The New York Times – Dielli

THE NEW YORK TIMES: E PREMTJA E SHENJTE NE SHQIPERI

May 22, 2017 by dgreca

Nga Aurenc Bebja*, Francë/Në « Bulletin périodique de la presse américaine » gjejmë një shkrim të gazetës prestigjioze, The New York Times, botuar me 8 prill 1939, me titull « E premtja e shenjtë në Shqipëri ».Media e famshme ironizon asokohe në mënyrë mjeshtërore sulmin e padrejtë të Italisë fashiste ndaj Shqipërisë. Për më shumë, do të gjeni në vijim shkrimin e plotë, të sjellë në shqip nga Aurenc Bebja, Blogu « Dars (Klos), Mat – Albania » :« Një tjetër vend i vogël në Evropën Qendrore shlyen krimin e tmerrshëm se është një shtet i vogël. Arsyeja e luftës që ka shpërthyer në Adriatik është krejtësisht e qartë. Shqipëria ka provokuar Italinë. Ajo e ka provokuar atë sepse Italia është e dobët, e vogël dhe pa mbrojtje, viktimë ndaj një egërsire, të cilës bllofi iu zbulua prej dikujt të përmasave të saj.

E frenuar nga Franca, e cila ka refuzuar t’i frikësohet, dhe përballë rritjes së vazhdueshme të Britanisë së Madhe për të pasur përgjegjësi në kontinent, qeveria fashiste e Musolinit ka kërkuar në Shqipëri mundësinë për të provuar se, në fund të fundit, Italia është një vend shumë, shumë i madh, shumë i mrekullueshëm dhe që meriton të rrespektohet.

Italia i ka dhënë provat duke shkatërruar qytete krejtësisht pa mbrojtje, duke i bombarduar nga deti dhe qielli, duke hedhur eksplozivë mbi kokat e njerëzve për fatin e keq se ishin shqiptarë, duke përhapur vdekjen dhe shkatërrimin mbi fshatrat paqësorë – të gjitha këto nën pretekstin e « rivendosjes së rendit », « mbrojtjes së interesave jetike » dhe afirmimit të drejtave territoriale që datojnë 229 vite para lindjes së Krishtit.Kohët e fundit, Gjermania ka pasur triumfet e saj. Dhe tani Italia, gjithashtu, ka diçka për të qenë krenare ! »(Kortezi:Aurenc Bebja-www.darsiani.com)

KUJTESE- 24 VITE TE SHKUARA: NJE LETER E JOSEPH DIOGUARDIT EDITORIT TE GAZETES”THE NEW YORK TIMES”

July 6, 2016 by dgreca

DioGuardi:Ju thoni se se problemi i vetëm është kundërshtimi grek ndaj përdorimit të emrit “Maqedoni” nga vendi i ri. Ky është relativisht problem i vogël. Problem shumë më i madh është të bindet Qeveria Sllave e Maqedonisë që të njoh të drejtat e plota civile dhe politike të popullsisë shqiptare të atij vendi. Kur kjo të arritet, problemi i mbetur i emrit mund të zgjidhet thjesht duke e riemëruar republikën Iliria, emri antik për tokën e shqiptarëve, popullit të parë autoktonë të Ballkanit./….

New York Times EDITORIALI/LETRAT E DIEL, 12 PRILL, 1992/

Popullata Shqiptare/

Letër Redaktorit: “Dy Maqedonitë” (editorial, 5 Prill) shpërfill një çështje kryesore të pazgjidhur në njohjen e një republike të pavarur maqedone, çfarëdo që mund të quhet./

Pothuajse një milion shqiptarë etnik përbëjnë 40 përqind të popullsisë së ish-Republikës Jugosllave të Maqedonisë. Meqë pjesa tjetër prej 60 përqind janë të ndarë në mes të grekëve, bullgarëve, serbëve dhe “muslimanëve,” shqiptarët mund të jenë grupi më i madh etnik në vend.

Ligji i zgjedhjeve i 1990, fatkeqësisht, i ndau zonat zgjedhore në mënyrë që vetëm 23 nga 120 vende në Parlament të jenë për shqiptarët etnikë. Ata gjithashtu mbajnë vetëm 3 nga 22 portfoliot e qeverisë.

Të frustruar nga kjo politikë e nënpërfaqësimit të qëllimshëm, dy partitë shqiptare të Maqedonisë miratuan një platform të përbashkët në Tetovë me datën 21 të dhjetorit të kaluar. Platforma i bëri thirrje Komunitetit Evropian që mos ta njihte pavarësinë maqedonase për shkak të dështimit të qeverisë së saj që të përmbush standardet e Komisionit Evropian mbi të drejtat civile dhe njerëzore për njohje.

Diskriminimi politik gjithashtu ka përgaditur regjistrimin e popullsisë së vitit 1991 në mënyrë që ti numëronte më pak shqiptarë se sa numri i plotë i tyre, ka urdhëruar përdorimin e alfabetit cirilik (shqiptarët përdorin alfabetin romak) dhe ka hedhur poshtë një propozim shqiptar pë deklarimin e statusit të barabartë për të gjithë qytetarët.

Me 11-12 janar, shqiptarët votuan me shumicë dërrmuese që të bëhen krahinë autonome vetëqeverisëse brenda Republikë së re të Maqedonisë. Rezultatet e këtij referendumi janë injoruar nga autoritetet maqedonase.

Ju thoni se se problemi i vetëm është kundërshtimi grek ndaj përdorimit të emrit “Maqedoni” nga vendi i ri. Ky është relativisht problem i vogël. Problem shumë më i madh është të bindet Qeveria Sllave e Maqedonisë që të njoh të drejtat e plota civile dhe politike të popullsisë shqiptare të atij vendi. Kur kjo të arritet, problemi i mbetur i emrit mund të zgjidhet thjesht duke e riemëruar republikën Iliria, emri antik për tokën e shqiptarëve, popullit të parë autoktonë të Ballkanit.

Shkruar nga:

JOSEPH J. DIOGUARDI, President

Liga Qytetare Shqiptaro-Amerikane

Rye, N.Y., 6 Prill, 1992.

* Letren e dergoi per Diellin te perkthyer ne gjuhen shqipe Luan Mazreku, Missouri, USA

“New York Times”: po i vjen fundi krishterimit në Lindjen e Mesme?

August 1, 2015 by dgreca

Të krishterët e Lindjes së Mesme jetojnë “keq”, por “shyqyr që janë”, thoshte para pak ditësh Patriarku latin i Jeruzalemit, Fuad Twal. Sipas tij, kushtet e palestinezëve në Çisjordani, gjithnjë të konsideruara nga më të vështirat e mundshme, janë shumë më të mira në krahasim me sfidat, që përballojnë të krishterët në Siri e në Irak, të shtrënguar të braktisin shtëpitë e vatrën nga i ashtuquajturi Shtet Islamik (Isis).
“A po i vjen fundi krishterimit në Lindjen e Mesme?” pyet atëherë gazeta “New York Times” në numrin e saj të veçantë të së dielës, 26 korrik, titulluar “Hija e vdekjes”. Që në rreshtat e para, ajo vë në dukje historinë e lashtë të fesë së krishterë në ato troje. Pjesa më e madhe e të krishterëve të Irakut e quajnë veten asirë, kaldeas, ose siriakë: emra të ndryshëm për të njëjtën rrënjë etnike, përhapur në mbretëritë mesopotamike ndërmjet lumenjve Tigër dhe Eufrat mijëra vjet para Krishtit. Sipas historianit Euzebi, krishterimi ka mbërritur aty gjatë shekullit të parë pas Krishtit, por tradita tregon se shën Toma Apostull dërgoi Tadeun, një nga hebrenjtë e parë të kthyer në krishterim, për të predikuar Ungjillin në Mesopotami.
Krishterimi u zhvillua në bashkëjetesë paqësore me tradita të tjera fetare, si judaizmi, zoroastrizmi dhe monoteizmi i druzëve, jazidëve e mandejve: të gjitha, bashkësi në konflikt për shkak të ndryshimeve doktrinore, që mbeten edhe sot. Kur trupat e para islamike mbërritën nga gadishulli arabik, gjatë shekullit VII, kalimi nën Islamin u bë, pak a shumë, pa trauma të rënda: të krishterët e Lindjes gëzonin mbrojtjen e myslimanëve. Vërtet që duhej të paguanin taksën për jo islamikët, “jizya”, por atyre u lejohej çka u ndalohej të tjerëve si, të hanin mish derri, ose të pinin alkool. Kështu, fetë e ndryshme u zhvilluan njëra pranë tjetrës për rreth 1500 vjet.
100 vjet më parë, dy fakte shënuan fillimin e periudhës më të gjatë të dhunës kundër të krishterëve: rënia e Perandorisë Otomane dhe Lufta I Botërore. Genocidi i kryer nga xhonturqit, në emër të nacionalizmit e jo të fesë, la në fushën e betejës dy milion armenë, asirë e grekë, shumica të krishterë. Ndër të mbijetuarit, më të arsimuarit emigruan drejt Perëndimit, të tjerët u vendosën në Irak e Siri, të mbrojtur nga diktatorët ushtarakë.
Gjatë një shekulli (1919-2010) numri i të krishterëve në Lindjen e Mesme, në vende si Egjipti, Izraeli, Palestina dhe Jordania, vazhdoi të zvogëlohej: nëse në fillim të krishterët përfaqësonin 14% të popullsisë, tani janë 4% e saj. Edhe në Liban, vendi i vetëm në rajon ku të krishterët kanë akoma një farë pushteti, numri i tyre, gjatë shekullit të fundit, është zvogëluar nga 78 në 34%. Arsyet janë të ndryshme, që nga numri i ulët i lindjeve tek atmosfera e pafavorshme politike e tek kriza ekonomike. Natyrisht, edhe frika bën punën e vet e i detyron njerëzit të ikin, kur shohin rritjen e grupeve ekstremiste e zvogëlimin e vazhdueshëm të bashkësive të krishtera.
Që prej mëse dhjetë vjetësh, ekstremistët i kanë vënë në shënjestër të krishterët e pakicat e tjera, që shihen si emblemë e botës perëndimore. Në Irak, ndërhyrja amerikane i nxiti mijëra vetë të ikin. “Që nga viti 2003, kemi humbur priftërinj, ipeshkvij e mëse 60 kisha të Irakut janë bombarduar”, deklaron kryeipeshkvi kaldeas i Erbilit, imzot Bashar Warda. Me rënien e Sadam Hyseinit, të krishterët janë reduktuar nga mëse një milion e gjysëm në më pak se 500 mijë vetë.
Pranvera arabe s’bëri tjetër, veçse i keqësoi gjërat. Pasi ranë diktatorë si Mubaraku në Egjipt dhe Gedafi në Libi, iu dha fund edhe mbrojtjes së të krishterëve e të pakicave, marrë përsipër prej tyre. Sot, Isis po përpiqet t’i çrrënjosë të krishterët, duke e përmbysur, me forcën e armëve, historinë e lashtë të rajonit, me qëllim që të ligjërojë ndërmarrjen mijëvjeçare të Islamit për të zënë rrënjë në Lindjen e Mesme.
Për herë të parë, e ardhmja e krishterimit në rajon është mëse e pasigurtë. Që nga fillimi i luftës civile në Siri, në vitin 2011, presidenti Bashar al Asad u lejoi të krishterëve të largohen nga vendi. Gati një e treta e tyre, rreth 600 mijë vetë, nuk pati ç’të bënte tjetër, përveçse të ikte nga sytë këmbët. Sipas një studimi Pew (qendër amerikane e pavarur, me studime në fushën shoqërore), të krishterët janë para një persekutimi të pashoq fetar, më i madhi në gjithë historinë. Në pranverën e këtij viti, Këshilli i Sigurimit i OKB-së u mblodh për të diskutuar mbi gjendjen e pakicave fetare në Irak. “Nëse kujtohemi për pakicat vetëm pasi ka filluar genocidi dramatik kundër tyre, kemi dështuar që pa nisur akoma”, pati deklaruar komisari i lartë i OKB-së për të drejtat e njeriut, Zeid Ra’ad al-Hussein.
Sipas gazetës “New York Times”, dy presidentët e fundit të SHBA-ve, evangjelisti konservator, George Bush dhe liberali progresist, Barak Obama, nuk kanë mundur të merren si duhet me çështjen e të krishterëve, nga frika e ndeshjes së qytetërimeve. “Një nga hijet mbi administratën e Bushit është paaftësia për t’u çimentuar me këtë problem, pasojë e drejtpërdrejtë e ndërhyrjes amerikane”, pohon drejtori i “Freedom Project” në Universitetin Georgetown, Timothy Shah.
Kohët e fundit, Shtëpia e Bardhë është kritikuar, pasi duket se nuk e përmend qëllimisht fjalën “i krishterë”. Kur, gjatë dimrit të kaluar, Isis masakroi koptët egjiptianë në Libi, Departamenti i Shtetit iu referua viktimave me termin “qytetarë egjiptianë”. Daniel Philpott, pedagog i shkencave politike në Universitetin Notre Dame, sqaron për gazetën: “Kur hesht për faktin se Isis ka arsye fetare për të vënë në shënjestër pakicat fetare, kujdesi i administratës aktuale duket jashtëzakonisht i tepërt”.
Edhe nëse Isis do të mundej, fati i pakicave fetare në Siri e në Irak do të mbetej i pasigurtë. “Jetojmë këtu, si grup etnik, që prej 6 mijë vjetësh e si të krishterë, që prej 1700 vjetësh – pohon Srrod Maqdasy, anëtar i Parlamentit kurd. Kemi kulturën tonë, gjuhën e traditat. Nëse do të jetonim brenda bashkësive të tjera, e gjithë kjo do të zhdukej në harkun kohor të dy brezave”.
Zgjidhja praktike, sipas disave, do të ishte krijimi i një zone të sigurtë në pllajën e Ninives, pra të një enklave, administruar përjetësisht nga OKB-ja. Për disa të tjerë, bashkëjetesa ndërmjet feve të ndryshme ka përfunduar tashmë. “Nuk ka më kohë për të pritur zgjidhje – thotë atë Emanuel Youkhana, në krye të Christian Aid Program, në veri të Irakut. Vendi është një martesë me zor ndërmjet sunitëve, shiitëve, kurdëve dhe të krishterëve, që nuk shkon aspak mirë. Prandaj, unë, si meshtar, preferoj divorcin”.(RV)

The New York Times: Butrinti, ne listen e vendeve te Europes qe duhen vizituar

January 31, 2015 by dgreca

Butrinti në Shqipëri, është përzgjedhur të jetë njëri nga 12 destinacionet historike për t’u vizituar në Evropë e që shumë kush mund të mos dijë për ekzistimin e disa prej tyre të renditura nga theculturetrip.com.
Qyteti antik i Butrintit u shpall për herë të parë monument kulture më 1948; më 1999 u regjistrua në listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s; më 2003 kompleksi ligatinor, përfshirë dhe pjesën e lagunës dhe zonën bregdetare të Butrintit – Kepin e Stillos – u shpallën Zonë Ramsar dhe Park Kombëtar (Kategoria II e IUNC-it për Kategorinë e Menaxhimit të Zonave të Mbrojtura). Në saje të rëndësisë së tij për të ruajtur trashëgiminë kulturore dhe arkeologjike, Butrinti u bë pjesë e Listës së Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s. Një zonë prej 2900 ha, përfshirë peisazhe me rëndësi kulturore dhe vendosjet arkeologjike, u përfshi në në UNESCO.
Butrinti është një mikrokozmos i historisë së Mesdheut, që prezanton ngritjet dhe uljet e perandorive të mëdha që kanë mbizotëruar në rajon. Sot është një amalgamë e monumenteve që prezantojnë një hapësirë me mbi 2000 vjetë nga tempujt helenikë të shek. 4 para Kr. deri në kalatë osmane të fillimit të shek. 19. Në bazë të mitologjisë klasike, Buthrotum u ndërtua nga mërgimtarët që ikën pasi ra Troja. Me të arritur, djali i Priamit, Helenusi, sakrifikoi një dem, i cili përpëlitej i plagosur dhe ngordhi në breg. Duke e marrë këtë si një shenjë të mbarë, vendi u quajt Buthrotum që do të thotë “dem i plagosur”. Poema epike e Virgjilit, Eneida, rrëfen për Eneun që vizitoi Butrintin gjatë rrugës së tij për në Itali.
Në vitin 228 para Kr., ai ra nën sundimin Romak, dhe në shek. e parë para Kr. u bë pjesë e provincës së Maqedonisë. Jul Cezari ngriti një koloni dhe vendosi veteranët e tij rreth vitit 45 para Kr., ndërsa Augusti dyfishoi madhësinë e qytetit dhe kolonizatorëve Romak. Ndërtesa të reja u ndërtuan përfshirë edhe një akuadukt, banjë romake, disa shtëpi, forumi dhe nimfeu.
Madhësia e qytetit u dyfishua dhe trefishuar deri sa u ndërpre gjatë periudhës së më vonshme të Perandorisë. Sot vendi është i hapur për vizitorët si pjesë e Parkut Kombëtar të Butrintit.
Parku natyror i Butrintit
Parku është i një rëndësie të madhe për konservimin global të biodiversitetit, pasi është siti i 16 specieve të rrezikuara të florës dhe i 14 specieve të rrezikuara të faunës. Zona ligatinore është formuar nga një lagunë tektonike prej 1600 ha, e njohur si Liqeni i Butrintit, e rrethuar nga brigje të pyllëzuara, male, ujë dhe këneta të njelmëta dhe lidhet me ngushticën e Korfuzit nga Kanali i Vivarit. “Liqeni” ka një thellësi mesatare prej 14 m (pika më e thellë 22 m), ndërsa Kanali i Vivarit është deri më 100 m i gjerë.

Mbetjet arkeologjike janë pjesë e pyllit natyror me një ekosistem kompleks, i cili varet nga ujërat afër Liqenit të Butrintit dhe Kanalit të Vivarit që e derdhin liqenin në Detin Jon. Është kombinimi i monumenteve historike dhe i mjedisit natyror ai që e bën Butrintin një vend kaq unik, një peisazh me monumente më të cilin u dashuruan Vizitorët e Mëdhenj të shekujve 18 dhe 19. Zona e Butrintit mban 16 specie në zhdukje të florës përfshirë këtu Agrimonia eupatoria, Capparis spinosa dhe Laurus nobilis.

Zona gjithashtu mban 12 specie të rralla si Alkan corcyrensis SE , Limonium anfracium dhe 4 lloje speciesh të jo mjat të njohura si Scobiosa epirota. Parku strehon specie globaisht të rrezikuara (dy në rrezik kritik, dy në rrezik dhe dhjetë të cënuara) te tilla si Rhinolophus dhe Myotis.
Butrinti strehon 17% të specieve të Shqipërisë, parku është veçanërisht mbreslënës për amibët, zvarranikët, zogjtë dhe gjitarët e tij (përfshirë ujkun) dhe është vendi i vetëm në Shqipëri që strehon bretkosën Epirote, breshkën e familjes Testudinidae, boan e rërës dhe zhapikun Ballkanik të mureve.
Gjiri i Butrintit dhe Këneta e Vrinës janë vende të rëndësishëm të ushqimit dhe folenizimit të shpendëve. Gjatë dimrit tufa lejlekësh përdorin ujërat e cekëta, duke përfshirë European curleë, qyrylikun këmbëqirizë, gjelezën pikaloshe, zogun e rërës etj. Në vitin 2003 u regjistrua si zonë Ligatinore Ramsari me rëndësi ndërkombëtare.
Krishtërimi i Hershëm në Butrint Nga shekulli 5 pas er. së re, krishtërimi po lulëzonte në Butrint dhe qyteti kishte peshkopin e tij. Baptisteri u ndërtua në çerekun e dytë të shek. 6 pas er. së re dhe mund të ketë qenë punë e artizanëve lokale, të cilët janë bazuar te Nikopoli aty pranë. Ai u zbulua më 1928 nga Misioni Arkeologjik Italian. Është baptisteri i dytë më i madh në Perandorinë Romake, kurse më i madhi ndodhet në Aja Sofia, Stamboll. Të gjitha aspektet e arkitekturës dhe të dekorimit (si dyshemeja me mozaik) e baptisterit është simbolikë e ritit të pagëzimit, me burimin në anën e tij të largët që përfaqëson burimin e jetës së përjetshme.
Mozaiku i jashtëzakonshëm shumëngjyrësh i dyshemesë së Baptisterit të Butrintit, është një nga mozaikët më të kompletuar dhe më kompleks të të gjithë baptisterëve të asaj periudhe. Dizajni i përgjithshëm i dyshemesë konsiston në shtatë unaza, të cilat rrethojnë vendin e pagëzimit që ndodhet në qendër, duke e rritur numrin në tetë – numri kristian për shpëtim dhe përjetësi. Vëmendja e vizitorëve që kalojnë pragun e hyrjes kryesore, tërhiqet nga dy pallonj në një hardhi që rritet në një vazo të madhe. Pallonjtë simbolizojnë parajsën dhe pavdekshmërinë; vazoja dhe rrushi, Eukarsinë dhe gjakun e Krishtit. Në periudhën mesjetare ndërtesa u modifikua me diga guri dhe një apsidë gjysëm-rrethore; një dysheme me pllaka guri u vendos mbi mozaik. Në vende të tjera në qytet deri më tani janë gjetur tetë kisha, më domethënësja është e vendosur në fushë përballë kanalit të Vivarit.
Butrinti i Hershëm Modern – Kalaja Venedikase
Kalaja u ndërtua në shekullin 14 nga Venedikasit në majën e kodrës, në anën perëndimore të pllajës së gjerë të akropolit antik. Ndërtesa e mëparshme mesjetare e Butrintit – Kalaja e Akropolit – është gjerësisht një rikonstruksion i viteve 1930: një kullë e rëndësishme brenda një rrethimi pentagonal, me mure mbrojtëse me frëngji. Gjithsesi, fragmentet e fortesës së mëparshme janë të dukshme në një skicë të bërë nga Eduart Lear më 1857 po ashtu edhe nga fotografitë e marra nga arkeologu Italian Luigi Maria Ugolini në vitet 1920 dhe 1930: të dyja kombinohen për të transmetuar formën e vertetë të fuqishme të kalasë, me kullat e larta dhe oborret fqinje.
Kalaja të ofron një pamje të qartë të ngushticës së Korfuzit dhe kanalit të Vivarit. Ndërtesat më të hershme u pastruan për t’i lënë vendin kalasë së re, e cila nisi me një fortifikim rrethues me kulla vrojtimi dhe me vetëm njëkullë të brendshme me dy kate. Një kullë e dytë (e njohur vetëm nga të dhënat e Ugolinit) u shtua më vonë brenda rrethimit mbrojtës: ndoshta ishte banesa e rojtarit. Në vitet 1930, italianët e ktheun atë në banesë për arkeologët që punonin në sit, si dhe në një muze të vogël. Muzeu i Butrintit, i vendosur brenda kështjellës së rikonstruktuar të kodrës së akropolit, me rrethimet moderne dhe elegante u rinovua dhe u rihap më 2005 për të shfaqur historinë e pasur dhe komplekse të kësaj treve. Muzeu e përshkruan historinë e Butrintit si një mikrokozmos të historisë mesdhetare, të lidhur ngushtë me pozicionimin e tij, një mikrorajon lagunor, me ilustrime me vlerë që paraqesin banesa të rikonstruktuara me urdhra të posacëm, si dhe me materiale të rëndësishme të arkivës.

Testi grek i Evropës

January 31, 2015 by dgreca

Nga Paul Krugman/
Gjatë 5 viteve, që kanë kaluar që prej fillimit të krizës në eurozonë, të menduarit qartë ka qenë dukshëm me pakicë. Por tani kjo paqartësi, duhet të marrë fund. Ngjarjet e fundit në Greqi, përbëjnë një sfidë themelore për Evropën: A do të mundë ajo të lërë pas mitet e së shkuarës dhe moralizimet bajate e të merret me realitetin, në një mënyrë që respekton vlerat kryesore të kontinentit? Nëse jo, i tërë projekti evropian-përpjekja për të ndërtuar paqen dhe demokracinë, përmes prosperitetit të përbashkët-do të vuajnë pasojat e një goditje të tmerrshme, ndoshta fatale.
Megjithatë, e vërteta është se pjesa më e madhe e madhe e parave të huazuara ndaj Greqisë, është përdorur thjesht për të paguar interesat dhe principalin mbi borxhin. Në fakt, gjatë dy viteve të fundit, shumica e të gjitha parave që iu dhanë Greqisë, u ricikluar në këtë mënyrë: qeveria greke po merr më shumë të ardhura, sesa ajo shpenzon në gjëra të tjera përveç interesit, si dhe dorëzimin e fondeve shtesë ndaj kreditorëve.
Ose për t’i thjeshtëzuar disi gjërat, ju mund të mendoni që politika evropiane përfshin një ndihmë, jo ndaj Greqisë, por ndaj bankave të vendeve kreditore, me qeverinë greke që thjesht vepron si ndërmjetës – e me publikun grek, që ka përjetuar një rënie katastrofike përsa i përket standardeve të nevojshme të jetesës dhe që i kërkohet të bëjë sakrifica të mëtejshme, në mënyrë që ai gjithashtu të mund të kontribuojë me fonde për këtë shpëtim.
Një mënyrë për të menduar mbi kërkesat e qeverisë së sapozgjedhur greke, është se ajo kërkon një reduktim të madhësisë së atij kontributi. Askush nuk po thotë, që Greqia të shpenzojë më shumë sesa ajo përfiton. Të gjitha opsionet që mund të jenë në tryezë, do të kenë kaluar me më pak interes, ndërsa më shumë vëmendje do të kenë gjëra të tilla si kujdesi shëndetësor dhe ndihma ndaj të varfërve.
Të vepruarit në këtë mënyrë, do të ketë efektin anësor të reduktimit në një masë të madhe të normës prej 25 përqind të papunësisë në Greqi. Por a nuk ka Greqia një detyrim për të paguar borxhet, për të cilat qeveria e vet u ngrit kundër? Këtu vijmë tek çështja e moralizimit. Është e vërtetë, që Greqia (ose më saktë qeveria e qendrës së djathtë që qeverisi vendin në vitet 2004-2009) mori vullnetarisht borxhe në shuma të mëdha. Por është po aq e vërtetë, që bankat në Gjermani dhe gjetkë, ia huazuan vullnetarisht Greqisë të gjitha paratë.
Zakonisht çdokush duhet të priste që të dyja palët të paguanin nga një çmim për gabimet e ndërsjellta. Por ndërsa huadhënësit private u ndihmuan gjerësisht (përkundër një “reduktimi” ndaj pretendimeve të tyre fillestare në vitin 2012), nga Greqia pritet që të mbajë premtimin dhe të paguajë një më një.
Tani, e vërteta është se askush nuk e beson se Greqia, mund të paguajë plotësisht borxhin. Pra, përse nuk e njohin këtë realitet dhe të reduktojnë pagesat në një nivel, që nuk imponon vuajtje të pafundme? A kemi të bëjmë thjesht me qëllimiin, për ta bërë Greqinë një shembull për të gjithë huamarrësit e tjerë? Nëse po, si përputhet kjo praktikë me vlerat e asaj që është menduar të jetë një organizatë e kombeve sovrane dhe demokratike?
Çështja e vlerave, bëhet edhe më e mprehtë kur analizojmë përse kreditorët e Greqisë kanë ende pushtet. Nëse do të ishte vetëm një çështje e financave të qeverisë, Greqia mundet thjesht të shpallte falimentimin. Vërtet kjo do të zhdukte mundësinë e marrjes së kredive të reja, por gjithashtu do të ndalte pagimin e borxheve ekzistuese, dhe situata e likuiditetit të saj në fakt do të përmirësohej.
Gjithësesi, problemi për Greqinë qëndron tek brishtësia e bankave të saj, të cilat aktualisht (si të gjitha bankat në eurozonë) kanë qasje për të marrë kredi nga Banka Qëndrore Evropiane.
Ndërprerja e kredive do të bënte që sistemi bankar grek të shkërmoqej i gjithi, duke marrë nën vete shumë banka të mëdha. Për sa kohë që Greqia qëndron në euro, atëherë vendi ka nevojë për vullnetin e mirë të bankës qendrore, që nga ana e saj varet nga qëndrimi i Gjermanisë dhe vendeve të tjera kreditore.
Por mendoni se çfarë luhet në negociatat mbi borxhin. A është e përgatitur realisht Gjermania për t’i thënë një demokracie homologe evropiane: “Paguaj, përndryshe do të shkatërroj sistemin tënd bankar!?”
Dhe mendoni pak, se çfarë do të ndodhte nëse qeveria e re greke-që në fund të fundit u zgjodh nga shumica e popullit, falë premtimit për t’i dhënë fund kursimit-refuzon të paguajë? Në këtë mënyrë, gjithçka bëhet shumë e lehtë: një dalje e dhunshme e Greqisë nga euro, me pasoja potencialisht shkatërrimtare ekonomike dhe politike për mbarë Evropën.
Objektivisht, të zgjidhësh një situatë të tillë nuk duket të jetë shumë e vështirë. Edhe pse askush nuk e di, Greqia ka bërë realisht një përparim të madh vitet e fundit, duke rifituar konkurrueshmërinë, ndërsa pagat dhe shpenzimet kanë rënë në mënyrë dramatike. Kështu që në këtë pikë, kursimi është gjëja kryesore që e mban të gjunjëzuar ekonominë. Pra, ajo çfarë është e nevojshme është e thjeshtë: Lejoheni Greqinë të bëjë hapa të vogla, por gjithësesi me teprica pozitive, të cilat do të lehtësojnë vuajtjet greke. Lëreni qeverinë e re ta përvetësojë këtë sukses, duke ç’aktivizuar në këtë mënyrë forcat anti-demokratike që presin tek pragu.
Ndërkohë, kostoja për taksapaguesit ndaj kreditorëve-të cilët gjithësesi nuk do të marrin vlerën e plotë të borxhit-do të ishte minimale. Bërja e gjësë së duhur, megjithatë do të kërkojë nga evropianët e tjerë, në veçanti gjermanët, të braktisin mitet e vetë-shërbesës dhe të zëvendësojnë moralizimet me analizat logjike. A mund ta bëjnë ata këtë? Këtë do e shohim së shpejti.