Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Portret gazetari, Ibrahim Hajdarmataj

by

Nga ZEQIR LUSHAJ/

Ibrahim Hajdarmataj, të dashur lexues të shtypit të shkruar e të Internetit në përgjithësi, është vertetë një legjendë e shtypit shqiptar të gjysmës së dytë të shekullit të kaluar e të këtij në vazhdim. Ai, ka mbi 50 vjet që është bashkpunëtor cilësor, fjalëpak e kokulur, modest e i papërtuar i shumë e shumë gazetave e revistave që nga “Fatosi” e “Pionieri”, e deri në organet me serioze e me të medha të shtypit të sotëm të printuar dhe elektronik.
I gjithë ky aktivitet tejet shembullor, në menyrë të panderprerë është zhvilluar vullnetarisht, nga Zogajt e largët, rrezë Qafë Prushit historik, pa u shkëputuar asnjëherë nga jeta e atyre malësorëve, nga jeta e nxenësve e kolegëve të tij të dashur, nga jeta e bashkfshatarëve te tij të dashur.
Nga Amerika e larget, e pershendes perzemersisht mikun tim të vjetër dhe i uroj jetë të gjatë dhe rendiment sa me të lartë, si simbol i shtypit të lirë e i njeriut të lirë, të lirë jo per te ikur “nga syte kembet”, (si shume të tjerë e Unë bashkë me ta), por që i ngul aq shumë ato në trollin e të të parëve të vet.
Jam i bindur se jeta e Ibrahimit, shembulli i tij, është një rekord në fushën e medias. Sidomos sot, në kohën e dyndjeve pa asnjë kriter drejt qyteteve, Ibrahimi është nder të rrallët, e ndoshta i vetmi, që shkruan e boton, si gjithnjë,  nga fshati i tij i lindjes, nga Zogajt e Tropojës.
Për Ty o Braçe, krejt normalisht mund të shkruhet një roman, por unë sot vetëm sa po e ceku potretin tënd sa modest aq edhe madhështor në alpet shqiptare të Veriut.
Të paçim, o Ibrahim Hajdarmataj dhe Të Ruejt Zoti!
——————–
-Per Dielli në, USA, Janar  2014-

 

 

DY PUSHTIME TË NGJASHME TË SHKODRES

by

26 JANAR 1479  NGA  TURQIT, DHE  29 NANDOR 1944  /

Në 70 vjetorin e permbytjes së Shqipnisë…/

Nga Fritz RADOVANI/

535 vjet ma perpara kjo Kështjellë Heroike e quejtun “Rozafat” filloi me u rrenue! Muret rrethuese u gjuejten me gjyle topi dhe kalldramet u lane me gjak!  Po, Shkodranët, çka u bane? A mbeti kush gjallë me diftue per tá?…Sikur të kishin shtetet tjera ballkanike historian si Don Marin Barleti, as nuk do të guxonte kush me hapë diskutime per Identitetin e tyne. Né e kemi dhe mundohemi me i nxjerrë bishta per me e errsue figuren e Tij, vetem, pse ishte Prift Katolik Shqiptar!

Në librin e Tij “Rrethimi i Shkodres”, fq. 87 shkruen: “…Të gjitha lagjet e qytetit, rrugë e rrugica ishin lye e zhye me gjakun e të krishtenëve. Shtëpitë shembeshin; kishët rrafshoheshin perdhé.” Dhe, ma poshtë Don Marini vazhdon: “A do të na bajë zemra t’i shikojmë barbarët tue hy në qytetin tonë midis brohoritjeve?”…

Me daten 26 Janar 1479 turqit hyne në Kështjellen “Rozafat”, të Shkodres…  Porsa hyne në Kështjellë vendosën gjithkah flamujt e tyne të robnisë!

 ***

Me daten 29 nandor 1944, partizanët “çlirimtarë” hyne edhe këta në Shkoder…Rreth orëve të para të atij mengjesi të zi, hyne me forcë në Kuvendin e Fretenëve të Gjuhadolit, dhe në kompanjelin e Kishës Françeskane, pikrisht, aty ku At Fishta, me 13 Qershor 1913 pat vendosë Flamurin e Gjergj Kastriotit, aty partizanët e Enverit, vune “flamurin me yllin e kuq” të vetin, me të cilin “festonin çlirimin” e Shkodres, nga një tjeter pushtues, nga sllavo komunistët jugosllav që kishin vite që punonin per ketë ditë.

70 vjet perpara, në vitin 1944 persëritet edhe njëherë pushtimi i vitit 1479…

Po, këte herë asht mendue nga Aleatët, që Shqipnia Europjane të kontrollohej nga një ma besnikët sllavokomunist të Londres dhe të Moskës bolshevike, nga “shoku” Tito. Armët e veglave tyne besnike u ndigjuen shpejtë në Shkodren Heroike!…

Shkodra, “syni i pricipatës” duhej shue! Besoj në kujtimet e partizanëve të shkrueme mbasi mësuene nder kurset e analfabetizmit, mbas hymjes në Shkoder të Qamil Gavoçit, Arif Gjylit, Asllan Licit etj., u kujtohen shkrepjet e revolverit të Qamilit, kur po fliste tek Bashkia “shoku” Arif Gjyli, apo vrasjet mbas shpine të Asllan Licit me vagabondët “çlirimtarë” në Zallin e Kirit…

Kur këta tradhëtarë “çlirimtarë” u ndodhën përballë nacionalistëve Abaz Ermeni e Jup Kazazi në rrethina të Shkodres, në Berdicë dhe në Anë të Malit, forcat komuniste kush i mbështeti, Populli i atyne krahinave apo forcat ushtarake jugosllave të rreshtueme mbas malit të Taraboshit? Ndërsa, në luftën e shpallun kundër Malësorve të Veriut në fillimin e Janarit 1945, me betejën kundër Popullit të Kelmendit, ku ndodhej Prekë Cali dhe pranë Tyne, krenët e “Beslidhjes së Veriut” që kerkonin lirinë e Trojeve Shqiptare nga sllavët, të gjithë u shpallën “tradhëtarë” dhe, si pasojë, krimineli Mehmet Shehu, me urdhën të komandantit të përgjithshëm gjeneral kolonel Enver Hoxhës, jo vetëm që theri  dhe vrau 118 Burra të Maleve, të cilët, i hodhi në proskë, por iu dogj edhe kullat, shfarosi dhe u plaçkiti gjanë e gjallë, vetëm me dhanë proven e “besnikërisë” komuniste ndaj armikut shekullor të Atyne Maleve! E bashkë me partizanët ishin në këte betejë edhe forcat ushtarake jugosllave, të cilat, bashkë me disa tradhëtarë shqiptarë të shitun tek sllavët e malazezët dhe të mobilizuem me brigadat partizane, nën drejtimin e Mehmet Shehut dhe Koçi Xoxes, u ranë mbas shpine Malësorve tanë. Të gjithë tue këndue kangë për “druzhe” Titon dhe kundër Veriut, u versulën menjëherë edhe kundër Klerit Katolik Shqiptar, që ishte frymzuesi shpirtnor i Atdhetarizmit në ata Male…

Kështu, Tokat Shqiptare deri maje Vermoshit, u okupuen nga ushtria shoveniste jugosllave “me yllin e kuq komunist” në ballë në “maskën” e tyne, e kjo maskë ishte partia komuniste shqiptare, e drejtueme nga tradhëtari Enver Hoxha.

Burimi i të gjitha fitoreve ishte “shoku” Tito dhe Stalini i “math”, prej nga buronte “drita e kuqe” bolshevike…që, u shpërndante anë e kand vendit tonë deri në skutat ma t’errta të birucave të sigurimit në Trojet Shqiptare…

Kush ishte ky drejtues i partisë komuniste në Shqipni, në vitin 1941? Per té do ti referohëm një Shqiptarit të njohun, që përcakton saktësisht “udhëheqësin” dhe qellimin e asaj parti që ai po e drejtonte: Ishte i ndjeri Muntaz Kokalari, qytetar i Nderuem nga Gjinokastra që shkruen më 9 Nandor 1944: “…Fatkëqësia e kombit tonë dhe e Shqipërisë së gjorë është se ka rënë në dorë të një njeriu përbindsh, tinzar, hakmarrës, inatçi, dinak, megaloman, egoist, që i do njerëzit nën vete, kumarxhi, gënjeshtar e kur qe jashtë për studime nuk dha asnjë provim, mbeti pas kabareve, kazinove, etj. Fëlliqi botën me borxhe. Né intelektualët e Gjinokastrës ia dimë të gjitha dhe sa i vlen lëkura, prandaj, kërkon të na asgjësojë. Po, kam besim se këtij batakçiu bashkë me djajtë e kuq, shpejt ka për t’i dalë boja.” (Gazeta RD, 29 Prill 1995, Tiranë).

Ndersa “komandantët” partizanë shqiptarë që janë kenë në Kosovë, apo që kanë kalue në Veri nga Hoti në drejtim të Podgoricës dhe Tivarit, me brigadën e formueme në Shkodër me datën 29 nandor 1944, me qellim me çlirue Tokat Shqiptare kur po u largonin prej aty forcat gjermane e, që në të gjithë tekstet e “historisë” sot shkruhet: “Kalimi i divizioneve tona në Veri për çlirimin e ‘tokave’ të Jugosllavisë”, tregon kjartë marëveshjen e fshehtë të asaj kohë mes Titos dhe Enver Hoxhës, që Tokat Shqiptare për të cilat bahet fjalë ndër tekste, ishin cilësue “toka të Jugosllavisë” pa u “çlirue” ende, kur të gjitha ata ishin Toka Shqiptare dhe të banueme edhe sot nga Shqiptarët… edhe pse intelektualët e tyne mundohen me folë “gjuhen e njësuar”.

Duhet rikujtue edhe veprimtaria tradhëtare të Ramiz Alisë, Haxhi Lleshit, Fadil Hoxhës, Shefqet Peçit, Rahman Perllakut etj. me forcat çlirimtare të Kosovës, tue i lanë prè në pabesi të forcave jugosllave, tashma njihen nga të gjithë, edhe pse në Kosovë endè kjo tradhëti që u asht ba kosovarëve, nuk kërkohet me u shpallë botnisht, kur dihet se mija e mija prej djemëve të tyne u morën në Kukës dhe nuk mërrijti as gjysa e tyne në Tivar, ku edhe ajo pjesë e vogël kosovarësh që pat teprue rrugës, iu dorzuen “druzhe” Titos me u masakrue dhe me ushqye peshqit e Adriatikut në brigje të Tivarit.

Të gjitha këto ngjarje janë vetem një hapje e “syparit” atëherë kur, në Cirkusin Shqiptar, do të fillonte me u luejtë Tragjedia komuniste e permbytjes gjysëshekullore me Popullin Shqiptar!

Melbourne, 24 Janar 2014.

 

KRAJLI I RI, KRYEMINISTRI GJUKANOVIÇ,NGJALL NË KËTË JANAR, NË ULQININ SHQIPTAR, KRAJL NIKOLLËN E VJETËR

by

Nga Ramiz LUSHAJ/

     1.

Ky i katërti shekull kalendarik që nga Gjiri i Kotorrit, që nga Çetina, gjuajnë mbi Shqipërinë ballkanike me rrufe flakë e gjak edhe ditën për diell dy nga politikanët ma jetëgjatë në historinë e Malit të Zi: Krajl Nikolla I (i vjetri) i cili sundoi si princ (1860-1910) e si mbret (1910-1918) dhe pasuesi përngjasues i tij, i (vet)thirruni “krajl i ri”, Milo Gjukanoviç, i cili sundon prej vitit 1991 me një mandat presidencial (1998-2002) dhe shtatë mandate si kryeministër.

Gjukanoviçi, kryeministër e kryetar i PDS (partia kryesore në pushtet), së fundit, më 22 janar 2014, në mitingun me 800 pjesmarrës për elektoriadën lokale për komunën bregdetare në Ulqin, ndihet mjaft aktiv në piksynimin për të marrë shumicën e këshilltarëve, në mos të vetëm me një apo dy parti politike shqiptare.

Ky, njeriu ma i fuqishëm i Malit të Zi në tri dekadat e fundit, ridëshmoi  në këtë miting ulqinak se në filozofinë e tij teorike e praktike kundërshqiptare është njësoj si krajl Nikolla I. Ndryshe nga partitë e tjera konkuruese (në pushtet apo opozitëë) në sfond e në ballë të sallës së madhe edhe me llozha duket ashiqare deviza elektorale e Gjukanoviçit: NAPRIJED – PËRPARA! e cila në realitetin historik, nacional, politik, prej nga shek. XIX, është një hymn e veprim malazez shoven kundërshqiptar.

Fakti është tepër tronditës, pasi kjo devizë thirrtore aksiometrike e krajlëve të vjetër e të rinj malazezë përcillet për herë të parë në mënyrë publike, zyrtare, mafioze në dy gjuhë: në Malazeze dhe në Shqip. Dhe, ma keqaz, akt-kryhet pikërisht në “komunën shqiptare” në Ulqin, ndër 22 komunat e Malit të Zi ma e madhja për nga numri (mbi 8.000) e për nga përqindja (mbi 70) e popullsisë etnike shqiptare.

 

2.

Krajl Nikolla I është djali i vojvodës Mirko Petroviç-Njegos i Çetinës, djalë i një krimineli të pafytyrë e të pashpirt, i cili kreu masakra çnjerëzore të pashembullta ndaj shqiptarëve etnikë si në Kuç, një prej fiseve të lashta shqiptare të Malësive të Veriut nga Ulqini deri në Rrafshin e Dukagjinit, Bosnjë-Hercegovinë, Fushë-Dardani, etj.

Në skej detit e mes malit, në një truall të tillë me urrejtje agresive gjakatare  antishqiptare të jashtëzakonshme, u rrit Krajl Nikolla, i cili sikurse i ati ishte poet, biles libraria e vetme e Çetinës raftohej kryesisht me librat e të dyve – atë e bir (Mirko e Nikolla) apo ato të mikut të tij në vite të rinisë e të luftës, vojvodë Mark Milani, ushtarak prijtar në Luftën e Nokshiqit (Ultinës së Epërme të Limit) në dhjetor 1879- janar 1880.

Princi poet, Krajl Nikolla I (si edhe i ati) ishte i dhanun pas kangëve (kollo) saqë kishte krijue hymne për çdo fis jo vetëm të Gjinit të Kotorrit me rrethina, po edhe për Vasovejivçët, Palabardhët (Bjellopavliçët), Kuçët, etj., të cilat i këndonin masivisht në festa të tyre fetare, lokale e fisnore apo edhe në oda të kullave në pikapjekje vllaznie e miqasie. Jo rrallë kollot (kangët) e poetëve të derës princore të Petroviç-Njegos kanë përcjellë edhe pështjellime lamshore të historive të derisotme për prejardhjen, shtegtimet, degëzimet e ecurinë e fiseve të lashta shqiptare të (pa)asimilueme edhe nga bregdeti tivar-ulqinas, në brigjet e Zetës, Moraçës e Cemit, në lartësi alpine në Plavë-Guci, Beranë, Kolashin, Andrejavicë, Mojkovac, Zhabjak, Savnik, Bjello-Polje, Pljevlja e Rrozhajë.

Në vitin 1867, mbi një dekadë para Kongresit të Berlinit, Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, Luftës së Nokshiqit (Lufta e Ultinës së Epërme të Limit), Krajl Nikolla I, e krijoi një kangë hymn për principatën e tij të vogël, kangën “Përpara!” Në tetë strofa të saj flitet për hakmarrje shqiptare në emër të humbjes sllave në Fushë-Dardani (Fushë-Kosovë) pasi më 15 qershor 1389, ngrihet kult për Kishën Ortodokse të Deçanit (dikur kishë katolike shqiptare), synohet për të ngulë në Prizren kryeqytetin e principatës malazeze (tevona, mbretni, më 1910-1918), etj.

Mjaftojnë për shembëllim veç dy vargje të strofës së dytë të hymnit “Përpara, Përpara!”, e çdokush e sheh dhe e ndjen shovinizmin sllavo-ortodoks të Malit të Zi:

“… Përpara, përpara që të shoh Prizrenin,

Se është i imi, do shkoj në shtëpinë time…”

 

3.

Në pesëvjetorin e Hymnit malazez të Krajl Nikolla I, në vitin 1871 princi Dolgorukov (derë princore e shek. XV–Dukati i Madh i Moskës) shkoi në Çetinë me detyrë misionare nga Perandori autokrat i Rusisë, Aleksandri II i Romanovëve (1855-1881) i martuar me Katerina Dolgorukov. Ky princ rus kur kalonte rrugëve të Çetinës iu hidhte lekë në ajër e përtokë malazezëve të ekzaltuem në kulm tue këndue Hymnin e Krajl Nikollës, hymnin malazez “Përpara!”, që ishte kthye ma popullor se Hymni i njohur sllav, Shën Sava.

 

Një ditë pas Serbisë, më 1 korrik 1876 edhe Mali i Zi, me ndihma në ushtarë, armatime e të holla nga Perandoria Ruse, i hapën luftë Perandorisë Otomane me një aksion të përbashkët disa vjeçar. Kësokohe, Mali i Zi i Krajl Nikollës, pushtoi trevat shqiptare Tivarin (10 janar 1878), Ulqinin  (19 janar 1878) dhe brenda javës nëpër Ultinën Bregdetare të Podgoricës dolën në brigje të liqenit të Shkodres e të lumit Buna, Një vit ma vonë, më 4 dhjetor 1879, iu vërsulen edhe Plavë-Gucisë me objektiv strategjik gjeo-politik e ushtarak me dalë në Prizren.

Në koft se rrugët e qytetit të lashtë shqiptar të Ulqinit bregdetar e kanë harrue hymnin “Përpara, Përpara” të Krajl Nikollës në ditën e pushtimit më 19 janar 1878, atëherë, fatkeqësisht e triumfalisht, ua kujtoi plot 136 vjet ma vonë “krajli i ri” i Malit të Zi, kryeministri malazez, Milo Gjukanoviçi, me tubimin e 22 prillit 2014 në Ulqin.

Në Ulqin gjatë mitingut të mbyllur nuk u këndue Hymni i Krajl Nikollës, po ngadoqë Gjukanoviçi (i konvertuari i Nikshiqit) e kthente kokën në atë sallë, kur rrinte në rradhët e para apo doli në foltore, dukej deviza krajliane malazeze “NAPRIJED – PËRPARA!” e cila po e (ri)pushton Ulqinin komunar shqiptar edhe në shek. XXI.

 

4.

            Hymni “Përpara!”(1867) me tekst të malazezit krajlit poet, Nikolla I (sipas gjasave, kompozitori çetinas me origjinë çeke, Franjo Vimer, u frymëzua nga muzika e kangës të luftëtarëve të shqiptaro-italianit Xhuzepe Garibaldi që çliroi e bashkoi Italinë) ka pothuaj një shekull e gjysmë që është mjaft popullor e aktiv, gjithnjë në veprim shoven kundër shqiptarëve.

Krajl Nikolla I tue ndejt kambulun në votren e vet në Çetinë, tue pi duhan me kamish e venë me gështenja të pjekuna, në prani të shoqes së tij, princeshës Milena apo të fëmijëve të vet, e këndonte këtë Hymn malazez, aqsa edhe familjarët e vet ia quanin tepri e utopi. Ky Hymn në vitet 1876-1880 ishte një kangë e përditshmërisë malazeze, si më 1877 kur i morën Hercegovinës Nikshiqin (vendlindjen e Milo Gjukanoviçit), në janar 1878 kur pushtuan trevat etnike shqiptare të Tivarit e Ulqinit, etj. Ky Hymn në ditët e Kongresit të Berlinit, kur u miratuan tetë nene (26-33) për aneksime të padrejta territoriale të tokave etnike shqiptare si kazaja e Plavë-Gucisë, etj. këndohej në ekzaltim gjatë ditës e netëve të vona, jo vetëm në kryeqëndren Çetinë, po edhe në qytete e fshatra të tjera, në çdo manastir e kishë ortodokse (në të cilat binin këmbanat pa ia nda,zhvilloheshin luftje fetare e tedeumet kishtare), duke kcye e këndue, duke lëshue batare pushkësh, etj. Ky Hymn këndohej ato ditë nga malazezët deri edhe në kufi me kazanë e Plavë-Gucisë (në “granicën” Maja e Vizitorit, Murinë, Maja e Mokrave), po edhe në treva të tjera etnike shqiptare, edhe në Ulqinin e sapo pushtuar atë vit nga malazezët.

Historia fjalaflet për qëndresën luftarake të Plavës e Gucisë, Hotit e Grudës, Ulqinit e Tivarit në ato vite të pas Kongresit të Berlinit e të veprimit kombëtar të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, gjersa në vitin 1882, me kërkesë të Krajl Nikollës dhe ndërhyrje të ndërkombëtarëve (sidomos Rusia, Franca, etj.) tek Porta e Lartë (Stamboll) iu dha Malit të Zi me koncesion për 100 vjet qyteti-port i Ulqinit. Ky mandat ka mbi tre dekada që i ka skadue afati, ndal organizma civile kombëtare si LSHN prej kohësh kërkojnë që si hap i parë  qyteti i Ulqinit të jetë “Qytet i Lirë në mes Shqipërisë e Malit të Zi”.

Kjo është një ndër ato arsyet që kryelideri malazez, Milo Gjukanoviçi, erdhi me devizën “elektorale” politike shovene “Naprijed – Përpara!” në Ulqinin shqiptar, me tokë e popullsi etnike shqiptare, në përvjetorin e 136-të të pushtimit të tij të parë nga Mali i Zi, nga Krajl Nikolla (19 janar 1878).

Gjithësesi më keqvjen që ministri i Jashtëm i Shqipërisë Londineze,  paraqitur si pasardhës i dinastisë i Bushatllinjëve të Shkodrës, me pesë degë krahëhapta dendur, gjen “kohë absurde”(!) të vijnë për vizitë zyrtare në kryeqëndren e Malit të Zi, në Podgoricë, më 23 janar 2014. E para, vizita e tij përkon me 136 vjetorin kur Mali e Zi e pushtoi Ulqinin (19 janar 1878) e brenda javës ndalen në brigje të Bunës të Shkodrës. E dyta, ndoshta jo rastësisht, vjen një ditë pas mitingut elektoral të Gjukanoviçit në Ulqin, që kërkon t’ua marrin pushtetin lokal shqiptarëve të atyshëm etnik në Ulqin…

 

5.

Ajo devizë krajliane shovene antishqiptare e Gjukanoviçit në Ulqin në mitingun elektoral të 22 janarit 2014 nuk është rastësi, po strategji rreth një shekull e gjysëm e shprehur në mendim e veprim tek Hymni malazez i Krajl Nikollës (“Përpara!”, 1867).

Jo vetëm malazezët e serbët, po edhe boshnjakët (komunitet ardhacak e një pjesë shqiptarë të asimiluem) në Mal të Zi një variant të  Hymnit “Përpara” të krajl Nikollës e (për)kthyen në boshnjakisht në fillim të shek. XX dhe e kishin  Hymn si kangë e veprim për të çlirue edhe Sanxhakun Shqiptar nga Hasburgët. Sa për dijeni, në shek. XXI, Sanxhaku Shqiptar (Tregu i Ri), tokë etnike shqiptare, gati sa Kosova e sotme, keqndahet në dy shtete: komunat Plavë-Guci, Rrozhaja, Plevlje, Bijello Polje, Berana, Petnjica në anën e shtetit të Malit të Zi dhe komunat Pazari i Ri, Tutini, Sjenica, Prijepolje, Nova Varosh në anën e shtetit të Serbisë.

Ky Hymn është këndue nga pushtuesit e Malit të Zi në tetor 1912 kur sulmuan përgjakshëm jo vetëm Bregdetin Ulqinak, Ultinën e Podgoricës, po edhe në rrethimin e gjatë të Shkodrës e në Portin e Shëngjinit, si edhe Grupimi i Lindjes i serdar Janko Vukatiç (ish kryeministër i mbretërisë së Malit të Zi nga 8 maj 1913 deri 16 korrik 1915) që pasi pushtoi Majkovacin, Bijello-Poljen, Beranën, Plavë-Gucinë, Pejën  dhe në fillim të dhjetorit 1912 hynë në Gjakovë po u detyruan me e nda në dy zona influence me serbët, biles serbët e Beogradit ua ndalën edhe turrin për me e pushtue Prizrenin e ëndrrës së tyne krajlnore për me e kthye në kryeqendër të Malit të Zi.

Deviza e Gjukanoviçit “Përpara”, në dukje elektorale, po gjithësesi devizë shovene ndaj shqiptarëve nga krajl të vjetër e të rinj malazezë të të gjitha kohërave  historike e ngjyrave politike, nga Krajl Nikolla, nga tre mbretërit serbë të dinastitë të Karagjorgjeviçëve, nga J.B. Tito e, në tre dekadat e fundit, Milo Gjukanoviçi.

Në kohën e Titos, më 13 korrik 1946, Podgorica (Titogradi) u kthye zyrtarisht në kryeqënder të Republikës së Malit të Zi, çka edhe Gjukanoviçi, pas Referendumit të 21 majit 2006 për shpalljen shtet sovran i pavarur, me nenin 5 të Kushtetutës së re të 19 tetorit 2007 e sanksionoi Podgoricën si “qytet kryesor” (ku ndodhet selia e Kryeministrisë) dhe Çetinën si “qytet i Fronit” (ku ndodhet Presidenca e Kuvendi).

Natyrisht, “qyteti i Fronit”, Çetina, na kujton Krajl Nikolla I, autori i Hymnit “Përpara!”, i cili ia rriti me rreth 10.000 km2 sipërfaqe territorin principatës e mbretnisë së tij të Malit të Zi.  Kurse “Qyteti kryesor”, Podgorica, është selia e “krajlit të ri”, Milo Gjukanoviçit, i cili e ka kryefjalë politike shovene Hymnin e Krajl Nikollës, siç duket faqe botës edhe në mitingun e para disa ditëve në Ulqin.

Nuk ka asnjë ndryshim në mes tyne: Krajl Nikolla I me politikat e tij të shumfishta ia mbrrini të pushtojë e aneksojë gjeo-politikisht territoret etnike shqiptare, ndërsa Gjukanoviçi ka të njëjtat politika: don t’i asimilojë shqiptarët etnikë nën Malin e Zi. Kjo duket në orvajtjen e prejkohshme edhe atë të 22 janarit 2014 në Ulqin për marrjen e këshillit komunal të Ulqinit. Kjo duket në hapat vendomor për ndamjen e Plavë-Gucisë në dy komuna në shkurtin e këtij viti. Kjo duket me lojën me statusin komunal të Tuzit nën Podgoricë. Kjo duket në çdo hap e fjalë, në çdo kohë e veprim të kryeministrit e kryesocialistit Milo Gjukanoviç.

Hymni krajlnikollian “Përpara!” është ende në veprim solid e aktiv nga politika malazeze gjukaniviçiane, është kryefjalë e kryehap i shovinizmit malazez ndaj shqiptarëve nën Mal të Zi e drejt Shkodrës të Shqipërisë Londineze, drejt Prizrenit në Kosovën euro-atlantike, drejt Tregut të Ri (Sanxhakut Shqiptar) në Serbinë e sotme.

Hymni krajnikollian “Përpara!” është sot Hymni i Partisë Popullore, ma e vjetra parti në Malin e Zi, e themelueme në vitin 1980 dhe e rindërtuar më 1990 e 1997, ish aleate e hershme e Gjukanoviçit, antare në ndonjë organizëm europian, përkrah Dinastinë Petroviç-Njegos të Krajl Nikollës, e konsiderojnë Malin e Zi shtet kombëtar serb, etj.

Jo ma larg se në vitin 2009 në Kampionatin Boëtror të Vaterpolit në Romë, në ndeshjen në mes Malit të Zi dhe Kinës tifozët malazezë e kënduan masivisht Hymnin krajlnikollian “Përpara!”.

Gjukanoviçi e dinë fort mirë se në vitin 1992 kur ishte kryeministër i Malit të Zi në Jugosllavinë Federale (drejt shpërbërjes) u krye një orvajtje, e para pas Rënies së Murit të Berlinit, për ta kthye Hymnin “Përpara!” të Krajl Nikollës në hymn zyrtar të Malit të Zi. Prapë Gjukanoviçi e dinë fort mirë se në vitin 2003 u krye orvajtja e dytë zyrtare për ta kthye Hymnin “Përpara!” në Hymn të Unionit Serbi e Mali i Zi. Sigurisht Gjukanoviçi e dinë fort mirë se ende në shtetin e Malit të Zi ka forca të caktuara të politikës e shoqërsie civile që e duan Hymnin krajlnikollian si Hymn zyrtar të Malit të Zi. Biles, Gjukanoviçi, kryeministri mandatshtatë, është pjesë e kësaj “loje politike”, e mban ende të gjallë, e hedh në veprim politik shoven si në rastin e fundit më 22 janar 2014 në komunën shqiptare në Ulqin. Krajl Nikolla i ri. Gjukanoviçi, lideri i përkdhelun i Europës Perëndimore e Lindore, i Tiranës e Prishtinës; në “emër të demokracisë”, me forcen e pushtetit të tij politik e ekzekutiv apsolut, me demagogjinë e dredhitë e tij ndaj fqinjëve e ndërkombëtarëve, tue shfrytëzue në maksimum servilizimnin politik të disa politikanëve e disa partive politikake shqiptare nën Malin e Zi; po e ringjall në Ballkanin e ultranacionalizmave shpërthyes edhe shovinizimin e përjetshëm malazez ndaj shqiptarëve etnikë nën Malin e Zi, po e ringjall Krjal Nikollën e vjetër jo vetëm me hymnin e tij krajlnikollian.

 

DORUNTINA MODERNE, DRANDE JAKJA…

by

… QË DO T’I JEPTE KADARESË ÇMIMIN NOBEL APO HOLLIVUDIT AMERIKAN NJË FILM NOBEL/

Shkruan: Ramiz LUSHAJ/

1.

Pena mjeshtërore e Ismail Kadaresë e nektari baladën shqiptare “Konstandini e Doruntina” tue e mjaltë romanin “Kush e solli Doruntinën” (Tiranë, Naim Frashëri, 1979), i përkthyem në disa gjuhë të botës deri përtej Atlanikut e Paqësorit. Çka është më e themeltë, e shtylltë: Kadare me Doruntinën i ngre një tempull apollonik kombit shqiptar tue e fjalartë institucionin e lashtë e tejet shqiptar të Besës (Besa-Besë) e cila është një fjalë e papërkthyeshme në të tjera gjuhë nacionale; tue artnue motivin hyjnor shqiptar të ringjalljes (Konstandini shqiptar u ringjall edhe para Krishtit, edhe para Lazarit); duke provue botnisht se balada e personazhet e saj: Doruntina e Konstandini (motër e vlla) janë rrënjas të trollit gjeografik e etno-historik iliro-shqiptar. E dyta pas Doruntinës të baladës së lashtë ilire është legjenda e re dhe reale, Nanëmadhja Drande Jakja. Përndryshe: Doruntina moderne. Çikë bregdrinase nga dera e fisme e Jak Gjonit në Fierzën e dritës të Përtejdrinit. Nuse e martirit të pakthyeshëm Vuksan Prek Ndou i Nikaj-Mërturit, djalë i derës së patriotit luftëtar e dijetarit pasanik, Zeqir Dema i Btoshës. Prej disa dekadash jeton në Bukovë të Lugut të Malësisë së Gjakovës. Ndër kohna i ka tejkalue me sfidë mbijetese kryelartësore gjashtë sisteme rregjimi. Po e kap shekullin e jetës. Është 98 vjeçe. Ia ka mbrri të mbajë në prehrin e saj edhe stërnipa të brezit të pestë.

Doruntina moderne Drande Jakja vjen me bohemën e jashtëzakonshme e qëndresën mbinjerëzore në monografinë 137 faqe nga vepra “Gruaja që sfidoi fatin” (Tiranë, Kristalina- KH, 2013) e autorit nikajmërturas, Pjetër Meta (Përpalaj), i cili e shkroi këtë vepër në moshën që kishte Kadare kur e ribotoi romanin “Kush e solli Doruntinën” (Tiranë, Onufri, 2004). Pjetër Meta i fisit Nikaj (nga Peraj) e paraqet fillepërpe me vërtetësi detajore e realizëm përshkrues plot tragjedi e sfida këtë heroinë të heshtur që me akte të saj ringjalli lartësisht legjendat e vjetra, sepse fatmirësisht ka lidhjet e veta farefisnore me Drande Jaken, nuse e re e zonjë e moçme në fisin Mërtur, në Btoshën e urtisë e të trimnisë. Pjetër Meta ka përvojën e tij në fushën e letrave me pothuaj një gjysmë shekulli bashkëpunime në shtypin e shkruar, me romanin “Fundi i kalvarit” (Tiranë, Geer, 2010, 335 faqe) e monografinë “Ka thënë Pal Kokrri (Neçaj)…!” (Tiranë, Belina H, 2011, 370 faqe), që i kanë motive e personazhe nga treva etno-historike e Nikaj-Mërturit, të cilën autori  e njeh në thelbin e jetës ndër shekuj e në histori të kullave malësore të saj. Ndoshta, në një të nesërme të afërt, publicisti, shkrimtari e studiesi Pjetër Meta, për Drande Jakun – Doruntinën shqiptare të Drinit, Zetës, Vjosës, Valbonës e të Alpeve, ka me na e risjellë një botim më vete e, pse jo, edhe dygjuhësh: shqip e anglisht, pasi është mision i mirë për kohnat e breznitë shqiptare në Ballkan e në diasporat në botë.

2.

Konstandini i dha Besën nanës së tij se motrën e vetme, Doruntinën, të cilën e martuan shtatë male larg do e sillnin në tpanë në kullen e vet të lindjes, me e pa me sytë e saj. Nana e truen të birin për Besën e lanë udhës, ndaj ai ngrihet nga varri e merr kalin erë të legjendës dhe e sjellë Doruntinën në derën e prindërve. Besa u krye. Pas kësaj, nanë e bijë vdesin sëbashku, në trollin e vet.

Doruntina e sotme, Drande Jakja e Btoshës, në fundnëntor 1948, kur Perdja e Hekurt e Lindjes ra si gurë mes dy syve në mes Shqipërisë Londineze e Kosovës Dardane, u falmeshëndet përjetë me burrin e saj kaçak, Vuksanin, që ia ktheu pushkën komunizmit prej se kur hyni me brigada partizane në nëntor 1944 në Qafë të Kolçit për me e zotërue Nikaj-Mërturin. Drandja ia dha besën Vuksanit (fq. 137) se ka me i rritë djemtë burra në trollin e vet dhe ka me i përcjellë çikat nuse në dyer të mira. Kësokohe, ma i vogli ndër katër fëmijët e tyne, Zefi, ishte veçse dhjetë ditësh.

Në vitin 1949, pa i ikë dimni tokës, policia e sigurimi i shtetit e shpërngulën Drande Jaken me katër fëmijë në kalvarin e shtatë internimeve: tri vendqëndrime në krahinën e Nikaj-Mërturit, në Tropojë (Astë, qendër e rrethit) për gjashtë javë e, prej këndejna, në kambë me djep në shpinë e fëmijë përdore deri në Kukës e, mbasandejna, me makinë në Kalanë e Beratit, ku ndejtën tre muaj e, në fund, në dy kampet famëzeza, në Turan e në Tepelenë.

Në kampin çnjerëzor të Turanit, me disa tragjedi në ditë, ku edhe brenda 24 orëve kanë vdek 33 fëmijë, ia rrëmbeu vdekja edhe djalin e saj të vogël, Zefin dyvjeçar. Drande Jakja me tepër vështirësi ia bani një vorr të sigurtë me thellësi e dërrasa tek varrezat e ushtarëve italianë të luftës, sepse nuk donte me iu ndodh si disa të internuarëve të tjerë, që ua merrnin erozioni i malit apo ujrat e Vjosës eshtrat e të vdekunve të tyne të pafajshëm.

Po vjen koha me iu fal internimi një pjese të madhe të të pafajshmëve, pasi edhe Drande Jakja e ngriti zanin e arsyeses e të protestës dhe, për ma tepër,  kampet ishin tejmbush me të internuar (49 kamiona me të internuar vetëm nga Mirdita pas vrasjes së Bardhok Bibës). Atëherë Drande Jakja me zgjuarësi e sakrifica sëbashku më çikën e madhe Zojën, ikin nga kampi i Tepelënës në atë të Turanit, tek varri i Zefit. Drandja Jakja tue gërmue me mjete rrethanore e gishtat e saj të përgjakur e nxjerr djalin e varrosur para tre muajsh. E mbshtjellë djalin fytyrë paprishun me çarçafë të bardhë të bamun katrash dhe rikthehet në kamp. Tragjedia e sfida vazhdojnë. Shtatë javë e ka mbajt Nanëmadhja Drande Jaku djalin e saj në kampin e Tepelenës tue ia ba tana përkujdesjes e mshefjes e të higjienës, që t’ia ruajnë fytyrën djalit e vetes. Kur e pa se kurrkush nuk po mundej me e përcjellë për në Tropojën e largët, çohet e ta merr lejen e largimit e në një makinë rasti ngarkue me pambuk rrugënisen nga Tepelena në Shkodër. Aty shkon nga tregu i mirë i Shkodërloces, ku i kishte ble dikur rrobat e nusnisë e me kursimet e veta ia ble veshje e mbathë djalit të vdekun, që e kish lanë në hotel me fëmijët e tjerë në pritje të ardhjes së dajës së tyne. As në andërr, Zefi tashti çehrebardhë prej deke, nuk e kishte mendue veten të veshun aq bukur.

Doruntina reale, Drande Jakja, tamam si në legjenda, pasi kapërceu shtatë lumenj të mëdhenj nga Vjosa tek Drini, pasi kapërceu shtatë vargmale nga Tepelena në Nikaj-Mërtur, pas shtatë ditëve rrugëtim me makinë e në kambë nga kampi i internimit në Fierzë e në Btoshë, e varrosi Zefin e vogël dyvjeçar pranë gjyshit të tij, Prekë Ndout, në trollin e Zeqir Demës, në fshatin e tij të lindjes. Kahmos, nga dy anët e Drinit, nga Malësia e Gjakovës e Malësia e Madhe, erdhën në këtë rivarrim mortor të papamë e të pandiemë, me e krye me nderime traditore këtë përcjellje e t’pame.

Burrnesha e maleve shqiptare, Drande Jakja, ia kreu amanetin e vet burrit të saj e ndryshe nga Doruntina e lashtë e miteve iliro-shqiptare mbeti gjallë atë ditë e sot.

3.

Doruntina moderne, Drande Jakja, është një legjendë e gjallë, e cila ndryshe nga Doruntina e lashtë që udhëtoi mbi kali shale me të vllanë e vdekun, Konstandinin e ringjallur nga vorri, kjo malësore plot bukuri e forcë vitale, ka rrugëtue në kambë përkrah burrit të saj, Vuksan Prekës, dy herë vajtje-ardhje nga Btosha në Nikshiq të Malit të Zi, pasi përndiqeshin nga rregjimi shtetëror i kohës së Zogut sepse nuk pranuan me i dorëzue armët, biles me djelminë e Btoshës e të krahinës ua kthyen edhe pushkën të dërguarëve të qeverisë së asaj kohe.

Prapë si në legjenda: i kanë kapërcye shtatë male deri në Nikshiq në këtë vend që asokohe ishte me shumicë sllavë e pakicë shqiptare. I kapërcyen shtatë lumenj deri në lumin Zeta, që bashkohet me Moraçën para derdhjes në detin Adriatik.

Prapë si në legjenda: Kah ka mërgue për në Mal të Zi, si e kumton disa herë edhe autori Pjetër Meta në monografi, Drande Jakja ishte shtatëzanë me fëmijën e parë në bark, me Zojën, e cila u lindi në Nikshiq. Edhe në rrugën e kthimit, pas katër vitesh qëndrimi të atjeshëm, ishte shtatëzanë me fëmijën e dytë, me Nikën, i cili lindi më 31 janar 1941 në trollin e të parëve të vet, në Btoshë dhe tashti jeton në Amerikë, tek djali i tij, Gëzim Nika, kangtar epik e lirik i përmasave kombëtare shqiptare.

Drande Jakja e sotme nuk është Doruntina e hershme e baladës së vjetër e as e romanit të Kadaresë, që përcillet larg tek burri i saj dhe kthehet mbi kali shale në vendin e vet. Përkundrazi: kjo Doruntina e re ka qëllue me dalë kaçake maleve përkrah burrit të saj të pashëm e të fortë, Vuksan Preka, qyshse në vite të para të nusërisë, biles edhe kur ishte në muajt e parë të shtatëzanisë. Në këtë kohë nga ma të veçantat në jetën e një çifti të ri iu ra me pasë ndeje me çoje nga shtëpia në male të krahinës e Rrafshit të Dukagjinit, derisa emigruan përkohor.

Në kohën e Luftës së Dytë Botërore Vuksani e Drandja, çift nga ma të mirët edhe përtej krahinës së Nikaj-Mërturit, qëndruan pothuaj katër vjet paqësisht e lumturisht në trollin e tyne në Btoshë. Në fundvitin 1944, Vuksan Prek Ndou, përkrah btoshasve e bashkëkrahinarëve të tij, mori pjesë në Qëndresën Antikomuniste të Nikaj-Mërturit dhe derisa u mbyll kufini më 1948 qëndroi kaçak maleve me armë në dorë e shpesh e rrezikonte veten për me ndejt tek shtëpia në Btoshë, derisa në vitin 1952 e pushkatuan pa gjyq vet të tretin policia e sigurimi i Jugosllavisë së Dytë, në vise të Kosovës dardane.

Doruntina e lashtë veçse shkoi nuse larg e kur u kthye në trollin e vet ndrroi jetë, ndërsa Doruntinës moderne, Nanëmadhes Drande Jakja, ia nisi tri herë jetës nga e para në Btoshë: kur shkoi nuse, kur u kthye nga mërgimi në Nikshiq dhe nga internimi në Tepelenë. Ia nisi jetës shtatë herë nga e para: tri herë gjatë internimeve në Nikaj-Mërtur, një herë në Tropojë, kryeqëndren e atëhershme të rrethit, në kalanë e Beratit, në Turan dhe në Tepelenë. Ngulimi ma i fundit i saj, kur e filloi prapë nga e para, është Bukova në komunën e sotme të Llugajt në Lugun e Malësisë së Gjakovës, ku hapi tokë të re për truall e bukë, ngriti kullën e ndërtoi jetën e vet përmbi një gjysëm shekulli.

Sot, Nanëmadhja Drande Jakja jeton në Bukovën e bukur, në afri të bigimit të Bushtricës me Valbonën, në afri të Fierzës të Përtejdrinit, në afri të Btoshës. Nganjëherë i dëgjon në televizione kangët e nipit të saj, Gëzim Nikës, kangët hymn për lirinë e Kosovës “N’Dardani bjen ni tupan” apo kanga e mallit të mërgimtarëve “Shqipëri, o Nana ime” e dhjetra të tjera. Kjo 98 vjeçare është e lumtur që ia mbrrini kësaj dite, me i ardhë Shqipërisë Londineze Demokracia, me e fitue Kosova Lirinë e Pavarësinë, me i këndue nipi në skena të Tiranës, Prishtinës, Shkupit, Plavë-Gucisë e Tuzit dhe deri në Amerikë.

Me Doruntina të tilla si Doruntina e lashtësisë dhe deri tek kjo Doruntina moderne Drande Jakja ka jetue në histori e në troje të veta kombi shqiptar në shekujt e vet të vështirë.

Përndryshe, kisha me thanë edhe kështu: në koft se Kadare i madh do të shkruante një tjetër romanin për kit’ Doruntinën tjetër, atëherë me siguri kjo vepër do ta çonte atë drejt Çmimit Nobel, ashtu sikurse edhe bohema me tragjedi e sfida e Dorunintinës  së sotme, Drande Jakes, në monografinë e autorit Pjetër Meta është e denjë për një film të rrallë, për një film nobel në Hollivudin amerikan.

 

Në Tetovë u mblodh Kuvendi për riaktivizimin e PPD

by

Me fillim në ora 16.30, sot 24.1.2014, mbajta Kuvendi për Riaktivizimin e Partisë për Prosperitetin Demokratik në Maqedoni. Prezenca e mbi 600 njerëzve tregoj seriozitetin e grupit nismëtar të cilit pjesa më e madhe e tyre janë ish-themeluesit e PPD në vitin 1990. Grupi për riaktivizimin e PPD përbëhej nga intelektual dhe profesor të njohur si Hasan Jashari, Zemri Elezi, Teuta Llalla, Mevlan Tahiri, Myrtezan Myftari, Abdyladi Vejseli dhe Legjenda e PPD prof.dr. Nevzat Halili, i cili është kryetar i parë i kësaj partie. Pas rreth dy orë diskutimesh Kuvendi mblodhi mbi 600 nënshkrime dhe zgjodhën si Kryetar të Kuvendit prof.dr.Nevzat Halilin dhe kryetar për riaktivizimin z.Abdyladi Vejselin.

Të ftuar në këtë aktivitet kishin ardhur nga Shqipërisë, Kosova dhe Lugina e Preshëvës.

PPD u themelua në 16 prill të vitit 1990 dhe ajo ishte Partia e parë shqiptare e cila mobilizoi inteligjencën dhe tërë popullin kundër Jugosllavisë së atëhershme komuniste dhe doli në mbrojtje të popullatës shqiptare.

Kur Kosova ishte zhveshur nga Autonomia, kur Milosheviqi dhe ushtria jugosllave bënte trysni për largimin e shqiptarëve nga trojet e veta, PPD i doli në mbrojtje jo vetëm popullatës shqiptare në Maqedoni, por edhe në Kosovës, Preshevë dhe Mal të Zi. Ajo, ishte partia e parë shqiptare e cila mori pjesë në zgjedhjet e lira në vitin 1991, duke u përkrahur denjësisht nga mijëra shqiptarë të ardhur enkas nga diaspora, për votime. Deputetët e sajë në Parlament u bënë simbol i qëndresës, zëri i popullit, i të drejtave dhe lirive të shqiptarëve në Maqedoni.

PPD krijoi bazën e administratës shqiptare në Maqedoni: ministra zëvendësministra, drejtorë, këshilltarë etj., kanë qenë punëtorët e parë dhe të vetëm shqiptarë në Administratën publike duke e rritur numrin ndër vite.

Lufta në arenën ndërkombëtare, ishte një detyrë kryesore për promovimin e popullit shqiptarë, si shtet-formues duke dërguar Peticionin e nënshkruar nga popullata shqiptare në vitin 1992 në Këshillin e Evropës.

Në vitin 1994, strukturat e sigurimit shtetëror maqedonas dhe atij serb, duke parë fuqinë e PPD, financuan në përçarjen e saj. PPD gjatë rrugës së saj pati edhe gabime, por këto gabime nuk ishin të qëllimshme, as të bazuara në ndonjë interes personal, por gabime pune që vinin si pasoj e situatave të krizës dhe rrjedhim i një shoqërie si që ishte ish-Jugosllavia dhe Maqedonia të dala nga traumat komuniste. Kjo i kushtoi shumë PPD dhe kuadrove të saj.(Korersp i DIELLIT)