Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Shqipëria e vogël, pengu i një loje të madhe diplomatike

by

Nga Herman Bernstein/ The New York Times/

28 Janar 1934: Me çeshtjet e saja në krizë, ajo vështron me shumë vëmendje lëvizjet e ndryshme të bëra prej blloqeve të udhëhequr prej Francës dhe Italisë.

Shqipëria gjykohet si një nga zonat më të rrezikshme në Europë. Një luftë e re mund të fillojë atje në qoftë se interesat politike dhe ushtarake të vendeve të tjera në Shqipëri vazhdojnë të përplasen njëri me tjetrin. Për shkak të pozitës gjeografike, ky vend i vogël mban çelësat e Adriatikut dhe ka qenë për shekuj shkaku i zënkës midis vendeve të ndryshme.

Nga pikëpamja strategjike, bregu i saj do të kishtë një vlerë të paçmueshme për Italinë në rast lufte. Italia është duke derdhur për disa vjet shuma të mëdha parash në Shqipëri me synim të ndihmojë organizimin e ushtrisë, të ndërtojë rrugë, ura dhe fortifikime. Në Ballkan besohet se përpjekja e Italisë për të forcuar ushtarakisht Shqipërinë është pjesë e programit imperialist të Musolinit për t’u futur thellë në Ballkan, për të ripushtuar rrugën e famshme romake Egnatia e cila shkon nga Shqipëria e Jugosllavia drejt Selanikut e Stambollit. Çdo lëvizje e Italisë në Shqipëri vëzhgohet me dyshim e ankth prej Francës, prej Ententes së Vogël [Çekosllovakia, Rumania, Jugosllavia] dhe veçanërisht prej Jugosllavisë. Gjatë viteve të fundit, ndihma financiare dhe drejtimi ushtarak dhënë Shqipërisë prej Italisë ka nxehur nervat në Ballkan dhe ka nxitur Jugosllavinë të bëjë përgatitje të ethshme ushtarake për të përballuar futjen Italiane që mendohet në Ballkan.

Një Peng i Fuqive. Shqipëria e vogël është bërë kështu një peng në lojën e dy blloqeve kundërshtarë në diplomacinë Europiane, njëri kryesohet nga Italia e tjetri nga Franca. Ajo ka përfituar deri diku nga këto interesa kundërshtare dhe ia ka dalë të fuqizojë bashkimin e saj kombëtar, së pari me ndihmën e Jugosllavisë dhe pastaj me ndihmën e Italisë. Çfardo mund të kenë qenë shtysat e fshehta të këtyre vendeve, Shqipëria ka ruajtur me zotësi dhe guxim pavarësinë e saj, megjithëse ajo ishte e detyruar të bënte sakrifica, lëshime dhe pranime të shumta në kthim të ndihmës materiale që ajo përftoi që nga mbarimi i luftës. Edhe sikur rrugët dhe urat e ndërtuara me ndihmën financiare italiane ishin synuar për skemat ushtarake italiane, ato tani shërbejnë për qëllime të dobishme ekonomike për Shqipërinë duke krijuar ndërlidhje midis pjesëve të ndryshme të këtij vendi malor të vogël.

E pushtuar gjatë Luftës I Botërore. Gjatë Luftës I Botërore, Shqipëria ishte skenë e shumë pushtimeve. Ushtritë greke, serbe, franceze, austriake dhe italiane luftuan njëra tjetrën në Shqipëri dhe kjo tokë e vogël u nda në disa copëza nën ndikim të huaj, kurse njerëzit iu nënshtruan mjerimit dhe kufizimeve të parrëfyeshme. Ahmet Zogu, mbreti i tanishëm, u mbajt në Vjenë gjatë periudhës së luftës. Pavarësia e Shqipërisë, e arritur më 1912, u ndërpre. Në Konferencën e Paqes në Paris, kërkesat e saja fillimisht u mohuan plotësisht. Delegatët shqiptarë të kryesuar nga Mehmet Konica, vëllai i ambasadorit të tanishëm shqiptar në SHBA [Faik Konicës], varën shpresën e tyre tek Presidenti Wilson dhe iu lutën delegacionit amerikan që SHBA, si një fuqi e pa interesuar, të merrte komandën për Shqipërinë. Jugosllavia, Greqia dhe Italia ishin në ethe për të siguruar “sferat e tyre të ndikimit”. Më 1919, një marrëveshje u arrit nga Clemenceau, Lloyd Geroge dhe Nitti [përkatësisht, kryeministri francez, britanik dhe italian], në mungesë të përfaqësuesit amerikan, e cila i jepte Italisë komandën mbi Shqipërinë dhe Jugosllavisë toka të Shqipërisë veriore. Shqiptarët e kundërshtuan këtë marrëveshje, e cila iu hiqte atyre pavarësinë dhe iu cungonte vendin.

Kundërshtimi i wilsonit. Presidenti Wilson e kundërshtoi me forcë këtë marrëveshje duke thënë se ajo ishte arritur në mungesë të përfaqsuesit amerikan dhe se ajo synonte “t’i ndante Shqiptarët, kundër dëshirës së tyre të zjarrtë, midis tre fuqive të huaja të ndryshme”. Pavarësia e Shqipërisë u shpëtua kur qevera amerikane bëri të ditur se “çeshtjet shqiptare nuk duhet të përfshihen në bisedimet midis Italisë e Jugosllavisë, dhe Presidenti duhet të ripohojë se ai nuk mund të pranojë plane që i japin Jugosllavisë toka të Shqipërisë veriore si dëmshpërblim për çka ajo kërkon diku tjetër”. Dhe se “Italia dhe Jugosllavia lihen bashkë t’i sheshojnë çeshtjet e tyre, nëse ato munden, nëpërmjet bisedimeve të veçanta dhe me kushtin që ata nuk duhet të arrijnë në marrëveshje duke përfituar prej Shqipërisë”. Shqipëria u pranua anëtare e Lidhjes së Kombeve me të drejta të plota në Dhjetor 1920, pas një kërkese këmbëngulëse në emër të pavarësisë shqiptare të bërë nga Lordi Robert Cecil [në Konferencën e Paqes më 1919, ai ishte përfaqësuesi britanik në bisedimet për krijimin e Lidhjes së Kombeve] përballë kundërshtimeve nga disa shtete ballkanike.

Nje vit më vonë, ambasadorët e Britanisë së Madhe, Francës, Italisë dhe Japonisë “duke pranuar se cënimi i këtyre kufinjve dhe i pavarësisë së Shqipërisë mund të përbëjë një rrezik për sigurinë strategjike të Italisë”, arritën një marrëveshje sipas të cilës “në çdo kohë, nëse  Shqipëria e ka të pamundur të ruajë tërësinë territoriale të saj, ajo është e lirë t’i kërkojë Këshillit të Lidhjes së Kombeve ndihmë të jashtme”; dhe se “qeveritë e Perandorisë Britanike, Francës, Italisë dhe Japonisë marrin vendime në raste të tilla që t’i udhëzojnë përfaqësuesit e tyre në Këshillin e Lidhjes së Kombeve të këshillojnë që rivendosja e kufinjve territorialë të Shqipërisë t’i besohet Italisë”. Megjithëse tashmë një anëtare e Lidhjes së Kombeve, Shqipëria nuk u këshillua për këtë marrëveshje. Ajo e kundërshtoi atë duke bërë të ditur se nuk do ta njihte vlefshmërinë e saj. Deri në ditët e stome, Italia e quan Marrëveshjen e Ambasadorëve si një instrument lidhës ndërshtetëror, i cili i njeh asaj interesa të veçanta në Shqipëri, megjithëse kjo marrëveshje shihet me dyshime dhe frikë nga fqinjët e Shqipërisë në Ballkan. Pra, marrëveshja ka shërbyer që në fillim si një shkak fërkimesh dhe e ka bërë Shqipërinë një zonë të ndjeshme siç është sot.

Më 1920, italianët mbanin të pushtuar Valonën në Shqipërinë e Jugut. Udhëheqësit shqiptarë, të vendosur që ta çlirojnë vendin e tyre nga pushtimi i huaj, e detyruan ushtrinë italiane të tërhiqej. Pastaj, ata filluan të organizojnë shtetin dhe të vendosin rendin në vend. Ahmet Zogu ishte një nga udhëheqësit e rinj të dalluar dhe qeveria, në të cilën ai ishte Ministër i Brendshëm dhe më pas Kryeministër, u dallua prej emrit të tij. Më 1924, regjimi i Zogut u përmbys prej një kryengritje të udhëhequr nga peshkopi shqiptar Fan Noli. Ahmet Zogu me disa kolegë të tij u largua me nxitim në Beograd për strehë dhe ndihmë. Qeveria kryengritëse e Fan Nolit zgjati nga Qershori deri në Dhjetor 1924, kur Zogu, të cilin ajo e kishte dënuar me vdekje, u rikthye fitimtar në Tiranë në krye të një ushtrie të vogël që ai e kishte organizuar në Jugosllavi. Brenda një muaji nga kthimi i tij, Zogu u zgjodh President i Republikës Shqiptare për shtatë vjet. Qeveria e tij filloi të riorganizojë dhe të përmirësojë vendin, megjithëse shpërthimet e pakënaqësive vazhduan të ndodhnin herë pas here. Jugosllavët, duke e bërë mik Ahmet Zogun dhe duke e ndihmuar atë të rifitonte pushtetin, pritën që ai të merrte një drejtim të fortë që anonte nga Jugosllavia ose kundra Italisë. Duke e kuptuar rrezikun e madh për vendin e tij nëse ndiqte këtë politikë, Presidenti Zog u përpoq ta ngiste timonin në mes, të mbante anën e Shqipërisë.

Marrëveshja e Tiranës. Papritur, më 1926, një kryengritje serioze ndodhi në Shqipërinë veriore. Ahmet Zogu ishte i bindur se ajo ishte ndezur prej Jugosllavëve. Edhe Italia edhe Jugosllavia i patën parashtruar atij një marrëveshje miqësie dhe sigurimi. Ajo kryengritje e nxiti atë të merrte një vendim të shpejtë në anën italiane, dhe më 27 Nëndor 1926, ai nënshkroi një marrëveshje pesë-vjeçare miqësie e sigurimi midis Shqipërisë dhe Italisë. Ky dokument, i njohur si Marrëveshja e Tiranës, bënte të ditur se Italia dhe Shqipëria, “me qëllim që të forcojnë marrëdhëniet e tyre të dyanshme të miqësisë dhe sigurisë, pranojnë se çdo shqetësim i drejtuar kundër gjendjes së tanishme politike, ligjore dhe territoriale të Shqipërisë është në kundërshtim me interesat e tyre të ndërsjellta”.             Nënshkrimi i Marrëveshjes së Tiranës i hodhi fqinjët e Shqipërisë në gjendje dëshpërimi dhe kushtrimi. Një vit më vonë, menjëherë pas nënshkrimit të Traktatit Franko-Jugosllav, një traktat bashkëpunimi u arrit ndërmjet Italisë dhe Shqipërisë për një periudhë 20 vjeçare. Një hua prej 50 milion frangash ari iu dha Shqipërisë prej Italisë nëpërmjet një grupi financiar të njohur me emrin SVEA. Banka Kombëtare e Shqipërisë u themela nën mbikqyrjen e këtij grupi. Një program i madh punimesh botore u fillua dhe u financua nga kjo hua. Organizues ekonomikë, inxhinierë, specialistë punimesh dhe stërvitës ushtarakë italianë erdhën në Shqipëri. Rrugë, ura dhe ndërtesa popullore u ndërtuan. Çdo lëvizje në Ballkan analizohet me mikroskop. Jugosllavët vëzhgonin përpjekjet e italianëve në Shqipëri me dyshim. Ato i gjykonin traktatet Italo-Shqiptare, huanë dhe futjen e organizuesve dhe stërvitësve italianë si pjesë të një skeme politike dhe ushtarake për të siguruar një bazë të fortë në Adriatik me synim futjen thellë në Ballkan. Beogradi e vlersoi një program të tillë si një sfidë të drejtpërdrejtë kundrejt Jugosllavisë. Situata ishte e rrezikshme.

Më 1 Shtator 1928, Presidenti Zog u quajt Mbreti i Shqiptarëve nga një Kuvend Kushtetues dhe republika u kthye në mbretëri. Gjenerali italian Alberto Pariani ndihmoi të organizonte dhe të stërviste ushtrinë shqiptare. Xhandarmëria u organizua dhe u drejtua nga gjenerali britanik Sir Jocelyn Percy. Gjykatat e drejtësisë u riorganizuan. Shkolla të reja u hapën. Një ritëm më i shpejtë hyri në këtë vend të vogël ku në të kaluarën “gjërat mund të kryheshin vetëm nëse kishe duhan të mjaftë dhe durim”. Kur periudha pesë vjeçare e Paktit të Miqësisë dhe Sigurimit mbaroi, Mbreti Zog nuk pranoi ta ripërtërinte atë, me gjithë shtytjen e njohur të ushtruar prej Musolinit. Mbreti Zog theksoi se traktati nuk ishtë më i nevojshëm dhe ai nuk kërkonte fuqi të huaja për ta mbrojtur atë. Ai gjithashtu vuri në dukje se trakti i tij i bashkëpunimit më Italinë, i cili do të mbeste në fuqi për vite të tjera, mbulonte gjithë pikat e bashkëpunimit miqësor midis dy vendeve.

Situatë financiare kritike. Në të njëjtën kohë, kushtet ekonomike dhe financiare të Shqipërisë kishin arritur një pikë kritike. Italia afroi të jepte ndihmë përsëri për Shqipërinë duke dhënë dhjetë hua vjetore prej 10 milion frangash ari sejcila. Fqinjëve të Shqipërisë iu shtua kushtrimi duke besuar se ndihma italiane s’do ishte gjë tjetër veçse për qëllime ushtarake. Huatë vjetore pritej të shpenzoheshin nën mbikqyrjen e një komisioni të përzjerë italo-shqiptar. Shqipëria pranoi dhe dy huatë e para u dhanë, megjithëse jo të plota. Huaja e tretë, e këtij viti, është mbajtur duke arsyetuar se Shqipëria nuk po plotëson kushtet  marrëveshjes për të qenë një “bashkëpunim miqësor”.

Kur Italia një vit më parë i hodhi mbretit Zog idenë që një bashkim doganor ndërmjet Italisë e Shqipërisë do të ishte i pranueshëm për Italinë dhe do t’i jepte përparësi Shqipërisë, mbreti Zog e hodhi poshtë atë ide duke kuptuar se një marrëveshje e tillë jo vetëm do të ngacmonte fqinjët e tij ballkanikë por ajo mund të krijontë një trazim në tërë Europën. Më pas Italia u shqetësua nga një ndryshim në Kushtetutën e Shqipërisë, i cili shkaktoi  mbylljen e disa shkollave të huaja dhe fetare. Qeveria shqiptare spjegoi se kjo masë ishte tani e nevojshme me qëllim që të forconte bashkimin kombëtar nëpërmjet një sistemi shkollor të përbashkët dhe të ndalonte propagandën e huaj kundra kombit. Italianët nuk pranuan drejtime të tilla administrative në shkollat e tyre dhe si rrjedhim i mbyllën dhe kthyen mësuesit e tyre në Itali. Urtësia e ligjit të ri shqiptar në lidhje me sistemin shkollor ishte i diskutueshën nga pikëpamja e mungesës së tanishme të mësuesve shqiptarë.

S’ka më ndihmë prej Italisë. Qeveria italiane, duke njohur mirë kushtet e dëshpëruara financiare të Shqipërisë, kaloi në politikën e pritmënisë vëzhguese dhe njëkohësisht ndaloi ndihmat e mëtejshme financiare. Importet e Italisë nga Shqipëria  filluan të zvoglohen. Italianët mohuan që ata donin lejime të reja në Shqipëri, që ata donin kontroll të ushtrisë, xhandarmërisë dhe degëve të tjera të qeverisë. Ata thanë se e gjitha që ato donin ishte miqësia, bashkëpunimi miqësor dhe ndikimi kulturor. Mbreti Zog nuk pranoi t’i rihapi shkollat e huaja, por bëri një veprim të vullnetit të mirë duke urdhëruar që gjuha italiane të bëhej e detyrueshme në shkollat e mesme. Kjo nuk i kënaqi plotësisht italianët dhe ato vazhduan ta vonojnë huanë e premtuar vjetore. Atëhere mbreti Zog urdhëroi një tkurrje të madhe të buxhetit të vitit 1934. Ai pakësoi përgjysëm shpenzimet ushtarake. Ai gjithashtu i bëri rrogat shtetërore dhe shpenzimet e shtëpisë mbretërore sa një e katërta e vlerave të mëparshme. Të gjitha këto ndihmuan në rritjen e popullaritetit të mbretit Zog mdis shqiptarëve, por Roma akoma mbetej e paqetë.

Problemi i tanishëm. Shqipëria, duke ditur mirë se shpresa e vetme e saj për ripërtëritje qëndron në zhvillimin paqësor, është duke u munduar ta shmangë vetveten nga ngatarresat politike të cilat rrezikojnë marrëdhëniet miqësore me fqinjët ballkanikë. Italia, Jugosllavia dhe Greqia kanë bërë vazhdimisht të ditur se ato janë kundër cënimit të pavarësisë së Shqipërisë. Ndërkohë, beteja e zgjuar diplomatike ndërmjet kryeministrit Musolini dhe mbretit Zog është duke vazhduar. Deri më tani, mbreti Zog duket se ka qenë fitues për arësyen se fuqia e Shqipërisë qëndron në dobësinë e saj. Kohët e fundit, ajo ka arritur një traktat tregtar të pëlqyeshëm me Greqinë dhe është duke biseduar një traktat të ri tregtar me Jugosllavinë. Këto janë shenja të pagabueshme të një bashkëpunimi më të ngushtë midis Shqipërisë dhe fqinjëve të saj ballkanikë. Nëse Shqipëria arrin të krijojë marrëdhënie miqësore me fqinjët e saj ballkanikë pa armiqësuar Musolinin, vendi i vogël në Adriatik, i quajtur “toka e harruar e Europës”, do të mundë të zhvillojë në paqe dhe mbarë burimet e saja bujqësore dhe ekonomike.

Herman Bernstein

Ish-ambasdor i ShBA në Shqipëri

Gazeta The New York Times

28 Janar 1934

Shënim shoqërues. Herman Bernstein (1876-1935) qe ambasador i SHBA në Shqipëri në periudhën Shkurt 1930 – Shtator 1933. Ai ishte njëkohësisht një gazetar, shkrimtar, përkthyes, botues e diplomat i famshëm me origjinë hebraike. Albert Einstein ishte mik dhe bashkëpunëtor i tij. Herman Bernstein ishte një veprimtar i spikatur për të drejtat e hebrenjve dhe  redaktor i dy gazetave hebraike.

(Përgatiti: Saimir Lolja)

GEZUAR DITELINDJEN ALFONS GRISHAJ!

by

Festohet ditëlindja e kryetarit të Deges së Vatrës Michigan/

Mbrëmjen e ditës së mërkurë, të datës 11  Shtator 2013  në Kafe “ KUVENDI”, në vazhdën e  takimeve të tilla  të mëparshme, u festua ditëlindja e Kryetarit të Degës së Vatrës Michigan, “Pishtarit të Demokracisë”, njërit prej më të parëve të Levizjes Demokratike Shqiptare, poetit dhe publicistit, Alfons Grishaj. Disa nga vatranët e kësaj dege, si Kujtim Qafa, Pjeter Jaku, Mondi Rakaj, Julian Qefa, Vasel Ujkaj etj. organizuan darken festive, duke ftuar edhe disa nga miqtë dhe bashkëpunëtoret e tij. Në darkë mori pjesë edhe famullitari i Kishës së Shën Palit, Don Fran Kola, i cili me një përshëndetje të shkurtër, por domethënëse i dhuroi Alfonsit librin “ Udha e kryqit”. Don Frani, në përshëndetjen e tij theksoi: “ Ju Alfons dhe shumë si ti, vuajtet  në ferrin komunist jo për fajin tuaj. Ju vuajtet se nuk e duruat diktaturen, vuajtet se nuk e duruat mohimin e fesë dhe të besimit, vuajtet për gjithëçka u mungonte shqiptarëve në liritë që Zoti ia kishte dhuruar gjithë njerëzimit!”

Alfonsin e uruan dhe pershëndeten me këtë rast Julian Çefa, Vasel Ujkaj, Kujtim Qafa, Pjeter Jaku, Ndue Gjekaj, Elinda Marku, Mondi Rakaj etj. duke i uruar jetë të gjatë dhe suksese në aktivitetin e tij.  Nga të afërmit e Alfonsit merrte pjesë bashkëshortja Mirela dhe djali Almi, të cilët u ftuan pas fillimit të darkës nga të pranishmit. Artisti Ndue Gjekaj solli disa vargje për vendin prej nga vinin të parët e Alfonsit, duke e gjallëruar atmosferen gazmore të kësaj mbrëmje.

Alfonsi nga ana e tij falenderoi të pranishmit, duke i marrë emër për emër dhe duke evokuar kujtime nga njohjet me secilin prej tyre. Një falenderim te veçantë pati për Don Fran Kolen, i cili gjeti kohë të  marrë pjesë në këtë mbrëmje miqësore festive.(P.Jaku)

GEZUAR DITELINDJEN, ALFONS GRISHAJ

Kryesia e Vatrës dhe Gazeta Dielli urojnë kryetarin e Degës së VATRËS në Michigan, z. Alfons Grishaj, me rastin e  ditëlindjes. Gëzuar i dashur Alfons, pac shëndet, gëzime e lumturi në Jetë së bashku me familjen!

PERPLASJA E ERGYS KACE NE MEDIAT EUROPIANE

by

Ja cfare shkruaje mediat europiane per perplasjen Ergys Kace-PAOK-Agimi I arte.Golden Dawn vs PAOK Fans: Uproar over Albanian Player Ergys Kace Sparks Thessaloniki Clashes/

Dozens of fans of Greek football club PAOK have stormed the headquarters of neo-Nazi Golden Dawn party in Thessaloniki after the far-right group made a provocative comment on the club’s Albanian player Ergys Kace.

Dozens of young bikers threw stones, bottles and firecrackers at the offices of the ultra-nationalist party in the northern Greece city. Clashes erupted between Golden Dawn members and fans of the football club, but police intervened arresting the PAOK supporters. No one was injured in the attack.

The assault was in retaliation for Golden Dawn’s inflammatory statements against 20-year-old Ergys Kace.

The Albanian international had posted a photo on Facebook supporting a Kosovan militant group.

The picture shows the midfielder wearing a t-shirt of the UCK, the Albanian abbreviation for the ethnic-Albanian paramilitary organisation the Kosovo Liberation Army. The Thessaloniki club had demanded Kace explanation for the picture. “Those who know me know my character and know that I do not (support) the UCK. I respect Greece,” Kace wrote. He has since erased his Facebook account after an uproar in the Greek press

He faces a possible fine or even being kicked off the team. The UCK sought the separation of Kosovo from Yugoslavia during the 1990s and members of the group have recently made provocative statements claiming parts of Western Greece belong to Albania, which have been criticised by the Greek government

SHPÊLLA E MËRI KOKËS NË STÉNË

by

Nga Fritz RADOVANI/

Strofullat e errta të ujqëve komunistët i këthyen në strehë per njerzit malit…

Atdhetarët tanë në kerkim të Lirisë, nuk kursyen as jeten! Malet u mbushen me ajken e Atyne Burrave, që para vitit 1944 kishin vue temelin e Shtetit Shqiptar. Nga njena robni në tjetren, i duhej tashti me provue edhe thundren gjakatare të shovenistëve serbë, të mbathun me “drapen e çekanin” e Rusisë staliniste, gozhdue nga dora tradhëtare e anadollakut gjinokastrit Enver Hoxha.

Edhe pse piramidat “kufitare” nder ata Male kreshnike, malësorëve u kalonin brijë gardhit e gjysa e oborreve të tyne u kishte mbetë nen sundimin e malazezëve apo serbëve lakmiqarë, dukej sikur nga shpresa e “qytetnimit” që flitej nder selitë europjane, kishte një gjendje “qetsije”… Mbas asaj kryengritje të 1927 kunder Ahmet Zogut, kur mjaft prej Atyne që guxuene me ngritë koken u vune në litar, malësorët e kuptuene ma mirë se kushdo se “sunduesit” e Tokës sonë, per hirë të një kolltukut lajnë me gjak gjithë Popullin Shqiptar. Nder Shqiptarë nuk ishte asnjëherë traditë me u ngritë me armë e me kerkue edhe të drejten e vet, tue kerkue me sundue kjoftë edhe plaçkitësin!

Në pragun e perfundimit të Luftës së Dytë Botnore, kur njerzimi priste kapitullimin pa asnjë kusht të nazi – fashizmit, dhe vendosjen e një paqe per një t’ ardhme të Lirë e demokratike në të gjitha vendet ku ishte derdhë gjak per me mrrijtë atë fitore shumë të dishrueme, nuk kishte si me pasë Shqiptarë që do të parashikonin një robni të re, nën Rusinë bolshevike staliniste. Gjermanët ikën nga Shqipnia me 29 Nandor 1944, kur endè nuk ishin nenshkrue “marrveshjet” e Jaltës…

“Beslidhja e Veriut” e drejtueme nga kapiten Gjelosh Luli e kishte shpallë programin e vet që në vitin 1943, ku shprehej kjartë “Pavarsia e plotë e Trojeve Shqiptare”, vendim i cili nuk prekte asnjë pllambë tokë të asnjenit prej shteteve fqinjë dhe as cenonte lirinë e pavarsinë e tyne.

Atëherë, pse në Jalta nenshkruesit e atij Traktati të turpshem, venë në zbatim me vendimet e veta, një nga marrveshjet tradhëtare të Partisë komuniste shqiptare, të krijueme në vitin 1941 nga komunistët jugosllavë të Titos, e që drejtohej nga një anadollak mason injorant Enver Hoxha, i sjellun në krye të asaj partije, vetem me qellim me zbatue coptimin, gjakosjen, robninë e Popullit Shqiptar dhe perdhosjen e Flamurit të Gjergj Kastriotit me “yllin e kuq bolshevik” të Stalinit ?!

Pergjegjen e vertetë Shqiptarëve ua dhanë oficerët e misioneve angleze, amerikane dhe të atyne sovjetike që ishin nder malet e Shqipnisë, dhe flinin e çoheshin nder kullat Shqiptare, e çdo mengjes percilleshin në besë e të sigurtë të ruejtun me armët e Malësorëve tanë Atdhetarë.

“Në pranverë…do të zbarkojmë në Shqipni!”, kjo ishte “shpresa dhe dashnia” e Aleatëve…

Malësorët dhe fshatarët e Jugut i “njohën” mirë “çlirimtarët” që në 1943, kur u zhdukën me fise Atdhetarët që luftuen perkrah tyne me forcat e “Ballit Kombëtar”… Edhe korçarët, ndigjuene disa nga ligjeratat e At Anton Harapit në vitin 1944…Besoj se, nuk i kanë harrue as sot!

Malësorët dhe fshatarët e Veriut i njihnin me kohë komunistët dhe aleatët e tyne shovenistë të Serbisë dhe Malit të Zi, mbasi e ardhmja e Tyne Shqiptare ishte vetem Liria e Demokracia që do të sigurohej nga Europa Perëndimore, por kurrë nga “mbikqyrja” e Rusisë bolshevike! Dhe këte fakt nuk kemi nevojë me e vertetue me askend tjeter vetem me fjalët e Atdhetarit Prekë Cali, kur i tha kriminelit Mehmet Shehu: “Nuk kishe si me u ba me ju, se ju jeni lidhë me serbin, armikun tonë shekullor!”, e këte Prekë Cali ua tha me 14 janar 1945, kur komunistët shqiptarë, bashkë me forcat serbe i rane mbas shpine tradhëtisht, dhe hodhën nder prroska e prroje 118 Burra të Atyne Bjeshkëve, mbasi i dhunuen, i plaçkitën dhe i vrane mizorisht.

Po, Shpêlla e Kelmêndit, ku ishte Atdhetari Prekë Cali, nuk kje e vetmja që u tradhëtue!

Ajo kje e para… po jo, e fundit!

Historia e Shpêllave të Bjeshkëve të Nêmuna asht një kapitull në vete i historisë sonë!

Malësorët e Veriut bashkë me dashuninë per Atdhe, per Flamur, dhe Emnin e të Madhit Gjergj Kastrioti, ruejn të paprekun edhe Fenë e Tyne Katolike. Ndoshta, kjo lidhje e fortë në mes të këtyne motiveve ka farkëtue edhe identitetin e Tyne të patjetersueshem nder shekuj.

Burrnia, Besa, Bujaria, janë virtytet me të cilat Malësori ynë njihet në Boten e qytetnueme.

Një nga modelet e nderthurjes së këtyne vityteve tek Atdhetarët e Veriut asht edhe një nga Shpellat ma të njohuna në historinë e shkrueme me gjakun e Tyne, “dikund” në një mal të shkret, të varfen dhe të gjakosun si të gjithë Malësorët e Asaj krahinë heroike… Brij atij mali Cukal, Emen të cilin e mbajti me nder deri sa u vra heroikisht si pseudonim edhe kapiten Gjergj Vata (Cukali), që u errë e u zgjue nder gurtë e fildishtë të Shpellës së Mëri Kokës në Stenë, të Shllakut, me shokët e vet besnikë dhe antikomunistë të betuem deri tek i fundit i Atij grupi Burrash, Martiri Loro Vata, që ka mbijetue deri në vitin 2000… Ishte vlla i Gjergjit dhe bashkluftar me Té.

Me daten 4 Janar 1946, Gjergj Vata dhe Martin Sheldija, i shkruejnë leter nga Shpella per me vue në dijeni Misionet e hueja Don Shtjefen Kurtit: “… tue mos dashtë me iu shtrue terrorit të Enver Hoxhës, kemi marrë malët. Na do të vazhdojmë përpjekjet për liri.

… T’arratisunit e Veriut, të organizuem në çeta për t’i dhanë grushtat e fundit qeverisë terroriste që, si këtë nuk njofti historia.” (Dosja 1417, Arkivi Tiranë).

***

Një Permendore lavdije të kësaj Shpellë e ka ngritë edhe At Konrrad Gjolaj, në librin e Tij “Çinarët”… E tue mos dashtë me persëritë mendimet e Tij të mbrekullueshme e dritdhanëse që u duhen me i pasë perdoresh Rinia Shqiptare, jam ndalue në një nga “Lisat” e perjetshem dhe që nuk besoj se Toka e Shllakut ka me e tretë ndonjëherë, tek Heroina e Pavdekshme: Palina!

Atëherë, në vitin 1946…afer të 50 – tave. Gatuen bukë, thanë duhan, pergatitë shka i ka dhanë e falë i Madhi Zot në konakun e Saj aspak ma të pasun se kullat tjera të Shllakut… Zgjohet në mengjes heret pa dalë drita, merr nusen e nipit të vet me buljera ujit në shpinë dhe i ngjitet malit.

Po, ku shkojnë këto dy gra vetem të pashoqnueme nga asnjë burrë!

Burrneshat e Malësisë gjithmonë i kanë krye vetë të dy detyrat…

Ngarkojnë nder hebe pak bukë, ushqim dhe duhan e ujë e nisen drejtë e tek Shpella…

As njerzit e shtëpisë nuk e dijnë se ku shkojnë këto dy gra pa dalë drita…madje, edhe kur ato kthehen tek shtëpija, perveç burrave, as dielli nuk i ka pa as tue shkue as tue u kthye…

“Tu Shpella e Mëri Kokës, në Stenë, Palina me nusen e nipit të vet Lena Prendushin, na binin gati perditë aq sa na nevojitej me mbajtë frymen… ushqim e duhan, po uji nuk kishte kurrë të paguem, se ishte i freskët dhe nuk na rrezikonte me shkue me e mbushë nder prroje, ku mund të binim nder pritat e ndjekjes së komunistëve gjaksorë…”, më thonte Martiri Loro Vata (1997).

Kur Loro, fliste per qendrimin e Palinës dhe Lenës në hetuesinë e mnershme para xhelatëve Zoji Themeli, Fadil Kapisyzi, Hysni Ndoja etj…Atij i mbusheshin sytë me lot: “Sa shumë kanë ba e rrezikue per ne, pa njoh e padijtë se kush jemi Ato dy gra, sa kurrë nuk i shperblehet sakrifica dhe vuejtja e Tyne, mbasi pothuej të gjithë u vranë e u pushkatuen…I vetmi shperblim i yni ndaj Tyne ishte kur ishim në Shpellë me u thanë: Ju ruejtë Zoti Ju, dhe ke keni tek shtëpija, ndersa, kur ishim në hetuesi: ‘nuk i njohim!’….E Lena, ishte edhe nuse e re…Asaj i ka le edhe vajza në hetuesi…”

Nuk ishin pak nga Këto Burrnesha nder Ata Troje…

Nuk ishin pak Shpella që i njohen Këto Burrnesha!

Sot, na vetem, kemi një mundsi per Këto Burrnesha!

Mos me i harrue se t’ jenë jeta veprat e Tyne Heroike!

Melbourne 2013.

Azem Hajdari: Nuk largohem nga Shqiperia!*

by

*Unë jam i ri, do t’i pranoj edhe goditje të tjera, edhe inskenime të tjera, nuk largohem nga Shqipëria. As unë, as fëmija im. Nuk largohem as nga Partia Demokratike. Nuk largohem as nga pikëpamjet e mia antikomuniste. Vetëm një gjë kini parasysh: vazhdoni, vazhdoni radhën./

-Nga fjalimi i z. Azem Hajdari në seancën plenare të 28 shtatorit 1992/

…Unë jam shumë dakord që të mbrohet qytetari i thjeshtë… Por nuk jam aspak dakord që një deputeti t’i mbyllen dyert e ankimit, kur akuza ndaj tij është e pabazuar, e paargumentuar në bazë të legjislacionit që ka sot në dispozicion Republika e Shqipërisë… Problemi është politik dhe thjesht politik… E dija që një ditë do të dilja përpara Parlamentit ose përpara një institucioni tjetër dhe do të diskutohesha.
Pse? Jam i pari. Isha tre muaj kryetar i Partisë Demokratike, ish-kryetar i Lëvizjes Studentore dhe nënkryetar i saj. Domethënë di, dhe njeriu që di duhet të zhduket.

Nuk dua ta fsheh, jam i shqetësuar nga zhvillimi i ngjarjeve të fundit në jetën politike, që çoi deri në kërkimin e heqjes së imunitetit tim, lidhur me një pseudokrim dhe që nuk dihet se ç’situata të reja do të sjellë në ditët që do të vijnë… Nëse një deputet bën një kundërvajtje penale dhe atij i hiqet imuniteti për këtë kundërvajtje, atëherë ne nuk jemi më deputetët e kohës së demokracisë, por deputetë të kohës së Enverit. Kjo do të thotë se ne jemi marioneta, që na i ngre dhe na i ul duart një regjisor dhe që bën me ne si t’i dojë qejfi, pa pyetur as elektoratin dhe as Kushtetutën.

E dyta, lidhet me kokën e turkut, që në këtë rast jam unë. Ju, të nderuar deputetë, e dini si drita e diellit se kjo kundërvajtje penale e inskenuar nuk do ta çojë në dënimin e Azem Hajdarit. …imuniteti i Azem Hajdarit hiqet sot, dhe kjo do të thotë se asnjë në këtë Parlament nuk ka më imunitet.

Sepse nesër, kur ndonjëri prej jush do të bëjë gabim, gabimin tim, duke u përpjekur të thotë të vërtetën ndershmërisht, do t’i hiqet në çast imuniteti. Dëshmitarë të rremë në një vend të varfër gjen plot… Në Shqipëri, Enveri provoi dhe përvoja e tij la një proverb: “Kur punët shkojnë keq në fushën ekonomike, lumi kapërcehet me procese të montuara politike”… Zotërinj deputetë, mos kërkoni koka turku, sepse s’ua ka kush borxh t’i ndërroni kombësinë… Ne deputetet kemi një “të dashur”: ajo është e vërteta. Zgjohuni, zotërinj deputetë, zgjohuni, se “e dashura” u ka ikur nga shtrati.

Azem Hajdari është ai i dhjetorit 1990 dhe nuk luan nga pozicioni i tij i atëhershëm, sikur edhe malet të luajnë nga vendi. Populli e di mirë këtë, mësojeni edhe ju…

Në rast se kjo diktaturë e re, e cila ka ndërmarrë një maratonë, vazhdon në këtë mënyrë, le të jem unë viktima e parë e kësaj diktature. Nuk i kërkoj asnjërit mëshirë. Asnjëherë s’kam për të hequr dorë nga rruga ime për demokraci: jam i ri… Nuk i kam kërkuar dhe nuk i kërkoj askujt post. Po në kohën e diktaturës, kur unë mora vendim që të jepja jetën, fëmijë, familjen dhe me traditat e pasura që ka, unë nuk e dija që ju do më çnderonit, se ky është një çnderim.

Unë jam i ri, do t’i pranoj edhe goditje të tjera, edhe inskenime të tjera, nuk largohem nga Shqipëria. As unë, as fëmija im. Nuk largohem as nga Partia Demokratike. Nuk largohem as nga pikëpamjet e mia antikomuniste. Vetëm një gjë kini parasysh: vazhdoni, vazhdoni radhën.

Populli kësaj radhe le të gjykojë. Në rast se është e mira në favor të drejtësisë, unë për veten time që sot jam gati t’i nënshtrohem kujtdo.
Po e mbyll me një shprehje që e ka thënë Bardhyl Londo: “Në rast se demokracia vjen në këtë mënyrë, mos ardhtë kurrë”. Dhe ju demokracinë po e sillni me shumë dhimbje.(Fjalim ne Parlament, 1992)