Poezi,

tregime,

ese, –

libra të 3 miqve të mi, bashkëvuajtës të burgut, m’i kanë nisur nga larg, nga vende të ndryshme, si letra të vyera i çmoj, na bashkoi vuajtja dhe qëndresa, i ndjej si dhimbjet…

Kur kujtoj se i kishim të ndaluara shkrimet, po edhe të lexonim çfarë do të mund të donim, edhe të jetuarit si njerëz e kishim të ndaluar, kurse tani ka ardhur një letërsi tjetër nga burgjet dhe internimet, e shkruar fshehurazi, nëpër rreziqe e sakrifica, që solli të vërtetat që mungonin dhe moralin, dëshminë e gjallë me një bukuri tronditëse, me estetikën e tragjedive, duke u dhënë forcë tjetër letrave shqipe, në fund të fundit duke i pasuruar ato.

1.

Ja, poezi nga Kujtim Murataj, metafora dhe rima që kumbojnë si hapa që u ngjiten të përpjetave, “Sikur qielli të ishte blu” – thotë autori në titull të librit, – si qielli brenda nesh, se jashtë nesh është me re dhe shtrëngata dhe mugëtirë si jeta jonë…

Tek isha në pranga dhe bëja lutje,

vegime nimfash më vinin shpesh

dhe befas ëndrrat më çonin tutje,

madje shumë herë dhe sipër resh.

Ëndrrave s’u vinin dot pranga gjithsesi.

2.

Qëndruam në vuajtje dhe dhunë, mbetëm njerëz dhe atje ku ishte e vështirë, në burg, – na e dëshmon tregim pas tregimi dhe Memisha Gjonzeneli në tre përmbledhjet e tij, “Piramida e Plakut”, “Nëna”, “Pendimi”, copa jete, një realizëm i ashpër, ku mirësia arrin të spikasë mbi ligësitë, dashuria mposht urrejtjet si hekurat e burgjeve, rrugët hapen, nga qelia – atje ku nuk besohej, në Amerikë, koka e kthyer pas nga malli, vegimet e së shkuarës janë bagazhet në mërgimet për një të ardhme tjetër…

3.

Po ne dimë të jetojmë së bashku në fund të fundit, – duket se nxjerr përfundimin e tij Muharrem Xhydollari në esenë për vendlindjen, “Pogradeci dhe rrethinat në bashkëjetesën fetare”, ku vë në spikamë këtë virtyt të shqiptarëve, mirëkuptimin me tjetrin, edhe i fesë tjetër në qoftë, kishat dhe xhamitë nuk na kanë ndarë, jemi dashur dhe të besojmë në dashuri e Zot. Rrëfime të thjeshta, aq familjare, domethënëse. “Me përulësi” – është fjala e fundit e librit.

Dhe kjo i karakterizon tre autorët e mi bashkëvuajtës, që me të hequr prangat nga duart, morën penën, kompjuterat e mërgimit dhe po hidhnin vargjet, elegjinë e nisur, po tregonin vuajtjen, urtë e me dinjitet, pa britmat e mburrjeve dhe pozat e konvertimeve, pa thënë se jemi heronj, as se po bëjmë letërsi burgu ose jo, ëndërrthyer, donin të studionin letërsi, shkenca, nuk i lanë, por dhe ata nuk po e lënë pa e dëshmuar veten, një e drejtë e gjithsecilit.

Dhe kam mall deri në mallëngjim sublim, u dëgjoj zërat, shfletoj librat… shih si duken, si copa të një rruge të përbashkët, por edhe si flatra…

Visar Zhiti

Sevi Lami Agolli/

Kur një “j” në vend të “i” e ndryshon krejtësisht kuptimin!

Pse gabojmë kaq shumë me këto dy folje?

Para disa kohësh nisa të lexoja një roman, i cili kishte fituar edhe një çmim të rëndësishëm në vendin tonë. Përveç kënaqësisë estetike dhe artistike që prisja të merrja nga ai roman si fitues i atij çmimi, prisja të merrja edhe kënaqësinë gjuhësore, pra, përdorimin e një gjuhe të drejtë dhe pa gabime drejtshkrimore e gramatikore. Por… sapo e hapa në faqen e parë, në paragrafin e parë personazhi kryesor “ndjente”, në vend që të “ndiente”… Nga konteksti i fjalisë, personazhi ndiente një emocion të papërshkruar, kurse ashtu siç ishte shkruar, ai “falte” një emocion të papërshkruar…

Vazhdova leximin më tej, me shpresën se ishte një gabim teknik, siç na ndodh të gjithëve të bëjmë, ngaqë na përpin leximi, kuptimi, përmbajtja, gjuha artistike…

Por pak rreshta më poshtë ai sërish “ndjente” dhe kështu vazhdonte në të gjithë romanin, duke “falur” gëzimin, lumturinë, trishtimin dhe të gjitha ndjesitë që përjetonte. Nuk dua të ndalem këtu edhe te gabimet e tjera drejtshkrimore dhe gramatikore që hasa, ku më dendur ishte përdorimi i trajtës së shkurtër “i” në vend të asaj “u”; i trajtës së shkurtër të bashkuar “ta” që dilte me apostrof; mospërshtatja në numrin shumës të mbiemrave që cilësonin emra të dygjinishëm etj., etj.

Fatkeqësisht, nuk ishte hera e parë që foljen “ndjej” e gjeja të përdorur në vend të asaj “ndiej”! Ngatërrimin e këtyre dy foljeje, që janë shumë të ngjashme nga ndërtimi fonetik, e hasim dendur jo vetëm në letërsi artistike, por edhe në shumë tekste studimore, artikuj të ndryshëm, medie, komunikim të përditshëm etj. Por, duke përdorur foljen “ndjej” në vend të asaj “ndiej”, ne i ndryshojmë krejtësisht kuptimin fjalisë, pjesës, tekstit, asaj që duam të shprehim..

Ajo që i dallon këto dy folje është tingulli “i” te njëra dhe “j” te tjetra. Por ky dhe në bazë të këtij dallimi dallim fonetik kemi edhe përbën edhe dallimin kuptimor të tyre.

Kur duam të përshkruajmë ndjesitë tona, ne “ndiejmë”, kurse kur duam të falim me dashamirësi një faj a gabim, ne “ndjejmë”.

Pra, shohim që kemi dy folje, që kanë trajtë e tingëllim thuajse të njëjtllojtë, por kuptime të ndryshëme. Prandaj duhet të kemi shumë kujdes kur i përdorim në tekste të ndryshme, sepse mund të tjetërsojmë kuptimin e tyre.

Ja kuptimi i këtyre dy foljeve, i shkëputur nga Fjalori i Gjuhës Shqipe:

NDIEJ – kal. – I. Kap me anë të shqisave ngacmimet dhe dukuritë e botës së jashtme; ndijoj. Ndiej zërin (shijen, erën). Ndien të ftohtët…

II. Provoj një ndjenjë a një gjendje shpirtërore. Ndiej kënaqësi (mërzi, bezdi). Ndien gëzim (hidhërim, pezmatim). Ndien një dëshirë. Ndiente frikë. Ndien neveri (krupë). Nuk ndien asgjë për të nuk e do, nuk e dashuron.

2. NDJEJ – kal. – I fal me dashamirësi një faj a një gabim dikujt. I ndjej fajin. Më ndjeni! Më falni! E ndjeu Zoti.

Edhe në Drejtshkrimin e Gjuhës Shqipe, f. 27-28, e kemi të sqaruar mjaft qartë drejtshkrimin e këtyre dy foljeve:

Shkruhen me -ie-: foljet te të cilat ky grup zanoresh ndiqet nga mbaresa -j: ziej, përziej, ndiej: ndien, ndiejmë, ndieni, ndiejnë; ndieja, ndieje, ndiente, ndienim, ndienit, ndienin; ndiem, ndiet, ndien; ndiekam, ndieke; (kam) ndier.

Shkruhen me -je-: trajtat e njëjësit të së kryerës së thjeshtë të dëftores dhe trajtat e dëshirores së këtyre foljeve: zjeva, zjeve, zjeu; zjefsha; përzjeva, përzjeve, përzjeu; përzjefsha; ndjeva, ndjeve, ndjeu; ndjefsha, ndjefsh, ndjeftë, ndjefshim, si dhe të gjitha fjalët e formuara nga folja “ndiej”: i ndjeshëm, ndjesi, ndjenjë, parandjenjë etj.

Shkruhet me -je- folja “ndjej” në të gjitha trajtat dhe format e saj (i fal fajin dikujt), si edhe formimet prej saj: (ndjesë, i ndjeri).

Pra, për të mos i ngatërruar me njëra-tjetrën, në raste të caktuara, duhet tëmbani mend se dimë se:

a) folja “ndjej” ka një përdorim shumë të vogël, krahasuar me foljen “ndiej”;”.

b) folja “ndiej” vetëm në të kryerën e thjeshtë të dëftores, tri vetat e njëjësit del me “j”: unë ndjeva, ti ndjeve, ai/ajo ndjeu; dhe në të tashmen e dëshirores merr “j”: unë ndjefsha, ti ndjefsh, ai/ajo ndjeftë… kurse në të gjitha mënyrat e tjera dhe kohët e tyre del me “i”.

Për të t’i dalluar sa më lehtë këto dy folje në mënyra e kohë të ndryshme, mos e ngatërruar me foljen “ndjej”, këtu po japim zgjedhimin e foljes “ndiej”, që ka edhe një përdorim më të dendur. në të gjitha mënyrat dhe kohët e tyre.

Dr. Bledar Kurti/

Sot SHBA feston Ditën e Presidentëve, duke nderuar udhëheqësit e shquar që kanë formësuar historinë e kombit amerikan. Kjo ditë njihet gjerësisht si nderim për presidentët George Washington dhe Abraham Lincoln pasi që të dy kanë lindur gjatë muajit shkurt.

Në betimin e marrjes së detyrës, Presidenti i ShBA, betohet se “unë do e kryej detyrën e Presidentit me të gjithë forcën dhe aftësinë time” dhe se do mbrojë Kushtetutën e vendit.

E veçanta e këtij betimi është se në të janë përcaktuar tre fjalë: “preserve, protect and defend” (ruaj, t’i qëndroj besnik, të mbroj) të cilat në thelb kanë kuptimin “mbroj” por në fakt etërit amerikanë kanë përcaktuar qëllimisht tre fjalë të cilat parashikojnë tre skenarë të ndryshëm në lidhje me Kushtetutën ndaj të cilave Presidenti duhet të qëndrojë vigjilent dhe i vendosur në mbrojtje të saj.

1. “Të ruaj”

“Të ruaj” Kushtetutën siç na është votuar dhe mbështetur nga populli, zotohet Presidenti. Pushtetarët ikin e vijnë por ajo mbetet themeli i një shteti. Ajo është vetë shteti. “Të ruaj” Kushtetutën, zotohet ai, pa lejuar asnjë eksperiment por duke respektuar trashëgiminë e kombit dhe vullnetin e një populli.

Për më shumë se dy shekuj asnjë gërmë e tekstit bazë të Kushtetutës nuk është prekur, por janë shtuar vetëm 27 amandamente, 10 prej të cilave u shtuan në vitin 1791 – të njohura si Bill of Rights – e më pas u shtuan edhe 17 të tjera, e fundit në vitin 1992.

Kjo tregon rëndësinë dhe shenjtërinë e Kushtetutës: e ruajtur, e respektuar, e pandryshuar, e pa dhunuar. Ndaj edhe ShBA është lider i kombeve sepse sekretin e ka te Kushtetuta.

Nëse Shqipëria do t’i afrohet sado pak shtetit të së drejtës duhet të mbêshtetet edhe ajo vetëm tek Kushtetuta.

2. “T’i qëndroj besnik”

Kështu ai betohet se jo vetëm do ruajë Kushtetutën që kanë lënë trashëgimi etërit e kombit dhe vullneti i një populli por zotohet t’i qëndrojë besnik duke dhënē shembullin t’i bindet çdo gërme dhe frymës së Kushtetutës. Kështu ai do jetë shembull dhe shtysë si për qeveritarët ashtu edhe për çdo qytetar të thjeshtë.

Etërit amerikanē, përmes kësaj fjale përçuan mesazhin që Presidenti ka si detyrë të jetë garantues i Kushtetutës. Madje i pari në mbrojtje të saj!

3. “Ta mbroj”

“Ta mbroj” nga çdo përpjekje e brendshme apo e jashtme për ta cenuar atë. Fjala që kanë zgjedhur etërit amerikanë është “defend” që do të thotë t’i dalësh përballë me trupin, forcën, të gjithë qenien tënde çdo përpjekjeje për dhunim, shkelje, abuzim, sulm dhe kërcënim nga aktorë të brendshëm dhe të jashtëm.

Etërit amerikanë i kërkuan Presidentit të përdorë të gjithē fuqinë e tij dhe çdo mjet që disponon individualisht por edhe institucionalisht në mbrojtje të Kushtetutës.

Kjo është ShBA! Ky është “qyteti mbi kodër”, ai vizioni i pelegrinëve të parë që ia arritën të ndërtonin një shtet tek i cili do përqendroheshin prej shekuj sytë e të gjitha kombeve.

Ky është shembulli sublim i demokracisë, i shtetit të së drejtës dhe sundimit të ligjit.

Flamur VEZAJ/

VATRA Boston pas shumë vitesh bëri të mundur ngritjen e Flamurit të Kosovës në sheshin e Bashkisë së Bostonit! Në prani të shumë shqiptarëve nga Kosova, Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi, Presheva, Medvegja e Bujanovci dhe nën tingujt e himnit të flamurit, shumë fëmijë tërhoqën litarin e ngritjes së Flamurit të Kosovës krah atij amerikan, flamur i shenjtë që u bekuar nga Peshkopi Theofan Koja. Sheshi i Bostonit ishte mbushur nga shqiptarët që valvisnin flamurin e Shqipërisë Dhe të Kosovës! Ceremonin e ngritjes së Flamurit e hapi kryetari i VATRËS në Boston, z.Mentor Maksutaj! Ai kujtojë kohët e vështira të popullit të Kosovës ndër vite nën regjimin serb duke renditur emrat e shumë patriotëve të Kosovës tashmë dëshmor të shtetit më të ri në botë! Z.Maksutaj, tha se pa sakrificën e shumë patriotëve ndër vite dhe luftës se UÇK-së e dëshmorëve të saj, me në krye komandantin legjendar Adem Jashari e familjes së tij Kosova Nuk do ishte e pavarur! Kryetari VATRËS falenderojë Edhe kryetaren e Bashkisë së Bostonit që mundësoj ngritjen e flamurit të Kosovës duke mbyll fjalën e tij me “Zoti i bekoftë shqiptarët” dhe “Zoti e bekoftë Amerikën”! Në ceremoni, ishte i pranishëm Edhe ish-koloneli i Ushtrisë Amerikane z.Andreë Lawlor që shërbeu disa vite në Kosovë! Ai kujtojë kohët e bukura të kaluara në Kosovë, ku vlerësoi popullin fisnik të Kosovës dhe traditat e bukura në familje, duke i cilësuar si frymëzim për atë dhe familjen e tij! Ish-koloneli tashmë avokat në Masachusetts, tha se shërbimi ushtarak në Kosovë, mbetën ndër kujtimet më të bukura të jetës së tij, duke kujtuar edhe vizitat në shkollat fillore atje apo brenda familjeve shqiptare. Anëtarja e kryesisë së VATRËS në Boston znj. Lindita Meçe, mes emocionesh dhe lotësh recitojë një poezi kushtuar Kosovës dhe dëshmorëve të saj, e cila morì duarttrokitje të forta! Gjithashtu, gjatë ceremonisë, folën edhe përfaqësuesit e organizatave tjera shqiptare që veprojnë prej vitesh në shtetin e Masachusetsit e që kanë një kontribut të jashtzakonshëm në organizimin e komunitetit shqiptar si MaasBesa, Albanians Fighting Cancer, Shoqata “Kosova”, “Eagles Soccer Academy apo klubi social “Cunat e Bostonit” në Peabody. Në emër të MaasBesës, foli kryetari i bordit drejtues Sokol Lushollari, i cili përgëzojë VATRËN për organizimin dhe uroj gjithë shqiptarët gëzuar 16 vjetorin e Pavarësisë. Të pranishmit i përshëndeti me urime të përzemërta për 16 vjetorin e pavarësisë së Kosovës, edhe një nga themelueset e Albanians Fighting Cancer, znj.Roberta Panariti. Nuk mungun edhe urimet dhe fjalët e ndjera me emocion të përfaqësuesit të klubit social “Cunat e Bostonit”, z.Artian Rreza, i cili kujtojë me disa vargje emocionuese luftën për clirimin e Kosovës. Urimet më të mira dhe të gëzueshme, përcolli për VATRËN dhe të pranishmit përfaqësuesi i shoqatës “Kosova” në Boston z.Nexhat Ibishi. Më pas, nën tingujt e këngëve patriotike, përfaqësuesi i kryetares së Bashkisë së Bostonit lexojë deklaratën për nder të pavarësisë së Kosovës! Duke vlerësuar lartë komunitetit shqiptarë të Bostonit dhe jo vetëm! Gjithashtu, me ndihmën e pedagogut të universitetit të Harvardit, z.Faton Limani, u lexua edhe deklarat për pavarësinë e Kosovës të firmosur nga Guvernatorja e Masachusetsit, znj.Maura Healey dhe zëvendësja e saj, Kim Driscoll. Pas leximit të këtyre dy deklaratave, ceremonia vazhdoi me këngë e valle në sheshin e Bashkisë së Bostonit, që këtë radhë ishte veshur me ngjyrat blu e verdh të flamurit të Kosovës dhe kuq e zi të flamurit kombëtar.

VATRA Boston ndërkohë për nder të pavarësisë së Kosovës, mbrëmjen e 18 shkurtit 2024 ka organizuar edhe një darkë për komunitetin shqiptar të Masachusetsit dhe jo vetëm, me këngëtarët Gëzim Nika dhe Griselda Pepa, darkë me të cilën do të mbyllet edhe organizimi i parë i VATRËS që pas ngritjes së saj, pak muaj më parë.