Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

EBOLA SHQIPTARE NA KA RRËZUAR TË GJITHËVE

by

KUSH QËLLOI MBI RAMADAN PERHATIN?/
Shkruan: Ing.Ahmet Ҫollaku/ Pensilvania/
Ka kohëqë për naftën Shqiptare nuk shkruhen dy rreshta. Ebola Shqiptare na ka rrëzuar të gjithëve. Serbija e ndeshjes së fundit, ajo e Iҫive-ve, akoma ngrohet me naftën tonëdhuruar nga Sali Berisha. Përbindsha vëndas dhe të huaj nuk ngopen me naftën Shqiptare, pinë naftën dhe shtyjnë për së gjalli në varreza naftëtarët kudo ndodhur, herë me harresë, herë me sensualizëm demokrato-socialisto-LSI-ste. Gjithmonë do krijohen sensacione të eklipsojnë naftën dhe naftëtarët, ca ngjarje të shpikura, ca të dhuruara nga Europa apo fqinjët tanë tinzarë, pervers të klasit të pare.
Vini re, asnjë qeveri dhe qeveritarë nuk kujtohet për ikonën e naftës Shiptare për të urtin Ramadan Perhati. Kur kujtoj qytetin e Shkodrës, më vijnë ndër mënd fizikanti Nikolin Leka, që shpërthente së qeshuri si një ujvarë, asgani Beqir Aliaj, I urti Ramiz Xhabija, I drojturi Eqerem Beci…Tani kujtoj Ramadanin Perhatin dhe bie ne mendime therse… E mbaj mënd të ri, riosh. Atëhere në vitet ’70 të shekullit që shkoi, ai ishte topolak, një meteor rënë nga qielli. Burrë me një trup mezatarë, gjithnjë i ngacmuar nga puna, veshur me kostum të erret, me nur të madh. Atëhër ishte e thënë që njerzit e mirë të ngacmoheshin dhe të qëlloheshi, nga llojë-llojë sejmenësh.Ca thonë kjo ishte sindromëe sistemit, unë them se ishte virusI atyre istruktorëve me sy tinzar si thelpërat, tinzar deri ne mëkaturi. Prof. Ramadani sado që lakmohejnuk harrihej, prandaj ziliqarët I digjënin atij ҫdo vlerë të mire.
Ai burrë serioz, veshur me një kostum të errët, nxitonte në dimër, në verë,herë për në zyrë për në puse. Ramadani ishte drejtor I Drejtorisë për shpimet e puseve të naftës dhe gazit po edhe studjues, ai studionteteknologjinë e shpimeve të puseve dhe lëngjet larse, parametrat që përcaktoheshin nga Institute Teknollogjik i Patosit. Tani këtij institucioni nuk do ti gjeni as muret.Lëngu larës I pusit është gjaku I puseve të naftës.Edhe puset preken nga Diabeti, prandaj janë në kontroll të rrepët.Njohja e veprimit të këtij solucioni (të parametrave fizik dhe kimik) nëbashkëveprimin me ndërtimi litologjik të shtresave të nëntokës,është mjaftë e rëndësishëmë, pamvarsisht se në ballëluftën e bënëdalta me diamant dhe hekuri. Fontanat si përbindësha rrinëepërgjojnë poshtë, ndër kohë qe ҫensura komuniste bënë sofizma apo farsa në shesh të pusit me fjalët partia, klasa punëtore, naftëtarët, flete-rrufe, teknokratë, sabotatorë, e më the e të thashë…
Ai studjonte natën dhe aplikonte ditën, kështu me punë hekurash dhe solucionesh gjeti metoda origjinale per të kapercyer nderlikimet gjeologjike.Ka shkenca që merren me llafe, llallalla dhe shkenca konkrete.Ai ishte pjellë I shkencave konkrete.Problemet e nëntokës tek ne kanë specifika e veta, ndryshe nga bota, arsyeton ai. Kjo meritë I takon Prof. Ramadanit, sepse ai pasururoi teknologjinëe shpimeve shqipatre. Edhe tani, pas shumë vitesh, ai lutet, “Do të isha shumë I lumtur të mëjepej mundësia që këto studime ti vija ne zbatim… Unë mendoj dhe ëndërroj për naftën. Unë dëshiroj që kjo pasuri, të shërbëjë për lumturinëe begatinë tonë…”Po kabashët nuk e dëgjojnë.

Në vitin 1975 partia e shkarkoi nga gjithë detyrat dhe e ҫoi per riedukim (!?), duke I hequr të drejtën e profesionit, titujtë shekncor, atë të botimit, po nuk e divorcoj dotë nga puna dhe nga gruaja e tij e shënjtë, Nezihaja! Prof. Ramadani është një personalitet I kompletuar, simpatik dhe I dhëmbshëm.Feniks.I vetëmi! Ai nuk shtiret, sikurse bëjmë ne të gjithë. Sado që shteti hesht dhe nuk shkruan, aimë shumë shënjëtohet si njeri,si specialist dhe si atdhetar… Cili është atdhetarë më shumë se Prof. Ramadan Perhati?!
Ai shkruan dhe boton libra. Në një letër që më drejton më thotë : “…Po ju shkruaj duke ia diktuar këto rreshta nipit tim Mesed Bajraktarit se ju e dini se unë kam vite nuk shoh për të shkruar…”
Ne jetuam bashkëmjaftë kohë në qytetin e Fierit dhe Patosit të cilët I ruajmë dhe I kujtojmë me dhëmbje, por ne u pamë shumë pak, kalimthi, jo më shumë se tre-katër herë. Unë në sizmik, ai ne shpim, ai shumë larte, unë në oborrin dhe borderone shefave. Jemi këmbyer ne rrugë apo pranë dyerëve të ndërmarrjeve. Prof. Ramadani ka zënë një vend dinjitoz në elitën e naftës shqiptare, ai është një ortek I madh I kompletuar në sajë të pasionit të tij vigan. Ai ka moral të lartë, është I thjeshtë,prandaj kështu magjishëm ka zunë vend në naftën shqiptare, shtyllë mermeri që zorë se e rrëzon dikush. Ramadani pikoi nga një krahinë shqiptare e pastër që kërkon qëndresë, qëka uri per dije,jopër tym duhani, apo hashash rrugësh…
Po cili qëlloi mbi Ramadanin?Cili?Pyesni të gjithë ata që ishin afër me novatorin e madh, specialistin Ramadan Perhatin, a do tu thonë gjë?!Ata rrufjanë-sharmë shtiren të ngrirë. Pa dyshim mbi të qëlloi politika moniste nëpërrmjetë cinizmit tonë shqiptarë. U qëllua urtësia dhe ndershëmëria, u godit një statijë qelqi.Po ainuk uthye! Ai idi cilët eqëlluan po ai hesht, sepse është shënjëtor, ai I njeh të gjithë ata që e qëlluan, ata janë këtu rrotull konvertuar në demokratë, që sot shtiren gjoja se e duan shumë Danen. Si vetë shteti ynë edhe ata janë në kolaps. Skuadra e kukusklanëve nuk mundet të fsheh hipokrizinë, koha i stazhonon më, ata kanë erë të keqe, ata vrasin edhe sot, më qëllojnë mua, ty, atë atje larg… Kishte shumë nga ata që e kishin frikë Ramandanin, seata nuk donin që ai te ngjtej latë, se po të ngjitej lartë, do tu zinte vëndin, prandaj e piketuan dhe e qëlluan me ideologji. Ideologjia është më keq se plumbi! Atëhere njerzit e mirëngacmoheshin dhe qelloheshin me fjalë, cinikët dhe istruktorët bënin kërdinë sepse ishte koha e tyre.Sharmë.Në socializëm karrierizmi patetik dhe partiak digjte vlerat profesionale dhe shoqërore, ishte një lumë nënujor që ujiste shefat.Këtë kod e mbante ne sirtarë edhe ai drejtori im korofillak I cili tani shëtit rrigeve të Athinës me pensionin e majmë Shqiptaro-Grek.
Prof. Ramadaani shkruan libra per naften.Libri tij“Një jetë për arin e zi”, shkruar tani së fundi është një libër original, libër shkencor, ku ndërthuren formulat dhe novatorizmi krijueI një shkencëtari real. Në këtë libër nuk derdhen bojrat per humor, aty vizatohen kollona dhe dalta, jepen koeficienta teknik, libri ne fakt është një patentë që nënkupton vlera të mëdha ekonomik. Ka shumë skolastikë që nuk thonë asgjë për naftën tone.Cinizmi shqipatrë është biologjik, apo diҫka më shumë. Meskinët duan ta ngrijnë dhe ta lënë në heshtur Ramadanin, këtë skofiar të shënjtë. Por nafta dhe puset jane dëshmitarë të përjetshëm tëpunës së tij…
Ramadani ishte aplikativ, ai ndërthurte teorinë me praktikën, punaetij ështënëpër fushat dhe kodrat e naftës, puset e naftës jane pemët e tij. Ai punoi, studjoje, krikoi, ndihmoi, udhezoi, përqafoi, ai I donte njerzit, dikur në rini mendonte të behej shkrimtarë. Ata pseudo shkencëtare që kishte dikur afër,rritur në hijen e tij, tani mezi thone dy fjalëtë vetëme. Janë ata të cilët e qelluan në ato mbledhje partije dhe analizash. Ai u dënua kot, me loje fjalësh, jonga njerëz anonim, por real. Njëri nga ata ishte ai saldatori që u bë ideolog. Nje gomar.Me pasRamadanin eҫuan për riedukim nëpër parcelat e kopshtit te tij të naftës, po dinjiteti iu ndez si një fontanëe larte nafte që përhap dritë. Ai ka dhënë disa intervista, pra, ka pasur rastin të shfryjë kundër armiqëvë të tij, po ai nuk e bënë këtë, ai nuk përmend emëra, nuk kërkon hakmarrje, ai është shënjëtor.
Prof. Ramadani Perhati është dekoruar shtatë herë, ai mban disa Urdhëra dhe Ҫmime Republike.Po kalon të tëtëdhjëtat. Rrudhat nuk I shtohen nga mosha, por kur shikon si gremiset nafta jonë, kjo pasuri shqipatre e pa rinovuesheme. Prof. Ramadan Perhati, nënkupton një fond teorok dhe praktik më vehte, unik në vlera të mëdha monetare kombëtare, po kush do të ia dijë në Shqipëri? Asnjë!Shqiptarët turren të gjykojnë Fullanë, apo një ndeshje fotbolli, po kurrë ҫfarë bëhet me vajgurin shqiptare. Koha nuk ndryshon thote nje I urtë, ndryshojmë ne. Po si I bëhet puna që këto qeveri që ndryshojnë për ditë nuk kujtohen për Prof. Dr. Ramadan Perhatin, për shënjëtorin e fundit të naftës shqiptare atje në qytetin e Shkodrës? Ata të djeshmit e vranë Profesorin,dhe sot fshihen, këta të soҫmit e mbulojnë me heshtje. Po, zakonisht, shënjëtorët flasin me heshtje! Seneka thote, “ Të jetosh do të thotë të jesh I dobishëm për të tjerët”. Kjo I takon Prof Dr. Ramadani Perhatit.
Ne Foto: Prof. Dr. Ramadan Perhati

Jusuf Buxhovi dhe “Dosja e Hapur “

by

Nga Fahri Xharra/
“Dosja e hapur” ,roman i Jusuf Buxhovit , një vepër që të lë gojëhapur dhe të futë thellë në çështjen ende të pazgjidhur shqiptare . A duhet të mëndojmë se me të vërtetë
ne jemi në një situate ku ende qëndrojmë peng i të kaluarës sonë ,asaj pjese të turpshme?
“Dosja e hapur “ roman ndryshe nga të tjerët por që në të vërtëtë e spjegon mos aftësinë tonë për të parë të vërtetën në sy , dhe mos dëshirën tonë që njëherë e përgjithmonë të mbyllim dosjen tonë tëcilën të tjerët nuk duan ta mbyllin. E ne iu ndihmojmë!
Dosja e hapur…”Në vitin 1958 njëfarë Ivan Popoviçi (Slaven und Albaner in Albanien und Montenegro) e ”zbulon” se duke u mbështetur kryesisht në ”argumentime” gjuhësore , i paraqet shqiptarët si popullsi e ardhur në trojet e sotme të tyre në një kohë të pa përcaktur në mesjetë ,por sipas tij gjithësesi pas sllavëve.
Pse e gjithë kjo luftë , pse i gjithë ky ngulm gati dyqind vjeçar i fqinjve që të na “gjejnë kohën se kur kemi ardhë “këndejpari ,dhe të “ nderojnë “ edhe me vendin se nga “ishim”?
Historia është shkencë egzakte dhe nuk duron “ mrekullira” se e vërteta qëndron edhe nën tokë e edhe në ujë , asaj ne duhet t´i japim gjuhën dhe te flet.
“Në malet ,mbi zonën e banuar me sllavë dhe protoromanë mbeti një popullsi blegtorale që mund të cilësohen si protoshqiptarë” thoshte Ivan Popoviçi.
Objekti dhe qëllimi i i pikëpamjeve që e kundërshtojnë autoktoninë e shqiptarëve është i qartë (N.Çabej, Ilirët që mbijetuan) , të gjëndet një vend nga dikur jofortlargënë histori. shqiptarët të kenë ardhur. .Por, kot. “Mrekullitë” nuk i duron shkenca e historisë.
Por ka edhe nga ata , që nuk i bishtnojnë fakteve dhe e thonë atë që duhet thënë se në burimet historike nuk bëhët fjalë për ndonjë megrim të shqiptarëve.Andaj është e natyrshme që shqipja është folur , që nga kohët e lashta në ato vende ku flitet edhe sot, pa i llogaritur vendet tjera ku iu kanë humbur gjuhën..Gjuhëtari Radoslav Katiqiç: “ grupe shqipëfolëse ka në Epir , në pjesën perendimore të Maqedonisë dhe në lindje të Malit të Zi. Në Kosovë ,popullsia është kryesisht shqiptare.(Katiqiq, Ancien Lanuages of the Balkans) dhe përfundon që kjo zone e banuar me folës të shqipës gjendet thuajse terësisht mbrenda territorit të lashtë të Ilirëve.Për këtë arsye ai e sheh normale dhe të natyrshme gjuhën shqipe si pasardhëse moderne të ilirishtes.(fxh)”
Dosja e hapur.. “Në një blog serb lexova ku thuhet se shqiptarët e Kosovës nuk kanë aspak lidhëshmëri me ne dhe ata janë ta ashtu si e thoshte plaku shqiptar ne nje Tv-intervju :” ne jemi ilirë’ ,ky nuk është vendi i serbëve, ne gjithëmonë kemi qenë këtu, kjo është e jona, kjo është e jona…” (Albanci sa Kosova naravno nemaju aspolutno nikakve veze sa nama i oni su kako kaze drtavi starac koga su intervjuisali na TV-u “mi smo Iljiri, ovo nee srbska zemlja, mi smo od uvek bili ovde, ovo nasho, sve ovo nasho…” (fxh)
Dosja e hapur …..” Ky popull asht bash ai populli i vogël shqiptar, aq pak i njohun dhe aq zi i gjykuem në Europë. I vjetër sa fosilet, sa stalaktitat e shpellave jehuese të maleve të veta vigane, dhe i lindun të thuesh prej vetë rrenjeve të vjetra, ai asht sot zot autokton i pakundershtueshëm i tokave të veta.(At Gjergj Fishta ,1939).” (fxh)
“-Zoti Strauss, faleminderit që pranuat intervistën. Kur babai juaj vizitoi Shqipërinë për herë të parë në 1984, unë kam qenë e vogël, por e kujtoj zhurmën që u bë, veçanërisht më pas, pas viteve të para të rënies së komunizmit. Ju ishit me të në Shqipëri, si e kujtoni atë vizitë?
-Ende e mbaj mend. Në fillim përgatitjet, u ulëm bashkë në zyrën e babait tim, për të bërë planet për vizitën, dhe ai planifikoi një vizitë pushimesh dhe jo një takim zyrtar dhe më pas u shndërrua në një çështje shtetërore, vizitë shtetërore. Ne hymë nga Hani i Hotit dhe ndoshta isha numri dy që hyja në Shqipëri pas babait tim.
-Ju thatë se ishte një vizitë private por në ato vite, pikërisht disa vite më vonë ra Muri i Berlinit si dhe komunizmi në vendet e lindjes. A nuk ishte një përpjekje për vendosur marrëdhënie diplomatike midis Gjermanisë dhe Shqipërisë?” ….Dosja ende e hapur
Dhe Jusuf Buxhovi romanin e tij “Dosja e Hapur” (faqe 482) e përfundon kështu:”Autori: -Meqë ishte kështu, atëherë pse duhejtë vritej kur ai ndodhej para vetëvrasjes?
Gjenerali Josip Paleviq :- Kësaj petjeje duhet t`i japin përgjigje vetë shqiptarët, nëse nuk dëshirojnë të mbeten edhe më tutje pjesë e dosjes së hapur….”

Mo` zo` më keq për ne !(fxh)

Fahri Xharra
01.11.14 , Gjakovë

KUJTESË- Fahri Fazliu- një kreshnik i shqiptarisë

by

Një cerekshekulli më parë, pikërisht më 2 nëntor 1989, ranë heroikisht në Prishtinë në luftë me policinë serbe Fahri Fazliu dhe Afrim Zhitia./
Nga Skender Haliti/
Pas 11 marsit të vitit 1981 kur rinia studentore dhe masat e gjera popullore u hodhën në revoltë të hapur kundër politikave diskriminuese dhe ckombtarizuese serbe, Lëvizja Kombëtare për Clirim që në gjirin e saj tubonte formacione të ndryshme politike ilegale, shpeshherë pa kontakte të mirëfillta organizative mes veti për shkak të rethanave të vështira të veprimit në ilegalitet të thellë, gjithnjë e më tepër po e shqyrtonte mundësinë e organizimit të një qëndrese të armatosur kundër represionit policoro-ushtarak të Serbisë. Shumë organizata ilegale kishin filluar të mendonin edhe për armët që nuk gjindeshin leht, gjë që tregon se ideja e luftës së armatosur, ende në embrion, po rrekej të kalonte në një stadium tjetër. Një mundësi tjetër clirimi, duke e njohur natyrën dhe synimet historike të politikës serbe, nuk mund të merrej seriozisht në konsiderim, sepse një zgjidhje paqësore e konfliktit serbo-shqiptar, e provuar më herët pa sukses nga komunistët shqiptarë, ishte thjesht një iluzion politik në konstelacionet e atëhershme. Edhe sot kur statusi ndërkombëtar i kombit shqiptar ka ndryshuar esencialisht për të mirë, në Serbinë e dobësuar në cdo drejtim nuk ka ndryshuar asgjë në këtë pikë. Racizmi antishqiptar është ai që e njihnim dikur: tepër primitiv. Sigurisht në ato vite të flisje hapur për një rezistencë të armatosur në stil të gjerë jo vetëm ishte një punë me rrezik të madh nga ata që ishin në përgjim të farkatores historike tek shqiptarët, por edhe tek njerëzit e tu rrezikoje të quheshe një lloj don Kishoti, përfshirë këtu edhe skeptizicmin shpërfillës në qarqet ilegale. Kjo mundësi e dëbimit të Serbisë nga Kosova konsiderohej e parakohshme për shkak të konjunkturave ndërkombëtare që nuk e favorizonin ndryshimin e strategjisë së Lëvizjes tonë Kombëtare për Clirim. Dhe këto konjunktura për pesimistët që atëherë nuk ishin të pakët, ishin të përjetshme. Sidomos fakti që aleatja më e madhe e serbëve, Rusia sovjetike, ishte ende një faktor determinues i politikës botërore e bënte një shestim të tillë për shumë shqiptarë më tepër një dëshirë mendjelehtë sesa një mundësi reale. Megithatë këta skeptikë harronin dicka krejt të thjeshtë dhe nuk mund ta merrnin me mend se konjunktura ekzistuese, padyshim disfavorizuese për ide të tilla, mund të ndryshonin shumë shpejtë, madje edhe brenda një nate sic do të tregojë më së miri shembja e Murit të Berlinit saktësisht një javë pas rënjes se Fahriut dhe Afrimit. Sidoqoftë shembujt e qëndresës së armatosur nuk kanë munguar edhe në mesin e atyre që ishin të organizuar politikisht në ilegalitet dhe që i përmbaheshin relativisht në mënyrë të rreptë linjës së veprimit të politik pa iu përgjigjur dhunës shtetërore serbe me të njejtën monedhë. Qëndresa e armatosur e Tahir Mehajt në maj të vitit 1981 ishte një shenjë e qartë se shqiptarët nuk do ta duronin dhunën e shtetit jugosllav pa një reagim të vendosur, mirëpo ajo ishte, në anën tjetër, e një natyre tjetër, një instinkt spontan vetëmbrojtës shqiptar kundër sundimit të huaj që në rrjedhën e shekujve kurrë nuk ishte shuar ndër shqiptarë dhe kishte bërë që shqiptarët të mbeteshin shqiptarë. Rezistenca e armatosur e Bajram Bahtirit, Rexhep Malajt dhe Nuhi Berishës në vitin 1984, përfaqësuesit më promimentë të organizatave ilegale politike që vepronin atëbotë në Kosovë, tregonte ndërkaq se koha e një lufte të armatosur kundër pushtuesit nuk do të vononte shumë. Por në atë kohë ende ishte vështirë të jepej ndonjë parashikim se kurdo të fillonte dhe sesa e gjatë dhe e mundimshme do të ishte kjo luftë. Dhe cilët konkretisht do të ishin aleatët tanë, për të cilët nuk dyshonim se i kishim në Perëndim, edhepse sot nuk mungojnë segmente shoqërore që përpiqen të na bindin për të kundërtën.

Si shok i jetës ilegale i Fahri Fazliut mund të them pa hezitim se ai dhe Afrim Zhitia përfaqësonin atë fraksion në Lëvizjen Ilegale Shqiptare që cështjen e rezistencës së armatosur nuk e shihnin vetëm si një mundësi teorike në një të ardhme të papërcaktuar, por si dicka shumë praktike, për të cilën duhej menduar seriozisht dhe me urgjencë qysh tani, d.m.th. qysh në vitet 1980 deri në momentin e rënjes së tyre, kur themelet e rendit botëror që dolën nga Lufta e Dytë Botërore ishin tronditur dhe kur Muri i Berlinit pak më vonë sa hap e mbyll sytë po kthehej në një fantazmë të një kohe tjetër të frikshme të ndarjes së botës në blloqe armiqësore, kur Jugosllavia kishte hyrë në një fazë dekompozimi politik dhe shtetëror të përshpejtuar, cështja e ndeshjes finale me serbët më shumë se teori ishte kthyer në një cështje imediate praktike. Rënja e tyre pas një lufte burrnore me serbët e dëshmon më së miri këtë që them. Bashkë me Afrim Zhitinë, Fahri Fazliu do duhej të konsiderohej njëri nga ushtarët e parë pararendës të UCK-së, e cila tashmë e kishte hedhur hijen e saj në Prishtinë. Gjashtë vite më vonë bashkëluftëtarët të mëvonshëm të armëve të Fahriut dhe Afrimit do ta arrinin me aksionet e tyre të armatosura edhe kryeqytetin e Kosovës dhe tre vite më vonë së bashku me NATO-n do të hynin si fitimtarë në kryeqendrën e dikurshme të organizimit ilegal.

Kush ishte Fahri Fazliu?

Fahri Fazliu lind më 24.02.1963 në Llaushë në një familje me tradita atdhetare. Ende pa shkuar në shkollë ai e kishte mësuar në oda faktet themelore të historisë së popullit të tij, në rrëfimet e të rriturëve që e kishin përjetuar dhunën dhe terrorin serb, i cili më shumë se në kudo tjetër i kishte gjurmët e tij ende të freskëta në këtë kraninë kufitare, në Llap. Jeta më vonë do t’ia bëjë një gjë mëse të qartë: liria kombëtare nuk do të bëhej realitet kurrë përderisa njerëzit nuk do të mendonin për të si për cështjen e bukës së përditshme. Të mendonin kështu dhe të ishin të gatshëm për sakrifica supreme.
Me këto mendime dhe qëndrime ai do të bëhet pastaj një protagonist i shquar i veprimit të pakompromis kundër pushtuesit serb. Shpejt do të kycet në strukturat ilegale dhe do të shquhet si një njeri tepër i vendosur. Spektri i veprimtarisë së tij ishte i gjerë. Nuk do të kishte asnjë lloj veprimi sado i rrezikshëm të ishte që ai nuk do ta ndermerrte, nëse shokët do t’ia ngarkonin. Shpërndarje traktesh, literature ilegale, ndihmonte shokët ilegalë dhe familjet e të burgosurëve politikë, etj. gjithë jeta e tij në thelb kishte vetëm atë përmbajtje që mishëronte rezistencën. Ai ishte një organizator me talent të madh, gjë që do të tregohej në demonstratat studentore dhe popullore ku ai ishte organizator dhe pjesëmarrës aktiv. Ishte një njeri jo vetëm i guximshëm, por edhe shumë i zgjuar dhe i palodhshëm. Që në momentin kur e njoha më ra në sy karakteri i tij i jashtëzakonshëm i arketipit të luftëtarit kombëtar, një lloj kreshniku modern që kishte zbritur nga eposi I lashtësisë shqiptare në realitetin tonë të trishtë të pushtimit për të na dhënë zemër, për të na thënë dhe treguar me shembullin e tij se robëria nuk është fat i përjetshëm për ata që nuk e pranojnë atë si fatalitet. Kjo ndjenjë më shoqëroi vazhdimisht saherë e takoja, saherë e shihja këtë gjigand të atdhetarisë. Si bashkëveprimtar politik të bënte të entuziazmoheshe dhe të besoje se edhe përkundër represionit të pashembullt shtetëror dhe peshës së rëndë të robërisë që po rritej nga dita në ditë agimi i lirisë nuk do të ishte i largët. Ai ishte ëndrrimtar dhe realist në të njejtën kohë. Ai e ëndrronte atë që do të vinte dhe megjthatë nuk mbetej brenda ëndrrës, por si realist që ishte luftonte atë që kishte përpara dhe që ishte barriera e madhe drejt të ardhmes pa prangat e robërisë. Fahri Fazliu e dinte dhe nuk trembej aspak faktit se liria rrugën e ka të shtruar me gjak. Ai ishte i gatshëm për të gjitha flijimet e mundshme. 2 nëntori i vitit 1989 e tregoi se ai i kishte hyrë luftës për clirim pas asnjë iluzion, pa asnjë lloj frike, me vendosmërinë e kreshnikëve të eposit që e bënin luftën me krajla në mënyrën e tyre që në shekuj u nderua si shkëlqim i racës sonë. Shpallja e tij hero i kombit nga ana e presidentes Jahjaga para disa vitesh është një nder që i bëhet atij që në jetë vërtet kishte qenë i tillë. Kështu ai nga një vdekatar i zakonshëm u shndërrua në një yll të përjetshëm që ndricon në qiellin e ndërgjegjes dhe kujtesës sonë kombëtare. Unë e kam ndjerë atëherë, në kohën e veprimit ilegal, dhe e kam ndjerë pastaj edhe më intenzivisht veten të privilegjuar që pata rastin të njihem me të, të veprojë për shumë vjet bashkë, të kujtoj pastaj gjatë gjithë këtyre viteve se pa njerëz të tillë si Fahri Fazliu kombi ynë do të ishte zhdukur prej kohësh në terrin e shekujve.

Përkime të çuditëshme

by

Rrëfenja nga Përparim Hysi/
Rrahmëni qe bashkëfshatari im. Qe jo vetëm familjar i mirë, por dhe punëtor që nuk kishte shok. Veç këtyre tipareve qe dhe gojëëmbël dhe kurrë nuk u grind me njeri. Kudo që punonte, dallohej se bënte punë me cilësi. Jetonte, kur thonë, me djersën e tij. Po, kur thonë turqit, nuk ka iksan pa noksan që, më shqip fare: çdo njeri ka të mira, por dhe ndonjë huq që nuk e kanë të tjerët. I tillë qe dhe Rrahmëni. Në çdo bllok ku punonte apo kudo ku i shkelte këmba, kurrë nuk kthehej në shtëpi pa një krah me dru. Të ishin dhe shkarpa, ai do t’i çonte në shtëpi. Thoshte: e para është buka; mandej ujë dhe e treta druja. Duhet, or tunjatjeta, si në dimër, po dhe në behar. Në dimër, s’ka njeri që nuk e do drunë se do zjarr të ngrohet. Se kush nuk e di atë këngën nga qëmoti: xhan o burrë, xhan o zjarr/. Po dhe në behar se do ndezësh zjarr për rrobat, po për banjë e ku mbarohen hallet e robit.
Kur shkoje në shtëpinë e tij, jo vetëm të priste me krahët-hapur, por nuk të linte pa vizituar ” muzeun” e tij të druve. Aty prapa shtëpisë (oborri qe i pastër se të tillë e mbante dhe vetë, dhe e shoqja aq e mirë), të ftonte për një “vizitë” pak extra. Ja, shiko,- të thoshte,- këtë kapicën këtu e kam nga bloku 8, këtë tjetrën e kam që nga “Guri i gomares” kur qemë për zbor. Kapica këtu është marrë në Seman. Dhe vazhdonte e vazhdonte. Çdo vizitor (unë kam qenë një i tillë, se Rrahmëni e ka ngjitur shtëpinë me shkollën) nuk rri dot pa vënë buzën në gaz me këtë “muzeum” drush e shkurresh të ngritur aty pas shtëpisë së RRahmënit. Mbi çdo kapicë ka ndonjë etiketë. Emërtoje si të duash: daç muzeum drush me disa pavijone. daç dhe “farmaci” me disa “sirtarë” në miniaturë. Kurrë “muzeumi” nukmbetë bosh. Mbarohet njëri “pavijon” dhe Rrahmnëni e zëvendëson me tjetër. Aty shënohet një etiketë e re. Kur e pyet për këtë “huq” ( pa dyshim, një huq i mirë), të thotë:- Aha, vetëm ujku ha qesim. Ropi ndaj i ka mendtë. Duhet të ecë me llogari. Se të vijë si të dojë dimri, Rrahmëni ia ke gjetur “ilaçin”: me ca dru lisi prerë tek pylli i Vajkanit dhe dimri më bëhet kurban. Shkarpat për behar. Druri është si zahreja: teste-teste! Si do zot, trahanaja. Lezettin e ka në dimër, se nuk hahet në gusht, de! Rrahmëni… sa njeri punëtor! Një ditë vjeshte me vetëtima e gjëmima, tek shkonte në punë, këptutet një degë e trashë plepi dhe i bie mbi trup. I dëmtoi shtyllën kurrizore dhe u kthye në invalid. Katandisi mbi ato karrocat e invalidit. Nuk ka më “muzeum” drush në shtpinë e tij dhe pleqtë e plakat që merren me nomatisje e “tertipe” të moçme, tek i qajnë hallin për fatkeqësinë që e gjeti, shtojnë: tek drutë e kishte shtirë Zoti dhe nga druri e gjeti. I shkreti! RRahmëni tani nuk e ka “muzeumin”, por ajo karroca e invalidit shkëlqen tek e sheh që del, qoftë dhe rrallë nga shtëpia. I hanë duartë për punë dhe laj-thaj e pastron atë karrocën që dhe rrotat i mban dritë.

* * *
Një plak hollak, i gjatë si hosten çapitet rrugës. Dëgjohet një uturimë makine dhe, nga karroceria, pasagjerët: kooperativistë që po shkojnë në qytet, i bërtasin plakut:
-Hajde, xha Ristan, se do shkojmë në qytet!
– Ju paça, çuna,- përgjigjet plaku hokatar,- po nuk më pret puna. E kam me ngut!!!
“Çunat” brohorasin nga të qeshurit. Ia dinë huqin. Xha Ristani nuk hipën kurrë mbi makinë. Ka hipur njëherë në jetë të tij dhe u përcoll së gjalli: – Më zuri “xhindi”!.- tregonte. Më nuk vë këmbë. Dhe nuk vuri tërë jetës së tij. Sado që qytetin e kish larg, por në këmbë e niste dhe e bitiste. As mos ma merrni me rezerva: dhe në Tiranë e soste në këmbë. Bukën me vetez,- tregonte,- dhe han më han, për tri ditë e soste. Qe njeri që kishe qejf ta dëgjoje kur merrte fjalën. Gënjeshtër nuk njihte. – Më gavnjeve njëherë, me mua nuk i ndreq më urat. Nuk është se të vura “tomatikun” tek koka dhe më gavnjeve. Po ashtu badjava hesapi, pepja nuk e ha më atë “pshesh”. Në do nder dhe erz, mos gavnje. Pa të më kesh shkuarje dhe me botën (shoqërinë),se në këtë jallane ropi duhet ta ketë mirë dhe me qerrexhinë, po dhe me arixhinë. E thoshte këtë me “arixhinë” se një lagje në fshat qe me arixhinj. Xha Ristani shquhej për miqësi me arixhinjtë. -Janë bujarë,- thoshte,- dhe, në i bëre miq, nuk të lënë në baltë kurrë. Ja t’u tregoj pepja se sa më të mirë nga ne që nuk i sajdisim, janë.
– Më erdhi Elmazi, që thoni, dhe më tha:- Xha Ristan më duhen nja 500 lekë hua,se iu dogj shtëpia Dalanit. Ia dhashë. Por nuk m’u ndënj pa i thënë:- Ore Elmaz, por ti më duket sikur nuk i ke mirë “urat” me atë, Dalanin? Aha,- ma priti,- në fatkeqësi ne,arixhinjtë, nuk e lëmë në baltë njëri-tjetrin. U skuqa, or çuna, nga llafi tij. Ma kish llafin me bereqet. Kështu që t’i vëmë kokë muhabetit: ta kesh mirë si me qerrexhinë(është fjala për njeriun ethjeshtë), ashtu dhe me arixhinë (nënkupto:fukaranë). Dhe, pa pritur, një ditë prej ditësh, xha Ristani pësoi ifrakt. U palos diku buzë rrugës. Aty, pa frymë,e gjeti një bashkëfshatar që qe arixhi. Ou,- bëri arixhiu,- xha Ristani i mirë. E mori në krah, e hodhi mbi qerre dhe e çoi në shtëpi.
Tek e përcillnin në banesën e fundit, thoshin:- Paske qenë “ilaç”, o xha Ristan! Siç thoshe dhe të ndodhi.

* * *
Pas dyzet vjetësh punë si marangoz, Alushi, doli në pesnion. E kishte filuar punën që i ri. U nda me kolektivin dhe, kur mori pensionin e parë, ndodhi dhe çudia. Tërhoqi paratë si gjithë të tjerët, po para se t’i fuste në protofol, zuri po u merrte erë?! Ore,- i tha dikusn nga bashkëshokët,- pse u merr erë parave? Aha,- shpjegoi Alushi,- u marrë erë , se dua të provoj se çfarë “ere” kanë?
– Hë,- i thanë,- e gjete se çfarë “ere” kanë?
-E gjeta. Kanë erë dheu. Na bëjnë thirrje për andej ” për matan”,se ndryshe qe ajo “paraja” më parë: qe era djersë. Djersë pune. Dëgjuesit për rreth nuk kishin si mos çuditeshin me këtë “erën” që ndjente Alushi, ai marangozi i vjetër që, porsa doli në pension. Pakëz për të qeshur qe. Me domosdo. Çudia qe, që marangozi Alush nuk erdhi më për pension. Era e”dheut” kish fryrë dhe e mori me vete. Ç’përkime të çuditëshme! Ndodhin, pa i tregojmë.

Simon Gjoni dhe himni “Lule bore”

by

Nga Klotilda Saracini/
U nda nga jeta në 31 Tetor 1991-/
Tirane, 30 Tetor/ATSH-Flora Nikolla/- Eshtë një këngë, të cilën jetëgjatësia e pakundërshtueshme artistike e ka shpallur pa zyrtarizma burokratike Himn të muzikës lirike shqiptare.
Është kënga “Lule bore”…(!)
Po të pyesësh njerëz, se cili është kompozitori i saj, shumë syresh, tkurrin supet për të thënë : “se dimë, por ajo është e të gjithëve”, të tjerë të thonë se “është një këngë e popullit…”.
Në morinë e përgjigjeve për autorësinë e kësaj kënge, qëndron pikërisht fshehtësia e magjisë dhe e notës së paaritshme që ajo ka të ngjeshur brenda saj dhe që lidhet vetëm me një emër; kompozitorin dhe dirigjentin e mirënjohur Simon Gjoni.
Pavarësisht se ka 60 vjet që është kompozuar, “Lule bore”, këndohet si në ditët e para që filloi të transmetohet në Radio-Shkodra, si atëherë kur artisti harmonizoi notat për t’ia dorëzuar një mori këngëtarësh, e për të qënë paskësaj e pranishme, së bashku me gëzimin e shqiptarëve, në të gjitha pikat e globit.
I lindur ne qytetin e Shkodrës, talenti i Simon Gjonit, spikati që kur ishte i ri dhe kur kontribuoi si drejtues i shumë formacioneve te ndryshme orkestrale dhe vokale te qytetit te tij. Me nje sensibilitet dhe origjinalitet të dukshëm në kompozicion ai krijoi në vitet 1946-1947 një seri këngësh të paharruara, që shquhen sa për ndjeshmërinë e tyre sa poetike aq edhe të sinqerta, të figurshme dhe fisnike si ,” Lule bore”, “Sy larushes”, “Syte e tu si drita”, “Fyelli i çobanit”, “Nëna dhe çika” etj. Ishin pikërisht këto këngë, të cilat e çuan më tej traditën qytetare të lirikës shkodrane ndërsa u përhapën me shpejtesinë e dritës në Shqipëri.
Sa më lart vetiu, të vjen në mendje se vlera e muzikës dhe e këngës nuk qëndron tek juritë, por vetem tek çmimi që populli e dekoron me jetëgjatësinë e saj. Në Moskë, në vitin 1956 trio Mula, Athanas,Tukiçi, korri sukses të jashtëzakonshëm me këngën Lule bore, në Vjenë në vitin 1961 festivali i rinisë u çel me introduksionin e Lule Bore . E sot, ajo këndohet së bashku me publikun dhe në Nju Jork, ku koncertet përfundojnë me hymnin e kënges shqiptare Lule-bore.
Në ish- Bashkimin Sovjetik, Lule borë, ishte kaq e përhapur sa që shqiptarëve iu drejtoheshin : “a…, ju jeni nga vendi i Lule borë”, kujton këngëtari Avni Mula, një nga interpretuesit më pikantë të kësaj kënge në atë kohë, por që nuk e ka harruar pa një interpretim lirik të mirëfilltë në disa koncerte edhe vajza e tij, sopranoja Inva Mula.
I mirënjohuri Çesk Zadeja e konsideronte “një model të papërsëritshëm në lirikën shqiptare”. Sipas familjarëve të tij, trashëgimtarë të veprës, Simon Gjoni ka dhe mbi 50 këngë të të njëjtit stil si Lule bore, botuar së fundmi nën kujdesin e bashkëshortes së tij, Hermira Gjoni në një album të veçantë.
Pak vite më parë, në një Festival këngë në Radio-Televizion , kur dueti i arrirë artistikisht, Vikena Kamenica dhe Kastriot Tusha, interpretoi këngën “Vajzë e vogël”, e interpretuar vetëm një herë nga Llukë Kaçaj, u duk se publiku e harroi konkurrimin e këngëve-shkak i organizimit të festivalit të fund-vitit.
Salla ishte ngritur e gjitha në këmbë në duartrokitje… Në fakt çmimi i ishte dhënë këngës përshëndetëse, sepse kënga që është këngë, ja që di t’i rezistojë kohës, sistemeve, doktrinave, mentaliteteve, snobizmit…!
Është pikërisht kjo këngë që aktualisht është një këngë hit në Kosovë dhe në diasporën shqiptare.
-Simon Gjoni, legjenda e heshtur e muzikes simfonike
Studimet e larta Simon Gjoni i kreu në Akademinë e Lartë muzikore të Pragës, në klasën e dirizhimit simfonik me profesorët V. Smetacek, R. Brook, A. Klima. Në vitin 1954, ai ishte pjesëmarrës si kompozitor në Festivalin Ndërkombëtar të Muzikës, së bashku me kolosët botërore si Shoporin, Janson, Rihter, Fisher, Fournet, etj. Në vitin 1956 në sallën “Mestska Knihovna” dirigjon Shubert “Rosamunda” dhe Grieg “Perr Gynt”. Po në këtë kohë dirigjon veprën “Pygmalion” të kompozitorit Jiri Benda. Në vitin 1957, në sallen “Dum Umelco”, ai drejtoi “Simfoninë orkestrale për violinë e kontrabas” të K. Dittersdorf. Suksesi i këtij koncerti pasohet nga ai i pjesës simfonike të Franc Listzi-it “Les Preludes”.
Simon Gjoni, është një ndër dirigjentët e parë të orkestrave tona simfonike të Teatrit të Operas dhe Baletit dhe të Radio-Televizionit. Ne vitin 1958, kur u emërua dirigjent në TOB, shumë vepra të shquara e gjetën interpretimin e “parë” tek dirigjenti i ri, i cili i interpretoi ato duke zbuluar ngarkesën emocionale të tyre me një ndjeshmëri të lartë.
Përmendet baleti “Lola”, “Laurencia”, operat “Don Paskuale”, “Berberi i Seviljes”, “Paliacot”, “Franceska da Rimini”, “Pranvera”, etj. Për herë të parë, nën kujdesin e tij, incizoi krijimtarinë e deriatëhershme të kompozitorëve shqiptarë Zadeja, Gaci, Nova, Grimci, operetën “Lejlaja” të T.Daija në operetën “Agimi” të Kristo Konos, Koncertin nr.1 për violinë të Zoraqit, Rapsodinë për piano dhe orkester të T.Harapit, gjithashtu edhe muzikën e disa filmave shqiptare.
Nga autorët botërorë ekzekutoi për herë të parë në Shqipëri Beethoven “Simfoni nr.8″, Mendelson “Uverture”, Beethoven “Eleonora”, Uverture K.M. Veber “Gjuetari Magjik”,Liszt “Prelude”, Dvorzhak “Valle simfonike”.
Krijmtaria e tij ka kaluar thuajse të gjitha gjinitë ; nga kënga, romanca, kantata, suita, poemat, veprat instrumentale e deri tek veprat e mëdha orkestrale si 11 valle simfonike, vepra këto ku ndihet atmosfera e kohës , besimi i kompozitorit ndaj popullit të tij, prezenca e të cilit është e pashmangshme me të gjitha dukuritë në këto vepra.
Në maj te vitit 1960 kompozoi odën lirike “Pranvera jone”, me tekst të Ismail Kadare dhe një suite simfonike me katër kohe. Një vit më pas kompozoi “Poema e rapsodit” për bas-celo-piano. Balada “Lufton shqipja” u këndua menjëherë nga basi i papërsëritshëm Llukë Kacaj. Në 1962 ai kompozoi vallen e parë simfonike shqiptare, e pasuar më pas me 10 valle simfonike të tjera që paraqesin një gërshetim të mrekullueshëm të muzikës së kultivuar me muzikën popullore. Secila nga vallet është një vepër me vete, krejt e veçantë dhe e ndryshme nga të tjerat .
Si pedagog, Simon Gjoni dha nje kontribut të çmuar deri në çastet e fundit të jetës, kur përgatiti me dhjetra studentë. Ai ishte një ndër pedagogët e parë në themelimin e Konservatorit Shtetëror të Tiranës së bashku me Çesk Zadenë, T.Guraziun, Y.Skenderin. Shumë muzikantë e cilësojnë Simon Gjonin si një shëmbull të rrallë ku gjeneratat mund të mësojnë për kërkesat sistematike, këmbënguljen dhe disiplinën e lartë artistike.
U nda nga jeta në 31 Tetor 1991.
Emri i Simon Gjonit, siç e ka cilësuar Zadeja i madh ,”do të mbetet i skalitur në pentagramin e muzikës shqiptare, së cilës i shërbeu me dashuri dhe respekt”.