Irena Dragoti/

Ta tregosh mirënjohjen, duhet të dish më parë ç’ është ajo! Mirënjohja, “borxhi “që mbetet pa shlyer plotësisht prej mungesës së kontureve, detyra që nuk delegohet pasi askush nuk e shlyen dot si ti e sa ti, është pengu i përmbushjes së plotë! Mirënjohja si një nga virtytet universale të njerëzimit, lind e ushqehet sa fitojmë ndërgjegjen me atë përkundrejt Zotit , përkundrejt dashurisë prindërore, përkundrejt natyrës , familjes, mësuesve, miqve, kolegëve, heronjve etj etj. Sot do të ndalesha tek ajo ndaj lexuesit tim! Çdo kah mirënjohje ka formën e vet të shpërfaqjes. Nëse kundrejt njeriut nis me fjalën, kundrejt natyrës duhet vepra, kundrejt Zotit lutjet , kundrejt lexuesit mbetet letërsia dinjitoze! Mirënjohja nuk është varësi por reciprocitet, nuk kërkohet, por duhet dhënë! Evolojnë me vitet veç format e përshfaqjes por virtyti mbetet unik në çdo epokë nëse dëshiron ta veshësh. Në pozitat e një vargshkrueseje pyes veten: -A jam mjaftueshëm mirënjohëse kundrejt lexuesit tim, për kohën e leximit? Ai që më mbështet mua në këtë udhë, ai që më lexon, nuk meriton fletërrrufe poetike, mllef poetik, nuk meriton të ngushtohet banalitetin e zënkave personale, pra në narcizmin tim! A ia kam dalë të mos krijoj të tilla? Lexuesi nuk është kosh për të hedhur pakënaqësitë personale!

-Po si ka udhëtuar mirënjohja nga antikiteti deri ne ditët tona?- pyes veten!

Cilat janë përpjekjet apo faktet që e kanë himnizuar atë si virtytin e lumturisë?

Historia përveçse kujtesë është etalon , përvojë, e udhë drejt së ardhmes. Në mendimin grek dhe romak, mirënjohja shihej si një virtyt thelbësor për harmoninë shoqërore dhe vetë-përmbushjen. Aristoteli, në “Etikën Nikomakiane”, e përfshinte mirënjohjen si pjesë të drejtësisë dhe e shihte atë si një obligim ndaj të mirave që marrim nga të tjerët. Nga ana tjetër, Stoikët, si Epikteti dhe Seneka, theksonin se mirënjohja është një akt i brendshëm që na çliron nga ankthi dhe na lidh me rendin natyror. Për Senekën, mirënjohja nuk duhej të ishte një detyrim i jashtëm, por një shprehje e sinqertë e shpirtit për të njohur dhuratat e jetës. Mirënjohja është ndërtuese e marrëdhënieve njerëzore, thotë filozofi modern Immanuel Kant, duke vendos mirënjohjen në kategorinë e detyrimeve morale, duke e parë atë si një akt që nderon bashkëudhëtarët e tu. Për Kantin, kur jemi mirënjohës, ne pranojmë se jemi pjesë e një komuniteti moral ku askush nuk është i vetë-mjaftueshëm.

Ndërkohë, David Hume, në qasjen e tij empiriste, e lidh mirënjohjen me emocionet dhe shprehet se ajo është një përgjigje e natyrshme ndaj akteve të dhembshurisë dhe bujarisë. Përmes mirënjohjes, njerëzit forcojnë ndjenjën e përkatësisë dhe krijojnë ura lidhëse që i mbajnë shoqëritë të bashkuara. Filozofia ekzistencialiste e shekullit XX ka ndihmuar në thellimin e konceptit të mirënjohjes si një përgjigje ndaj dhuratës së ekzistencës. Albert Camus, në meditimet e tij për absurditetin, na fton të shohim mirënjohjen si një akt rebelimi ndaj indiferencës së universit dhe një pohim i vlerës së përvojave tona. Mirënjohja është mësim për shoqërinë moderne e cila duke i dhënë përparësi ambicieve dhe kërkesave materiale në një botë të dominuar nga shpejtësia dhe konkurrenca, harron të ndalet dhe të vlerësoj gjërat e thjeshta. Sipas filozofit bashkëkohor Alain de Botton, mirënjohja është një akt i vetëdijshëm që na ndihmon të përballojmë ndjenjat e zbrazëtisë dhe tjetërsimit, duke na lidhur me nj-tj. Në vitin 1886, Franca i dhuroi Shteteve të Bashkuara, Statujën e Lirisë, si shenjë miqësie dhe mirënjohjeje për mbështetjen e SHBA gjatë Revolucionit Francez.

Holanda dhuron çdo vit tulipanë, Kanadasë si shenjë mirënjohje për ndihmesën gjatë luftës së dytë botërore. Që nga viti 1947, Norvegjia i dhuron Londrës, një pemë të madhe Krishtlindjeje si shenjë mirënjohjeje për mbështetjen britanike gjatë Luftës së Dytë Botërore. Pema vendoset në Sheshin Trafalgar. Mahatma Gandi tregoi mirënjohje për popullin e tij përmes filozofisë së mosdhunës, duke frymëzuar miliona njerëz të luftojnë për liri dhe të drejta pa përdorur dhunë, një trashëgimi që vazhdon të frymëzojë botën. Pas Luftës së Dytë Botërore, SHBA nisi Marshall Plan për të ndihmuar rindërtimin e vendeve të shkatërruara në Europë, duke treguar mirënjohje për aleancën dhe për të kontribuar në stabilitetin global. Mirënjohja nuk ka tagër fuqie, moshe, përmase , pozite shoqërore apo kohe ndaj ajo manifestohet në forma të ndryshme si një gjest simbolik, ndihmë konkrete apo trashëgimi e përhershme mes njerëzve, institucioneve apo kohës, Zotit apo natyrës! Unë mbetem e mendimit se mirënjohja është tipar i lindur, mënyrë të menduari e jetuari në një botë ku shpesh përqendrohemi tek ato që na mungojnë, pa çmuar ato që kemi. Të jesh mirënjohës do të thotë të kuptosh se jeta nuk është thjesht një rrjedhë rastësish, por një dhuratë e këmbim. Mirënjohja nuk është përulje por ndërgjegjësim e krenari. Një aspekt i rëndësishëm i mirënjohjes është aftësia për ta shprehur me fuqinë për ta ndarë lumturinë barabar mes atij që e jep e atij që e merr. Mirënjohja mbetet gjithmonë një ndalesë e nevojshme që na rikthen te thelbi i ekzistencës!. Është akt e zgjedhje e ndërgjegjshëshme, forcë transformuese që perfeksionohet duke e praktikuar. Kur e ushtrojmë rregullisht mirënjohjen, ajo kthehet në një mënyrë të të jetuarit ose “ ves” i vlerë. Kushdo që ka lexuar “Les Misérables” – Victor Hugo është mbresuar nga Jean Valjean, ku një ish-i burgosur, falet dhe ndihmohet nga peshkopi Myriel, pra shpëtohet nga dënimi për vjedhje, por njëherazi i jep atij argjendin e shtëpisë së tij, si një mënyrë për të nisur jetë të re. Akti i mëshirës së peshkopit ndryshon jetën e Jean Valjean-it dhe është një shembull i fuqishëm i transformimit njerëzor përmes mirënjohjes. Në librin”The Alchemist” – Paulo Coelho, gjatë udhëtimit për të gjetur thesarin, Santiago mëson rëndësinë e të qenit mirënjohës për çdo pengesë dhe përvojë, pasi ato e ndihmojnë të rritet dhe të kuptojë vlerën e vërtetë të ëndrrave të tij. “A Christmas Carol” – Charles Dicken, Familja Cratchit, pavarësisht varfërisë së tyre, shprehin mirënjohje për njëri-tjetrin dhe për jetën, duke treguar se mirënjohja nuk është e lidhur me pasurinë materiale, por me dashurinë dhe ndihmën që marrin. “Mirënjohja nuk është vetëm virtyti më i madh, por edhe prindi i të gjithë virtyteve të tjera.” – thotë Cicero “Mirënjohja shndërron atë që kemi në mjaftueshmëri dhe më shumë. Ajo kthen mohimet në pranime, kaosin në rend, dhe konfuzionin në qartësi.” – ngulmon Melody Beattie.

Sa bukur kur zbulon se mirënjohja përmbush të parin atë që e jep atë dhe normalisht një njeri i përmbushur bën veç vepra të vlera. Mirënjohja bën atë që nuk do ta bënte dot asnjë lloj pushteti ligji apo rendi pasi ai veprim, ndjesi a virtyt nuk kufizohet te një individ i vetëm kur e dhuron .Virtytet tona apo të mirat që përftojmë duke filluar nga koha e njerëzve e deri te kujdesi mbështetja a ndihma e tyre janë bërthama e rrjedhimeve që vijnë për familjen, shoqërinë apo natyrën! Mistiku persian Rumi e konsideron mirënjohjen si një mënyrë për të përqafuar çdo aspekt të jetës me dashuri dhe pranim. Pas shkatërrimeve të Luftës së Dytë Botërore, Franca dhe Gjermania nënshkruan Paktin Elysee në vitin 1963, duke u zotuar për bashkëpunim dhe paqe. Ky pakt ishte një shenjë mirënjohjeje për pajtimin midis dy kombeve dhe një hap drejt krijimit të një Europe më të bashkuar. Pas përfundimit të apartheidit në Afrikën e Jugut, Nelson Mandela tregoi mirënjohje për të gjithë ata që luftuan për liri dhe barazi duke promovuar pajtimin kombëtar. Ai ftoi edhe ish-armiqtë e tij politikë në bisedime, duke dëshmuar se falja është një nga format më të larta të mirënjohjes për jetën dhe njerëzit. Ekonomisti indian Jagdish Bhagwati ka marrë mirënjohje të veçantë nga vendi i tij për përpjekjet e tij në përmirësimin e politikave të zhvillimit ekonomik dhe për promovimin e ideve që ndihmuan miliona njerëz të dalin nga varfëria. Mirënjohja si forcë lidh njerëz, kombe dhe breza, duke krijuar ura për një të ardhme më të ndritur dhe më të bashkuar.

Çfarë ndodh kur ajo mungon?

A demoralizon?

A ul vetvlerësimin?

A frenon ?

Duhet një forcë e madhe për t’mos u pushtuar prej asnjë nga reteorikat më sipër. Mos u nis të bësh mirë pa u pregatitur për mosmirënjohjen,- thotë Konfuci!. • Galileo dha një kontribut të jashtëzakonshëm në shkencë dhe në kuptimin tonë të universit, por në vend të mirënjohjes, ai u dënua nga Inkuizicioni për pikëpamjet e tij që kundërshtonin doktrinat e kohës. Vincent van Gogh, nuk mori njohjen dhe mirënjohjen që meritonte sa ishte gjallë nga shoqëria e kohës por u vlerësua vetëm pas vdekjes. Nikola Tesla dha kontribut të jashtëzakonshëm në zhvillimin e teknologjive moderne si energjia elektrike dhe komunikimet, por ai shpesh u keqtrajtua dhe u shpërfill nga korporatat dhe bashkëkohësit e tij, duke e lënë të vdesë në varfëri dhe harresë. Pra shohim se mungesa e mirënjohjes nuk i ndali ata të bënin atë që dinin më mirë, t’i dhuronin njerëzimit pa kthim art, shkencë, përkushtim. Ata nuk ngatërruan egon me detyrimin që ndjenin brenda vetes se duhej të vazhdonin! Ata respektuan nevojën e shumicës jo dashakeqësinë e disa individëve të shkëputur! Tek kujtoj filmin “Schindler’s List” ku Oskar Schindler, një industrialist gjerman, shpëton qindra hebrenj gjatë Holokaustit duke i punësuar në fabrikën e tij. Në një nga skenat më prekëse, hebrenjtë i dhurojnë atij një unazë me mbishkrimin: “Ai që shpëton një jetë, shpëton botën mbarë.” Kjo sekuencë përçon mirënjohjen e thellë që ata ndjenë ndaj tij. ….apo filmin tim të preferuar “Gladiator” (2000) Komodusi, duke vrarë të atin, perandorin Marcus Aurelius, dhe duke tradhtuar Maksimusin, simbolizon mosmirënjohjen ndaj vlerave dhe trashëgimisë familjare. Ndërkohë, Maksimusi mbetet një simbol i nderit dhe mirënjohjes për të kaluarën e tij.

Në Kuran, thuhet “Allahu nuk ka nevojë për mirënjohjen tuaj, por Ai e do atë te besimtarët.” (Sure Ez-Zumer: 7). Bibla gjithashtu vendos një theks të madh në mirënjohjen si një shenjë dashurie “Falënderojeni Zotin, për çdo gjë falënderojeni; sepse kjo është dëshira e Perëndisë në Krishtin Jezus për ju.” (1 Selanikasve 5:18).

Si në Kuran, ashtu edhe në Bibël, mirënjohja është detyrim moral dhe shpirtëror. Të dy tekstet e shenjta i lidh mirënjohja.

Po ne çfarë na lidh me lexuesin? Kur ai jep kohën, jep mbështetjen, pse i kërkojmë edhe rolin e gjykatësit në problemet personale? Pse kërkojmë të zgjedhë-“o me ne , o me ata”. Pse nuk e konsiderojmë letërsinë mision paqtimi dhe ngushëllimi për të? Pse duhet ta mbajmë në gjendje lufte të përhershme praninë e tij!

Duke iu drejtuar vetes me trokitje të forta në ndërgjegje” – Bëj letërsi aq sa di e mundesh- mendoj se indirekt kam vënë një tullë në atë çka quhet detyrim moral ndaj lexuesit, shoqërisë dhe vendit tim!

Mirënjohja, kjo ndjesi e paqtë duhet menduar se çdo ditë të re që lind e ka ditën e parë të saj ndaj lexuesit! Pa analizuar çfarë e jap e marr kuptoj se duhet të sillem sikur kam marrë gjithçka e kam dhënë kurrgjë! Pra unë ndihem “borxh” ndaj lexuesit ! Koha e tij meriton mirënjohjen nëpërmjet letërsisë së vërtetë!

Agron Gjekmarkaj/

Duket sikur Shqipëria është çliruar nga Patriarku i eperm kulturor i saj Ismail Kadare dhe ditëlindjet e tij shnderrohen në datë rutinore!

Ikjen dhe ardhjen i ndajnë pak muaj !

E para pa kthim e dyta është ngrirë! Mjafton të gervishtesh pak kujtesen për të kuptuar sa banale ja bëmë percjelljen në të pertejmen botë!

Një kontrast i madh me dhimbjen që ndiente kombi, me respektin që shfaqte Franca, me lajmin që percillte Europa dhe Bota!

Kryeministri vuri veten në qënder të ceremonise funebre dhe nga podiumi mortal zihej me të gjithë ata që i kerkonin dy metra dhe të dënja per gjeniun e letrave!

Merzia e tij për këtë “maraz”duhej të merrej në konsideratë më shumë se pershpirtja apo reflektimi per jeten pas vdekjes së Kadaresë!

Askush nuk pat mundesi ta nderonte me një fjale dinjitoze rasti, as Kryeministri i Kosoves as Akademia e Shqiperise as ajo e Frances e Kosoves , as shtepia botuese e as botuesit e “Fajar” e të “Onufrit” asnje nga perkthyesit e tij të gjuheve të medha, as një shkrimtar i shquar shqiptar apo i huaj!

U panë në atë perzierje dhimbje e dukjeje shumë ministresha që kerkonin vemendje, rrol e sqimë në skenen e perkoheshme të vanitetit të tyre meskin!

Ngjanin shume syresh si personazhe që nglumueshem kerkonin të merrnin pakësa nga madheshtia e mjeshtrit !

Ndoshta nga kjo ditëlindje duhet te nisemi për të ndrequr diçka në ndergjegjen tonë jo për Kadarene të cilin Qeveria e çoi dhe po e lë në Tufinë pertej zotimit solemn për ti realizuar atij të merituarin vënd per prehjen e madhe!

Historia jonë shpesh tragjike na bëri të harrojmë per shumë shekuj edhe themeluesin politik të identitetit shqiptar Gjergj Kastriotin -Skenderbeun! E ruajti Europa kujtimin e tij dhe na e ktheu kur na duhej për të bërë shtetin e gjetur shtizen ku te varej Flamuri i Pavarësisë kombetare!

Fatalitetet e kohes dhe komlekset marroke të një vëndi të vogel mund ti rezervojnë një vënd të ngjashem edhe Kadaresë perkufizuesit të identitetit kulturor të shqiptarve në modernitet!

Kadare është një shkrimtar europian dhe rri si i tillë në të ardhmen por të gjithëve ne na duhet per vete dhe femijet tanë edhe si shkrimtar shqiptar si katalizator i kultures se deritanishme dhe themel i ngrehines të së ardhmes!

Ditëlindjet e tij janë shelbese per shpirtin dhe mendjen tonë! E kotë ti themi ministrit rrondokop të kultures që do duhej filluar kjo ditë me themelimin e Institutit Kadare si politike kulturore si nevojë jonë e jona per lavdinë e tij dhe me fjalen publike per dy metrat që ja mohuam se kur e ku do ja japim!

“Top-Channel”.

Dr. Afrim Shabani/

Në këtë epokë, ku informacioni vërshon nga të gjitha anët, shqiptari ndodhet përballë një sfide të re: si të dallojë të vërtetën nga mashtrimi, faktin nga propaganda, dijen nga padituria e zbukuruar. Nga ekranet e televizioneve te titujt e portaleve, nga rrjetet sociale te opinionet e rastësishme, gjithçka duket e paketuar për të shitur, për të tërhequr vëmendje, për të grumbulluar klikime. E vërteta? Ajo shpesh mbetet në hije, e deformuar dhe e shpërfillur.

Mediet nuk janë më bartëse të dijes, por të fitimeve. Sa më sensacional një titull, aq më i rëndësishëm bëhet për ta, ndërsa shqiptari i zakonshëm gjendet mes një lumi informacioni që nuk synon ta ndriçojë, por ta shpërqendrojë. Çdokush flet me siguri absolute—historianë të vetëshpallur, analistë të orës së vonë dhe individë që dje nuk kishin lidhje me të vërtetën, por sot e shpërndajnë atë me zë të lartë.

Kjo problematikë nuk është e kufizuar vetëm në media. Shpeshherë, në ngjarjet shqiptare, dëgjojmë fjalime nga njerëz që nuk janë aspak të përgatitur për temat për të cilat flasin. Në vend të fakteve, shpesh përhapet dezinformim, keqinformim apo ekzagjerime që vetëm shtojnë konfuzionin. Në vend që të pasurohet dija jonë, ajo rëndohet me të pavërteta të artikuluara me siguri, por pa thellësi.

Në konferencat ku marr pjesë, shoh një botë tjetër—shkenca e mirëfilltë është e kujdesshme, e bazuar në fakte, e verifikuar. Megjithatë, edhe institucionet akademike dhe konferencat me vlerësim shkencor nuk janë të pagabueshme. Gabimet ndodhin, qasjet ndryshojnë dhe vetë shkenca pranon kufizimet e saj duke u përpjekur të përmirësohet përmes debatit, analizës kritike dhe korrigjimit të vazhdueshëm. Jashtë këtyre sallave, informacioni qarkullon lirshëm, pa filtra, duke krijuar konfuzion. Institucionet akademike dhe studiuesit e pavarur shpesh nuk bien dakord—të parët kritikojnë për mungesë metodologjie, të dytët për burokraci dhe distancim nga realiteti. Shteti, nga ana e tij, herë përfshihet me agjenda të caktuara, herë rri indiferent.

Kjo është një sfidë për gjithë botën, por shqetësimi im është për ne shqiptarët. Për ne që kemi luftuar për të mbrojtur identitetin dhe kombin tonë, për ne që jemi të rrethuar nga zëra që duan të tjetërsojnë historinë dhe të ardhmen tonë. Ne shqiptarët kemi detyrën që të ruajmë veten nga çdo përpjekje për të na përçarë, për të na dobësuar dhe për të na larguar nga rrënjët tona. Ne kemi dëshmuar se kur jemi të bashkuar në mendje e në shpirt, asnjë mjegull nuk na errëson dot rrugën.

Si mund të mbrohemi? Me kthjelltësi dhe maturi. Shqiptari duhet të lexojë përtej titujve, të kërkojë burime të besueshme dhe të mos pranojë gjithçka që i servohet. Historia jonë nuk është një fletë e bardhë për t’u mbushur nga kushdo që ka një mikrofon apo një llogari në rrjetet sociale.

Në një botë ku gjithçka shitet, edhe e vërteta ka një çmim. Shqiptari duhet të qëndrojë vigjilent dhe të mos lejojë që historia e tij të shitet për pak klikime. Në fund, gjithçka varet nga një pyetje e thjeshtë: a do ta kërkojmë të vërtetën, apo do ta blejmë atë të gatshme?

Dr. Erion Dasho/

“Impossible is what we do best” e përkthyer në shqip “E pamundura është ajo që bëjmë më mirë”, ishte fraza që më ngeli në mend nga fjalimi i Presidentit Trump.

Jo aq në kuadrin e asaj që shprehu presidenti amerikan, por, në radhë të parë, për domethënien që kjo frazë bart për çdo përpjekje që nis në cilindo vend të botës, aty ku një forcë ngrihet kundër establishmenteve, diktaturave dhe aleancave okulte që ato krijojnë. Sidomos ka domethënie kjo frazë për vendin tim, për vendin tonë.

Në rastin e Shqipërisë, nuk do të kishte një frazë më të mirë për të përshkruar atë që e pret opozitën në zgjedhjet e 11 majit.

Nëse sheh mediat e blera të rilindjes, asnjë nga analistët puthadorë nuk i jep shans fitores së opozitës. Argumentet e tyre tashmë bajatë risillen rreth të njëjtave tema të cilat u transmetohen shikuesve me ritmin monoton të pikës kineze të ujit.

Sondazhet e blera me paratë e vjedhura të korrupsionit dhe ato të narkotrafikut mundohen të nisin që tani përpunimin e opinionit publik dhe flasin në një zë me të ashtuquajturit “opinionistë”.

Njëkohësisht makineria e manipulimit dhe tjetërsimit të votës ka nisur të veprojë përbindshëm. Patronazhistët, punonjësit e frikësuar të zyrave të shtetit, banditët e organizuar nga kapobandat e rilindjes kanë nisur nga puna për të vendosur nën kontroll edhe votën e të mërguarve, sikundër kanë bërë 12 vjet me votën e shqiptarëve që jetojnë në Shqipëri.

Përshtypja që po përpiqet të futet me dhunë në mendjen e çdo shqiptari në Shqipëri apo mërgatë është se fitorja e opozitës është MISION I PAMUNDUR!

Pikërisht këtu vjen në ndihmë fraza-moto e Presidentit Trump:

E PAMUNDURA ËSHTË AJO QË BËJMË MË MIRË!

Kjo frazë duhet shndërruar në moto edhe të opozitës shqiptare, kur kjo e fundit të thërrasë për veprim votuesit shqiptarë në Shqipëri dhe diasporë.

Sepse nuk ka shqiptar që nuk e kupton sot se 12 vjet nën rilindjen dhe Boratin ishin 12 vjet hajdutëri, korrupsion, batërdi, narkotrafik, oligarki, dhe përçudnim i jetës ekonomike, politike dhe sociale të vendit.

Për këtë arsye shqiptarët do ta jetësojnë në 11 maj atë që sot paraqitet si e pamundur, ndëshkimin e diktaturës së rilindjes. Do ta ndëshkojnë diktaturën e bijve hajdutë, sikundër ndëshkuan para 35 vjetësh diktaturën e etërve gjakatarë.

Opozitarët dhe shqiptarët pikërisht këtë do të bëjnë më mirë, ATË QË DUKET E PAMUNDUR…

Agim Baçi/

A janë reale ato që besojmë për veten tonë, për ditët tona? Ndoshta vetëm kur e bëjmë këtë pyetje nisim turin e dyshimit brenda kohës sonë të brendshme, duke u rrotulluar në cepat e gjithë historive që na kanë ndodhur, se mos shohim diçka që e kishim harruar. Dhe habitemi edhe vete se si një detaj i dikurshëm, është kthyer papritur në qendër historie për ne vetë.

Rrëfimet e Haruki Murakamit janë një udhëtim i nëndheshëm i përditshmërisë njerëzore. Ngjarje që thuajse mund t’i lëmë mënjanë, njerëz që ndoshta s’do të na bënin përshtypje kurrë apo histori që shpesh i kemi harruar në çastin e sapondodhur, Murakami na i sjelle të ndërthura me pikëpyetjet më më të mëdha të Njeriut.

Çfarë duhet të besojmë? A ka diçka përtej reales që duhet ta shohim? A mund të jetë reale vetëm ajo që shohim? A mundet që t’i besojmë vetëm realitetit? Apo duhet t’i jepemi ëndrrës, parashikimeve, hamendjeve?

Përmes 647 faqeve të romanit “Kronika e zogut kurdisës” Murakami arrin të ngrejë një trill përshkrues, ku e lidh si një fill të shkuarën dhe të tashmen, e ku njohja e vetvetes dhe tjetrit mbetet sfida e përhershme që nuk ka kohë, por ka gjithnjë nevojë për përgjigje.

“Fundja, një qenie njerëzore, a mund të arrijë ta kuptojë në mënyrë të përkryer një qenie tjetër njerëzore? Mund të harxhojmë kohë dhe energji të tepërt në përpjekje për të njohur dikë, por, në fund të fundit, vetëm sa i afrohemi thelbit të vërtetë të tij? Mund të bindim veten se dikë tjetër e njohim shumë më mirë, por a ia njohim vërtet gjërat e rëndësishme?”. (“Kronika e zogut kurdisës”, Hauki Murakami, Skanderbeg Books, përkthim nga Etta Klosi).

Okada, një 30 vjeçar ish jurist, i dalë i papunë, nis të quhet nga fqinjia e tij 16 vjeçare May Kasahara si “Zogu kurdisës”, një “zog” i cili më pas me “këngën e tij” na përcjell kronikat e ngjarjeve, njerëzve, historive, e sidomos atë të një marrëdhënie të pakuptueshme edhe pse dashurore me të shoqen, Kumikon. Kjo e fundit e braktis për një dashuri të pamenduar. Në fakt, një çmenduri seksuale. Por ky është veçse prologu. Marrëdhënia e saj me të vëllain, Noburu Wataya, është rrënja e thellë e perverses që kërkon të dalë në sipërfaqe. Përndryshe, mbetet një plagë që mund të të infektojë shpirtërisht për sa kohë nuk ke mundur ta pranosh se dëshiron të shërohesh. Noburu është një politikan, emrin e të cilit Okada i ka vënë maçokut si një shenjë moskuptimi me të. Madje, i gjithë përshkrimi i tij për kunatin nuk është veçse një protestë ndaj kotësisë dhe paturpërisë, që ka zënë rrugën drejt majave, si pjesë e një realiteti të trishtë, por fatkeqësisht të kudondodhur e kurdoherëndodhur.

Kreta Kano dhe Malta Kano janë dy personazhet ndërkaq që shëtisin shpirtërisht, njëra si parashikuese e tjetra si praktikuese e imagjinatës dhe banales njëkohësisht. Kreta është ëndrra që Okada nis ta shohë kur ende s’ish mësuar me braktisjen e së shoqes. Kreta ka të shkuarën, ka dhimbjen, ka dhunën, por ka edhe mbijetesën.

Hurakami vjen edhe në në një intermexo që përfshin parashikim, tradhëti e mbijetesë. Kjo është historia e përshkruar nga togeri Tokutaru Maiya, i cili sjell Okadës amanetin e ish fqinjit të tij, Hondës. Një histori më pas që përshkruan luftën dhe mbijetesë dhe jetën e çuditshme pas kësaj mbijetese. Maiya dhe Okada duken sikur vijnë nga e shkuara, por në fakt, nuk janë veçse një lidhje e përhershme me të tashmen, ashtu siç do të munden të udhëtojnë në kohë, ashtu siç udhëtojnë edhe nga Japonia e Nakamurës drejt jetëve tona, a thua se jetojmë të gjithë në një ishull. E për Nakamurën, toka është veçse një ishull, ku reales duhet të dimë t’i lexojmë nëntokën e saj, atë që qëndron fshehur në këmbët tona. A duhet të ëndërrojmë apo të ndjekim veç realitetin? Nëse bëjmë vetëm të parën rrrezikojmë të mbetemi pa kuptim. Nëse i dorëzohemi vetëm të dytit, veçse duhet të pohojmë vdekjen e ngadalshme përmes moskuptimit. Atëherë, a mundemi të ruajmë një vallzim plot ritëm brenda nesh mes ëdrrës dhe realitetit?

Duke vendosur edhe Okadën në një fund pusi, siç kish ndodhur me togerin Maiya përpara se të shpëtohej nga Honda prej vdekjes pas kapjes rob nga mongolët, Murakami jepe paralelen e pikës së fundme shpirtërore, ku për t’u ringritur kemi nevojë gjithnjë për një dorë, për një forcë të madhe, për një besim të madh. Dhe dora për Okadën vjen përmes letrave të 16 vjeçares Maya, me përshkrimet e saj për botën, që hapin derën e së ardhmes, madje edhe të dashurisë.

Haruki Murakami përshkruan dhe gjykon, rrëzon dhe ngren, jep gjirizet e fundme të botës njeriut, por harruar kurrë të shohë larg, e të besojë, se sa i fortë është ai që di të dojë veten dhe të tjerët. Përmes një stili të jashtëzakonshëm ai ndërfutet në ndjesitë më intime, duke sjellë përshkrime të jashtëzakonshme, herë perverse e herë plot jetë, plot ashpërsi e besim. Eshtë një arkitekturë e botës me fjalë, e ndërtuar sipas stilit të tij, por ku mund të jetojë kushdo. E siç thotë përmes një prej personazheve parashikuese (Malta Kanos), ajo që i ndodh Okadës “nuk është nga ato gjërat që kanë fillim dhe fund, të majtë dhe të djathtë, para dhe mbrapa” ( f 223). Rrëfimi i Murakamit, që vjen përmes kronikave të “Zogut kurdisës”, e ndarë në kapituj paralajmërues të asaj që ndodh, i përket vetëm “Kohës së Njeriut”.