Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

EKSODËT E VLORËS OSE ËNDRRA PËR NJË TROLL TË RI, PERËNDIMIN E SHPRESËS

by

Nga Gëzim Llojdia/
1.Pamja e shfaqur në portin detar të Vlorës tregoi një miniskenë të eksodeve masive, që ngjanë në qytetin jugor buzë detit në fillim të viteve ’90.Skemë mashtrimi njëqind për qind dhe madje tipike e atyre të mëparshme .Unë besojë sikurse këta eksodistët e fundit ,kanë besuar në një ëndërr të kahershme, andra për Perëndimin ,atje ku punohet ndërsa jeta gëzohet si njeri ,mirëpo që kthehet çuditërisht në të madhin mashtrim, nga ku lindja e tij vjen nga krahinat e varfra dhe më tej zgjatet drejt portit jugor,që lidh tokën tonë me detin .Një gjë na bëri përshtypje të thellë. Cila është arsyeja, përse gjithë këta fakirë me çanta ,fëmijë,plaçka,valixhe,para dhe gjithçka që i dihet një mërgimi modern nxitojnë për të marrë rrugët e kurbetit?
2.

Gjiri i Vlorës është thinjur nga eksodët e pas viteve ’90.Ndryshe ka ngjarë shekujë më parë,eksodistët të tjerë drejtoheshin bash në këtë gji për tu strehuar.Dr. Ana Kohen ka shtruar vite më parë një pyetje të thjeshtë :A mund të ngrihej një monument ,përmendore në brigje, pranë humbëtirës së madhe ujore të Gjrit të Vlorës ,për të përndjekurit e Mesdheut,për hebrenjtë e ikur nga Spanja në valën e përndjekjeve të vitit 1492,ku nën vrazhdësinë e kohës ishte kërkuar ikja e madhe e përgjithmonë.Nga versioni historik mësohet se :ata kishin lënë brigjet me pikëllimin,që u ndihej në shpirt dhe si udhërrëfyes kishin tokën ku gjendej edhe Gjiri i Vlorës

3.

Këto miniskena eksodi na rikthyen ndër ato kohëra. Asokohe ishte kështu?
Limiti kohor.Kanë kapërcyer njëzet vjet.Por në qiellin e shpirtit tim,nuk janë zhdukur retë e bardha.
Humbëtirë e madhe ujore. Qyteti në këmbët e tij,llapashitej nën kapotën ushtarake ,të kohës. Njerëzit e ngritur me sytë e përgjumur nën cigrimën e atij dimri,kërkonin rishtazi një copë truall të ri.Ishte Mars,’91. Regjistrohet kohë e ftohtë,në të gjitha buletinet metrologjie. Frymorja e përditshmërisë së qytetit ishte shtuar.
Copëra nga bisedat,që ndeshje në rrugë:Kanë filluar të nisen anije për në Itali…
-Tre nga ato kanë kaptuar mezokanalin. S’duhet besuar ende,këta të vrasin. Është vrarë.B… e kanë gjuajtur,sapo u nis …
Të shtëna armësh,që lëmonin e kafshonin muzgjet ishin reflekse,që shquheshin ndër më të shumtit e kohës.
Nga versioni i asaj dite marsi kemi këtë rrëfim:Portin e vogël e kishin “mësyrë”,refugjatët,të strehuar në një çast vetmie në atë marramendje dhe rrëmujë të përgjithshme,ishin rrëmbyer motopeshkatore dhe ndonjë transportues tjetër detar. Tre ditët e para bilanci,që bëhej në kapiterinë e portit:”Rrëmbimi i mjeteve detare ishte kryer me brutalitet nga refugjatët eksodistë,të përbërë nga turma të mëdha:”Si të veprojmë-Stop”.
Nën vrazhdësinë e kohës ishte kërkuar çarja e madhe e përgjithmonë. Ata kishin lënë brigjet me pikëllimin,që u ndihej në shpirt dhe si udhërrëfyes kishin tokën e premtuar në perëndim. Ndërkohë,nga zyrat e larta të shtetit mbrinin me togje mesazhet:”Mos i lini të ikin,përdorni edhe armët.”
Të nesërmen :’I lini të ikin,se kemi zgjedhjet, përpara”.Togjet e zjarrit ndrisnin si yje,ato net marsi të ftohta me acar.
4.
Pjesa tjetër e rrëfimit.
Porti i Vlorës. Qyteti jetonte me shpirtin tek deti. Dhe sa më lart,sa më i fuqishëm bëhej përgjërimi i nënave për djemtë,që iknin e iknin si kurrë ndonjëherë,aq më tepër vala eksodistëve trefishohej. Ishte e vetmja shpresë.
Tre motopeshkatoret e para të ngarkuara me një dendësi të atillë,sa për një kokër mollë nuk kishte vend,kapën bregun përtej mezokanalit. Lajmet e para se kishin mbritur e dha RAIUNO,RAIDUE,pothuajse tërë ditën.
-Si ka qenë deti ?Pothuajse i tërbuar.
-A kishte të vrarë,vetëm një. Ishte vrarë4 Mars ’91.Rimorkatori i vjetër,tre ditë ngarkuar,sakaq nuk kishte pëllëmbë në dysheme dhe ata,që mbeten,hipën sipër tyre. Turmat e mëdha prisnin,përtej,largoheshin veç në mesnatë. Qyteti nuk ndjente gjumë. Sytë e tij ,rridhnin lot të patharë. Rimorkatori ishte në listën e të rrëmbyerve. Rrugën e aventurës e mori në muzg,mbasi kishte pritur tre ditë,ngjeshur në bankinë,shtrirë për të marrë një sy gjumë .Firoma e njërit përfundonte në faqen e tjetrit,që kishte tre ditë pa vënë brisk. Në ritmin e kësaj frymëmarrje,qielli ishte mbyllur pus dhe nata e ftohtë,acar,që të thante.Kohë e mardhur,palcë dimri me erë ujqërish deti.Motorët e rimorkiatorit të vjetër,prisnin si më thikë hepimin e ujit,që formonte hinkën.Diku ai gulçonte,ecte përpara. Përballë një sprove të këtillë, drejt ëndrrës së tokës së premtuar,në shpirtin e tyre ishte akumuluar dhimbja,që kishin pësuar atje,të pakrahë,të pa shpresë,të humbur dhe dhuna që vinte me një intensitet perfid,që gërryente dhe përmbyste themelet. Ishte erë e ftohtë,therëse e marsit ’91,që gryeu definitivisht themelet e atij regjimi. Ata,përpara kishin shpresën.,vezullimi i dritave u ngjante me atë vegim magjik,në atë llahtari dhe në çast ,çehrja u ndëronte. Shumica,të rinj,me shpirte të pastër,dhe të virgjër.Në rimorkiator,hera-herës,thyhej heshtja.U duk sikur,bryma e natës i mbuloi vezullimin e ëndrrës së tyre.Rimorkiatori çapiste thellë ujërat e kripura.Kishin mbështetur kokat në supet e tjetrit,në të njëjtin kohë.Pak përpara mesnatës,kur po afroheshin ujërave teritoriale.V.H,kishte lënë bukën me ullinj në dysheme. Djaloshi,ka braktisur vendin dhe nga marramendja ka shkuar tek tubot anësore,ka hedhur duart,por ah të atilla,atje s’kishte.Ka rënë në detin- shkumë.Ka humbur në çast në hapësirë-zbrasti. Eshtë,çarë qielli,nga britma e tij e vetme. Oh !!!Era,qe ndalur papritur,qielli pus.
-Ka rënë një njeri në det.Ndalojeni,për atë Zot,ç’bëhet ?
Rimorkiatori mbasi ka ecur disa milje është kthyer ka shkuar ta gjejë gjurmët ndaj mesnatën e trishtuar,të zymtë e të pistë .Ekzagjirisht ka ndodhur kështu. Gjurmët e djaloshit i kishte kafshuar deti.Mbas tij është hedhur në det një ushtar,për të shpëtuar,por deti i tmerrshëm i ka përpirë të dy. Përkund gjurmë të dy jetëve s’u gjendën. I ranë kryq e tërthor. vendit,por atje mbretëronte deti pus dhe heshtje e rëndë,thellësia dhe era që,nisi vrullshëm me të fshikulluar.Në rimorkiator,gjendja,qe e grishtë. Duke u torturuar nga dhimbja pa pasur kujt t’ja rrëfenin veç vetes fatkeqësinë e tyre,ata nuk mund të duronin dot dëshirën,që kishin për të derdhur lot. Ora,mesnatën kishte kapërcyer. Sorollatja në det u kushtoi edhe jetën .Ndërkohë,nga ana e përtejme rimorkiatori,që kishte ecur kuturi është qëlluar me top nga marina jugosllave,që u hakërrohej djelmoshave,përse këta shqiptar e braktisnin socializmin .Torua humbur nga paniku ,nuk e kishin marrë dot vesh se për ku udhëtonte rimorkiatori i vjetruar,kur ata ende të marrosur gati po ngrinin së ftohti. Në kuesturën italiane është marrë vesh fatkeqësia .Një helikopter i karabinierisë ka fluturuar,në vendin e ndodhjes,kur era kishte pushuar,deti ishte i qetë dhe dita e zymtë. Helikopteri ka kërkuar disa orë,kur ka mbritur, përfundimi ishte i parë:”Asgjë e re.”Ekspertët kanë konkluduar se në vendin e mbytjes,nuk u gjet asnjë gjurmë. Në këto ujera,ka rryma thithëse të fuqishme .Kishin bërë,ç’është e mundur,por rezultati kishte dalur negativ. Gjurmët e tyre nuk u gjetën .Si kudo,familja,atë dimër e kërkuan zyrave të kryqit të kuq,nëpër ministri për tu lidhur me shtetet fqinje,për të gjetur të paktën kufomën,por shurdhëria e shtetit dhe burokratëve ishte memece .Krejt lakuriqe përgjigjet:
-Mos iknin,çu duhej atje ja ku e kishin socializmin.!”
Kështu ëndrra për një troll të ri, perëndimin e shpresës,mbeti dhimbje,mbeti kujtim i shndërruar tash në rrëfim. Për ata,që si varr u mbeti deti,streha e fundme e tyre vendi ku ish ngjizur dhimbja , gëzimi, dëshpërimi, ëndrra, frika, dhe vdekja në fund. Kështu,kujtimet e dhjetëra shqiptarëve,që i mori deti,vijnë tek ne dhe mbijnë përherë të reja në tokën e shpirtit tonë. Gazetarja O. Hila ne librin e pare me poezi detit,do ti thoshte germe për germe kështu:”Deti ua lau qefinët e vdekjes, i mbështolli deti, i mbuloi në krahët e tij,në fundin e tij,dhe nga dhimbja gërryhen brigjet ngadalë,derisa të treten deri sa të mos mbetet asnjë dëshmitar okular,që të dëshmoj,kundër detit,absolutisht. Ja njohim fajet detit sigurisht,prandaj mbi të rëndojnë fajet e krimit sigurisht.

GËZUAR VITIN E RI!

by

NGA HASAN KOSTRECI*/
Kanë kaluar shumë dekada qysh atëhere, por megjithatë kujtoj dhe mbaj mënd mirë vitet e fëmijërisë time kaluar në Korçë. Mbaj mënd shtëpiat e bukura dy katëshe me dyer dhe kangjella hekuri si dhe trëndafilat shumëngjyrësh që vareshin jashtë tyre. Kujtoj çatitë me tjegulla të kuqe që gjatë dimërit mbuloheshin me dëborë, apo dyqanxhijtë kur herët në mëngjes hapnin qepenat dhe spërkatnin me ujë kalldrëmin përpara; Kujtoj burrat e veshur me kostume dhe me kapele republikë në kokë, të cilët hijshëm dhe me modesti preknin cepin e strehës, sa herë që përshëndesnin, gratë mbuluar fytyrën me tyl dhe dorashka të zeza, apo djelmoshat e rinj, të cilët mbrëmjeve me kitarë, u bënin serenatë vajzave që ata adhuronin dhe me të drejtë Korça në atë kohë quhej “Parisi i Vogël’. Por kjo gjëndje mbas ardhjes së komunistëve në pushtet, ndryshoi dhe njerëz ordinerë e pa shkollë u vunë në krye të vëndit, të cilët duke u bërë gjykatës, prokurorë dhe trup gjykues, vranë, burgosën, pushkatuaan dhe azgjësuan gjithë atë shtresë fisnike dhe intelektuale, me të cilët ky qytet në ato vite krenohej.
Ne si familje fillimisht jetonim në një shtëpi dy katëëshe pranë kinema ‘Maxhestikut’,por me arrestimin e babajt, na nxorrën dhe na shpunë tek ‘Kulla e Hirit’, një lagje kjo e humbur dhe në periferi të qytetit. Hallua, e motra e babajt, Nurije e quanin, na kuntrollonte gjithmonë mua dhe vëllanë, që të mos dilnim jashtë, megjithëse, s’e pati bërë këtë gjë, kur ishim edhe më të vegjël.
– Është kohë e keqe – na thoshte ajo me zë të ulët – e ka marë soj sëzi.
Ne, sigurisht këtë fjalë s’e kuptonim, por ajo, nga që për një periudhë të gjatë, kishte jetuar në Stamboll, përdorte shpesh edhe ndonjë fjalë turqisht.
Ime më në këtë kohë nuk qe më shumë se tridhjet e pesë vjeç, por e mbetur e vetme dhe me dy fëmijë të vegjël, dalenadalë nisi të dobësohet, u thinj dhe ajo pamja e bukur dhe fisnike dikur, filloi të venitej.
Ishte Dhjetor i vitit pesëdhjet e një dhe në prag të Vitit të Ri. Hallua si ditë feste, diçka ishte duke pergatitur, ndërsa nëna po bëhej gati që t’i shkonte të shoqit në takim
– Do vish me mua – më tha ajo dhe më vari në sup një trastë të mbushur me ndërresa, ndërsa për vete u ngarkua me dy çanta lëkure – do shkojmë të takojmë babanë, mirë? – më pyeti – dhe mos harro që t’i thuash ‘Gëzuar Vitin e Ri’
Për t’im atë ndjeja mall dhe nuk dija se kur do na kthehej.. Nëna edhe bisedonte ndonjëherë me vëllanë më të madh, ndërsa mua, nga që isha i vogël, s’më thoshte asgjë.
– Mirë mëngjesi – e përshëndetëm një grua me shami në kokë, ulur përpara derës së hetuesisë dhe po priste.
– Mirë mëngjes – u përmënd ajo dhe u mënjanua për të na lëshuar vënd edhe neve – afrohuni këtu mbas murit se nuk u kap era – na tha dhe kur uli jakën e palltos, u duk që nuk qe edhe aq e moshuar – Kë keni këtu?
– Kam t’im shoq – iu përgjigj mamaja dhe më afroi, sepse disa pika shiu nisën të bijen.
– Kjo godinë që është bërë hetuesi, ka qënë e një zotnie të nderuar, Adem Vila e quajnë, por ka kohë të ziun që s’e kam parë dhe nuk di ç’u bë.
Në brendësi të asaj shtëpije, dukej një oborr i madh shtruar me pllaka, si dhe disa dritare të vogla në kat të parë dhe rrëzë murit, të cilat për t’i siguruar, përveç hekurave, u kishin mbërthyer kryq e tërthor edhe disa dërrasa.
– Edhe unë kam djalin këtu – tha gruaja mbas një heshtje – mbaroi studimet në Itali dhe u kthye për t’i shërbyer vëndit të vet, por ja që e pësoi.
– E kush e parashikoi që do vinin këto punë kështu, moj zonjë – foli një burrë i moshuar, që sapo pati ardhur dhe po mundohej të ndizte me shkrepse cigaren – qenë burra më të zgjuar dhe u gënjyen.
Një civil trup madh, veshur me kapotë ushtarake, por pa spaleta dhe hedhur krahëve, doli mbas pak nga dera ku ishim duke pritur, i cili i hodhi një vështrim turmës, sikur do mbante ndonjë fjalim.
– U kemi thënë që takim për ata që s’kanë dalë akoma në gjyq, nuk do ketë – tha ai – prandaj hajdeni njëherë nga java tjetër.
– Të lutem – i tha mamaja qe sëbashku me atë gruan ishin në fillim – ka pesë muaj që na thoni kështu. Ç’farë kanë bërë këtä njerëz, që po i torturoni kaq shumë.
– Atë se ç’kanë bërë, e di tjetër kush – u përgjigj qikllopi, kështu ia vura unë emrin dhe u bë gati që të largohej.
– I kam pergatitur disa ushqime dhe ato deri javën tjetër, prishen – nguli këmbë mamaja dhe nxorri dy çantat përpara.
– Ato futini – tha ai për t’u treguar gjoja i mirë, por në realitet e ngacmoi era e gatimeve të ngrohta dhe të porsa gatuara.- do marr edhe këtë fëmijën e vogël që të shohë të atin – shtoi ai – ndërsa ju të tjerët largohuni.
– Mos harro që t’i thuash babajit nga ne të gjithë; ‘Gëzuar Vitin e Ri’ – më porositi edhe njëherë ime më dhe ma lëshoi dorën.
Qikllopi përpara dhe unë pas, zbritëm nëpër disa shkallë të ngushta dhe pa dritë, ku në fund dhe fshehur në krah të djathtë, ai tërhoqi një lloz, hapi një derë hekuri dhe më shtyu të futesha brënda. Syve të mij të porsa ardhur nga jashtë, iu deshën disa sekonda që të ambientoheshin me errësirën dhe erën e keqe të atij bodrumi dhe kur u kthjellova, përpara meje pashë një kufome njeriu shtrirë në çimenton e ftohtë, i xhveshur gjysëm lakuriq dhe me duar e këmbë të lidhura. I rënë në kllapi, ai nuk ndjeu as kërcitjen e derës dhe as mua, prandaj iu afrova me kujdes, sikur nuk doja ta zgjoja, por pamja nga afër e tij me këmishë të grisur dhe njolla gjaku, më tmerroi, aq sa nuk po besoja, në se ai ishte babaji im, apo jo.
– Babuç – i thashë me zë të ulët – jam unë yt bir dhe ‘Gëzuar Vitin e Ri’ – por ai megjithatë nuk u përmënd.. Ktheva kokën nga dera, por qikllopi nuk ishte me aty. Një rrënqethje më përshkoi krejt trupin dhe lotë të nxehtë më dualën nga sytë. Iu ngjita shkallëve me një frymë, dola jashtë dhe e futa kokën tek prehëri i mamasë.
– Ç’fare ke? – më pyeti ajo – a e takove babanë?
– Ai që më tregoi qikllopi, nuk ngjante me të – iu përgjigja dhe ia dhashë të qarit.
– Nuk të vjen zor – iu drejtua mamaja kryetarit të degës, Naun Bezhanit, që kish dalë jashtë derës dhe po përtypta fara lule dielli – pse ia tregove të atin këtij fëmije, kur e keni katandisur në atë gjëndje – kriminela – mërmëriti ajo dhe me mua për dore, u larguam.
– Mos u mërzit, shpirti im, sepse babai së shpejti do të na vijë persëri – u mundua ajo të me qetësojë, por kur ngrita kokën, pashë se edhe sytë e saj ishin të përlotur.. Gjithë ai gëzim që pata, kur u nisëm, m’u kthye në një brengë, e cila u desh disa ditë që të më largohej.
* ( Marë nga libri, ‘Jetë nën Diktaturë’)

DR. ELEZ BIBERAJ: SHQIPËRIA DHE SFIDAT E TRANZICIONIT

by

Nga Frank Shkreli/
Të hënën ndodhej në Tiranë një delegacion i Bashkimit Europian (BE) i kryesuar nga euro-deputeti Eduard Kukan me misionin për të ndërmjetësuar midis palëve për zgjidhjen e ngërçit politik, zgjidhje e cila shpresohet se do të çonte në rikthimin e opozitës në Kuvend pas një mungese prej disa muajsh.Në Tiranë, përfaqsuesi europian zhvilloi takime “ecejake” midis zyrave të kryeministrit Rama, kryetarit të Kuvendit Ilir Meta dhe udhëheqsit të opozitës, Lulzim Basha. Duket se ndërmjetsimi ndërkombëtar nuk ia doli as kësaj here, ashtu siç nuk ka qenë i suksesshëm as në raste të tjera në përpjekjet e miqëve ndërkombëtarë për të bindur klasën politike shqiptare që të bashkpunojnë me njëri tjetrin për të mirën e vendit. Përfaqsuesi i BE-së, Eduard Kukan u shpreh se ishte në Tiranë, “për të vendosur dialogun politik që është shumë i rëndësishëm, për të zhvilluar një politikë evropiane të suksesshme.”
Është me të vërtetë e pabesueshme se pas 25 vjetësh ç’prej shëmbjes së regjimit komunist, në fillim të shekullit 21, një shtet në zemër të Europës siç është Shqipëria, ka nevojë për një diplomaci “ecejake” ndërkombëtare për të ndërhyrë për zgjidhjen e mosmarrveshjeve politike midis pozitës dhe opozitës. Diplomacia “ecejake” është përdorur zakonisht në nivel ndërkombëtar, midis shtetesh historikisht armiqësore me njëra tjetrën, me qëllim për të ndaluar keqësimin e mëtejshëm të marrëdhënjeve midis tyre dhe për të parandaluar ndonjë luftë të mundshme që do të kërcënonte rendin dhe paqën ndërkombëtare. Andaj rasti i ushtrimit të diplomacisë“ecejake” europiane, në kontekstin e një politike të mbrendshme të një vendi, midis dy palëve politike siç është Shqipëria, mund të jetë i vetmi rast ku një palë e tretë nga jashtë, përpiqet të zgjidhë mosmarrëveshjet dhe ngërçin politik të mbrendshëm të një vendi anëtari aleancës së NATO-s e që madje aspiron të bëhet edhe anëtar i komunitetit europian. Pyetja është se kush e do më shumë dhe kush po punon më fort për antarësimin e Shqipërisë në Bashkimin Europian, Bashkimi Europian apo klasa politike shqiptare. Është kjo një pyetje që ka ndjekur politikanët shqiptarë të 25-viteve tranzicion, përgjigja e së cilës më në fund do të vendosë antarësimin e Shqipërisë në Bashkimin Europian, ose do ta le atë përgjithmonë në dorë të një autokrati ose një tjetri, të tipit Vladimir Putin ose Rexhep Taip Erdogan.
Tranzicioni nga komunizmi në demokraci nuk ka qenë i lehtë në asnjë prej shteteve të Europës Lindore dhe Qëndrore, por siç dëshmon edhe vizita e Eduard Kukan në Tiranë të hënën, Shqipëria është gjithnjë vendi që po përballet me probleme serioze politiketë një vendi ku tranzicioni i suksesshëm, nga sistemi komunist në një demokraci të vërtetë, po merr më shumë kohë për tu realizuar se pothuaj kudo tjetër në Europë.
Sfidat dhe problemet me të cilat përballen ende vendet ish-komuniste të Europës Qëndrore dhe Lindore, qofshin ato tanimë anëtare të BE-së ose aspirante për tu antarësuar në klubin europian, janë subjekt i një libri të ri që u botua muajin e kaluar këtu në Shtetet e Bashkuara. “Politika e Vendeve të Europës Qëndrore dhe Lindore: Nga Komunizmi në Demokraci”, është titulli i librit që posa është botuar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe i cili ofron për lexuesin analizat më të fundit nga akademikë dhe ekspertë më të njohur të politikës së këtij rajoni dhe të transformimit ost-komunist ose joivendeve ish-komuniste europiane. Libri në terësi përshkruan qartë dhe në hollësi realitetin politik e shoqëror, përfshirë sfidat dhe problemet me të cilat përballet gjysma e Europës, ndërsa ekspertët mbi çështjet e vendeve të ndryshme ish-komuniste, gjurmojnë edhe potencialet dhe përfitimet që vendet e Europës Qendrore dhe Lindore, si dhe Shtetet Baltike dhe Ukraina, sjellin në nivelin rajonal dhe atë ndërkombtar, në interesin e tyre dhe në interesin e përbashkët europia.
Ekspertë dhe akademikë të ndryshëm trajtojnë secilin vend të këtij rajoni, përfshirë edhe kapituj me tema të ndryshme, siç është zgjërimi i BE-së dhe NATO-s, artikuj në kontekstin e tranzicionit ekonomik, problemet etnike, shfaqjet nacionaliste në rajon dhe reformat ose mungesën e reformës politike, si dhe pasojat e trashëgimisëtë regjimeve komuniste në këto vende.
Për herë të parë, botimi i tretë i këtij libri përfshinë edhe një kapitull mbi Shqipërinë, të autorit Dr. Elez Biberaj. I njohur si ekspert i politikës shqiptare dhe asaj ballkanike dhe europiane,sin ë qarqet diplomatike ashtu edhe në ato akademike ndërkombëtare, Dr. Biberaj është autor i tre librave dhe të jë numri artikujsh që janë botuar në gazeta e revista të njohura të politikës së jashtme në Shtetet e Bashkuara dhe në Europë. Që nga viti 2005 e deri tani, Elez Biberaj shërben si Drejtor i seksionit të Euro-Azisë në Zërin e Amerikës dhe me kontributin e tij vazhdon të jetë njëri prej ekspertëve politikë më të sukseshëm,jo vetëm në radhët e shqiptarëve, por edhe në krahasim me shkencëtarë dhe historianë politikë këtu në Shtetet e Bashkuara dhe në përgjithësi në botë.
Në kapitullin e tij të vëllimit të tretë të librit me titull, “Politika e Vendeve të Europës Qëndrore dhe Lindore:Nga Komunizmi në Demokraci”,eredaktuar nga Sharon L.Wolchik dhe Jane L.Curry,Dr. Biberaj paraqet sfidat me të cilat përballet Shqipëria në kontekstin historik të gjëndjes aktuale. Në studimin e tij me titull: Shqipëria – Sfidat e Tranzicionit, Elez Biberaj pohon se “Ç’prej shëmbjes së komunizmit në fillim të 1990-ave, Shqipëria ka kaluar nepër një transformim thelbësor, politik, ekonomik dhe shoqëror.” Autori thekson se dikurë si njëri prej vendeve më të izoluara komuniste, “Shqipëria ka shënuar vitet e fundit një nivel të rëndësishëm pjekurie politike, me një sistem politik të fortë dhe me insituticione demokratike relativisht të qëndrueshme.” Si e tillë, thotë Dr. Biberaj, Shqipëria “është bërë një faktor i rëndësishëm në promovimin e stabilitetit rajonal dhe i vlerave demokratike në Europën jug-lindore, duke përmendur antarësimin e Shqipërisë në NATO në prill të vitit 2009 dhe dhënjen e statusit të vendit kandidat për antarësim në Bashkimin Europain, qershorin e këtij viti.
Por, Dr. Biberaj shprehet se megjithë përparimet e mëdha që ka shënuar Shqipëria gjatë çerek shekullit të kaluar, “një pjesë e madhe e vlerave të saj demokratike mbeten të përkohëshme dhe delikate”.Ai shkruan se, “Shqipëria e gjenë veten në një udhëkryq kritik dhe se më shumë se çdo vend tjetër i Europës Jug-Lindore, ajo vuan nga një qeverisje e dobët, nga institucione të paafta dhe nga mos aftësia për të zbatuar plotësisht shtetin ligjor.” “Politika shqiptare,” thekson Dr. Biberaj, “vazhdon të jetë tepër përçarëse dhe konfrontale, gjë që prekë negativisht aspiratat e Shqiptarëve për një jetë të begatshme dhe për një konsolidim demokratik kombëtar.” Z. Biberaj I kujton lexuesit se organizata Freedom House e kategorizon Shqipërinë si “gjysëm të lirë”, ndërkohë që Transparency International e renditë atë si një prej vendeve më të korruptuara në Europë. Përveç këtyre, thotë Dr. Biberaj, Shqipëria përballet me sfida të mëdha shoqërore dhe ekonomike.
Pasi për gjëndjen aktuale me të cilën përballet sot Shqipëria, Z. Biberaj jep një kontekst historik të nevojshëm për të vlerësuar sfidat para të cilave gjëndet Shqipëria sot, ai shpjegon gjithashtu zhvillimin e demokracisë,ose më mirë të themi përpjekjet jo gjithmonë të suksesshme për ndërtimin e një sistemi demokratik, gjatë këtyre 25 viteve të kaluara.Ai përmend edhe rolin ose mungesën e luajtjes së një roli që i takon medias në zhvillimet demokratike në Shqipëri, duke thënë se “Shumica e mediave kontrollohen ose janë nën influencën e qeverisë, të një partie politike ose të ndonjë politikani. Ndërkohë që qeveri të ndryshme shqiptare e kanë etikuar veten si kampione të lirisë së shtypit, ato shpesh kanë përdorur instrumente të ndryshme presioni ndaj lirisë së shtypit, duke u mohuar atyre, ndër të tjera, edhe botimin e reklamave dhe duke u bërëlloj lloj presionesh pronarëve dhe bizniseve të tyre.Bisnismenë të njohur, aleatë të ngushtë të qeverisë ose të partive politike të opozitës kanë blerë gazeta dhe stacione televizioni, të cilat shërbejnë si burime me rëndësi lajmesh për mbarë popullësinë”, shkruan Elez Biberaj në artikullin e tij të zgjëruar, botuar në vëllimin e tretë të librit, “Politika e Vendeve të Europës Qëndrore dhe Lindore: Nga Komunizmi në Demokraci”. Për më tepër, shumë gazetarë shqiptarë, thekson Dr. Biberaj, për arsye politike dhe ekonomike, i nënshtrohen vet-censurës dhe shumë prej tyre u mungon profesionalizmi dhe etika gazetareske. Si gazetar i karierës, me një përvojë 35-vjeçare në Zërin e Amerikës, njërën prej mediave më me zë në botë, Zoti Biberaj në artikullin e tij këshillon se nëqoftse Shqipëria duhet të ketë një media të fortë, të lirë dhe të pavarur, atëherë vet, “gazetarët vendas duhet të marrin qëndrime më të forta në mbrojtje të të drejtave të tyre” ndërkohë që Drejtori i seksionit të Euro-Azisë të VOA-s njëkohsisht thekson nevojën që “gazetarët vendas tu përmbahen me vendosmëri standardeve të gazetarisë profesionale.”
Mbi një fushë tjetër, Dr. Biberaj mendon sepolitika e jashtëme e Shqipërisë do të vazhdojë tëzhvillohet bazuar në prioritetet që Tirana i kushton përforcimit të marrëdhënjeve strategjike dhe të partneritetit me Shtetet e Bashkuara, si dhe antarësimit të vendit në Bashkimin Europian dhe zgjërimit të bashkpunimit rajonal. Z. Biberaj thotë se Washingtoni dhe Brukseli kanë ndjekur një strategji të përbashkët ndaj Shqipërisë dhe kanë investuar burime të mëdha për të avancuar demokratizimin e Shqipërisë.
Por siç duket këto burime të mëdha nuk kanë qenë të mjaftueshme për një demokratizim të vërtetë të Shqipërisë, siç ve në dukje edhe vizita e fundit në Tiranë e përfaqsuesit të BE-së, Eduard Kukan, i cili deklaroi se qëllimi i qëndrimit të tij në Tiranë të hënën, “është rivendosja e dialogut politik në Shqipëri”, dhe arritja e një marrveshjeje midis shumicës dhe opozitës, që do të bënte të mundur këthimin në kuvend të opozitës dhe aleatëve të saj.
E kaluara lidhet me të tashmen me aktualitetin politik të sotëm në Tiranë.Në përfundim, Dr. Elez Biberaj shkruan se në kapitullin “Shqipëria – Sfidat e Tranzicionit” pjesë e librit, “Politika e Vendeve të Europës Qëndrore dhe Lindore: Nga Komunizmi në Demokraci” –botuar muajin e kaluar në Shtetet e Bashkuara — se “Periudha post-komuniste në Shqipëri ka provuar se ai vend ka probleme të mëdha që pengojnë demokratizimin vendit e të cilat shkojnë përtej natyrës totalitare të regjimit të Enver Hoxhës dhe mungesës së një tradite demokratike.” Z. Biberaj pohon se këto probleme përfshijnë një numër faktorësh të tjerë historikë, ekonomikë dhe shoqëroro-politikë, etë cilët sipas tij, “së bashku me dështimet e përgjithshme të elitave politike të Shqipërisë post-komuniste që të shikojnë përtej interesave të tyre të ngushta partiake, të grupeve dhe klaneve”, kanë ngadalësuar ndjeshëm zhvillimet demokratike në vend. Kjo është arsyeja, shkruan Biberaj, që tranzicioni demokratik në Shqipëri është aq i vështirë dhe demokratizimi aq i ngadalshëm, megjithë përparimet e shënuara në zhvillimin ekonomik dhe shoqëror.Prandaj,mesazhi i këtij studimi nga një ekspert i njohur i çështjeve shqiptare është se “Shqipëria ka nevojë urgjente për të bërë reformat e nevojshme politike, ligjore dhe ekonomike”, të cilat sipas Dr. Elez Biberajt janë “të doemosdoshme për të mbyllur më në fund procesin e tranzicionit post-komunist në një demokraci vërtetë të konsoliduar”, në Shqipëri.
Ai e pëfundon kapitullin duke shkruar se ndërkohë që, “Komuniteti Ndërkombëtar mund të japë ndihmesën dhe mbështetjen e tij drejtë konsolidimit të demokracisë së vërtetë, më në fund është në dorë të forcave kryesore politike të Shqipërisë që ato vet të krijojnë një atmosferë besimi e bashskpunimi midis tyre, t’i japin fund polarizimit politik që ka penguar përparimin e vendit dhe të arrijnë një konsensus shoqëror dhe politik për të ndërmarrë reformat e nevojshme thelbësore politike, ligjore dhe gjyqësore, për të cilat ka aq shumë nevojë vendi. Që Shqipëria t’i realizojë këto objektiva, udhëheqsit e vendit duhet patjetër të heqin dorë nga interesat e tyre të ngushta personale dhe të marrin përgjegjësitë (që u kanë dhënë votuesit) për të zgjidhur një mori problemesh dhe sfidash me të cilat ka të ngjarë që vendi të përballet mbrenda një periudhe afat-shkurtëdhe afat-mesme”, shkruan Elez Biberaj.
Këshilla e Dr. Elez Biberajt, njerit prej studiuesve dhe eskpertëve më të njohur të çështjeve shqiptare dhe europiane dhe njërit që vazhdimisht ka punuar për të mirën e Shqipërisë dhe të kombit shqiptar është tepër aktuale këtë javë, ndërkohë që eurodeputeti Eduard Kukan vizitoi Shqipërinëtë hënën në përpjekje për t’i dhënë fund ngërçit politik duke rivendosur dialogun politik në Shqipëri midis forcave kryesore politike të vendit, objektiv ky që që sipas përfaqsuesit europian, “është shumë i rëndësishëm për vendin nëse dëshirohet të ecet përpara me sukses në procesin e integrimit europian”.

Amerika, Engjelli im mbrojtes!!!

by

Nga Qendresë Halili/
Amerika, engjelli im mbrojtës!/
Bash në Amerikë i mbusha 24!/
Gjithmonë e kisha ëndërruar ë, n tim, që kur kisha qenë fëmijë, që kur e kisha kaluar luftën, deri më tash që e kisha takuar. Tani po bindem se engjujt shpëtojnë vërtetë!
Engjull i bardhë me shumë yje rreth e rrotull, fluturon në qiell, bën dritë, sjell paqe dhe erë liri. Engjull që unë e kisha parë atë natë të zezë, pa hënë, pa dritë. Natë që më kujtohet si sonte. Të gjithë kokëulur, trupat tanë dridheshin si thupra në ujë, frikë në mish e palcë, humbur si në mjegull, por pritja ende s`na ishte shuar. Çuditem si ishim gjallë!
Babai thotë se do të bëhet mirë në Kosovën tonë, të tjerët heshtim një copëherë, pastaj nëna thotë se njeriu qenka më i fortë se guri, vëllau Liridoni qan e qan, ama e ka një të qarë të ëmbël, sikur po qesh (ai është ende engjull, që i ndjen engjujt dhe ndoshta po flet me ta), motra e vogël bërtet se s`po mundet me i gjet lodrat, që ku e di se ku i kanë humbur, gjersa vëllau tjetër i thotë se lodrat tua s`ke për t`i gjetur kurrë se ato t`i ka marr lufta! Unë kokën e kam ngritur kah qielli, dhe po mundohem të gjej ndonjë yll, sa për ta kompletuar engjellin tim imagjinar. Yjet i kisha dashuruar gjithmonë, por kurrë s`kisha mundur me i numrue në qiell. Nuk po qaj, fëmijëria ime tashmë është mplakur. Askush nuk e di që unë s`jam fëmijë më, por engjull ishte tamam si unë e kisha ëndërruar në fëmijëri. Engjull që më kishte thënë, se ai ishte shptimtari im.
Ëndërra më nuk kam. Ato m`i ka marr lufta. Lufta që bëhet me gjak. Lufta e kuqe me fytyra të zeza, që unë nuk e di përse bëhet, s`dua as ta di. Tani unë e kam vetëm një dëshirë. E di që dëshirat nuk duhen treguar për realizimin e tyre, andaj s`po flas. Unë vetëm po pres zbritjen, forcën dhe dritën e tij. Fshati është në errësirë dhe terr. Babai na thotë se është koha për gjumë dhe ne duhet të flemë, unë nuk dua të fle, jo pa e parë engjellin tim. Mezi më largojnë nga dritarja. Tani jemi të gjithë së bashku dhe po presim. Habitem me ta se çka po presin. Unë e di që pres engjellin tim mbrojtës. Unë e ndjej se engjelli im po vie, e ndjej…
Pas disa çasteve diçka na bën dritë fshatin, dhomën, neve, mua. Unë braf në këmbë dhe bërtas; Është engjelli im, engjelli im mbrojtës…
Të gjithë ngritemi në këmbë dhe shikojmë kah qielli. Qielli që tani ka dritë, bën dritë. Veç tani kujtohem se ka kohë që askush nga ne s`ka shikuar qiellin, s`ka parë dritë dhe buzëqeshje në fytyra.
Dëgjoj zëra: Amerika, Amerika, Amerika!
Pastaj Amerika po na liron, Amerika po na liron…
Unë kërcej disa herë nga vendi. Shikoj shtëpinë tonë të ndritshme, fytyrat tona vezullojnë dhe unë po qesh me të madhe. Pastaj të gjithëm duartrokasim dhe brohorisim përsëri; Amerika, Amerika, Amerika!
Engjelli vjen nga qielli, bën dritë dhe sjell paqe.
Unë nuk e di se ç`është kjo Amerika? Cka është Amerika? Kush është Amerika?
Unë nuk di asgjë, s`kam si të di. Unë di vetëm të ndjejë, ndjej si fëmijët edhe pse s`jam më fëmijë. Oh, ju ndoshta nuk e dini se si është të jesh fëmijë dhe i rritur në një trup të vogël, me duar dhe këmbë të shkurtëra.
Fëmijë si unë që kurrë s`ka pasur fëmijëri. Fëmijë si unë pa ardhmëri, pa ëndërra dhe me shumë luftë brenda vetes, ani pse e dua lirinë për të tjerët. Këtë liri që s`mund ta gëzoj brendësia, trupi dhe shpirti im. Liria ime ka me ardhë kur unë ta takoj engjellin tim.
Amerika qenka engjelli im mbrojtës. Amerika na ka shpëtuar. Amerika qenka paqja. Amerika e ndali luftën. Amerika qenka engjull!
Të gjithë familja dalim jashtë në oborr dhe bërtasim: Amerika, Amerika, Amerika!
Që atëherë mbaj mend këtë emër, më është ngulitur aq shumë në shpirtë, mendje dhe zemer. Engjujt nuk harrohen. Engjujt na mbrojnë gjithmonë. Engjujt janë shpëtimtarët e kësaj Bote!
Gjithmonë kam ikur, ikur, ikur…
Askush nuk e shihte ikjen time, ikja te ne nuk shihet pa ikur!
Unë vazhdoja të ikja, doja të tretesha, avullohesha dhe të shëndërrohesha në një hiç gjë, gjersa erdha këtu…
Lufta me vetveten që më nuk e dua, lira me të tjerët bashkë me veten qenka më e bukura liri që vjen. Liria që din ta sjell vetëm një engjull nga qielli me paqe. Se në qiell jetojnë engjujt këtë ende e besoj, s`ka kush që e mohon se në tokë atëherë bie paqja.
Qielli me tokën kurrë nuk kanë qenë në luftë!
Ky është engjelli im me emrin Amerika, që unë e kam takuar para dy muajve. Amerika qenka një vend i mahnitshëm, më i bukur sesa e kisha ëndërruar. Më i ndritshëm se e kisha parë në qiell. Me më shumë paqe dhe liri që ne kishim kërkuar.
AMERIKA QENKA DRITE. AMERIKA QENKA LIRI. AMERIKA QENKA PAQE!
Tani jam te engjelli im, tani jam në mbrojtje, liri, paqe dhe dritë. Nuk kam frikë më nga lufta me luftën, as lufta me veten. Nga paqja njerzit nuk frikësohen. Paqja që e sjellin nga qielli engjujt për njerzit fëmijë!
Lum si unë që takova këtë engjull, engjelli im i fëmijërisë së luftës dhe ardhmërisë së paqes!
Besoni te engjelli im, engjelli juaj, engjelli jonë!
Amerika ime, Amerika juaj, Amerika jonë!

Detroit, MI 2014!

OSO KUKA – TRIMËRIA QË SFIDOI LEGJENDAT

by

Nga Kolec TRABOINI/
Shprehja “Je mbyllur si Oso Kuka” përdoret në zhargonin e bisedave të përditshme kur komunikon me një njeri, që ke kohë që nuk e ke parë, a që rri brenda në shtëpi për të studiuar dhe del disi rrallë në shoqëri. Në fakt shprehja nuk është krejt e saktë, sepse kujtdo që i thuhet nuk është as në kushtet, as në qëllimin e “mbylljes” si Oso Kuka. Për ta kuptuar se jo çdo mbyllje në shtëpi, në zyrë, konvikt a sallë studimi, është e ngjashme me mbylljen në Kullë të Vraninës të Oso Kukës me djemtë e tjerë shkodranë, le t’ju sjellim në kujtesë ngjarjen:
Ishte koha e perandorisë otomane e shtrire ne tre kontinente. Malazezët që kishin shtetin dhe mbretërinë e tyre të dalë pas traktatit të Shën Stefanit në mbarim të luftës ruso-turke, kërkonin pushtimin e territoreve nën Perandorinë Otomane, të cilat në të vërtetë ishin toka shqiptare. Siç thonë kronikat e kohës, në maj të vitit 1862, forcat malazeze nisën sulmet në Malësi të Shkodrës por u thyen nga malësorët e Hotit dhe të Grudës. Një muaj më vonë, forca të shumta ushtarake të Malit te Zi, sulmuan ishullin e Vraninës. Për të mbrojtur pikën kufitare të Vraninës, që është në anën veriore të Liqenit të Shkodrës, dolën vullnetarë nga rinia shkodrane. Ndër këto ishte dhe i riu nga qyteti i Shkodrës Oso Kuka. Detyra e grupit të tij prej 24 vetash ishte të mbronin Kullën e Vraninës, që ishte dhe postë kufitare, që ndante shtetin malazez me perandorinë otomane. U zhvilluan luftime të shumta, në mes grupit të djelmoshave shkodranë të komanduar nga Oso Kuka dhe ushtarëve të shumtë malazezë. Oso Kuka me shokët e vet rezistoi gjatë, mirëpo sulmuesit malazezë ishin të shumtë, dhe vendosën ta marrin me çdo kusht Vraninën. Oso Kukës po i vriteshin bashkëluftëtarët e vet një e nga një dhe ndihma nga qyteti i Shkodrës po vononin të vinin. Në momentet e fundit, kur malazezët mendonin se kulla do të dorëzohej, sepse ishin vrarë pothuaj të gjithë mbrojtësit, Oso Kuka me dy-tre shokët e mbetur gjallë ne mes te cileve edhe një djalë i ri shkodran i quajtur Salë Behri, megjithëse me trupin plagë, vendosin të mos dorëzohen të gjallë në duart e armikut. Mbledhin të gjitha fuçitë e barotit në një vend të kullës dhe ndenjën në pritje të sulmit vendimtar të armiqve. Kur ushtaret malazezë menduan se shqiptaret ishin vrarë të gjithë dhe i u afruan kullës me dëshirën kush më parë të hynte brenda për të vendosur flamurin malazez në majë të kullës, Oso Kuka i gatshëm me pishtar në dorë, i vuri flakën fuçive të barotit. Bëri atë që nuk e bëri dot Ali Pasha në Janinë ku mbeti kryeprerë. U dëgjua një shpërthim i tmerrshëm. Kulla e Vraninës u hodh në erë bashkë me rrethuesit dhe mbrojtësit. Jehona e kësaj ngjarjeje shumë shpejt u përcoll në Shkodër e në Cetinë – kryeqyteti i Malit te Zi. Ishin vrarë të 24 djelmoshat shkodranë në kohën më të bukur të jetës së tyre, por e kishin shpaguar veten, duke vrarë me qindra armiq që u dogjën e u përvëluan në ekstazën e fitores, cfarë u kthye në një tragjedi aq pikëlluese e humbëse, sa edhe sot e kësaj dite kujtohet me hidhërim në Mal të Zi nëpër këngët popullore elegjiake. Nenat shkodrane e rapsodët e Malësisë së Shkodrës, trimërinë e Oso Kukës e kënduan në këngë trimërie, që edhe sot e kësaj dite dëgjohen me admirim nga i gjithë populli shqiptar. Oso Kuka shumë shpejt u kthye në simbol trimërie e vetëmohimi për mbrojtjen e trojeve shqiptare, që mizorisht u pushtuan nga fqinjët tanë ballkanikë, dhe shëmbëllesa e tij ishte e gjallë e frymëzuese edhe në zjarrin e luftës për lirinë dhe pavarësinë e Shqipërisë dhe me pas. Ai u kthye në simbol mbarëkombëtar. Ndër shkrimtarët që është frymëzuar më shumë nga akti vetëmohues i Oso Kukës është Atë Gjergj Fishta, i cili në kryeveprën e tij “Lahuta e Malcis” i kushtoi katër prej tridhjetë këngëve të librit: Oso Kuka, Preja, Vranina, dhe Deka.