruar, por është i mbushur me plot fakte, dokumente, fotografi dhe përshkrime të veprimtarive nga jeta e Komunitetit Shqiptar të Amerikës. Me 260 faqet e tij , libri është një histori e gjallë, e dokumentuar që i shton njohuritë edhe për shoqatën atdhetare “Vatra”, e quajtur dhe Qeveria Shqiptare në mërgim. Një libër historik me shumë interes, që jo vetëm meriton të lexohen por edhe e pasuron bibliotekën e pasionantëve të historisë kombëtare, në të cilën komuniteti shqiptaro-amerikan zë një vend të rëndësishëm.

NGA QIELLI VEPRON AKOMA

August 30, 2016 by dgreca

Nënë Tereza ka kryer një mrekulli të dyfishtë : me ndërmjetësimin e saj një hindiane dhe një brazilian,të sëmurë në shkallën e fundit, janë shëruar. Provat e shenjtërisë së Saj./

Shkruar nga RANUCCIO BASTONI/ GENTE/

E përktheu për DIELLIN nga italishtja Eugjen Merlika/

Quhet Marcilio Haddad Andrino ingjinjeri brazilian që në 2008, i rënë në komënë sallën e operacionit për një ndërhyrje të dëshpëruar në tru, papritmas – e në mënyrë të pashpjegueshme – u shërua me ndërhyrjen e Nënë Terezës së Kalkutës, duke shtyrë kirurgët të anullonin operacionin. E njohur nga Kongregacioni i Ҫështjeve të Shenjtëve, është kjo mrekullia për të cilën Papa Françesku ka shpallur për 4 shtatorin 2016 ngjitjen në altaret të themelueses së “Misionareve të Mëshirës, e Lumturuar në 2003 nga Gjon Pali II, për një tjetër shërim të pashpjegueshëm shkencorisht.

Dy mrekullitë, të nevojshme për Kishën me qëllim njohjen e shenjtërisë së Nënë Terezës, kanë histori shumë të ndryshme. Por të dyja i përgjigjen në mënyrë të saktë përcaktimit të profesor Karlo Jovine, ekspertit zyrtar të Kongregacionit të Ҫështjes së Shenjtëve, “asaj që për Kishën vlen si një mrekulli, ose një ndodhi shkencorisht e pashpjegueshme e kryer në mënyrëvendimtare, t’atypëratyshme, të qëndrueshme e të plotë”.

Shërimi i parë mrekullibërës, ai që solli Lumturimin e Nënë Terezës, është ai i Monika Besra-s. Tridhjetë vjeçe, e martuar e me pesë fëmijë, gruaja e re jetonte në një fshat të vogël në veri të Kalkutës. Në fillim të 1998-s ndjeu një dhimbje koke shumë të fortë. Vështrimi i u mjegullua, frymëmarrja u bë e vështirë, temperatura u rrit. Simbas diagnozës së mjekut të vendit, Monika ishte goditur nga një formë e rëndë meningjiti tuberkular, një sëmundje e përhapur në krahinën ku banonte. U shtrua në spitalin e Santa Croce, në qytetin e afërt të Rajibpur, por mbas një muaji i shoqi nuk kishte më para për t’a kuruar dhe e çon në qendrën e pritjes së misionareve të Mëshirës në Patiram. Për një muaj Monika kurohet pa asnjë përmirësim. Pastaj një natë zgjohet me një dhimbje të fortë të shkaktuar nga një fryrje e madhe e barkut që, në ditët e ardhëshme, diagnostikohet “si një tumor shumë i rëndë dhe i përparuar i vezores”

Ndërhyrja kirurgjikale ishte e pamundur : në kushtet e dobësimit skajor organik në të cilin ndodhej, Monika nuk do t’a kalonte. Nuk ishte as në gjendje të përballonte anestezinë. E dërgojnë përsëri në Patiram tek Murgeshat. Është 5 shtatori 1998, përvjetori i parë i vdekjes së Nënë Terezës, dhe motër Bartolomea, eprorja e kuvendit, ulet afër shtratit të saj për t’a ngushulluar. Thërret murgeshat e tjera dhe i fton t’i luten Nënë Terezës që tëndihmojë vdekësen.

Ja se si, simbas dëshmisë së murgeshës Bartolomea dhe disa zbulesave të padëgjuara, u krye mrekullia. Nëntë herë murgeshat recituan Memorare-n, një lutje e lashtë që i vishej Shën Bernardit të Kiaravalle, që Nënë Tereza e përsëriste nëntë herë kur kishte nevojë për një ndihmë nga lart. “Kujtohu o mëshirëmadhja Virgjën Mari”, thotë lutja “nuk është dëgjiuar kurrë në botë që dikush t’i jetë drejtuar përkrahjes tënde, të jetë lutur për ndihmën tënde, të ketë kërkuar mbrojtjen tënde e të jetë braktisur. I mbushur me këtëbesim po të drejtohem ty, o Nënë, o Virgjër, o Virgjëresha e virgjëreshave, tek ti vij e ulem në gjunjë, mëkatar i penduar. Mos i përbuz o Nëna e Fjalës lutjet e mija, por dëgjomë dashamirëse e më plotëso dëshirën. Amen”.

Mbasi mbaroi këndimi i lutjeve murgesha Bartolomea i bëri thirrje ndërhyrjes së drejtpërdrejtë të Nënës Terezë dhe mbështeti mbi barkun e Monikës një medalje që e ruante me kujdes të madh : ishte ajo që kishte takuar trupin e Nënë Terezësfill mbas vdekjes. Për çfarë medalje bëhej fjalë ? Papa Ratzinger, i kushtuar Nënës Terezë të Kalkutës, e din mirë. Mban gjithmonë me vete një riprodhim, duke i dhënë një kopje besimtarëve më të kushtuar që i bëjnë vizitë. Medalja e ka origjinën tek çfaqja e Zojës së Bekueme para Shën Katerinës Labouré, e ndodhur më 27 nëndor 1830. N’atë rast Virgjëresha kërkoi që të bëhej një medalje në këtë formë : Ajo në këmbë mbi globin tokësor, me rreze drite që zbresin nga duartë e saj poshtë. Për rreth e shkruara : “O Mari, e ngjizur pa mëkat, lutuni për ne që ju drejtohemi Juve”. N’anën tjetër të medaljes duket një M që ka sipër një kryq e rrethohet nga 12 yje. Nënë M duken dy zemra, njëra prej të cilave e therur. Medalje si kjosot janë të përhapura në gjithë botën dhe janë shumë të kërkuara, për shkak të mrekullive që u njihen atyre.

Fill mbas recitimit të nëntëMemorare-ve e prekjes së medaljes në bark, Monika Bersa ra në gjumë. Nuk ndiente më asnjë dhimbje e në orën një të natës, duke u zgjuar, preku barkun e kuptoi që masa tumorale ishte zhdukur. Kontrollet mjekësore vërtetuan se vezoret, mitra, fshika dhe veshkat ishin përsosmërisht normalë. Simbas mjekëve ishte i dukshëm “një shërim i plotë nga një gjëndje sëmundjeje në shkallë të fundit”. Mrekullia më e shtrenjtë për Gjon Palin II, prej së cilës Nënë Tereza do të shpallej e Lumnueme më 2003, u krye.

Miratimi i Papës Françesku për shenjtërimin e Nënë Terezës ka përkuar me ditëlindjen e tij të 79. Në fakt ka qenë 17 dhjetori i vitit 2015, dita kur Papa ka lajmëruar njohjen e shërimit të dytë, të pashpjegueshëm për shkencën, atë të ingjinjerit brazilian Marcilio Haddad Andrino, të njohur themelueses së Murgeshave Misionare të Kallkutës. Historia e kësaj mrekullie, hollësitë e së cilës janë mbledhur nga shkrimtari e gazetari Antonio Gaspari, ka filluar në dhjetor 2008, kur ingjinjerit Andrino, n’atë kohë 35 vjeç i sapo martuar, i diagnostikohen shqetësime të rënda neurologjike. Më saktë, analizat klinike zbulojnë praninë e tetë abseseve trunore, pra të tetë zonave të infeksioneve të rënda në tru.

“Mbas shtrimit të menjëhershëm”, shpjegon eksperti zyrtar i Kongregacionit të Ҫështjeve të Shenjtëve, profesori Karlo Jovine,“ skaneri vërtetoi rëndimin e gjëndjes dhe pazienti hyri në komë. Mbas pak ditësh, kuadritklinik mjaft dramatik i u shtua çfaqja e një hidroqefali bllokues, pra mbyllja e rrugëve rrjedhëse të lëngjeve në tru. U bë e detyrueshme një ndërhyrje e menjëherëshme kirurgjikale, por atëherë filluan të ndodhin gjëra të pashpjegueshme. Profesori Kabral, kirurgu që pregatitej të kryente operacionin, me habi sheh se ingjinjer Andrino ishte i zgjuar, i vetëdijshëm dhe pyeste “Ҫfarë po bëj un këtu?”. U krye një skaner i trurit për të kuptuar se çfarë po ndodhte me pacientin dhe, në shtangien e përgjithëshme, zbulohet se jo vetëm është zhdukur hidroqefali, por dhe abseset janë zvogëluar në masën 70%. Në pak ditë kuadri i pabesueshëm u plotësua : truri i Andrinos nuk paraqet më asnjë gjurmë parregullsie apo ndryshimi. Më 23 dhjetor, vetëm dhjetë ditë mbas operacionit të munguar, pacienti kthehet në shtëpi i shëruar plotësisht.

“Një rast si ky”, deklaroi profesor Jovine “nuk ka të ngjajshëm më parë, sepse përqindja e përfundimeve fatale në praktikëështë 100%. Duhet të konkludojmë pra, se ngjarja është shkencorisht e pashpjegueshme.” Një mrekulli dhe njohja e saj si ndërhyrje e Nënë Terezës, i detyrohet një sërë elementësh të pakundërshtueshëm. Në fakt ishte gruaja e ingjinjer Andrino-s që kishte kërkuar ndërhyrjen e së Lumes Nënë Terezë të Kalkutës, kur burri po pregatitej të operohej. Mbrëmjen para operacionit gruaja, e shoqëruar nga një prift, të cilit i ishte drejtuar, kishte shkuar në spital. Aty prifti, atë Elmiran Ferreira, famullitar i kishës Sao Vicente, i kishte dhënë të sëmurit mirosjen e fundit. Mbasi ishte lutur, prifti vuri mbi pazientin një foto dhe një relike të Nënë Terezës pranë kokës. N’atë çast shërimi mrekullues i Andrino-s filloi.

Marrë nga revista GENTE speciali Numuri 1, shtator 2016

E përktheu nga italishtja Eugjen Merlika

KUJTOJMË VIZITËN E NËNËS TEREZË NË ARIZONË

August 29, 2016 by dgreca

Nga Hajro Hajra/Arizonë/

Në prag të shenjtërimit të Nënës Terezë, një prej personaliteteve më të mëdha shqiptare, le të jetë ky shkrim një ndihmesë e vockël për ta ndriçuar jetën e veprën e Nënës sonë të Madhe, të krenarisë së kombit tonë, figura e së cilës, me kalimin e kohës vjen e bëhet edhe më madhështore. Jemi komb me fat që kemi një ikonë si Nëna Terezë dhe është turp, është pafytyrësi të hidhet baltë mbi figurën e saj, siç po bëjnë disa trutharë shqiptarë, paçka se balta me të cilën këto pjella djalli po përpiqen të njollosin atë, por edhe figura të tjera të kombit, po bie e do të bjerë në surratet e tyre…

Pa u mbushur dy vjet nga dita kur Gonxhe Bojaxhiu kishte kaluar në amshim, fati na kishte degdisur këtu, në Amerikë, në vendin më të fuqishëm të botës, në shtetin që bashkë me aleatët e kishte shpëtuar Kosovën nga kthetrat e kuçedrës Serbi.
Që në takimet e para me mikpritësit amerikanë, të cilët bënin çmos që ta ndienim veten sa më mirë, ne bënim përpjekje që t’u tregonim atyre se kush ishim dhe, në raste të tilla, pashmangshëm ua zinim ngoje me krenari kryeheroin e shqiptarëve e të Europës, Gjergj Kastriotin, Nënën Terezë, Kadarenë e Madh dhe figura të tjera të shquara shqiptare.
Falë këtyre bisedave, falë faktit se shumë herë e kishim zënë ngoje emrin e Nënës Terezë, në maj të vitit 2000 zonja Bonnie Cottrell, mësuesja jonë e anglishtes që nga ditët e para pas mbërritjes sonë në Amerikë, na solli një dhuratë shumë të çmueshme, një videoxhirim të vizitës së Nënës Terezë në Feniks (Phoenix) të Arizonës, që miqtë e saj e kishin siguruar për ne nga arkivi i Televizionit të Pavarur të Feniksit Channel 3, i njohur si KTVK.
Në bazë të këtij dokumentari, ne arritëm ta “rikonstruktonim” këtë vizitë të Nënës Terezë, një nga vizitat e shumta që nobelistja shqiptare bënte nëpër botë në kuadër të misionit të saj të bamirësisë, të dashurisë ndërmjet njerëzve e të paqes.
Njëzet e shtatë vjet më parë, më 2 shkurt 1989, e ftuar nga ish-guvernatorja e Arizonës, zonja Rose Mofford dhe nga Dioqeza Katolike e kryeqytetit të Arizonës, Nëna Terezë kishte vizituar kryeqytetin e Arizonës, Feniksin.
Arizona Veterans Memorial Coliseum që nxë afro 20 mijë vizitorë atë ditë kishte qenë mbushur përplot njerëz, të cilët kishin shkuar për ta parë atë grua trupvogël e zemërvigane. Hyrja e saj në koloseum kishte ngritur më këmbë atë masë të madhe njerëzish, të cilët me duartrokitje të zjarrta po i uronin mirëseardhje dhe po i shprehnin dashurinë simbolit të paqes e të dashurisë. Ajo ditë shkurti e vitit 1989 kishte qenë më shumë se një festë për adhuruesit e gruas më të njohur e më të dashur të botës. Ishte si një ditë e shenjtë ajo ditë kur në mesin e atyre njerëzve kishte ardhur gruaja që, siç thotë poeti Visar Zhiti, profesion kishte dashurinë, industrialistja e mirësisë, që të vetmen pasuri kishte plagët e botës.
Përfaqësues të Dioqezës Katolike të Feniksit, duke falënderuar Nënën Terezë që kishte gjetur kohë dhe gjendej në mesin e tyre, në qytetin e tyre, e duke e cilësuar praninë e saj aty si një dhuratë Perëndie, kishin falënderuar ata mijëra njerëz, të cilët kishin ardhur për ta nderuar mysafiren e rrallë, duke shprehur në këtë mënyrë dashurinë për të dhe duke respektuar sakrificën e saj për të varfrit. Një falënderim i veçantë ishte për Guvernatoren e Arizonës, zonjën Rose Mofford, e cila kishte bërë shumë që të realizohej ajo vizitë.
– “Falënderoj Zotin për këtë dashuri madhështore që na ka bashkuar!” – ishin fjalët me të cilat i ishte drejtuar masës së popullit Nëna e Sakrificës.
Me një anglishte të rrjedhshme e të këndshme, karakteristike për të folmen e Nënës Terezë, ajo kishte vazhduar:
– “Është shumë me rëndësi që njerëzit të kenë dashuri, të kenë paqe. Dashuria fillon në shtëpi. Fëmijët janë të lindur të bëjnë gjëra madhështore, të lindin në dashuri dhe të rriten në dashuri. Dashuria është faktori kryesor që e mban familjen të bashkuar… Një gotë ujë po t’ia jepni dikujt me dashuri, do t’ia bëni jetën më të lehtë… S’është e thënë të bëni gjëra të mëdha. Secili le të bëjë të mira të vogla, por me dashuri. Njerëzit nuk vdesin vetëm për shkak se u mungon buka (pikërisht se u mungon buka, “bread”, kishte thënë Nëna Terezë, siç themi ne shqiptarët dhe jo u mungon ushqimi, siç thonë amerikanët), ata vdesin më shumë nga mungesa e dashurisë… Kur ndryhet dashuria, ndryhet paqja…”, janë vetëm disa nga thëniet margaritarë shkëputur nga fjalimi gjysmorësh i Nënës Terezë, kohë gjatë së cilës ajo kishte rrëfyer mjaft episode e përjetime të jetës së saj në shërbim të të varfërve, të të uriturve, të të sëmurëve, kur një fjalë e saj e vetme kishte ringjallur shumë njerëz me shpresa të thyera, shumë njerëz që ishin gjendur në cepin e vdekjes.
Duke folur për abortin, ndërkaq, ajo u ishte drejtuar nënave me fjalët: – “Jo abort! Lindni fëmijë e m’i jepni mua!…”
Fjalët e saj, të përshkuara herë pas here me një dozë të lehtë humori, e kishin bërë masën të shpërthente në gaz e të duartrokiste, si në rastin kur Nëna Terezë, teksa kishte folur për të varfrit (edhe për të varfrit e Feniksit), të cilët përpos që kishin nevojë për bukë, kishin nevojë edhe për strehë, i ishte drejtuar guvernatores Mofford, së cilës i kishte kërkuar shtëpi për të varfrit (shtëpi të cilën guvernatorja ia kishte premtuar Nënës Terezë gjatë takimit në mjediset e dioqezës) dhe këtë e kishte ndërlidhur me kërkesën që i kishte bërë shumë vjet më përpara Guvernatorit të Kalkutës, të cilit po ashtu i kishte kërkuar një shtëpi për të varfrit dhe me atë rast i kishte thënë: “Nëse nuk ma jep një shtëpi, do t’i sjell të gjithë të varfrit e mi në shtëpinë tënde…”
Pasi Nëna Terezë kishte përfunduar fjalën e saj me urimin: “Zoti ju bekoftë!” – të gjithë të pranishmit ishin ngritur më këmbë dhe me duartrokitje të gjata e me ovacione kishin shprehur dashurinë për gjiganden e kohës sonë, siç e ka cilësuar Nënën Terezë ish-kryetari Bill Klinton.
Teksa po e linte koloseumin përplot njerëz, Nëna Terezë po merrte me vete dashurinë dhe premtimin e heshtur të asaj mase njerëzish, se secili do të hidhte së paku një gur në kështjellën e dashurisë e të paqes njerëzore.

* * *

Premtimin që ia kishte dhënë Nënës Terezë Guvernatorja Mofford, e kishte mbajtur. Pak kohë pas vizitës së Nënës Terezë, në Feniks është ngritur Shtëpia e Bamirësisë dhe ajo edhe sot u ofron strehë e bukë të varfërve.
Vizita e Nënës Terezë është përjetësuar disa vjet më vonë me ngritjen e një shtatoreje në hapësirën e gjelbëruar ndërmjet Bazilikës së Shën Mërisë dhe ndërtesës së Dioqezës Katolike të Feniksit, fare pranë shtatores së Papa Gjon Palit II. Bazilika dhe ndërtesa e Dioqezës gjenden mu në zemër të kryeqytetit të Arizonës. Shtatorja e Nënës Terezë, me përmasa natyrore, është vepër e skulptorit amerikan Michael Myers nga qyteti Prescott i Arizonës. Është ngritur në vitin 2003 dhe, për habinë tonë, ndonëse ka 13 vjet që qëndron plot madhështi në qendër të Feniksit, nuk zihet ngoje kur flitet e shkruhet për shtatoret a bustet e Nënës Terezë ngritur në shumë shtete të botës.
Që nga viti 2004, në çdo 19 tetor, në përvjetorin e lumturimit të Nënës Tereze, shqiptarë të Feniksit takohen te shtatorja e saj, vendosin aty lule të freskëta e flamuj të vegjël shqiptarë e amerikanë dhe, me fjalë rasti, kujtojnë jetën e veprën e saj të madhe në shërbim të njeriut.

KTHJELLTËSIA E NANËS TEREZA

August 29, 2016 by dgreca

Nga Fritz RADOVANI/

Bruksel, mbramje, 5 Shtator 1997. U dha pa kohë njoftimi i ndrrimit të jetës së Nanës Terezës së Kalkutës…Zbrita në sallën e televizorit ku mbretnonte heshtja.

Të gjitha stacionet tv transmetonin lajmin e trishtueshëm të vdekjes së Nanës së miljona fëmijve ma të vorfën, ndër të vorfnit e Botës.

Nana nuk ka moshë! Një dhimbje e madhe kishte pushtue fëtyrat e të gjithë të pranishëmve, jo vetëm në sallë, po në të gjitha qytetet e kryeqytetët e rruzullit toksor, ku lajmi mortor binte si shkreptinë rrufeje…tue rroposë gëzim e hare.. Vetem heshtje dhe njerëz të zhytun në mendime, që nuk donin me e besue…Fëtyra e qeshun e Nanës vazhdonte me joshë jetimët e vorfën të shekullit “modern”.
Nanë Tereza, asht lé me 26 Gusht 1910, në Shkup prej prindve Kolë e Drande Bojaxhiu, nga Prizreni i Kosovës. Shumë e re shpëton përmbrekulli nga sëmundja e tbc. Ajo periudhë asht momenti vendimtar i gjithë jetës së Saj, kur Ajo, i dedikohet “mjerimit” material të njerzimit, fukarallekut, skamit, vuejtjes, sëmundjeve shfarosëse, dhe asaj ma së vështirës pasojë e trashigueme sa shekullore në Botë: Përbuzjes së këtyne miljona viktimave njerzore.
Nga Shkupi shkon në një kuvend Motrash në Dublin të Irlandës. Prej atje shkon në Bengal e Kalkuta. Arrinë me bindë Papën Piu XII, në 1948 se Motra e Loretos ka zgjedhë një rrugë shumë ma të vështirë se ajo që njihët ndër kuvendet e Evropës dhe të shumë shtetëve të zhvillueme. Ajo, në 1949 asht shtetase Indjane dhe ka formue Kongregatën “Misioni i Dashunisë”, që edhe u miratue nga Vatikani.

Motivi i Saj asht: “Vorfnia për né asht Liri, nuk asht turp as, ndeshkim…!”

Vëndosmenia e Saj lidhej me dishka ma shumë se “pasunia” materiale e njeriut.

Dhe, njenimbastjetrit, vazhdojnë vlersimet: Në 1962, Filipinet, Afrikë; Tanzani dhe, pason Australia; Melbourne, Angli, Amerikë, Romë, prap New York, hapën institucionet në Bangladesh, Los Anxheles, e deri në Vietnam, në vitin 1975.

Në vitin 1976 në Indi, ka 66 shtëpi që administrohën nga Nanë Tereza, dhe 34 tjera jashta Indisë, ku Motrat dhe gjithë personeli i sherbimit kalon shifren 1350 vetë. Spitalet, shkollat dhe qendrat e mjekimit ku janë përfshi edhe strehimoret, arrijnë në 729. Ndërsa, shifra e njerzve që mjekohet ndër ato qendra apo strehohet ndër jetimore, të sëmurë me gërbulë etj…kalojnë shifrën 6 miljon vetë.
Në vitin 1979, me 10 Dhjetor, Nanë Tereza asht e pranishme në Oslo, ku, merr çmimin “Nobel” për Paqen. Aty, po persëris atë moment që pak vetë e shkruejnë korrekt ose e mohojnë: Ajo, kërkon korrigjimin e dokumentit, tue deklarue: “Nga gjaku dhe prejardhja jam Shqiptare, kam shtetësi Indjane, jam murgeshë Katolike. Nga prirja i përkas gjithë Botës. Në zemër i përkas plotësisht Jezusit!”.
Janë shtetët që kërkojnë praninë e Motrave të Saja, me “Sarin e Bardhë me vija ngjyrë qielli dhe të ngjeshun për parzëm Kryqin”, tue fillue nga Gjermania, Spanja, Kili, Belgjika, Etiopia, Argjentina, Guinea, Franca, Kolumbia, Japonia, Korea Jugut, Bolivia dhe Gjermania Lindore. Në muejn e kenjes Papë Pali II, në vitin 1980, takohet me Nanë Terezen, dhe Motrat e Saja, ndërsa, “Misionarët e Dashunisë”, janë në Milano, Primavalle të Romës, Napoli, Bari, Raguzë, Kalabri etj.
Në vitin 1980 asht “Qytetare Nderi” e Shkupit…
Në vitin 1988, Ajo hapë një Shtëpi edhe mbrenda rrethimit të Vatikanit. Depërton në Moskë në 1987, Çeki, Kamboxhia dhe pothuej Emni i Saj, tashma, ka pushtue gjithë skutat e globit njerzor…
Në vitin 1991 Ajo, vjen në Atdhe, por këte herë me pikësynime të tjera…Shqipnia ndër të fundit shtete socialiste asht e detyrueme me e pritë në “Pallatin e Sportit” në Shkoder, porsa fillon me u rikthye në thëmelet e para të Kathedrales së dhunueme të vitit 1967…Ardhja e Nanë Terezes në Atë Kishë të shkatrrueme, dukej sikur një prej veprave të artit kur, Jezu Krishti me kamxhik në dorë po dëbonte tregtarët nga Tempulli i këthyem në treg…Por, jo, Nanë Tereza vjen me Rruzaret e Zojës në duert e Saja të bekueme dhe asht Ajo, që dëboi njëherë e përgjithmonë nga zemra e Popullit Shqiptar, ateistët e mallkuem të doktrinës rrënuese të Shekullit XX jo vetëm në Shqipni, po në gjithë Evropën Lindore… E, deri larg në brigjet e tokave të akullta siberiane… Marksizëm – Lenizmi dështoi në gjithë Botën…Feja filloi ripërtrimjen e Saj në gjithë shtetët komuniste tashti të lira.
Ja, pra, në pak rreshta kush ishte Nanë Tereza e Kalkutës…

Edhe pse, Shqipnia i rikëthehët kausit në 1997, Nana, me ngulm kërkon Paqen…

Me forcë thërret ndalimin e armëve dhe shkrepjet e tyne barbare… “…Ju lus, mos i shkaktoni njenitjetrit ma shumë vuejtje…!”

Sa, domethanëse asht kjo fjali…sikur, do me na kujtue: “A nuk ju dalin boll ata vuejtje që keni kalue…po, kërkoni edhe ma shumë…?”. Megjithate, Shqipnia, vazhdon rrugën e saj drejtë pushkës e vrasjeve, drejt armëve e djegëjes së njeriut në zjarr, në rrugët e zharituna të Vlonës…Komunistët nuk njohin demokraci…Janë ata që ishin edhe para vitëve 1989 – 90, janë ata që drejtonte terroristi Ramiz Alia, nga Presidenca me datën 2 Prill 1991, po nuk duhet të harrojmë kurrë, se me ate janë edhe bijtë e atyne, që kështu kanë veprue edhe në 1944, kur erdhën në pushtet tue brohoritë: “Me gjak…me gjak…!” dhe, me të vertetë “me gjak…e me plumba ata kërkojnë me mbajtë pushtetin atëherë dhe sot..!”
Po, Nana e Madhe, vazhdon të lutët: “O Zot, hiqja mallkimin Tand Shqipnisë!..”

Mjeku i Saj i tha Nanë Terezes: “Mendoj se zemren Ua kanë damtue dhimbjet dhe shqetësimet që, Ajo ndjente për të tjerët…”…E, kush janë “të tjerët..”?…

Janë pikërisht, Ata, që tue kenë në mjerim, vuejtje, dhimbje…Në duertë e Nanë Terezes janë “të lumtun”…kur shohin vetën nën Sarin me vija ngjyrë qielli…

Që, vazhdon edhe sot të valvitët rretherrotull globit toksor shumë të trazuem…

Tue Lajmue Shejtneshen e Madhe të Njerzimit: NANEN TEREZA !…

Melbourne, Shtator 2016.

FAIK KONICA NUK U VARROS ME CEREMONI FETARE

August 28, 2016 by dgreca

FAIK ose DOMENIK KONICA nuk u varros ceremoni fetare, por vetëm me tinguj, tinguj të qetë të gjermanit të madh Vagner/
Nga Klajd Kapinova/
“E vërteta, nuk ka nevojë për stil gjarpërues e të yndyrshëm të shkrimeve akademike.” – Faik KONICA, Albania 2, 1897/
Shumë shqiptarë dhe të huaj patën mundësi t’i dhurojnë nder dhe vlerësime veprës së begatë e cilësore të Faik Konicës. Me të drejtë është cilësuar nga Poeti ynë Kombëtar At Gjergj Fishta si “…gjyqtari i letërsisë ma të hijeshme shqiptare”, nga Qerim Panariti me respektin si “Kalorës i atdhetarisë shqiptare”, prej Imzot Fan Nolit me vlerësimin sintezë “Enciklopedi e gjallë”, ndersa studiuesi i huaj Apolinier është përcaktuar si “Enciklopedi që ecën”.
Në kohë dhe rrethana të ndryshme normalisht kan vijuar vlerësime nga prof. Arshi Pipa,ku,për më tepër ndër të tjera shprehet: “Rrallë herë shprehja e famshme: “Le style c’est l’omme” gjen trupëzim më të përshtatshëm se te Konica. Pse ai qe i tani stil njohti të gjithë të mshehtat e stilit, të gjitha kthesat. Stili i tij qe në thelb satirik. Te tana gamat e satirës ai i provoi,prej ironisë ma s’ambel deri në sarkazëm, prej humorit deri në pamplet. Por qe edhe i kthjellët e i ambël kur deshi”.
Prof. Kapllan Resuli përherë ruajti vlerësimet më të ngrohta për shkrimtarin e madh. Shkrimtari Mitrush Kuteli me kohë ka lënë fjalë të shprehura hijshëm: “Konica, ishte stilist e prozator, kritik i kthjellët,cpolemist i rreptë – me qartesi mendimi që s’ka shok në botën shqiptare”.
Namik Resuli në mënyrë të përmbledhur,e koncepton fenomenin e papërsëritshëm të letrave shqipe kështu: “Ishte protogandisti numër një i zhvillimit kulturorë e letrarë të pjesës së dytë të Rilindjes.”
Për volumin në rritje të punës së frytshme me lëndën e pasur të brumit shqiptar, Konicën që punonte dhe jetonte në SHBA, pikërisht duke plazmuar papushim si mendje prodhimtare, ai në tokën mëmë do të ketë admirues që fare hapur do të shprehin se: “Në shkrimet e tij Faiku përdor një stil të mprehtë dhe shumë herë të ashpër”. “Shqipja e tij e thjeshtë dhe e kulluar u bë model për shumë shkrimtarë të tjerë”, -shkruan shkencëtari i palodhur Prof. Eqerem Çabej, gjuhtar i cili vlerësoi veprën e kryelëvruesit të gjuhës sonë, duke qenë në këtë mënyrë një ndër flamurtarët tanë më përparimtar për ecjen e saj përpara drejt rritjes cilësore.
Nuk mund të flitet për brezin e Rilindjes pa menduar Faik Konicën, si përhapës i shkrimit, i ideve dhe i kulturës kombëtare. Prof. Abaz Ermenji në veprën e vet historike “Albania – Vendi që zë Skenderbeu në historinë e Shqipërisë”, kur merr me rradhë vlerat e kontributit të mendimtarëve e atdhetarëve shqiptarë argumenton: “Faik Konica i dha bukuri artistike prozës, zbuloi shprehjet e holla të saja dhe e ngriti në lartësinë letrare… E përkohshmja “Albania” u bë si një enciklopedi e vogël shqiptare, ku shkruhej mbi gjuhë, letërsi, art, histori, probleme politike e shoqërore, botoheshin pjesë të folklorit dhe t’autorëve që jetonin të shpërndarë nëpër vise të ndryshme të botës”.
Në të kundërt me sa cituam më lart, në drejtim të njeriut të madh, mbretit të mendimit shqiptar, që aq shumë për formimin kombëtar shqiptar, duke ndezur dhe ushqyer talentet shqiptare, etj., në periudhën kur në Shqipëri vegjetonte koha e absurditetit dritëshkurtër, kanë shpërthyer edhe mllefe turpi, fyerje, injorime dhe mosmirënjohje nga më të ndryshmet, duke nisur me citime të cilat sot enden si njolla turpi.
Mirëpo, ende nuk mundemi sot të shijojmë deri në fund kryeveprat e talentit të tij, pikërisht ato vlera që përpara se të deshmojnë horizonte të gjera intelektuale, në unitet armatosin njerëzit me shpirt të pastër shqiptari.
Edhe pse eshtrat e tij erdhën në Shqipëri, pak kush u kujdes për veprën madhore të tij. Kështu, shumë numra të revistës “Albania” enden të shpërndara nepër botë. Ata për fat të keq dergjen nepër dhoma të ftohta të bibliotekave të huaja pa mundur të vijnë dot të plotë deri në duart dhe mendjet e shkollarëve e të studiuesve seriozë shqiptarë.
Në bibliotekën e pasur të tij bëjnë pjesë mbi 2500 libra me vlerë,që kan mbetur larg Atdheut,ndonse vetë Konica kishte dëshirë që librat duhet të jenë pjesë e Bibliotekës Kombëtare Shqiptare. Assesi nuk është vonë të luftojmë për dimensionin human të sjelljes, regjistrimit dhe vlerësimit të pasurive të frytshme shkrimore, të cilat duhet të jenë pronë e të gjithë shqiptarëve, duke u kujdesur kësisoj për trashegiminë kulturore të bashkëkombasve tanë.

Ai lindi për të mos vdekur kurrë
në zemrat e shqiptarëve

Me 15 mars të vitit 1876,në Konicë lindi njeriu që e mbante gjithkund me krenari emrin e fshatit të lindjes. Ai është biri i një nëne e derës fisnike të bejlerëve të Delvinës,me ndikim të ndjeshëm në hierarkinë e lartë, me poste në kohën e Perandorisë Turke.
Përpara se të vinte në shkollën e njohur të jezuitëve të Shkodrtës, ai kishte mësuar nga mësues privatë, ende i vogël gjuhën arabe.
Mbas 12 muaj të qëndrimit në Shkodër, u kthye në vendlindje e më pas shkoi në Stamboll, ku u regjistrua për të vijuar studimet në një nga shkollat më të mira të Turqisë dhe pikërisht në Liceun Perandorak të Gallata Sarajt, me mësimdhënës francezë. Në moshën 14 vjeç niset për Francë për studime, ku këtu spikat veçanarisht në prirjet në drejtim të letërsisë klasike.
Dy vjet më pas,më 1882 u regjistrua në Liceun qeveritar të Korkanos (Francë), ku përsëri përthithi me deshirë letërsinë dhe filozofinë, ku për kulturë të përgjithëshme të tij u nderua me çmimin “Shpërblimi i Nderit për Retorikë”, dhe përkatësisht për vlerësimet e para në hartimin e frengjishtes dhe shpërblimin e parë në gjuhën antike latine.
Në fund të vitit 1895 përfundon pranë Universitetit të Dizhonit studimet për letërsi dhe filozofi. Gjatë kohës që ishte në Paris, për dy vjet, ndoqi kursin e letërsisë frenge të kohës së mesjetës, të latinishtes dhe të greqishtes, duke përfunduar serinë e studimeve të veta në Universitetin me famë botërore të Harvardit në SHBA, pastaj në Cambridge, Massachusetts deri sa me 1912 fitoi titullin “Magjistër i Artit” (Mastër of Arts).
Por, a do të mbyllet me kaq diapazoni i dëshirave kulturore të një njeriu me interesa të gjëra e të thella, për të ditur gjithçka e mbi gjithçka!?
Si njeri tepër i ndjeshëm ndaj madhështisë së muzikës simfonike, Konica si portret brilant adhuronte deri në madhështi kryeveprat e muzikës së pasur kishtare,të cilat i sherbenin ati si përiudha çlodhje shpirtërore tek dëgjonte me ëndje tingujt melodiozë që kumbonin mrekullisht.

Ishte dhe mbeti
përherë një mendje brilante

Gjithnjë populli ynë është përulur me respekt, ndaj fytyrave të ndritshme të kombit të vet, pavarësisht se ku punuan e jetuan.
Të tilla vlerësime ruajti edhe për të madhin njeri të kompletuar, që mirfilli ishte dhe mbeti intelektual i rrallë dhei formuar më së miri,ku shquhej për kulturë të gjerë e të thellë, gama e sëcilës rrokte të gjithë drejtimet e vizionet njerëzore.
Pak e dinë në kohën e sotme, por që shumë duhet ta dinë gradualisht në të ardhmen nga brezi yn i ri, se Konica i papërsëritshëm, kudo e kurdoherë, mbrojti si një atdhetar i flaktë me pasion e bindje të shëndoshë misionin e parë të pavarësisë dhe të lirisë etnike të tokave martire të Atdheut të vet.
Ja se si shkruan në vitin 1907, në numrin e revistës “Albania”, që botohej rregullisht në diasporë: “Në vend të mbajmë mërirë dhe të kërkojmë çperblim të veçantë; le të mundohemi të trajtojmë një Shqipëri ku drejtësia dhe besa e përlindur e stërgjyshërve tanë të kenë zënë vendin e paburrërisë keqbërse të armiqëve tanë të trasheguar”.
Kohët e reja që erdhën në drejtim të Evropës sollën lëvizje të gjallë shoqërore, politike, të cilat në kompleksin e tyre hapën dhe një horizont të ri ndjenjash e mendimesh përmes së cilave normalisht nisi të vegjetojë krahas zgjimit të ndërgjegjes kombëtare, një kuptim i ri më i gjërë mbi vlerat e lirisë së individit dhe të bashkësisë ku ai bënte pjesë.
Në fillim të shek. XX lëvizja moderuese shoqërore të Prendimit, normalisht ndikuan në kthimin si domosdoshmëri të një rryme lëvizjesh kombëtare tek popujt e Evropës Lindorë e Juglindore, që aso kohe nuk gëzonin pavarësinë politike.
Në këtë mënyrë, fare mirë është konstatuar se elementët e parë në sensin pozitiv japin ndikimin e tyre si në lëmin e letërsisë ashtu edhe në artet tjera të këtyre popujve, që në atë kohë paraqiten para lexuesve shumëgjuhësh me plot tema kombëtare.
Mirëpo, pranohet se në shek. XVIII dhe XIX vetëm Shqipëria nuk po shkundej nga plogështia, ose e thënë ndryshe, ende nuk po zgjohej nga gjumi i shekujve për të levizur si komb. Por janë fatosat e saj të mëkuar me gjakun e popullit që u paraprinë nismave të reja progresiste, të parë në rrafshin kulturorë, kombëtarë, prijës i secilës ishte mendja dhe dora e begatë e Faik Konicës.
Alternimi i pendës dhe i mendjes në sherbim të kombit tëk Konica ishte shumë produktiv. Ai përherë u mundua që të ngrinte në një shkallë më të lartë vetëdijen e kombit të vet, në rrafshin e pavarësisë kombëtare,ku përherë spikat me elekuencë dhe me kulturë të thellë erudicioni klasik e bashkëkohor, karakteristikë e veçantë e një veprimtarie të shquar të politikës së lëvizjes demokratike kombëtare.
“Sot kan rast të behen të medhenj ata që japin zemër dhe gjak për lirinë e tre miljon njerëzve – s’besoj se në vent që të bëhen të mëdhenj – të zënë udhën shpirtunjësisë duke shitur veten tradhëtorë Grekërve”, – shkruante vetë Konica me përkushtimin e një atdhetari.
Pasi boton broshurën “Shqipëria dhe turqit” (1895), në Francë, vendoset në Bruksel, ku i jep jetë revistës politiko – kulturore dhe letrare me emrin kuptimplotë “Albania”, e cila gradualisht u bë një organ pararojë i rëndësishëm i çeshtjes së koklavitur të problemit shqiptar. Kjo e rriti më shumë autoritetin e revistës dhe të redaksisë të cilat i kryesonte vetë Konica.Nga viti 1879–1909 ajo doli edhe në gjuhë të huaj,ku çdo studiues mund të bashkpunonte në gjuhën që deshironte në se ishte i huaj dhe në gjuhen amtëare shqipe.
Kjo revistë u bë një enciklopëdi e gjërë,ku,në mënyrë të dukshme,vend të parë zë propoganda e ngjeshur e programit të qartë të levizjes kombëtare shqiptare, burime të rralla nga historia e kultura e lashtë e kombit tonë…
Si intelektual i barazvlefshme me pendat më të famshme të kohës, ai e ndjente se Atdheu kërkonte prej tij sherbime, e ndjente vazhdimisht se interesat e lëvizjes kombëtare i bënin thirrje ndërgjegjes politike dhe vetdijes kombëtare të çdo shqiptari pavarësisht se ku punonte dhe jetonte ai në ato kohra.
Si analist, në sasinë e madhe të shkrimeve që zënin faqe të tera në buletinin “Albania”, konstatonte se “Bashkimi s’është të ulim kryet para njeri-tjetrit, por të merremi vesh njerëzisht e të punojmë të lirë të gjithë për një qellim”.
Normalisht del se bijtë e tij të denjë aspirojnë e perpiqen për një jetë të lirë dhe shtet të pavarur, çka përbën edhe preokupimin e tij si bosht,ku vërtiten temat më të rrahura që Konica kishte për zemër si Atdheun që renkonte nga sundimi i huaj shumëshekullor.
Duke pëlqyer mirkuptimin ndërfetar, që ekziston ndërkohë si shembull në vendin tonë, mendimtari i mirë synonte një shtet modern shqiptar, mbasi ishte kundër ndasive pa interes kombëtar midis shqiptarëve, kundër prapambetjes ekonomiko-sociale, duke stigmatizuar mendësitë dhe praktikat e vjetra anakronike, çka e largonin Shqipërinë nga një shoqëri e vertetë e emancipuar, si pjesë e trungut të Evropes, ndaj së cilës, ai përpiqej që Atdheu të ishte sa më pranë mendimit, punës dhe shembullit të saj, gjithnjë progresist.
Publicisti, dallohet me pendën e tij për problematikën e pasur të temave, me shqetësimin e ndieshëm qytetar e atdhetar, ku falë argumentimeve bindëse, shquhet për një fuqi shprehëse.
Qartësia e mendimit, kulmon edhe në raste të tilla kur shkruan: “Kur është fjala për punë civile, për punë kombëtare, nuk është nevojë të vihen re besimet për të vepruar interesat e kombit. Mund të ndodh ndonjë herë katolikëve vetëm,a ortodoxë vetëm, a muhamedanë vetëm. Duhet të mësohen shqiptarët të mos shohinë,prapa Atdheut,fenë e njeriut.”
Pavarësia e liria, ishin çeshtje të shtrenjta të viganit të veçantë në historinë tonë. Kësisoj, ai kujtonte apelin e detyrave historike, të halleve të popullit,ndaj,duke shfrytëzuar rrethanat që iu krijuan punoi në dobi të interesave të Shqipërisë.
Në organin e vet “Albania”, si revistë të Rilindjes, Konica shprehet, “s’jam apostull i urtësisë, por anëtar i besës”. Si njohës i historisë së popujve dhe i psikologjisë së njerëzve,ishte mirnjohës dhe fisnik në respektin që ruante për ato kombe që ishin përherë përkrah me kontributin e tyre për çeshjen shqiptare.
Në karakterin e intelektualit mirnjohës ishte edhe natyra e Konicës. Kjo, falë pastërtisë shpirtërore të kombeve të civilizuara siç ishte Austria për të cilën do të jepte me saktësi, kthjellësi dhe elegancë këto rradhë falenderimi: “Kur bota flasin çiltas të na coptojin atdheun, u ndodh një Mretëri e madhe që na njohu zyrtarisht kombasinë, na vuri gjuhën në shkolla të guvernës së saj, u mundua të na bashkojë dhe të na rrit ndjenjat komëtare. Kjo mbretëri e dini të gjithë që është Austria.”
Duke menduar mbi jetën dhe veprën e madhe të Konicës, dalin menjëherë në pah ato pika kulmore, të cilat e lartësojnë denjësisht në vendin e atyre burrave të rrallë shteti, të një diplomati me një fizionomi të veçantë, me një mendim të mprehtë politik, punë të madhe cilësore në lëmin e kulturës, duke lëvruar në fusha të ndryshme kujtese të letrave shqipe,të ngritura në origjinalitetin e papërsëritshëm, si mjeshtër i rrallë i lakimit të fjalës së shkruar shqip.
Ishte kërkues, duke pasur përherë në mendje e në zemër shtimin e njohurive përsonale dhe normalisht kërkonte ta shtrinte përtej vetes, me deshirën e mirë që kjo rritje të kalonte edhe te populli i tij, duke luftuar kundër pranisë së obskurantizmit, e cila mohonte rritjen e nivelit kulturor të njerëzve.
Parapëlqente të trajtonte në një gamë më të gjerë tema të kohës, duke qenë kështu krijuesi i dialogut me kohën dhe përherë i pakënaqur me gjendjen e deri atëhershme dhe përherë kërkues në alternativat më të mira.
Kështu vijonte duke këmbëngulur me vendosmërinë e një “tekanjozi”. Për më tepër mendimi i tij politik vërtitej rreth pavarësisë që rrezatonte shpesh në revistët e kohës.
Karakteri i tij i vështirë e bënte të papajtueshëm me natyrat e ndryshme. Me këto ide e qellime fisnike, vazhdimisht jetonte e punonte për të siguruar normalisht bashkëkombësve të vet zhvillim në rrjedhë të natyrshme përparimi me synime të mirëfillta progresiste, iluministe dhe humaniste. “Me gjithë të ligat e tij, shqiptari ka në fund të zemrës një dashuri të shëndoshë për larine”, – sintetizon në mendimin e vet Konica mendimtar.
Mendoj, se nuk është koha të lakohet sot, përmes shkrimeve dhe kumtesave të ndryshme që po bëhen tani në drejtim të vlerësimit të figures dhe të qëndrimit të Faik Domenik Konicës, fakti se ai ishte përherë për qytetërim prendimor të popullit shqiptar, në një kohë që ajo shihte shumë qartë në tërësinë e kontributit që shpalosi shpesh për racën shqiptare, duke e radhitur atë në panteonin e hershëm të frymës oksidentale, që ajo i përkiste prej kohësh, për të cilin shkroi përherë me sukses edhe patrioti.
Esencialisht, pranohet me të drejtën e qytetërisë se njeriu i hapësirave të gjera diturore, është i veçantë në konceptin kulturorë shqiptar, pra, ku gjuha amëtare shqipe është një pjesë e rëndësishme e kulturës, si kulturë gjithnjë prendimore e jo lindore. Nuk është kjo përiudhë iluministe, për punë krijuese dhe jetë e tërë e njeriut gjenial e shembullor i kombit shqiptar.
Ai krijoi një kulturë,një sjellje krijuese,një model sjellje shembullore; e shprehur kjo përmes miqësive jetësore e artistike, dhe tërësisht punën e pavarur të tij. Sa herë të lexosh veprën e tij, çdo ditë shpaloset i kthjellët, virtuoz në të gjitha drejtimet origjinale si në fushën e pasionit shkencor, gjuhësor, letrar, artistik, në lëmin diplomatik, me të cilat mundë të ngrihen konturet e monografive të veçanta mbi të.
Për ketë ushqim të madh me vlera të reja kulturore e atdhetare ka më tepër se kurrë rinia jonë e përjashtuar nga këto virtyte të domosdoshme. Përsëri zgjimi i ndjenjave të pastra kombëtare kanë nevojë për busullën e moralit shumëdimensional,që shpalos dora – dorës figura tipike e Konicës.
U takon tashmë shqiptarëve, pra të rizbulojnë shkëlqimin e xhevahirëve të tillë që rrezatohen përmes Konicës, shumë shumë të harruar e të anatemuar deri ne një absurditet për disa dekada me rradhë.
Le të ulemi dhe të meditojmë mbi punën në vepra që njëpasnjë i la me nenshkrimin përsonal mendja e tij e ndritur dhe prodhimtare në dobi të kombit.
Brezat sot kanë me ke të mburren të gjithë që patën privilegjin të shpalosin dorëshkrimet e mrekullueshme që reflektojnë mesazhe të qarta.
Përpara studiuesve të tij, shpaloset përherë një minjerë e pasur stilesh e mendimi të mprehtë kritik, për kohën e fenomenet e spikatura negative që mbisundonin një herë e në një kohë në shtresat me nivele të ndryshme të shoqërisë së sonë në fillim të shek. XX.
Tërësia e tyre na dhurohet,falë kulturës së pasur pluridimensionale që kishte fatin e mirë të zotëronte qënja e tij,çka pasurojnë në mënyrë të ndieshme kontributin teoriko – praktik të Konicës.

Cili është mjedisi ku hulumtoi dhe zhvilloi veprimtarinë e gjërë vetë misionari aktiv i kulturës sonë Konica?

Pa bërë shumë hyrje retorike, sipas këndvështrimit tim,mendoj se gjerësia e kulturës që kishte grumbulluar me vullnet të fortë e reflektonte për pasojë me mesazhe të qarta në disa disiplina të veprimtarisë si; arsimor, studimor, letrar, kombëtar, i përfshirë mendërisht e shpirtërisht në strukturat e freskëta të mendimit politik të kohës, si njeri përparimtar dhe burr i zgjuar shteti deri në largpamësi.
Përmbledhur në mënyrë sintetike, ato kristalizojnë mendimin më të drejtë se Konica e kishte merituar këtë dhunti e begati, sepse studionte me endje kulturate ndryshme të familjes së madhe evropiane, ku lindi, u zgjerua e u thellua cilësisht kultura e tij e dalluar,duke zënë fill nga tabani komëtar shqiptar.
Me këtë vijë pune, ai u thellua më pas në kulturën e lashtë dhe bashkëkohore greke, italiane, franceze, turke, belge, angleze, rumune, austriake, zviceriane, gjermane, duke mberritur kësisoj në tokën e vendit të bekuar këtu të Shteteve të Bashkuara të Amerikës (Boston), ku ndihmesa e tij, në këtë rast, zë një përqindje të lartë.
Tashmë të gjithë kanë mundur të shfrytëzojnë burime të ndryshme të lexojnë (përmes gazetës “Dielli” të Bostonit (sot botohet në New York), ”Iliria” etj., organe të larmishme të shtypit periodik e kulturor në Shqipëri), mbi përsonalitetin, ku shpejt do të njohin një intelektual të formuar mirë që përherë u ushqye me një kulturë shumërrumëshe, të cilën, me kënaqësi e pasion, i përpinte, vite e vite me rradhë, konturojnë dituritë e shumta të Faik Domenik Konicës.
Tashmë, për njerëzit e rinj të kulturës po hapen shtigje të reja të hulumtimit dhe të vënjes në vend të vlerësimit mbi publicistin dhe erudistin më të hollë të diasporës shqiptare për kohën e tij.
E thënë në mënyrë të përmbledhur,është koha e hapjes së minjerave të reja të kërkimit në udhë të pashkelura, për të nxjerr në dritë pasionin e flakët që kishte për fushën e magjishme të botës së letrave, duke hedhur poshtë opinionin e shtrembëruar që mbiu si këpurdhat pas shiut mbi të gjithë brezin e njerëzve me mendje të ndritur, në radhën e të cilëve bëjnë pjesë dhe veprat e lëna trashegim nga Faik Domenik Konica dhe mergimtarë të tjerë të letërsisë sonë që sot po zënë vendin e duhur.
Gjithsesi, në mënyrë më bindëse, zbulohet përcaktimi se ishte ky mjedis i ri ku lulëzoi për afër 6 dekada me rradhë, ku jetoi e punoi jashtë Atdheut të vet (shkrimtari vetëm 7 nga 67 vjet së jetës së tij jetoi në Shqipëri), që natyrshëm shkallë-shkallë formuan fizionominë e përsonalitetin konician, me natyrë të hovshme, disi të veçantë në karakterin e tij, shprehi e zakone të tjera, përkundrejt atyre të bashkëqytetarëve e bashkëatdhetarëve të vendlindjes.
Një portret të përmasave të mëdha jep në gjykimin e vet shkodrani erudite Prof. Arshi Pipa mbi njeriun e gjithanshëm, kur shkruan: “Na duket, ndërmjet atyre dy poleve të kombit që janë gega e toska, se i pari përmban ma tepër landë, brumin e shqiptarit dhe i dyti, trajtën, frymën. Dhe në se gjejmë ma të madhin përfaqësues të Gegnisë te Fishta, ndeshim kulmin e faqes tjetër jo te Naimi, jo te Noli, por te Konica”.
Mirëpo, duhet pohuar se me të drejtë, Konica dhe asokohe njihej e çmohej si luftëtar për liri, emancipim, qytetërim, për pluralizëm të mendimit politik, për debat të hapur luajal, ku mund të fitonte të drejtë qytetarie ai mendim e arsyetim bindës, gjë të cilën e reflektoi konkretisht në studimin e vëmendëshëm që i bënte prej së largu parlamentit shqiptar, Kuvendit Kombëtar Kushtetues, shtypit periodik brenda dhe jashtë vendit.
Mbi të gjithë, ai ishte i brujtur me një natyrë të pastër civilizimi prendimor, pëlqente trinomin domethënës që konsistonte në lirinë e fjalës, mendimit e të shtypit, të mbledhjes e të veprimit, mbasi njihte anatominë e trupit të lashtë të kulturës evropiane.
Përthithja pambarim e nektarit progresist ia mundësuan në mënyrë të natyrshme vetë gjuhët e shumta që zotëronte, duke qenë në këtë aspekt një njohës shumë i mirë i gjuhës italiane, frenge, angleze, daneze, ruse, gjermane, suedishte, serbo-kroatishte, arabe, gjuhëve klasike të antikitetit (greqishte e vjetër e latinishte), greqishte e re, me të cilat përpinte në origjinal shumë lehtë ajkën e kulturës së pasur të qytetërimit botëror.

Po më tej çfarë spikat tek fenomeni i rradhë Konica?

Tek ai bëjnë pjesë portreti i njeriut të pasur në shpirtë dhe i thellë si karizmatik, filozofi i hollë, folkloristi i vyer i gurrës së pashterrshme amëtare, publicisti sasior e cilësor, adhuruesi i së bukurës në art, duruesin në kërkim të arkivave kudo, ku flitej dhe shkruhej, për të nxjerr në dritë traditat e pastra e të vjetra të popullit të vet, kërkuesin e përhershëm e të palodhur pranë bibliotekave të famshme të evropës, për të sjell që andej thesaret e pandriçuara të kulturë sonë, duke u zhytur thellë nepër labirinthet e analeve të diturisë botërore,si një zbulues aktiv i letërsisë shqiptare, që e kishin joshur shumë atë.
Faiku ose Domeniku, ishte rezultativ në volumin e pasur të punës së tij shkencore. Që andej ai nxori në pah të dhëna nga antikiteti parahistorik që kishin të bënin me burime të pasura të mitologjisë e të legjendave të vjela me durim nga veprat e autorëve të ndryshëm antikë grekë.
Me të drejtë, në të ardhmen Konica (Domeniku), si glotolog në hartën gjeografike të gjuhëve të huaja në zotërim, mundë të përfshihet në vendin e parë deri më sot në rast hartimit të ndonjë libri të mundshëm të rekordeve (siç është më e njohura në botë “Il Gunness dei primati”), si një poliglot i mirë,si njohës i 16 gjuhëve të botës, pikërisht të atij njeriu enciklopedik për interesat që zgjonte qënja e tij origjinale dhe e etur, kur për zemër ky njeri, gjatë kohës së lirisë, kishte pasion veglën e dashur të violinës.
Deshirën e shpeshtë për të luajtur si aktor pjesë perla të kryeveprave botërore të Shekspirit të madh. Këtyre deshirave të mëdha që iu kthyen në vese, duke i shtuar edhe ato të novelistit të këndshëm,kritikut të mprehtë të kohës në botën e pasur të letërsisë, etnografis, përkthyesit, estetin (esseistin) sociologun, si një e tërë në kompleks, ndërtojmë tashmë hijeshëm piedestalin e ndërtesës origjinale të mendimit, që për fat të mirë njihet deri më sot me një emër, të gjeniut të mprehtë Faik Domenik Konica, si rast unikal në historinë e kulturës sonë kombëtare, gjatë gjysmës së parë të shek. XIX.
I tillë mbeti njeriu i alternativave të larmishme, antagonizmave, ku në mënyrë të dukshme dallohet me tone të ndezura natyra impulsive dhe kontardiktor, mbasi duke respektuar situata që shpesh shkrimtari si qenje e ndjeshme njerëzore jetonte me tensione të brendshme shpirtërore, ku impulsiteti në natyrën e karakterin e tij energjik,si e veçantë e spikatur zinte një dozë të madhe.
Pra, si pasoj e gjenialitetit, veprat e Konicës janë mesazhe të hapura, sinqeriteti i sëcilës skalit në mënyrë të dukshme transparencën e mendimeve të tij.
Ai ka provuar në veprat e tij format e gjata dhe i ka përfunduar ato (është fjala aktualisht për veprat letrare të papërfunduara të tij), ku gjtësia e tejskajshme e tyre do të ishte një lodhje.
Si pasoje e karakterit nervoz (tip sanguine), ishte një krijues rezultativ që gjithsesi shpërthente me dritëzimin e tij brenda fjalës, e kështu vijonte me rradhë në paragrafin që ndërtonte hijeshëm.
E veçanta tjetër e lexueshme është se ai assesi mendimin e hapur nuk e fshiht në figurë, por në formë të natyrshme e reflektonte nepërmjet një figure të pastër.
Në këtë plan, kur e shikon nga ky aspekt, vepraletrare gjithmonë e kryer apo e mbaruar, sepse tërësisht mendoj se ajo është e përsosur në esencën e vet.
Përballë këtyre sa theksuam, Domeniku (Konica), si gjeni bën pjesë ne rrethin e dijetarve encilklopedistë, që, si një bibliotekë e gjallë që ecën, konceptonte ide dhe mendime origjinale në dobi të kombit që e lindi dhe ai me respekt i dha gjithçka nga jeta e tij plot devocion.
Polemisti dhe kritiku i hollë i shumë fushave të diturisë shqiptare, u admirua në të gjallë dhe kur mbylli sytë nga një numër jo i vogël admiruesish të stilit e arsenalit të pashterrshëm të veprave letrare, duke kulmuar bindshëm në tërësi dhe në një shkallë cilësore në levizjen progresiste brenda universit të mendimtarëve të tjerë evropian e më gjerë, duke ngritur kësisoj shkollën e pasur koniciane, që gjithsesi kërkon shumë kohë e nivele të reja studimi e zbërthimi të mendimit,që në çdo pikëpamje na shpaloset me madhështinë e një epoke më vete,çka normalisht mundë të lënë gjurmë e ndikimsa herë që ulesh të lëvrosh mbi frytin e mendjes së Konicës.
Ato për fat të mirë të kombit tonë gjenden të shkruara si testamente, si dëshmi përmes qindra e mijëra faqeve origjnale të nënshkruara vetëm nga dora e ngrohtë e një margaritari plot energji siç ishte dhe mbetet Faik ose Domenik Konica.
I quajturi Ministri i Shqipërisë në SHBA, për 13 vjet me rradhë (1929-1939) kur mbylli sytë, eshtërat e tij nuk u lejuan të varroseshun në token shqiptare, por vetëm 6 vjet mbasi kishte vdekur, dhe përsëri jo në Atdheun e tij, që e deshi aq shumë.
Konica la këtë shenim përkushtimi: “Populli kur të mësoj një ditë, se për të mbrojtur interesat e tij, nderin e tij,lirimin e tij dhe bukën e tij,sa vuajta, sa u mundova,vetëm do ma dijë për mirë”. Me mallë, la të shkruar me dorën e vet në revistën “Albania”: “Natën kur më vete mendja te dheu ku linda,shpejt më del gjumi,nuk mund më të mbyll sytë,e lot e mia rridhnin të nxehta”.

Po ku pushoi trupi i tij?

Faik ose Domenik Konica, u varros në varrezat e Forest Hillit në Boston të SHBA-së, ku nuk pati ceremoni fetare, por vetëm, vetëm tinguj, tinguj të qetë të gjermanit të madh Vagner, të cilin e kishte adhuruar shumë…
Peshkopit të madh Imzot Fan S. Nolit dhe miku të tij të ngushtë Sejfulla Malishovës Domenik Konica i madh u la këtë amanet me nënshkrim, që ndryshe quhet dhe si testamenti i Faik Konicës, pjesë autentike të së cilës tekstualisht thonë:
“Të nderuar zotërinj!
Ndërroj jëtë me mejtimin, se ju njerëzit që më keni kuptuar më qartë në këtë dhe. Nuk do të më tretë dheu në se ti Imzot Noli, dhe Lamja im i vogël dhe të gjithë ata që e quajn vetën shqiptarë nuk do të çojnë kufomën time të tretet në tokën mëmë.
Kam lënë menjëanë dhe harxhimet e rrugës për trupin pa jetë dhe shumën për dy metra vend në Shqipëri.
Mbydh sytë se ju, i nderuari Noli dhe ju të nderuar shqiptarë dhe ti Lamja im i vogël në Paris do të më kreni këtë amanet.
Faik Konica, Boston 1942”