Featured – Page 810 – Dielli

MASAKRAT NË ZAJAZ E RRETHINË ME 1913

November 25, 2013 by dgreca

Me rastin e inaugurimit të muzeumit memorial “Nëna shqiptare” në Zajaz/

Nga Avzi Mustafa/

Një historian thotë se kapitujt e historisë shqiptare fillojnë me fjalën luftë, jo se shqiptarët këtë e duan, por se kanë qenë të detyruar që çdo herë t’i mbrojnë trojet e veta. Historia nuk njeh asnjë rast të vetëm që i huaji të ketë venë këmbë në truallin shqiptar, pa u pritur me luftë. Këtë më së miri e dëshmon edhe fshati Zajaz me rrethinë, ku luftëtarët patriotë treguan në vitin 1912 me një heroizëm të madh iu kundërvunë okupatorit serb. Ushtria serbe, edhe pse e organizuar mirë dhe e përkrahur e ndihmuar nga çetat çetnike nga Poreçja e gjetiu, më 4 dhe 5 nëntor të vitit 1912 u prit me rezistencë të pashembullt nga fshatarët e Zajazit. Sipas një dokumenti që e shkruan një ushtarak i lartë serb në ditarin e vet. “Katundi Zajaz është i madh dhe numëron 2000 banorë. Të gjithë janë shqiptarë dhe për ta thuhet se janë shumë të rreptë në këtë anë. Ata nuk e lëshuan fshatin, duke i bërë rezistencë të madhe ushtrisë sonë”

Siç njofton i njëjtin ushtarak, “se çeta e kapitenit Danil Belimarkoviq edhe pse qëndroi heroikisht, prapëseprapë regjimenti i tretë në përleshje me vendasit (zajazlitë) çeta e ke Danillit humbi 40-50 njerëz. Nga humbjet që pësoi ushtria jonë (serbe) në luftimet kundër mbrojtësve të këtij katundi dhe katundarëve përreth, u hakmorëm duke e djegur Zajazin”.

Çetat vullnetare të shqiptarëve të Zajazit me rrethinë që morën pjesë direkt në fazën e parë kundër vendosjet së pushtetit ushtarako-policor serb ishin kryesisht katundarë nga Zajazi e rrethina. Këto çeta vullnetare në fillim ishin si një grup luftarësh të zhveshur, pa armë e municion dhe ishte e pamundur të hidheshin në luftë kundër një fuqie të madhe e të armatosur deri në dhëmbë. Por, mbrojtja e vatrave stërgjyshore ishte detyre e tyre, andaj ata pa ngurruar u hodhën në shpëtimin e vatanit.
Diplomacia serbe nga kjo humbje vepronte në dy anë. Nga njëra anë ndërmerrte aksione konkrete për ndëshkimin e shqiptarëve të kësaj ane, kurse nga ana tjetër, në fushën diplomatike, trumbetonte se shqiptarët e Zajazit gjoja janë përcaktuar për mbrojtjen e Perandorisë Osmane, duke luajtur në kartën e fesë. Për këtë shkak krerët e politikës serbe e kishin autorizuar Shtabin e Komandës së Përgjithshëm të ushtrisë serbe të marrë aksione të ashpra ndaj popullatës vendase nëpër shumë vende të ashtuquajtura “çetat për çarmatimin” e popullatës shqiptare. Me këtë rast Komandanti i Armatës serbe dhe Shefi i “Narodna Odbranës” gjenerali Bozho Jankoviq, kërkonte me ngulm nga Beogradi që t’i jepeshin autorizime të posaçme për të kryer represione të pakufizuara ndaj shqiptarëve me qëllim që popullsia shqiptare kudo që jetonte në këto troje të heqë dorë nga çdo qëndresë.
Si kudo, ashtu edhe në Kërçovë dhe rrethinë pushtuesi pushtetin e vet e drejtonte nëpërmjet organeve ushtarako-policore. Për ta pasur popullin nën kontroll të plotë, pushtetmbajtësit e ndanë Kërçovën në 14 komuna, ku administrativisht përfshiheshin 78 fshatra-vendbanime. Për seli të komunave zgjodhën vendbanimet e banuara me popullsi, siç i quanin ata, serbe, që ishin të besimit ortodoks. Kështu Zajazi me rrethinë, që përbën një tërësi rajonale, ku fshatrat prej Zajazit ndaheshin vetëm me një megjë, rrugë, përrua apo çukë kodre, u ndanë në tri komuna: Zajazi, Kollara dhe Baçishti në komunën e Milincës, Drogomishti i Madh dhe Dragomishti i Vogël në komunën e Premkës dhe Greshnica, Dllapkindolli, Reçani i Zajazit, Leshnica, Trapçindolli dhe Kolibari në komunën e Osllomesë. Një situatë e njëjtë ishte edhe me fshatrat e tjerë shqiptarë. Kjo ndarje administrative e pushtetit ushtarako-policor serb kishte të vetmin qëllim t’i kombinojë masat administrative, territorin e ushtrisë e të policisë dhe veprimtarinë propagandistike për të mbytur kërkesat e drejta të popullsisë shqiptare në këto treva.
Pushtuesi serb kishte bindjen se në Zajaz e rrethinë çështja e organizimit të pushtetit të vet në këto troje ne përkatësi, siç i quante “arnaute”, nuk do të kryhej shpejt, prandaj nuk i largoi forcat nga pozitat e tyre. Në anën tjetër, për të ulur sadopak rezistencën dhe për të riorganizuar agjenturën e vet, u përpoq me të gjitha forcat e veta të gjejë njerëz naivë për të mashtruar masën e varfër dhe analfabete. Kudo që shkonin, ata vetën e quanin “çlirimtarë të këtyre viseve”. Në një dokument që mban numrin 4837 të datës 1. IV. 1913, kërkohet që autoritete serbe së pari t’u drejtohen hoxhallarëve dhe parisë së fshatrave për të gjetur përkrahjen e tyre, duke i udhëzuar edhe si te veprojnë në bisedat e odave, në fetfatë e xhamive e kudo. Mirëpo, ky vullnet i Beogradit në Zajaz e rrethinë nuk gjeti përkrahje. Këtë e dokumenton edhe vrasja mizore e Abedin Mulla Muratit dhe maltretimi fizik dhe psikologjik i Sali Beqirit, që ishin paria e Zajazit. Në këtë kohë kemi edhe maltretimin e shumë njerëzve, siç është i njohur i a.q. “maltretimi me samar”.
Sidoqoftë duhet pohuar se kishte edhe elementë të tillë që për shkak të dobive personale, si dhe për arritjen e qëllimeve për hakmarrje individuale të llojeve të ndryshme, bashkëpunoni me okupatorin. Të gjithë këta diheshin dhe nga vendasit quheshin “kuferxhi” (valixhexhinj)
Presionet, rekrutimet me dhunë në të ashtuquajturat “batalione vullnetare”, grabitjet e të mirave materiale, bagëtive, marrja e njerëzve në punë angarie-kullakë, tatimet e renda gjthëfarëse që ishin të papërballueshme nga popullata e kësaj ane bënë që i ashtuquajturi “çlirimin serb” të jetë shumë më i rendë se në kohën e Perandorisë Osmane. Për Zajazin e rrethinën e vetmi shpëtim ishte pushka dhe mali.
Vetëdija kombëtare, si kudo ashtu edhe në Zajaz e rrethinë, kishte filluar të zgjohej. Nga gjiri i popullit dolën patriotë të shquar ku kishin marrë pjesë shumë herët në kuvende e luftëra të ndryshme për të mbrojturën çështjen kombëtare. Këtu mund të përmendin: Ali Drgomishtin, që kishte marrë pjesë në kryengritjen e Ferizajit më 1910, Rexhep Fasku që kishte emigruar në Bukuresht dhe kryente punën e sekretarit te Klubit të Mysliman në Bukuresht, Jusuf Ali Premka, Mulla Aliu (Dila), Rexhep Dauti, Sefadin Kërçova, por edhe shumë kaçakë që kurrë nuk iu ishin përkulur pushtetit serb, si Kalosh Dan Zajazi, Sadin dhe Baleja nga Baçishtishti, Sadin Selmani etj.
Pushteti i instaluar serb nën pretekstin e shtypjeve të kaçakëve, ngase ky vend njihej si vend kaçakësh që në periudhën osmane, me forcat e rregullta ushtarake dhe policore dhe çetat çetnike vendase, me në krye me vojvodët, organizonin maskara periodike, duke shkatërruar e djegur fshatra, duke masakruar banorë, pa kursyer as pleq , gra e fëmijë.
Për terrorin serb mbi popullsinë e pafajshme ka shkruar edhe organi i socialdemokracisë serbe të asaj kohe “Radniçke Novine”. Në faqet e kësaj gazete ka mjaft të dhëna për skenat e trishtueshme të terrorit e të dhunës që zbatohej ndaj shqiptarëve. I gjithë ky gjenocid ushqehej edhe nga propaganda zyrtare e Beogradit, e cila i cilësonte shqiptarët si popull i prapambetur, si plaçkitës i egër, që duhej sunduar dhe shtypur.

Edhe përkundër mjeteve e metodave më të këqija që përdori Komanda Supreme nëpërmjet organeve policore që të bindë dhe që të qetësojë, siç thoshin ata, “kaçakllëkun”, ato nuk dhanë rezultate që shqiptarët të bëhen qytetarë lojalë. Masat e jashtëzakonshme që ndërmori pushteti e keqësuan edhe më tepër gjendjen dhe erdhi puna deri te një revoltë e përgjithshme, që plasi si kryengritje më 29 shtator 1913. Kjo kryengritje sipas çetnikut e vojvodës Vasilie Tërbiq u quajt për nga përmasat si “Luftë e III Ballkanike” ose ”Luftë me Shqipërinë”.
Nga kjo gjendje që u krijua, ushtria serbe dhe çetat çetnike gjetën rastin të rihyjnë dhe të bëjnë maskara nëpër disa fshatra shqiptare. Në dokumentet zyrtare për terrorizimin apo shfarosjen e shqiptarëve shkruhet vetëm për ato raste që s’ka pasur mundësi të fshihen.
Por gjendja faktikisht qëndron ndryshe. Nuk ishte fjala për raste të rralla. Nga kujtesa popullore nuk fshihen lehtë maskat kolektive, që ndodhën në Zajaz, Greshnicë, Llapkindoll e gjetiu.
Zajazi ishte në shënjestër të hakmarrjes së forcave të armatosura sërbe. Zajazin me rrethinë e priste i njëjti fat si Pesoqanin, Sopin, Starocin, Braqanin ,Teqja e Madhe, e shumë e shumë fshatra të tjerë. Me skenarë të përgatitur serbët u orvatën të krijojnë provokim të situatave të ndryshme se gjoja zajazasit sulmuan disa administrativë dhe dogjën aktet zyrtare. Nën këtë arsyetim në xhaminë e Zajazit i mblodhën 100 burra dhe fëmijë, të cilët të gjithë u therën dhe u hodhën në bunarin e xhamisë.

Nën pretekstin e një kaçaku fare të panjohur të fshatit Greshnicë, i quajtur Feto Bajrami, ushtria serbe dhe çetat çetnike hynë dhe në këtë fshat. Së pari plaçkitën fshatin, maltretuan banorët dhe së fundi dogjën fshatin.
Një masakër e organizuar ndodh edhe kur sulmohet komuna Reshtanit nga kaçaku Ali Dedja me pretekst se gjoja ky po fshihet në fshatin Greshnicë. Okupatori në këtë fshat i mblodhë tërë fshatin dhe nga ai grumbull fshatarësh morën. Rufat Daljen, Lazam Daljen, Rrahit Abazin, Sadin Ramën, Qerim Tarin, Beqir Maksutin dhe i pushkatojnë te Përroi i Plakës. Mirëpo, siç pohojnë më të vjetërit e fshatit, kur kanë shkuar t’i sjellin kufomat, janë gjetur jo 6, por 14 të vrarë, prej tyre edhe 3 kanë fëmijë. Sigurisht rob te zënë nga trevat tjera.

Sipas disa kujtimeve varre masive në Zajaz e rrethinë ka në vendin e quajtur Bunari i Seferit, në fshatin Cërvicë
Terrorin e paparë ushtruar mbi shqiptarët nga pushtuesi serb për këtë periudhë na e përshkruan edhe Edit Durhami e cila ngriti zërin edhe në Parlamentin Anglez. Ja si shkruan ajo: “Nga krahinat e pushtuara na vinin lajme të dhimbshme mbi mizoritë e paduruara, që bënin serbët dhe malazezët mbi popullsinë shqiptare. Dhe, në vend që t’i fshihnin veprat e tyre, ata përkundrazi mburreshin me to. Një oficer serb tregonte duke qeshur se si ushtarët të tij kishin shpuar me bajonetë gratë dhe fëmijët e Lumës. Një tjetër nga dera e Petroviqëve mburrej kur thoshte se brenda dy vjetëve asnjë njeri në tokat e pushtuara nuk do të guxonte të fliste atë gjuhë të ndyrë (shqipen)… Gratë myslimane pasi i zhvishnin, i dërgonin bashkë me fëmijët e tyre në kishë për t’i pagëzuar. Brenda një brezi ne do ta serbizojmë atë popull “.
Nuk ka dyshim se synimet e drejtpërdrejta të gjenocidit të ushtruar mbi popullsinë shqiptare në vitet 1912-1915, madje edhe më vonë, bëheshin me të vetmin qëllim që nëpërmjet jetës së padurueshme, së pari nëpër fshatra ku kompaktësia ishte e madhe, të bëhej shpërngulja masive. Por, në kohën e tronditjeve të mëdha historike dhe shoqërore njerëzit piqen shpejt.
Pavarësisht nga terrori dhe propaganda e shfrenuar zajazasit e përballuan dhunën dhe nuk i lëshuan trojet e të parëve, duke penguar kështu realizimin e objektivave të qarqeve shoviniste të Beogradit për shpërnguljen e shqiptarëve dhe shkombëtarizimin e trevave të tyre.

Kujt i përket Manastiri i Shën Naumit: Shqipërisë? Serbisë?

November 25, 2013 by dgreca

Nga Justin Godart, deputet/*

Artikull në “Le Matin” 30 gusht 1921/

Murgu Naum, dishepull i Cirilit dhe Metodit, u dërgua me mission nga Car Borisi në kufijtë perëndimorë të perandorisë së madhe bullgare. Kjo gjë ka ndodhur në shekullin X.

Naumi u nis dhe ndaloi në mes popullsive, të cilat jetonin me peshkim dhe bujqësi në brigjet e liqenit të Ohrit. Atje u mësoi atyre ato pak gjera që dinte mbi fenë. Por bëri më mirë që u dha shembullin me punën e tij.

Një ditë, kur po lëronte tokën, në kohën e gjumit të pasdrekës, erdhi një ari dhe çapëloi një nga qetë e mbrehur në parmendën e Naumit. Kur u zgjua, Naumi e pa se ç’e kishte gjetur. Iu drejtua ariut, që po treste demin e ngrënë, e qortoi për këtë veprim mizor dhe i tregoi se çfarë telashesh po i hapte. Si do mundëte tani, vetëm me një ka, të çante me parmendë hulli të thella dhe të drejta?

Kjo vërejtje e arsyeshme, të cilën Naumi ia bëri me shumë thjeshtësi, e preku aq shumë ariun, saqë ky erdhi dhe u vu vetë në zgjedhë, në krah të kaut që kishte mbetur gjallë. Dhe parmenda, e drejtuar nga Naumi dhe e tërhequr nga penda e re, rifilloi të lërojë tokën pjellore.

Kur panë këtë gjë, fshatarët, të cilët kishin provuar në kurrizin e tyre, natyrën e egër të arinjëve, mësuan se Naumi kishte një fuqi mbinatyrore. Dhe ata e adhuruan për së gjalli, ndërsa kur vdiq e ngritën në rangun e shenjtorëve.

Unë e lexova këtë legjendë në Shqipëri, gjatë mureve të manastirit të Shën Naumit, ku ajo është paraqitur me pamje naive.

Dhe, në se unë po tregoj tani, këtë e bëj sepse ajo na çon tek një fakt i historisë bashkëkohore, e cila ka një rëndësi tejet të madhe për të ardhmen e paqes në Ballkan.

Manastiri i Shën Naumit është vendosur lart, mbi një kep të bregut lindor të liqenit të Ohrit. Dy kthina të ndërtesës, njëra prej të cilave përmbante një bibliotekë të pasur, u dogjën nga gjermanët në janar 1918. Mu në mes të oborrit, ndodhet një kishë shumë e vogël por shumë me vlerë e stilit bizantin, me ngjyrë qelibari të tymosur, e cila ngre kupolën mbi varrin e Shën Naumit. Ajo është ndërtuar në shekullin XIV. Brendia e kishës është shumë e errët, por pak kohë pasi futesh në të, ajo fillon e popullohet nga personazhe të panumurt, që dalin nga afresket nën dritën e qirinjëve prej dylli të verdhë. Nga të katër anët, fillojnë të ndrisin dhe të jetojnë breroret e arta dhe vështrimet e shenjtorëve.

Mu në krye të kishës, nën disa hardhi të harlisura, tre ushtarë francezë prehen në dheun që ata kishin ardhur ta mbronin. Në të vërtetë Shën Naumi ndodhej në frontin e Armatës sonë të Lindjes.

Pas armëpushimit, Manastiri i Shën Naumit u pushtua nga serbët. Po kujt duhet t’i jepet ai përfundimisht? Serbisë apo Shqipërisë?

Ky problem, për një kohë të gjatë ishte objekt studimi, aty, në vend, nga një komision ndërkombëtar i ngarkuar nga Fuqitë e Mëdha që të përvijojë kufirin e Shqipërisë. Komisioni në fjalë shpalli se Manastiri i Shën Naumit është tokë shqiptare. Konferenca e Ambasadorëve e ratifikoi këtë vendim dhe njoftoi për këtë të interesuarit.

Mirëpo ja, sot, nën trysninë e Beogradit, Konferenca e Ambasadorëve por e rivë në diskutim përkatësinë e Shën Naumit.

Kjo gjë ka shkaktuar në Shqipëri një tronditje të madhe. Por ajo nuk do të mungojë që të habisë dhe shqetësojë në Evropë, të gjithë ata që i njohin rreziqet e një politike që synon mos të prishë qejfin.

Për atë që e njeh këtë cep të Ballkanit, Shën Naumi është patjetër shqiptar. Atje lind Drini, njëri nga lumenjtë kryesorë të Shqipërisë. Atje janë rrënjosur thellë traditat fetare shqiptare. Përkushtimi për Shën Naumin nuk ka bërë pjesë asnjëherë në besimtarinë popullore serbe. Duke pasur zanafillë bullgare, ashtu si i gjithë qytetërimi i krahinës së Ohrit, ku nga shekulli X deri në shekullin XVII kishte selinë Patriarkati bullgar, kulti i Shën Naumit ka qenë pranuar dhe përvetësuar me afsh nga shqiptarët, qysh prej shumë kohe.

Këto fakte u vunë re nga Komisioni ndërkombëtar dhe e çuan atë të marrë vendimin përkatës. Që ta shfuqizojnë këtë vendim, miqtë tanë serbë përmëndin vetëm dëshirën e tyre të madhe. Dhe po ta shohim jo më të veçuar, por duke e përballur me çështjen e kufive në tërësi, pretendimi i tyre duket edhe më i padrejtë.

Duke kaluar hap pas hapi nëpër male e nëpër fusha, anëtarët e komisioneve ndërkombëatre, të shoqëruar nga teknikë përkatës, kanë punuar për të vendosur gurët e kufive të Shqipërisë. Dhe që ta kryenin sa më mirë këtë veprim praktikisht dhe me paanësi, ata në disa pika kanë bërë disa kompensime territoriale, herë në të mirë të Jugosllavisë dhe herë- por kjo ka ndodhur shumë rrallë- në të mirë të Shqipërisë. Këtu ata kanë prerë në mishin e gjallë të Shqipërisë, por atje, nga ana tjetër, kanë marrë më tepër nga toka që ishte paracaktuar të bëhej jugosllave. Pas disa vjet punimesh, kufiri shqiptar përfundoi së vendosuri, nën kontrollin e vazhdueshëm dhe me miratimin që i bëri, pjesë-pjesë Konferenca e Ambasadorëve.

Kjo vepër, pra është një tërësi e drejtpeshuar. Ne kemi të drejtë të themi se, po ta ndryshojmë në një pikë të vetme, në dëm të kombit më të vogël dhe më të dobët, do të bënim një padrejtësi të madhe.

I frymëzoftë, që atje lart, i miri Shën Naum, Konferencës së Ambasadorëve logjikën dhe forcën e shpirtit të tij!

* Marre nga “Ditarët shqiptarë-Mars 1921- dhjetor 1951″

Botoi: Dituria- Fragmente

Marshi protestues, i shqiptarëve, me 1822

November 25, 2013 by dgreca

Marshimet e shqiptarëve drejt Prishtinës, në nëntorin e vitit 1988, nëpër sqotë e shi, baltë e të ftohtë, ma kujtonin marshin e madh protestues të shqiptarëve në vitin 1822, në rrugë të pambarim, në këmbë, prej Prishtinës deri në Stamboll e mbrapa./

Shkruan: Skënder Blakaj/

Në faqet e “Rilindjes”, me titull “Rezistenca pasive”, u botuan pjesë të zgjedhura nga libri i Mahatma Gandit, “Lufta pa dhunë”. Nuk dua të ndalem e ta diskutoj faktin se mos do të thotë kjo se zbuluam njeriun, burimin dhe mësimet e shenjta për veprim dhe për rezistencë në kushte të okupimit të rëndë, i cili te ne nuk është ndërprerë kurrë, po vetëm është sforcuar, por dua ta përkujtoj një ngjarje të madhe historike të kombit tonë këtu e 180 vjet më parë. Për atë ngjarje është botuar serbokroatisht, me 1969 në Prishtinë, një libër mjaft i dokumentuar(Revolta dhe marshi protestues i banorëve të Kosovës me 1822”, i autorit Omer Nakiqeviq, me plot faksimile, me dokumente të përkthyera nga turqishtja dhe me përshkrim të rrethanave në Ballkan dhe në Perandorinë Osmane, e posaçërisht në Kosovë, kur edhe u zhvillua ajo ngjarje. Prandaj, unë nuk do të bëj tjetër pos që do t’ua përkujtoj lexuesve këtë ngjarje. Them kështu, sepse edhe me 1978, në serinë e emisioneve dokumentare për Lidhjen Shqiptare të Prizrenit, trembëdhjetë emisione njëorëshe të përgatitura nga TV i Prishtinës, është përmendur ky moment i çuditshëm e tronditës, ajo luftë e rezistencës së pazakonshme pasive e popullatës shqiptare të kadillëqeve të Prishtinës, të Vushtrrisë e të Novobërdës.

Marshimet e kosovarëve drejt Prishtinës në nëntorin e vitit 1988, mijëra sish, për mbrojtjen e atij pak pushteti që ende i kishte mbetur Kosovës, nëpër sqotë e shi, baltë e të ftohtë, ma përkujtonin marshin e madh protestues të shqiptarëve në vitin 1822 në rrugë të pambarim, rreth dy mijë km. udhëtim në këmbë, prej Prishtinës deri në Stamboll e mbrapa. Kurse të huajt këto marshet tona aq të njohura si rezistencë civile, i zbuluan dhe i mikluan si lëvizje gandiste, e neve u duk se na erdhi mirë për këtë, që na ndodh edhe shkaku i mosnjohjes së historisë kombëtare. Ata që merren me çështje të reinkarnimit të shpirtit, mbase këtu do të gjenin diçka. Ku ta dish mos vajti shpirti i ndonjërit prej prijësve të marshit të madh protestues të shqiptarëve në trupin e Mahatma Gandit dhe vetë ai, mbas më se një shekulli, i përsosi edhe ato forma të rezistencës pasive! Ose, mbasi shqiptarët fort rrallë mësojnë gjë nga vetvetja, ndoshta shpirti i Gandit ka qenë në trupin e ndonjërit nga organizatorët a të prijësit të protestës shqiptare, komandant Ebu Beqirit. Sidoqoftë, në ato javë ngjarjesh të mëdha, as të organizimeve të tjera shqiptare në vitet e nëntëdhjeta, askush nuk diti t’u thotë gjithë atyre gazetarëve të huaj se ne e kishim një përvojë të ngjashme historike, njëqind e kusur vjet para se të shfaqej mësuesi ”ynë” Mahatma, do të thotë shpirt i madh, siç e quajti populli i vet. Kurse, siç thamë, tanët ne i harruam fare. Nuk janë në asnjë skutë të historisë. Ndoshta për faktin se ky marsh i çuditshëm i shqiptarëve nuk prodhoi ndonjë rezultat. Marshi ndodhi krejt pesë muaj mbas rënies së Pashallëkut të Ali Pashë Tepelenës.

Anash këto, ama del pak si e çuditshme pse disa prej teksteve më të njohura të historisë kombëtare nuk e kapin këtë moment të rëndësishëm, aq më shumë kur ndodh në kohën e vlimeve jashtëzakonisht të mëdha në Ballkan dhe në tërë Perandorinë Osmane, e sidomos ndër shqiptarët (telashet me pashallëqet shqiptare e sidomos me Ali Pashë Tepelenën), prej të cilave edhe vetë ky marsh protestues i më se tremijë vetëve e trandin keqas mbarë Perandorinë? Të jetë kjo për mungesë të dokumenteve, të zbuluara vonë, apo pse forma e tillë e rezistencës nuk është vlerësuar e denjë për të gjetur vend në tekstet e historisë kombëtare, në mos e pastë mbytur zhurma e topave a hija e ngjarjeve të tjera të mëdha të asaj kohe?! Se, nganjëherë, përleshje e gjuajtje të vogla me armë, ku vriten 4-5 andej e 2-3 këndej, kanë zënë faqe të tëra të historisë, të librave e të monografive, janë bërë drama, filma e piktura, e kanë hyrë edhe në këngën e në kujtesën e popullit, kurse kjo hiç ose aq shpërfillshëm, aq sa është botuar libri i përmendur më lart dhe del se është futur në raftet e harresës! Pastaj, edhe një gjë paradoksale-Gandin dhe rezistencën e popullit të Indisë (nuk i thashë luftë, sepse, me gjasë,dhe ashtu duket të jetë, kur je “pasiv”, do të thotë kur nuk lufton, dhe na del paksa qesharake apo, se do të thotë që angazhohesh për liri e pavarësi, por nuk lufton, prandaj nuk të kap as historia, ose disi ngjashëm. Ja, fundja, kanë ndërruar kohët, bindjet e doemos edhe historianët. Gandizmin në botë e popullarizuan rezultatet çlirimtare në Indi,po edhe vetë pushtuesit e Indisë, pra vetë anglezët. Bile ata së voni bënë edhe një vepër madhështore kinematografike, në të cilën pa kurrfarë kompleksi i (ri)treguan botës se si një njeri të cilin mund ta barte në strajcë cilido ushtar anglez, ndërsa dhia e atij Gandit do t’u shkonte mbrapa, e gjunjëzoi Perandorinë e Madhe. Tani le të më thotë kush se Zoti është i drejtë- shkon e u çon indusve për pushtues anglezët e civilizuar, kurse shqiptarëve të zi bizantinët që shkojnë e tretin duke lanë pas vetes dëshmi të pranisë, pos të tjerash, edhe trashëgues e vazhdues të ideve të tyre të tmerrshme, pastaj osmanët, për të cilët nuk del bir nëne që mund ta marrë me mend se me ato shallvare të gjëra e kapin kamerën e bëjnë film për Gjergj Kastriotin apo për Komandantin e marshit protestues shqiptar, Ebu Beqirin. Ose për prijësin madhështor shqiptar, Dr. Ibrahim Rugovën dhe rezistencën e tij civile, lëvzijen mahnitëse të mosdhunës, atë lëvizje pozitivisht shumë kryeneçe, siç ishte edhe vetë prijësi i saj, i palëkundshëm në përcaktimin e vet të lirisë e të pavarësisë. Dhe, le ta themi që, në njëfarë mënyre, del se ka popuj që kanë pasur dhe kanë fat edhe me zaptuesit që u dërgon perëndia!(Te plote mund ta lexoni ne Gazeten Dielli te printuar)

HYMN TË VËRTETËS

November 25, 2013 by dgreca

Poemë nga ELIDA BUÇPAPAJ/

e dua të vërtetën/

të pastër si e vërteta/

të shenjtë/
si e vërteta/
shenjtore/
si Nënë Tereza/

uji i burimit është/
i kthjellët si e vërteta/
bora në dimër/
është e vërteta/
dhoma e ngrohtë
ndërsa jashtë
ka furtunë
është e vërteta
e kulluar

deti dhe qielli
janë e vërteta
lakuriqe
si nudot
kryevepra
të Renoir-it

pa të vërtetën
e gjitha është
rrenë
e pështirë
pa të vërtetën
ka kllouniadë
ka folkloriadë
më mirë
ikë nga sytë këmbët

e dua të vërtetën
e thjeshtë
pa fallsitet
injoranca
është e vërtetë pranoje
analfabetizimi është i vërtetë
pranoje

hype ku të duash
të vërtetën
zbrite nga të duash të vërtetën
ajo qendron
në këmbë
e paepur

askush nuk
nuk e fsheh dot të vërtetën
edhe ai që ia tregoi
në legjendë tokës
toka rriti pipëzat
dhe e vërteta
u kthye në këngë
për fyejtë mitologjikë

të vërtetën
nuk e fsheh dot lluksi
Benzi, Jaguari, Rolls-Royce,Ferrari
vilat, kamja, ari
e vërteta
ajo qëndron
mbi gomar
në mes të fushës
e të vjen të qeshësh
me të madhe
sa të të dalin lotët
prej të qeshurës
se si shfaqet

e vërteta mbetet
largoje me dhunë
largoje me intriga
e vërteta prapë është

çliroje nga pushtuesit
çliroje diktatura
çliroje ga sharllatanët
Zoti na rujt prej tyne
sa plehra janë
por e vërteta
i mbijeton gjithçkaje

andaj duhet
shqiptuar
troç
sepse të shtiresh
është lojë e madhe
duhet të aktrosh
në Hollywood që
t’ia dalësh
sepse përndryshe të
del boja
fare

sepse e vërteta
e tregon shëmtimin
katërcipërisht
ashti si je
faqja e zezë e tokës
apo faqja e bardhë
fytyra e nxirë blozë
apo fytyra e pastër
si drita e Zotit
kjo është e vërteta

e vërteta nuk është
e fshehur
e vërteta
është për fushë
ne e dimë
si është e vërteta
ne ia themi vetes tonë të vërtetën
ne ia themi njeriut të zemrës
të vërtetën
dhe çlirohemi

të thuash të vërtetën
çlirohesh nga vargonjtë
e shtirjes
nga vargojntë e diktatit
të inercisë
nga koha e pushtimit

tani s’kemi arsye
të kemi frikë
prej frikës
tani jemi çliruar
prej frikës
për ta shqiptuar të vërtetën
troç
ashtu si është
me rrudha
e shpifur
e shkurtër
e trashë
obeze
e ndyrë
por është e vërtetë

nuk i ikim dot së vërtetës
e vërteta nuk na ikën
dot prej dorës
sepse ajo
është
e përherëshme
prandaj le t’ia hapim kartat
e të flasim
me karta të hapura

pa të vërtetë
e gjitha është fiksion
si në një skenë teatri
me aktorë amatorë
që nuk e dinë gjuhën
shqipe
as ta flasin
dhe as ta shkruajnë
e shkruajnë dhe e flasin
shqipen
në mënyrë rumpallhane

pa të vërtetë
nuk ka memorie
nuk ka kujtesë
historia kthehet
në hiç të hiçit
e ne hymë lopë
e dalim lopë
nga kjo jetë
duke na tërhequr
prej qafe zagari
fallcitet
dhe kudra
hipokrizi

prandaj
mbroje të vërtetën
shqiptoje të vërtetën
shqip
anglisht
në të gjithë gjuhët
që ke mësuar
gjatë këtyre 23 viteve tranzicion

veç thuaje
me sy,
me mimikë,
me gjestikulacion
trupëzoju
me të vërtetën
bëju zëri i saj
thuaje
të vërtetën
troç
më e bukura
ta thuash
alla shqiptarçe troç
kështu e kam për zemër

sepse kur e thua
troç
lind si njeri
je vetvetja
dhe bota
bëhet e vërtetë
si e ka krijuar
Zoti

e kështu jetohet
jeta….
troç
dhe bëhet
më e mirë
bota
për çdo ditë e më e mirë
kur i betohemi
së vërtetës
kur i falemi
së vërtetës
kur i thurim
hymn
të vërtetës
me gjithë shpirtin
e zemrën tonë…

nuk kemi përse të themi
rrofshin liderët
rroftë revolucioni demokratik
rroftë antirevolucioni
rroftë antitranzicioni
mjafton të themi
rroftë e vërteta
dhe i kemi thënë të gjitha
shtershëm
deri në bërthamën e tokës
e deri në kupën e qiellit
ku prehen
shpirtërat
e të dashurve tanë
ku ndodhet Parajsa
jeta e përherësisë
dhe Zoti ….

XHAMIA E PLUMBIT NË VLORË DHE MINAREJA-OBJEKT KULTURE

November 25, 2013 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia

Xhamia e Plumbit në Vlorë njihet në gjuhën vëndase si xhamia e Muradies.Foto historike që kanë fiksuar në celuloidin e tyre qytetin e Vlorës ndër kohëra xhamia e plumbit shfaqet në shumë raste ,kryesisht jo me pamje që ka sot,objekti I kultit mysliman.Celebiu sjell një dëshmi nga udhëtimet e kronikanit osman, nëpër toka që plluskon nën perandori.

Xhamia e Muradies është ndërtuar në kohën e largët të vitit 1542.Xhamia e Plumbit mendohet se është ndërtuar në kohën kur Sulltan Sulejmani urdhëroi ndërtimin e kalasë së Skelës

Minareja,sipas arkitektëve që vlerësohet nga specialistët, me një bukuri të rrallë, është e hollë, elegante, me seksion poligonal dhe e ndërtuar me gurë të gdhendur dhe me ballkonin e sipërm me korniza të profiluara artistikisht

Një minaret ka këto emërtime në gjuhët e ndryshme: (Persian: menare, Turkish: minare, [ nga arabishtja, Manara (منارة), që nënkupton “far”) është një tipar dallues arkitektonike të xhamive, në përgjithësi një majuc e gjatë me një kurorë në formë ose konike, zakonisht ose në këmbë të lirë ose shtatlartë të strukturës mbështetëse .

Forma themelore e një minare perfshin nje baze, bosht, dhe galeri. Styles ndryshojnë sipas vendit periudhave. Minaret sigurojnë një pikë fokale vizuale dhe janë përdorur për thirrjen për namaz (ezani).

Xhamitë më të hershme, u mungonte minareja thirrja për namaz është kryer diku tjetër; hadithe rele se komuniteti mysliman në Medinë dha thirrjen për namaz nga çatia e shtëpisë së Muhamedit, i cili u dyfishua si një vend për lutje.

Rreth 80 vjet pas vdekjes së Muhamedit minarejas e parë u shfaq.

Minaret janë përshkruar si “porta nga qielli dhe toka”, dhe si shkronjës Elif gjuhën arabe (e cila është një vijë e drejtë vertikale).

Minareja masiv e Xhamisë së Madhe të Kairouan në Tunizi është minarja e vjetër në këmbë.

Ndërtimi i saj filloi gjatë të tretën e parë të shekullit të 8-të dhe u përfundua në vitin 836 er.

Duke imponuar sheshin-planin , kulla përbëhet nga tre seksione të zvogëluar në madhësinë e arritur 31,5 metra. E konsideruar si prototip për minaret e botës perëndimore islame, ajo shërbeu si një model për minaret shumë më vonë

Minaren e lartë, në 210 metra (689 ft) është vendosur në Xhaminë e II Hassan në Kazablanka, Marok minaren e lartët është Minar Qutub gjendet në Delhi, Indi.

Në disa nga xhamitë më të vjetra, të tilla si Xhamia e Madhe e Damaskut, minaret kanë shërbyer fillimisht si kulla vrojtimi ndriçuar (pra derivim i fjalës nga

Nurit arabe, që do të thotë “dritë”).

Forma themelore përbëhet nga tri pjesë: një bazë, bosht, dhe një galeri. Për bazë, toka është gërmuar deri në një themel të vështirë Materialet zhavorrit dhe të tjera mbështetëse mund të përdoret si një bazë, por është e pazakontë për minarja të ndërtohet direkt mbi tokë-nivelin e tokës.

Minaret mund të jetë konike (konik), katror, cilindrike, apo shumëkëndësh (faceted). Shkallë .Rrethi bosht në një mënyrë counter-clockëise, duke ofruar mbështetjen e nevojshme strukturore për bosht shumë të zgjatur.Galeri është një ballkon i cili rrethon pjesët e sipërme nga të cilat mund të japi Myftiu thirrjen për namaz.

Ajo është e mbuluar nga një kulm çati-si dhe stolisur me zbukurime, të tilla si tulla dekorative dhe punën tjegull, cornices, harqe dhe mbishkrimet, me tranzicionin nga bosht në galeri tipike sportive muqarnas. Fillimisht I thjeshtë në stil, origjina e një minare në kohë mund të përcaktohet nga niveli i saj i salltanet.