Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

111 VJETORI I NANËS SONË SHQIPTARE

by

“Nuk mund të jetë popull i vogël ai që ka dhanë një Nanë kaq të Madhe.”                                                                                                                                                       Kardinali Paskal

Punue nga:

Daniel GAZULLI e Fritz RADOVANI

Melbourne, 26 Gusht 2021

E shihni këte Portret të qeshun e të lumnueshëm?

E dini ku asht le Nana Jonë Fisnike?

– Këtu, zotni mësues! Këtu! – nxitohet Kelmendi i vogël tue ndalë gishtin e njomë në hartë, diku në Veri të Shqipnisë.   

– Pak ma andej.., edhe pak ma andej.., edhe pak, se edhe aty asht Toka jonë Shqiptare. E shikon aty ku  lexohet Shkupi? Aty asht le Nanë Tereza!

Mandej mësuesi, si tretet për një çast në mendime, u drejtohet rishtas vocrrakëve:

– Aty asht Toka jonë. Pikërisht aty u le dhe luftoi për Atdhe Leka i Madh, Aleksandri i Maqedonisë. Ishte i biri i mbretit Iliro – Shqiptar, Filipi II dhe i Olimbisë, një princeshës Ilire, e bija e mbretit të Epirit – Neoptolemi I.Leka i Madh asht Ilir, si Katrioti, Fishta, si Nana, si ti e unë.

Ajo tokë Shqiptare, që sot thirret Maqedoni, në veri kufizohet prap me një tjetër tokë Shqiptare, Dardania, që edhe ajo mbas pushtimit nga sllavët u quejt Kosova. Aty gjendet Prizreni prej nga shkuen në Shkup familja Bojaxhiu. Gonxhja e vogel, asht lé me 26 Gusht 1910 në Shkup, prej prindëve Kolë e Drande Bojaxhiu, nga Prizreni. Kur ishte vajzë shumë e re shpëton përmrekulli nga sëmundja e tuberkulozit, që aso kohe fshinte njerëzimin nga faqja e dheut.

Për Gonxhen e re ai asht momenti vendimtar i gjithë jetës së Saj, kur Ajo i përkushtohet “mjerimit” material të njerzimit, skamjes, vuejtjes, sëmundjeve shfarosëse, e asaj ma të randës nga të gjitha këto në mbarë botën: Përbuzjes së këtyne miljona viktimave njerëzore nga njeriu! Nga Shkupi i Shqipnisë, me 13 Tetor 1928, Ajo shkëputët si meteor, kalon nëpër Kroaci, Austri, Zvicërr, Francë e përfundon në një kuvend Motrash në Dublin të Irlandës. Por “Tereza e Krishtit fëmijë” nuk ndalohet ma, Ajo vazhdon udhtimin e Saj rreth planetit  tue u ndalë në  një prej “mbretnive të vorfnisë”, pranë botës së panjohun të Indisë ku, shpati i Himalajave bie poshtë e pushon i zhytun në një skamje të dhimbëshme e gropë sëmundjesh të mënershme ngjitëse për njerëzimin. Në atë humnerë të shfarosjes së njeriut  ndalet Ajo! Nana e njihte përbuzjen, shtypjen dhe dëbimin nga njeriu i pashpirtë qysh fëmijë, kur populli i Saj ishte nën sundim të shkajut aqsa, tue folë për ato mizori sllave mbi shqiptarë, At Gjergj Fishta thonte se; “ …. edhe vetë historia ka t’keq e turp me i përmendë e me i rreshtue ndër fletët e veta”. (Kanibalizmi sllav, HD, 1, 1913.). Po përbuzja nuk e kishte prekë zemren e saj, përkundrazi, në Te ajo kishte mbjellë një dashuni që do të rrezatone në mbarë botën. Bengal e Kalkuta janë qendrat e Misjonarës së panjohun. Në vitin 1948 arrin me bindë Papën Piu XII, se Motra e Loretos, ka zgjedhe një rrugë shumë ma të vështirë se ajo që njihej ndër kuvendet e Europës dhe të shumë shtetëve të zhvillueme. Kështu, Ajo, në vitin 1949 bahet shtetase Indjane dhe formon Kongregatën “Misioni i Dashnisë”, që u miratue edhe nga Vatikani, tue fillue rrugën e vështirë, të panjohun e plot të paprituna, por me bindje të patundun në qellimin e madh për të cilin gati askush nuk i besonte!

Ajo deklaron: “Vorfnia për né asht Liri, nuk asht turp as ndëshkim…!”

Piksynimi i Saj asht pikërisht ai, që At Mëshkalla shkruen në vitin 1942: “Kisha kërkon vetëm të drejtën me shpallë lirisht mësimet e Ungjillit dhe me theksue detyrën e ndërgjegjes me rrokë Fenë e Krishtit”. Poaty, vazhdon: “ … zelli për Fé, si çdo gja tjetër e mirë, mundët me u largue prej qellimit të Shénjtë, tue u teprue. Atëherë bahet fanatizëm”. Thotë apo e ka thanë? Jo më kot përdora të tashmen “thotë”. Se ai e “thotë” për dje, për sot e për nesër. Ta marrin mirë vesht shqiptarët, pavarësisht të ç’besimi janë! Pse kemi shumë nevojë ta kuptojmë këte. Kemi shumë nevojë. Po Ajo, e Madhja Nanë, e kishte kuptue qysh para se të merrte “udhën e Indit”. Prandaj edhe  “muslimanve u lexonte Kuranin, Induve u jepte uji nga Gange, e katolikët i kungonte”. Ja edhe fjalët e Saj të vlefëshme si kurrë për sot, por edhe për gjithmonë: “E kam thanë gjithmonë se duhet të ndihmojmë një indù të bahet një indù ma i mirë, një musliman të bahet një musliman ma i mirë dhe një katolik të bahet një katolik ma i mirë”.

Ma të vorfënit e ma të vorfënve, që Ajo i mori nën mbrojtje, nuk ishin katolikë, siç thonë disa mendjeshkurtë, po indù, muslimanë, protestanë e gjithëfarë besimesh e kombësishë, që mblodhi streha e Saj, se i tillë ishte brumi me të cilin Ajo arriti me gatue dashuninë për njeriun, pa kurrëfarë dallimi mjeran apo rracor.

A nuk kishte ndodhë po kështu gjysë shekulli para saj me të madhin At Fishta, që në shkollat e tij kishte nxanës nga të gjitha besimet dhe krahinat e Shqipnisë së zhytun në errësinën e padijes otomane? Shumëkujt, pikërisht ndër ne, vllaznit e bijtë e Saj, shpirti edhe i birret tue nda në parcela ata që vetë Zoti i fali një: SHQIPTARË.

Ajo asht shumë e sigurtë se do të mërrijë me u kuptue një ditë nga gjithë bota për këte vëpër që ka ndërmarrë për të mirën e njeriut, dhe koha provoi se vëndosmenia e Saj lidhej me diçka ma shumë se “pasunia” materiale e njeriut. Ndër të parët njerëz që arrijtën me kuptue Nanë Terezën ishte Xhon Kenedy, të cilit Ajo i kërkoi me e ndihmue me ardhë në Shqipni, për me takue Nanën e motrën e vet, mbasi rregjimi komunist nuk e lejonte me shkelë në Atdhe. Presidenti Kenedi i siguron Nanë Terezës se mbrenda 24 orëve mund të urdhënohet Tirana për me hy Ajo, por, “për Ju unë, nuk e këshilloj këtë veprim…” dhe, Nanë Tereza tërhiqet dhe nuk vjen në Atdhe.

Ata e mohuen dhe ka që vazhdojnë edhe sot rrugën e tyne, pse Ajo, siç ka me u ngja brezave të ardhëshme do t’i duket porsi legjendë, Ajo imcakja dhe e Madhja si askush në shekull të Saj, se kishte arrijtë me dashuninë dhe fjalën e Zotit të bahej Mësuese e 7 500 fëmijëve në 60 shkolla, mjeke e 960 000 të sëmuetëve në 213 dispanseri, shërbëtore e 47 000 viktimave të lebrozës në 54 klinika, kujdestare e 400 pleqëve të braktisun, Nanë e Vertetë e 160 fëmijëve jetimë a të mohuem nga të katër anët.  

Asht ajo kohë kur India e largët e vlerëson Nanë Terezën ma shumë se Shqipnia. Vetë Nehru, i jep shpërblimin “Padna Shri”, në emen të qeverisë.

Mahatma Gandi u thotë gazetarëve për Nanë Terezen:

“Trendafili nuk ka nëvojë të predikojë, aroma asht predikimi i tij..”

Dhe, njenimbastjetrit, vazhdojnë vlersimet: Po në 1962, Filipinet, Tanzania, dhe pason Australia; Melbourne, Angli, Amerikë, Romë, prap New York, hapën institucionet e reja në Bangladesh, Los Anxheles, e deri në Vietnam në vitin 1975.

Në vitin 1976 në Indi, ka 66 shtëpi që administrohen nga Nanë Tereza, dhe 34 tjera jashta Indisë, ku Motrat dhe gjithë personeli i sherbimit kalon shifren 1350 vetë. Spitalet, shkollat dhe qendrat e mjekimit ku janë përfshi edhe strehimoret, arrijnë në 729. Ndërsa shifra e njerëzve që mjekohet ndër ato qendra apo strehohet ndër jetimore, të sëmutë me gërbulë etj.., kalojnë shifrën 6 miljon vetë. Me datën 22 Gusht 1968 u hap Kuvendi i Parë i Misionarëve të Bamirësisë edhe në Evropë. Shtëpia ishte një kësollë me çati llamarine.., shkruen, Franca Zambonini.

Në vitin 1979, me datën 10 Dhjetor, Nanë Tereza asht e pranishme në Oslo, ku, merr çmimin “Nobel” për Paqë… Aty, Ajo, kërkon korrigjimin e dokumentit, tue deklarue: “Nga gjaku dhe prejardhja jam Shqiptare, kam shtetësi Indjane, jam murgeshë Katolike. Nga primja i përkas gjithë Botës. Në zemër i përkas plotësisht Zemrës së Jezusit!”.

Në sallë i drejtohet Mbretit Olaf V: “Po përsëris, Madhni, aborti asht një vrasje!”

Dhe pak ditë ma vonë deklaron: “I mora paret nga duert e lypsit dhe ndjeva në zemër që prej tij kishe marrë ma shumë se çmimin ‘Nobel’…”

Akademia që i dha Çmimin Nobel jo gjithmonë asht dallue për zgjedhje të paqortueshme. A nuk e moren atë çmim edhe nga ata që kishin derdhë gjak të pafajshmish? Vetë themeluesi i këtij çmimi, a nuk ishte pak “nobel” (fisnik) e se pasuninë e pamatë e kishte sigurue me barut për me ndezë luftnat e jo për paqë? Si po ndodh edhe sot ndër ne, kur çmimi “Nderi i Kombit” po u jepet edhe atyne që, si e thamë në fillim, historia “do të ketë keq e turp edhe me i përmendë”. Por, kur iu dha Asaj Çmimi Nobel, Akademia, pa ma të voglin dyshim, pat një ndriçim hyjnor. Mjaft të lexojsh motivaciononi: “per veprën e kryeme në luftën për të mundë vorfninë e mjerimin, që përbajnë edhe një kërcënim për paqën”.

Vorfëninë dhe mjerimin. Jo “edhe një kërcënim për paqen”, por “një kërcënim për paqen”, pa ate “edhe” të panevojshme. E një fyemje për denjitetin njerëzor. Pse i vorfëni, bashkë me mungesën e kafshatës së gojës, mungesën e sherbimit mjeksor, të shkollës për fëmijtë, humb, s’do mend, edhe denjitetin.

Ajo, imcakja, e Madhja, Nana jonë, e desht Njeriun NJERI ME DENJITET, të barabartë para Zotit e në mes gjithë anëtarëve të tjerë që formojnë atë që na e quejmë “Shoqni Njerëzore”. Po a asht ajo vërtetë “njerëzore” nëse nuk mposhtim, ma së pari, vorfëninë e mjerimin?

Janë shtetet që tashti kërkojnë praninë e Motrave të Saja, me “Sarin e Bardhë me vija ngjyrë qielli dhe të ngjeshun për parzëm Kryqin”, tue fillue nga Gjermania, Spanja, Kili, Belgjika, Etiopia, Argjentina, Guinea, Franca, Kolumbia, Japonia, Korea Jugut, Bolivi dhe Gjermania Lindore. Në atë muej që ishte Papë Pali II, në vitin 1980, Ai takohet me Nanë Terezen, dhe Motrat e Saja, ndërsa, “Misionarët e Dashnisë”, janë në Milano, Primavalle të Romës, Napoli, Bari, Raguzë, Kalabri etj.

Papa Gjon Pali II, me plot gojë mund të quhet se asht ndër Ata pak njerëz që arrijtën me kuptue Shejtninë e Nanë Terezes, qysh ku Ajo ishte në mes njerëzve në këte Botë, pikërisht kur, Ajo me duert e Saja, mjekon lebrozët, të gerbulunit, të sëmutët me SIDA në qendrat “Gift of Love”, ku, “Dashnia asht me të vërtetë një dhuratë”, pikërisht aty ku, tue dhanë Shpirt, mes atyne vuejtjeve dhe dhimbjeve të papërshkrueshme, ku nuk ndigjohet asgja tjetër veç ofshamjes, Papa Gjon Pali II, kur vizitoi Shtëpinë Nirmal Hriday në Kalkuta, tha:

“Kjo ishte dita ma e gëzueshme e gjithë jetës seme!…” (4 Shkurt 1986). Një gazetar pyeti Papën Gjon Pali II: “Si mund të flasë Kisha, në gjuhën kristjane evangjelike në Liban…?”…Ishte ajo kohë kur armët aty nuk pushonin për asnjë çast…

Papa përgjegjet: “E di Nanë Tereza, që shkon në Liban për atë punë, e di edhe pa studjue shumë libra. E di pse kjo, i përket Shpirtit të saj, gjenisë së saj, Zemrës së saj…”

Për 24 orë, sa Nanë Tereza ven kambën në Liban, shpallët armëpushim…

Në vitin 1980 asht “Qytetare Nderi” e Shkupit…

Në vitin 1988, Ajo hapë një Shtëpi edhe mbrenda rrethimit të Vatikanit.

Depërton në Moskë në 1987, në Çeki, Kamboxhia dhe Emni i Saj, tashma, ka pushtue pothuej gjithë skutat e globit njerëzor…

Në vitin 1989, ma në fund, vjen edhe në Shqipni.., ku, Ajo zbaton porosinë e Krishtit: “Duejni anmikun tuej…!” Nanë Tereza ndezi edhe një qiri mbi vorrin e diktatorit ateist…

Mbas vitit 1989 Nanë Tereza ka disa probleme të randa shëndetsore, por dëshira e Saj për të çue deri në fund Misionin e Madh, nuk e len me u terhjekë nga vështirsitë që i janë krijue nga shëndeti dhe, sigurisht, edhe nga mosha. Në vitin 1991 Ajo vjen prap në Atdhe, por këte herë me pikësynime të tjera…Shqipnia, ndër të fundit shtete socialiste, asht e detyrueme me e pritë në “Pallatin e Sportit” në Shkoder, i cili, posa fillon me u rikthye në thëmelet e para të Katedrales së dhunueme më 1967… Shqipnia asht vendi ku “Muri i Berlinit” s’ kishte ra ende!

Ardhja e Nanë Terezes në Atë Kishë të shkatrrueme dukej sikur një prej veprave të artit, kur Jezu Krishti, me kamxhik në dorë, po dëbonte tregtarët nga Tempulli i këthyem në treg…Por jo, Nanë Tereza vjen me Rruzaret e Zojës në duert e Saja të Bekueme dhe asht Ajo, që dëboi njëherë e përgjithmonë nga zemra e Popullit Shqiptar ateistët e mallkuem të doktrinës rrënuese të Shekullit XX, jo vetëm në Shqipni, po në gjithë Evropën Lindore… E, deri larg në brigjet e tokave të akullta siberiane… Marksizëm – Lenizmi dështoi në gjithë Botën…Feja filloi shpejtë ripërtrimjen e Saj në gjithë shtetet komuniste, tashti të lira e demokratike.

Data e paharrueshme historike e pranverës së shumëpritun nga gjithë Shqiptarët, me 25 Maji 1993, shënon në kujtesën tonë historike ato çaste të paharrueshme, kur në Katedralën e Shkodres, tashma të rindërtueme, erdhi Papa Gjon Pali II, dhe bashkë me Té asht edhe Ajo, që tashma gjithë Bota e quen “Shqiptaria e Madhe, Nanë Tereza”, për të cilën, Papa tha:

“Ju falnderoj sot në emnin e Kishës Katolike, për këte Bijë të Tokës Suej dhe të Popullit Tuej…”

E, shka mundesh me i shtue kësaj frazë..?

Ja, pra, në pak rreshta kush ishte Nanë Tereza e Kalkutës…

Edhe pse, Shqipnia u rikëthehët trazimeve më 1997, Ajo me ngulm kërkon Paqë… Me forcë thërret ndalimin e armëve dhe shkrepjet e tyne barbare… “…Ju lus, mos i shkaktoni njenitjetrit ma shumë vuejtje…!”

 Sa domethanëse asht kjo fjali.., sikur do me na kujtue: “A nuk ju dalin boll ato vuejtje që keni kalue..,po kërkoni edhe ma shumë…?”. Megjithate, Shqipnia vazhdon rrugën e saj drejtë pushkës e vrasjeve, drejt armëve e djegëjes së njeriut në zjarr, në rrugët e zharrituna të Vlonës.., sepse, komunistët nuk njohin demokraci…Janë ata që ishin edhe para vitëve 1989 – 90, janë ata që drejtonte Ramiz Alia nga Presidenca me datë 2 Prill 1991, po nuk duhet të harrojmë kurrë, se janë edhe bijtë e atyne, që kështu kanë veprue edhe në 1944, kur erdhën në pushtet, tue brohoritë: “Me gjak…Me gjak…!” dhe me të vertetë “me gjak.., e me plumba … Po kërkojnë me mbajtë pushtetin…!”

Dikush sot (tue qenë shqiptarë) thotë, se shtatoren e Nanës të mos e vendosim këtu apo aty, jo jo, diku ma andej, ma në anë, ma … e, dikush thotë: “Për turpin e tyne..!” –  Jo, jo pra, kjo asht edhe për “turpin tonë”. Po Nana e Madhe vazhdon të lutët: “O Zot, hiqja mallkimin Tand Shqipnisë!..”

Mjeku thonte për Nanë Terezen:

“Mendoj se zemren ia kanë damtue dhimbjet dhe shqetësimet  që Ajo ndien për tjerët…”...E, kush janë “të tjerët..”? Një pjesë janë bashatdhetarët e Saj… Ndërsa, shumica, – janë pikërisht, Ata që, tue kenë në mjerim, vuejtje, dhimbje…por tue ndje veten në duert e Nanë Terezes, janë “të lumtun”.., kur shohin vetën nën Sarin me vija ngjyrë qielli…Po, nën Sarin që sot valvitët rretherrotull globit tokësor…

Vepra e Nanë Terezes asht e pavdekshme, këte e tregon vazhdimsia e saj.

Sot janë 759 shtëpi të hapuna për ma të vorfnit e të vorfënve, ku shërbejnë mbi 5000 motra, tue mos harrue se edhe afro 1000 të tjera janë në prëgatitje për këte mision.

E nuk janë aq pak sa kujtojmë na, Ata që besojnë tek Mbrekullia e Nanë Terezes, .., po janë miljona njerëz të mjeruem, që kanë provue dhe provojnë çdo ditë lumninë e lutjes së Saj!…

Po cili në botë nuk u mrekullue prej mrekullive që Nana i bani në të gjallë: kur ndali luftën me tërheqë të plagosunit, kur iu përkulen e i puthen dorën ma të fuqishmit e botës – të të gjitha besimeve e të të gjithë sistemeve? Pse Ajo ISHTE. Pse Ajo ASHT e Ajo DO TË JETË.

Papa Gjon Pali II ka thanë: “Nanë Tereza asht grueja që i dha trajtë Shekullit XX.”

Ronald Regan: “Kishte fjalët në përputhje të plotë me jetën, diçka vërtetë e rrallë në botën e sotme.”

Mark Krasniqi: “Simbol i traditës sonë”.

Helmut Kohl: “Shembull i mirësisë së humanizmit njerzor.”

Indira Gandi: “Me u takue me Te, domethanë me ndje pushtetin e butsisë, forcën e dashnisë.”

Bill Klinton: “Nanë Tereza, ishte e para Ajo që më bani me e dashtë kombin Shqiptar. Dhe tashti ndjehem shumë krenar që plotësova një detyrë morale ndaj Saj dhe ndaj vlerave të lirisë”.

Toni Bler: “Shpirti i Saj do të rrnojë si frymzim për të gjithë ne!”

Martin Camaj: “Legjendë e gjallë. Luftare kundër mjerimit njerëzor”

Shqiptarët, po të çelin sytë e shpirtit, kanë kah me shtegtue: Udhën tonë e ka ndriçue përjetësisht AJO me dritë prej bebëzes së një Zemre të Madhe, që ka vend për Shqiptarë sa janë në mbarë njerëzimin pse, Ajo ishte, asht e do të mbesë në shekuj të shekujve NANA JONË E LUMNUESHME. Ajo ndërroi vërtetë jetë një ditë të largtë gushti, por nuk vdiq. Nana rron e do të rrojë në qenjen e në veprën e saj hyjnore.

Nana së shpejti mbush 111 vjet.

Mandej do të mbush dyqindë, njëmijë, dymijë …Pafundësisht!

Gusht, 2010.

            Melbourne, 26 Gusht 2021.

“Memorandumi i Greçes” drejtuar Stambollit dhe lëshimet që përfituan shqiptaret nga qeveria Xhonturke me marrëveshjen e Gushtit 1911

by

Dr. Paulin Marku

Gjendja e shqiptarëve në pranverë të vitit 1911

Çështja shqiptare zë një vend të veçantë në trajtimin e ngjarjeve historike gjatë sundimit të Perandorisë Otomane ne viset shqiptare. Problemet ishin te ndryshme, të cilat u shoqëruan me diskutime, debate dhe beteja të ndryshme gjate sundimit shekullor. Po ashtu, debatet parlamentare në Stamboll ndaj çështjes shqiptare ishin bërë të udhës midis kabinetit qeverisës xhonturk dhe përfaqësuesve të opozitës shqiptare. Debatet ishin te shumta dhe ato shpesh shoqëroheshin me protesta dhe rebelime te shqiptareve kundër autoriteteve osmane. Kryengritjet nuk munguan gjate mandatit te pare te qeverisjes se Turqve te Rinj, ato përkeqësoheshin në rastet kur reformat shkonin kundër interesave të shqiptarëve apo implementimi i tyre kryhej forcërisht në viset shqiptare.

Në pranverë të vitit 1911, shqiptarët i kundërshtuan urdhrat e Portës së Lartë. Ata u ngritën kundër autoriteteve vendore nëpërmjet formave te ndryshme si, duke iu drejtuar diplomateve te huaj, kundërshtonin autoritet lokale dhe me protesta e rebelime sporadike.  Në një hark kohor të shkurtër, ne krahinën e Mbishkodrës, krerë te ndryshëm arritën të organizojnë popullata shqiptare, ku u bashkuan ne ndihme dhe te tjerë atdhetar nga viset shqiptare. Ne këto rrethana, në gjysmën e dytë të marsit 1911 shpërtheu kryengritja anti-xhonturke. Betejat qenë të vazhdueshme dhe të përgjakshme dhe me shumë dëme materiale e ekonomike në sanxhakun e Shkodrës.

Situata e krijuar në pranverë të vitit 1911 në Malësinë e Mbishkodrës ishte e rënduar. Gjendja ekonomike-shoqërore ishin në kushte te vështira. Pasojat që po shkaktonte kryengritja ishin shumë të mëdha, numri i lartë i atyre që humbisni jetën në beteja të drejtpërdrejta me forca osmane vinte e rritej çdo ditë e më shumë, si nga pala shqiptare ashtu dhe në radhët e ushtrisë osmane. Ekonomia e shqiptareve ishte shkatërruar në shume aspekte, si: banesat e tyre ishin të dëmtuara rende, disa prej tyre te djegura dhe shkatërruara jashtë kushteve te banimit; dëmtime në gjënë e gjallë; arat me të korra; djegur pyjet dhe kullosa; si dhe drithërat për t’u ushqyer për vete dhe për dhëntë ishte në rezervat e fundit. Rritja e taksave dhe mos investimi ne zonat Mbishkodrës ishte një tjetër pike e rëndësishme qe shtoi pakenaqesite ne popull dhe nxiti konfliktin me autoritet vendore e lokale.

Përplasjet e shqiptareve me forcat ushtarake Osmane në Malësi të Mbishkodrës në pranverë të vitit 1911

Përleshjet e para të malësorëve me ushtrinë osmane ndodhen me 24 mars 1911 në zonat e Grudës, Kelmendit, Kastratit dhe pastaj ata vijuan të shtriheshin në krahinat e tjera të Malësisë së Madhe. Malësorët e këtyre viseve me në krye krerët Dedë Gjo Luli, Gjekë Marash Gjeloshi Frano Pali, Mehmet Shpendi, Mirash Luca dhe Tom Nika… etj, sulmuan fortifikatën kufitare të Rapshës. Luftimet rezultojnë të kenë qenë shumë të ashpër. Edhe pse humbjet ishin të mëdha nga të dyja palët, shqiptarë nuk u dorëzuan derisa ia arritën qëllimit të marrin qytetësen e Tuzit. Një sukses i jashtëzakonshëm i kryengritës shqiptare finalizohet me 6 prill 1911, kur ata ngritën flamurin Kombëtarë Shqiptarë në majën të Bratilës së Deçiqit. Kjo ishte një arritje shumë e madhe për ta, të cilët mposhtën forcat e shumta ushtarake osmane të pozicionuara për mbrojtjen e fortifikatës së Deçiqit.

Me 9 maj 1911 nëpërmjet një qarkoreje disa ditore, qeveria xhonturke iu kërkoi malësorëve që të heqin dorë nga kryengritja dhe i ftoi ata që të dorëzojnë armët në mënyrë paqësore. Në shpërblim të kësaj marrëveshje qeveria iu premtoi amnisti të plotë brenda pesë ditëve. Nga kjo amnisti përjashtoheshin të gjithë udhëheqësit e kryengritjes. Edhe pse qeveria lëshoi qarkoren disa ditore, ajo nuk priti përfundimin e afatit por ndërhyri në terren me forca të shumta ushtarake. Ekspedita ndëshkimore sulmoi vatrat kryengritëse në zonat e Hotit, Grudës dhe kishën katolike në Traboin, duke djegur dhe shkatërruar çdo gjë. Beteja shumë të ashpra që zgjatën dy ditë e dy net pa ndalim për pikat më të larta të Deçiqit, Traboinin dhe Vojanja-s të Malësisë së Madhe. Këto pika ishin shumë të rëndësishme dhe strategjike për të kontrolluar rrugën Shkodër-Tuz dhe kufirin malazez. Luftimet ishin të ashpra me humbje në njerëz nga të dyja palët, si dhe shumë dëme ekonomike për shqiptarët duke iu shkatërruar shtëpitë, kishat; duke iu djegur pyjet dhe kullotat për bagëtinë, me synimin për të shkatërruar dhe vështirësuar jetën e këtyre banorëve.

Por, përsëri malësorët nuk u binden kërkesave të autoriteteve osmane dhe nuk hoqën dorë nga betejat luftarake me ushtrinë osmane.

Me 11 maj 1911 qeveria xhonturke shpalli një proklamatë më të gjerë, me përmbajtje prej 12 nenesh. Gjithashtu, po atë ditë ajo shpalli rrethimin e vilajetit të Shkodrës me motivacionin se Perandoria Osmane duhet të sigurojë rendin dhe qetësinë publike, të ndëshkim për të gjithë ata rebelë që nuk i binden urdhrave të Stambollit.

Krerët organizator të kryengritjes, Ded Gjo’ Luli, Sokol Baci, Frano Pali, Mehmet Shpendi, Mirash Luca dhe Tom Nika reaguar menjëherë pas këtyre iniciativave të xhonturqve. Ata shkuan dhe takuan konsullit anglez në Cetinë, dhe i shprehen ankesat që kishin ndaj ekspeditës ndëshkimore me në krye Shefqet Turgut Pasha, duke e akuzuar se ndërhyrja e dhunshme ushtarake ishte e padrejte dhe e pajustifikueshme për malësorët. Krerët shqiptarë akuzonin gjeneralin osmane se misioni i tij me urdhër të Stambollit ishte që të bënin të pamundurën për të futur në zgjedhë shqiptarët, duke kryer vrasje, djegie dhe shkatërrim banesash; prishje të kishave, djegie pyjesh dhe kullotash e çdo gjë që kishin. Krerët shqiptarë i kërkuan konsullit britanik që ankesat e tyre të shpërndahet edhe ndër diplomacitë e tjera që ata të njihen me problemet që po përjetojnë shqiptarët .

Në Veri të Shqipërisë, gjatë muajve maj-qershor trupat ushtarake shtoheshin çdo ditë e më me tepër, me synimin që kryengritja të shtypet sa më parë dhe ajo mos të shtrihet në krahinat tjera shqiptare. Edhe pse forcat ushtarake shtoheshin çdo ditë e më shumë, krerët shqiptarë, Luigj Gurakuqi, Hilë Mosi, Ded Gjo Luli, Sokol Baci, etj, vazhdonin të organizonin malësorët në kryengritje duke mos hequr dorë nga kryengritja pa u përmbushur kërkesat e tyre.

Kuvendi i Greçes 1911

Me 12 qershor 1911 u mblodhën udhëheqësit kryengritës nga Hoti, Gruda, Kastrati, Shkreli, Kelmendi, Shoshi dhe Shala për te biseduar dhe për te vendosur rreth qëndrimit të mëtejshëm ndaj Portës se Larte. Ata nuk u ndalën vetëm në bisedime krahinore por e zgjeruan atë kuvendim duke ftuar edhe përfaqësues të tjerë nga zona të ndryshme shqiptare. Kështu, me 23 qershor 1911 në Greçe të Malësisë së Madhe kuvendi u mblodhën me një plan gjithëpërfshirës, me pikëpamje kombëtare duke ftuar përfaqësues te ndryshëm nga viset shqiptare. Në përfundim të diskutimeve, kuvendi miratoi dokumentin e rëndësishëm “Memorandumi i Greçes”, ose siç njihet edhe ndryshe “Libri i Kuq” sepse kishte kopertinën ngjyrë të kuqe. Ndër hartuesit kryesore të këtij dokumenti gjithëpërfshirës, ishin Ismail Qemali dhe Luigj Gurakuqi. Memorandumi përbëhej prej 12 pikave, me program politik të lëvizjes kombëtare shqiptare e përfaqësonte kërkesat dhe interesat e të gjithë shqiptarëve. Objektivi kryesor i drejtuesve shqiptarë ishte të arrinin të fitojnë autonominë kombëtare.

Libri i Kuq pati rëndësi të veçantë për shqiptarët për tri motive kryesore: Së pari, memorandumi ngjalli reagime në Stamboll dhe kërkesa e tyre u trajtua me përparësi në Portën e Lartë; së dyti, shënonte një moment të rëndësishëm për të ardhmen e shqiptarëve pasi hynte në linjën e kërkesave me karakter kombëtar; dhe, së treti, diplomacitë e huaja u njohën me kërkesat e shqiptarëve të paraqitura me shkrim.

Pjesë e delegacionit shqiptarë ishin edhe Luigj Gurakuqi, Ded Gjo Luli, Sokol Baci etj, që i dorëzuan kopjen e memorandumit, ambasadorit të Stambollit në Mal të Zi, Sadredin beu dhe  përfaqësuesve diplomatik të Fuqive të Mëdha të akredituar në Cetinë. Njëkohësisht shqiptarët u përpoqën të kontaktojnë me gazetat më prestigjioze të Evropës për të shprehur pakënaqësitë e tyre dhe argumentuan shkaqet që detyruan malësorët të ngrihen në kryengritje kundër qeverisë.

Stambolli mori zyrtarisht kërkesat e shqiptarëve dhe shprehej se iu njihte atyre disa prej kërkesave te paraqitur ne memorandum. Por Veziri i Madh, Haki Pasha u kishte premtuar se të gjitha pikat e paraqitur në memorandum do t’i prezantonte para parlamentit osman për diskutime.

Nga ana tjetër, drejtuesi i larte i forcave ushtarake osmane Shefqet Turgut Pasha përpiqej të ulte sadopak tensionin dhe të binte malësorët të heqin dorë nga rebelimet e armatosura kundër qeverisë. Ai nënshkroi shtyrjen e afatit me 15 ditë të tjera për dorëzimit e armëve. Në shpërblim qeveria do të iu jepte amnisti të përgjithshme me urdhër të Sulltanit. Kjo ishte një provë për të kuptuar qëndrimin e krerëve kryengritës edhe pse xhonturqit ishin të bindur se nuk mund të kishte paqe mes gjeneralit Shefqet Turgut Pasha dhe shqiptarëve. Por as shtyrja e dytë e afatit nuk i bindi malësorët ë dorëzojnë armët. Kështu, me 15 korrik 1911, qeveria vendosi zëvendësojë Shefqet Turgut Pashën me një shqiptar. Kjo lëvizje e Portës së Lartë kishte si qëllim që të shuante sadopak zemërimin e shqiptareve ndaj autoriteteve osmane. Por, ndryshimi i qeverisë nuk solli ndonjë rezultat pozitiv në arritje e armëpushimit mes shqiptarëve e xhonturqve.

Pas këtij ndryshimi qeverisës rezulton një tjetër ndërhyrje për ndërmjetësimin e malësorëve me qeverinë xhonturke. Mbreti Nikolla ndërhyri për ndërmjetësim tek Sadedin beu, i cili ishte ambasadori i Perandorisë Osmane në Mal të Zi. Kështu, me 28 korrik 1911 mbreti malazez filloi bisedimet me ambasadorin turk në Cetinë. Pas ndërmjetësimit edhe te Malit te Zi, qeveria xhonturke arriti të bëj disa lëshime si: amnisti për kryengritësit, lejoi armëmbajtjen, uli taksat, detyrimi ushtarak do të kryhej në Vilajetin e Shkodrës, lejoi hapjen e shkollave në gjuhën shqipe, gjithashtu u zotuan se do të angazhoheshin në rindërtimin e shtëpive që ishin prishur gjatë kryengritjes. Pjesë e marrëveshjes së nënshkruar, ishte edhe kthimi i shqiptarëve në zonat e tyre.

Nënshkrimi i Marrëveshjes së gushtit 1911

Marrëveshja u nënshkrua me 2 gusht 1911 në Podgoricë, nga përfaqësuesi i qeverisë osmane, Sadedin Beu. Pas nënshkrimit të marrëveshjes, qeveria e Malit të Zi, u bëri thirrje malësorëve të pranojnë dhe të respektojnë rregullat e marrëveshjes. Ministri i Luftës së Malit të Zi, iu rikujtoi malësorëve se ata duhet të lënë territorin malazez brenda afateve kohore të nënshkruar në marrëveshje, dhe shtonte se edhe mbreti Nikolla ndante të njëjtin mendim ndaj kthimit të shqiptarëve.

Marrëveshje u zyrtarizua me 4 gusht 1911. Sadedin Beu i dorëzoi si garanci zbatimi të marrëveshjes një kopje qeverisë malazeze (që ishte edhe ndërmjetëse e malësorëve) dhe nga një kopje Fuqive të Mëdha. Shqiptarët shpreheshin se marrëveshja është e pjesshme nga ato çka ne kërkuam dhe dyshonin se qeveria nuk do të zbatojë marrëveshjen e cunguar sipas interesave osmane.

Me 5 gusht 1911 shqiptarët filluan të rikthehen në shtëpitë e tyre, dhe siç dihet pjesa më e madhe e tyre gjendej në Mal të Zi. Por, kishte edhe nga ata si Ded Gjo Luli që nuk pranoi të kthehet pa u arritur në autonomia e Shqipërisë. Ai nuk pranoi të joshet me marrëveshjen e gushtit, e as me poste drejtuese që i premtoi qeveria xhonturke. Kryengritësi nga Traboini pati një rol vendimtarë si udhëheqës i zjarrte dhe aktiv në lëvizjet kryengritëse të vitit 1911.

Shumica e shqiptarëve u kthyen në trojet e tyre, dhe prisnin zbatimin e marrëveshjes prej 12 pikave. Ata prisnin dëmshpërblimet e miratuar nga qeveria për ndërtimin e shtëpive; kishave; per djegien e pyjeve e kullotave ne mënyre qe te ngrihej ekonomia e dëmtuar.

Ne përfundim, mund te pohohet se kuvendi i 23 qershorit 1911, i mbajtur ne Greçe të Malësisë së Madhe hartoi një plan gjithëpërfshirës (jo vetem me kërkesa krahinore) por për te gjithë shqiptaret, duke ftuar përfaqësues te ndryshëm nga viset shqiptare dhe me pikëpamje kombëtare. Për hartimin e “Librit te Kuq” u morën mendime dhe sugjerime nga krere te krahinave  te ndryshme shqiptare, u konsultuan me diplomat te huaj si dhe me përfaqësuesve religjioz, një nder ta ishte edhe Arqipeshkvi i Shkodrës, Jak Serreqi. Ajo qe vërehet ne përmbajtje te kërkesave me 12 pika te Memorandumit si dhe ne politikat qe ndiqej prej elitës politike shqiptare, rezulton se ndër hartuesit kryesore të këtij dokumenti gjithëpërfshirës prej 12 pikave me program politik të lëvizjes kombëtare shqiptare, ishin Ismail Qemali dhe Luigj Gurakuqi. Pra, Memorandumi pati rendësi te veçante, i cili ngjalli reagime zyrtare duke nxitur autoritetet qe te trajtojnë me përparësi kërkesat e shqiptareve ne Stamboll, iu beri te njohur diplomacive të huaja me kërkesat e shqiptarëve të paraqitura me shkrim dhe ajo qe është per t’u theksuar, shqiptaret arritën te merrnin një përgjigje me shkrim nga Porta e Lartë.

Kështu, gushti i vitit 1911, shënon fundin e kryengritjes së Mbishkodrës dhe fillimin e një etape te re ne realizimin e synimit te ëndrrës shekullore te shqiptareve për një Shqipëri Autonome dhe te Pavarur.

SAMI FRASHËRI, MENDJA MË E NDRITUR SHQIPTARE

by

Nga Besnik Imeri

Shqiptarët kanë fatin e madh që nga raca e tyre ka dalë një mendje e ndriçuar si Sami Frashëri. Por ky fakt madhor, madhështia e këtij burri, a u është bërë e ditur shqiptarve në mënyrën më të plot dhe gjithpërfshirëse të veprës së tij? Prandaj këtu kemi të drejtën që të shtrojmë edhe disa pyetje:

  • A ka zënë vendin e merituar figura e tij në historiografinë shqiptare?!
  • A është vendosur ai në vendin që i takon në panteonin e burrave të shtetit atdhetarë të racës shqiptare?!
  • A janë vlerësuar dhe pasqyruar realisht kontributet e jashtëzakonshme të tij në fushën e shkencave albanologjike?!
  • A është renditur dhe a është pasqyruar në mënyrën e merituar nga arti pamor, letërsia, dhe kultura shqiptare në përgjithësi?!

         Sami Frashëri, ashtu si dhe shumë Rilindas të tjerë si Jeronim De Rada, Abdyl Frashëri, Pashko Vasa, Jani Minga, Shtjefën Gjeçovi, Gjergj Fishta, etj, ka dhënë një kontribut të jashtëzakonshëm në lëmin e etnogjenezës së shqiptarëve, të origjinës pellazgjike të racës dhe të gjuhës së tyre. Por, çuditërisht, ky kontribut madhor, në mënyrën më të turpshme, është lënë mënjanë, është lënë në hije, madje është parë me përbuzje dhe përçmim.

I pari që ka hedhur gurë kundër kësaj veprimtarie të shkëlqyer, por tinëzisht dhe pa e përmendur me emër, ka qënë Eqerem Çabej.Ja se çfarë thotë ai:“Nuk do të mund të kënaqim ata që edhe sot kanë besim të patundur në një origjinë pellazge të gjuhës sonë. Përkundrazi, është koha që, së paku në shkollë, të mos mbushen trut’e nxënësve me hipoteza të mjergullta të mezit të shekullit tëkaluar…”[1] (“Elemente të gjuhësisë dhe të literaturës shqipe”,Tiranë-1936)

Pra të mos vendoset, dhe nëqoftëse është, të hiqet nga librat shkollorë mësimi i origjinës pellazgjike të shqiptarëve dhe gjuhës së tyre, gjuhës shqipe.Një inkuizicion i vërtetë. Por historia mësohet në shkollë, dhe në qoftëse një kombi do t’ia ndryshosh historinë, atëhere hiq të vërtetat historike nga librat shkollorë, ose ndryshoi ato me të pavërteta, dhe të jesh i sigurtë që brezat që do të vijnë nuk do ta dinë saktë historinë e vendit të tyre. A nuk po ndodh sot e njëjta gjë, ku ministreshat e arësimit gjithë këto vite kanë ndryshuar historinë që fëmijët tanë mësojnë në shkolla.Një veprim antishqiptar i frymëzuar nga qarqet antishqiptare në Europë dhe në Botë, dhe të nxitura nga veglat e tyre antishqiptare në Ballkan.

Tani me të drejtë të zotit mund të pyesim: Kush ishte ky person në vitin e largët 1936 që propozonte që në shkollë fëmijët e shqiptarëve tëmos mësonin origjinën e vërtetë të kombit të tyre? Nga e merrte këtë fuqi ky person dhe kush e frymëzonte apo e inspironte në një veprim tragjik për shqiptarët?!!

Pavarësisht se Sami Frashëri nuk është shpallur publikisht heretik, dhe ai vetë dhe vepra e tij, të digjen publikisht në turrën e druve. Por,  në të vërtetë kështu ka ndodhur. Pasi frikaçët, të paaftët, servilët e pushteteve dhe të karikes së ngrohur prej tyre, meskinët dhe djallëzorët, asnjëherë nuk kanë guxuar të dalin burrërisht kundër ideve të ndritura të Sami Frashërit. Por gjithmonë në mënyrë tinzare, djallëzore dhe dhelparake e kanë goditur atë prapa krahëve dhe në errësirë, duke e vendosur në pusin e errët të moskujtesës.

        Në asnjë studim, në asnjë vepër studimore të historianëve dhe gjuhëtarëve tanë, të cilët me këto studime kanë arrritur deri tek grada më madhore, ajo e akademikut, në asnjë vepër të Akademisë së Shkencave dhe të akademikëve tanë, jo vetëm nuk janë trajtuar, por as që janë përmendur fare, në asnjë rresht, idetë e ndritura të Sami Frashërit për origjinën pellazgjike të gjuhës shqipe, por dhe të vetë shqiptarëve. Ndërkohë, që ato qysh me krijimin e Akademisë së Shkencave në vitin 1972, duhej të ishin kthyer në një platformë studimore në të gjitha drejtimet e shkencave albanologjike.

       Por çfarë ka thënë Sami Frashëri për origjinën e racës tonë dhe të gjuhës shqipe? Ndjekim disa thënie të tij:

  • “Më të vjetërtë prinërt’ tanë bota i quajnë pelasgë…Ky komp kaq’ i vjetërë e kaq’i vlejturë për istorit ka qën’ i shumë’e i fortë e i përhapunë nëpër gjith’ Evropët të Lindjesë. E tërë Sinisi’e Ballkanit edhe përtej Tunësë, Ungaria, Kroatia etj. Si dhe Greqia e gjith’ anët’ e perëndimit t’Azisë së Vogëlë, do-me-thënë t’Anadollit, ishinë vend i Pelasgëvet, shqiptarëvet të vjetër, ca nga këta pelasgë u hodhë përtej den’(detin) Adriatik, n’Itali; Etrusqitë, llatinëtë e të tjerë kombe t’Italisë janë prej farës’ së pelasgëvet…Pa ndryshim (dyshim) Pelasgetë janë m’i vjetër’i i kombeve arianë  t’Europësë…Ka edhe shumë argumenta të tjerë që provojnë se pellazgët e lashtë dhe shqiptarët e sotëm përgjithësisht i takojnë një race dhe kanë të njëjtën gjuhë…”[2]
  • “Kjo besë (besim fetar) që thuhetë mythollogji, është bes’ e të parëvet prindër tanë, pelasgëvet…Emënat’ e perëndivet q’u faleshin pelazgëtë e prej të cilëvet i ka marrë mythologji e grekëret e e romanëvet…”[3]

        Sami Frashëri, 130 vjet më parë ka treguar se origjina e të gjithë shqiptarëve rrjedh prej pellazgëve. Por ai nuk është ndaluar deri këtu, por tregon se në antikitet pellazgët, të parët tanë, ndahen në disa fise të rëndësishme, që janë ilirët, epirotët dhe maqedonasit; pasi sikur ta ketë ditur që Akademia e Shkencave të Shqipërisë (vendi ku mblidhen më të mençmit e shqiptarëve), do ta dhunonte këtë të vërtetë, jo vetëm duke mos pranuar origjinën pellazgjike, por duke mohuar edhe origjinat e pjesëshme të mëvonshme në antikitet të shqiptarëve nga epirotët, dardanët, maqedonët dhe paionët.

        Kjo është njësoj sikur njëzet nipërve jo vetëm t’u mohohet prejardhja e gjakut nga gjyshi prej babait (në këtë rast pellazgët), por një pjese të tyre t’u mohohet edhe babai duke u thënë se ju nuk rridhni nga baballarët tuaj (në këtë rast epirotët, dardanët, maqedonasit dhe paionët), por nga xhaxhai tuaj (në këtë rast ilirët)!!! Tregova këtë shëmbull vulgar për të treguar se sa absurde dhe vulgare është teoria që u tregon Akademia e Shkencave shqiptarëve për origjinën e tyre.

Ndryshe, këtë fabul mund ta paraqesim. Nëqoftëse origjina e shqiptarëve do të konsiderohej një godinë, ku prejardhja nga pellazgët do të ishte themeli i kësaj godine, ndërsa pasardhësit tanë nga pellazgët në antikitet Ilirët, Epirotët, Dardanët dhe Maqedonët (përfshirë dhe Paionët)do të ishin katërmuret mbajtëse të kësaj godine; po të pranonim vetëm origjinën ilire të shkencës tonë zyrtare, atëhere godina jonë e etnogjenezës do të qëndronte në ajër, pasi asaj i janë hequr themelet, si dhe tre nga muret mbajtëse. Më thoni si mund të qëndrojë një godinë pa themele dhe vetëm me një murmbajtës?!!! Por të ndjekim se çfarë thotë Samiu.

  • “…Popullsia e Epirit dhe e Maqedonisëflasin një gjuhë…Iliria: Populli i Ilirisë ishte një racë dhe fliste një gjuhë…Popullsia e vjetër e Ilirisë i përkiste racës pellazge, që është nga më të moçmet e popujve arianë. Ajo është një racë dhe flet një gjuhë me popujt e Epirit dhe të Maqedonisë…Ky popull është populli shqiptar…”[4]
  • …edhe Shqipëria mbet një vënt i vogëlë, që pushton gjysmën’ e jugës s’Ilyrisë, gjysmënë (anën’ e veriut e të perëndimit) të Maqedonisë edhe gjithë Epirë”[5]
  • “…Iliria: Është emri i një treve të vjetër në viset perëndimore të Gadishullit Ballkanik…Vetëm pjesa jugore e Shqipërisë, domethënë Toskëria quhej me emrin e veçantë Epir, prandaj edhe shumica nuk e konsideronin Iliri. Kufiri jugor i Ilirisë konsiderohet lumi Vjosa…”[6]
  • “Shqiptarët kanë krijuar vetëm tri shtete të njohura. Këta ishin: njëri në viset e Shkodrës (ilirët), njëri në Epir, domethënë në viset e Janinës (epirotët), dhe tjetri në qytetin e vjetër Pela që ndodhet afër Jenixhe Vardarit në Maqedoni (ku përfshihen edhe dardanët me paionët.B.I).”[7]
  • “…Epirotët nuk kanë patur aspak lidhje me grekët, prandaj nga grekët janë quajtur barbarë, d.m.th jogrekë. Përkundrazi me dëshminë e Strabonit, i cili konsiderohet plaku i gjeografëve dhe historianëve të tjerë të lashtë grekë, është provuar se pellazgët (epirotët) formonin një popull që ka patur afërsi nga pikëpamja e Gjuhës, e moralit dhe e zakoneve  me popullsinë e Maqedonisë dhe të  Ilirisë.”[8]
  • “…Ilyri i vjetërë nuk pushtonte tërë Shqipërinë, se nuk  unjësh më poshtë Vijosësë nga juga, por nga veriu ish’shumë m’ë e madhe, se sikundër thamë, xgjatëshë gjer në Savë e gjer në funt t’Adriatikut…Që nga Vijosa e gjer në mëngët t’Ambraqisë (t’Artësë) cop’ e jugës së Toskërisë së sotme quhësh Epir…Mbretëri’ e Ilyrisë ish veçan, e Epirit veçan…Ilyrianëtë,si dheEpirotëtë, të cilëtë s’ndryshonin nga ata me nonjë fare mëndyre, roninë eishinë si shqiptarët e sotëm pa ndonjë ndryshim, edhe flisninë gjuhënë, që flasimë na sot…”[9]
  • “ Epir është emri i vjetër i Toskërisë që përbën pjesën jugore të Shqipërisë. Toskëria shtrihet nga veriu deri në lumin Shkumbin dhe nga lindja deri në Manastir; kurse Epiri i Vjetër nga verilindja ishte i kufizuar me lumin Vjosa; vëndet që ngelen në lindje të këtij lumi quheshin Maqedoni dhe ato në veri të tij quheshin Iliri. Nuk mund të besohet që emri Epir të jetë përdorur prej popullsisë së vjetër të atij vendi dhe sot popullsia vendase e quan atë Toskëri.”[10]
  •  “Shqiptarët që ndodhen në Greqi (arvanitasit) e Itali (arbëreshët) janë toskë. Emri toskë është shumë i vjetër dhe ka mbetur qysh prej kohës së pellazgëve…”[11]
  •  “Edhe viset e Manastirit hynin në Maqedoni, kurse trevat e Kosovës e të Shkupit njiheshin me emrat e veçantë Misia e Dardania dhe nuk përfshiheshin në Iliri, d.m.th si kufiri lindor i Ilirisë ishte Mali i Sharrit.”[12]

GJUHA  SHQIPE

Sami Frashëri në veprën e vet madhore “Shqipëria ç’ka qënë, ç’është dhe ç’do të bëhet”në kreun e VII “Kombëri’e gjuh’e shqiptarëvet” thotë:

  • “Shqiptarëtë flasin një nga më të vjetërat’e më të bukurat gjuhë të dheut. Gjuhërat, që kanë qënë shoqet’e motërat e shqipesë, kanë mijëra vjet që kanë humburë e s’flitenë në nonjë vënt të dheut; po në vendit t’atyre përdorenë mbesat’e stërmbesat’e tyre. Shqipja është shoqe me greqishten e vjetër, me llatinishtenë, me sanskritishtenë, gjuhën’e Indis së vjetërë, me sendishtenë, me tevtonishtenë etj. Po këto gjuhëra, që numuruamë, nga të cilat ca kanë qënë motra të vogla të shqipesë e më shumë më të ra (reja) se ajo, këto gjuhëra, them, kanë mij a mijëra vjet që nuk po flitenë më e s’rojnë përveçse me faqet të ca livrave të vjetra. Ato quhenë gjuhëra të vdekura e shqipja, gjuha jonë, q’është m’e vjetërë nga ato, ësht’e gjallë e flitetë edhe sot si në kohët të PELASGËVET…
  • …Kemi shumë shenja e shumë dëftime, të cilatë dëftejnë faqeza që ata pelasgë, që na dukenë si përrallë nga vjetëri’e tepër’e tyre, kanë folurë këtë gjuhë, që flasim na sot…
  •  …pelasgëtë kanë folurë kaqë mijë vjet më parë këtë gjuhë që flasim na sot, po thua pa ndryshime a me aqë pak ndryshim, sa të muntte të delte sot një pelasg, do të muntimë të flasim me të si fletë një gegë me një tosk…”[13]
  • “Shkronjëtor’i gjuhësë shqip, të përkëthyerit e fjalëvet në aqfytyra (sinonimet),hollësi e nyjevet, të perëmënavet e tëtjera bukuri, që s’i ka nonjë nga gjuhët’e sotme, e të cilatë edhe gjuhët’e vjetra s’i kanë kaqë të mbaruara (përkryera, përsosura) e të tepra (të shumta), gjithë këto gjërëra e rrëfejnë që shqipja është një gjuhë e vjetërë, e mbeturë që nga kohërat’e qëmoçime e të përallta (legjendat)  e ruajturë sikundër qe (ishte), pa prishur’e pa ndryshuarë.”[14]

Disa studjues sllavo-helenë, edhe sot e kësaj dite, flasi për një origjinë të shqiptarëve nga Kaukazi.Por këto teori antishqiptare janë kritikuar nga Sami Frashëri 130 vjet më parë. Por çuditërisht asnjë studiues nuk thotë, që i pari kritik i tyre ishte Sami Frashëri! Ndjekim Samiun.

  • “…Disa thonë se shqiptarët kanë ardhur kohët e vona nga vendi Albaniad d.m.th Dagestani që ndodhet në Kaukaz. Disa thonë se shqiptarët bëjnë pjesë në grupin e popujve sllavë dhe disa kujtojnë se janë degë e grekërve të ngelur në gjëndjen e vjetër barbare, kurse disa nga historianët tanë supozojnë se shqiptarët janë një fis i ardhur nga Arbëria. Në të vërtetë këta e dinin se në gjuhën shqipe ka fjalë të ngjajshme dhe të përbashkëta me gjuhët e vjetra greke, latine, e sllave, por kujtonin se këto fjalë ishin marrë nga këto gjuhë…Më në fund disa studjues duke e njohur thellë gjuhën shqipe, kuptuan se deri në çfarë shkalle ishin marrëdhëniet e shqipes me gjuhët e vjetra greke, latine, sllave, gotike, persishte e sanskrite  dhe duke marrë për bazë gjuhën studjuan edhe historinë, zbuluan origjinën e popullit shqiptar, vendin nga ai kishte ardhur. Kjo çështje që kishte mbetur enigmë për shekuj, tashmë u zgjidh krejtësisht. Populli shqiptar është një prej degëve më të vjetra të popujve të Azisë dhe të Evropës që quhen arianë….

Gjithashtu, kritikën më të fuqishme të teorisë antishkencore dhe antishqiptare të të ashtuquajturave huazime të gjuhës shqipe, të mbrojtur fuqishëm nga Eqerem Çabej, dhe pas tij një tufë e madhe gjuhëtarësh, përfshirë dhe disa prej tyre antishqiptarë dhe filosllavë, e ka bërë Sami Frashëri. Ndjekim Samiun.

  • “…Por nuk gjykohet se këto fjalë shqipe janë marrë nga gjuhët e vjetra greke, latine, sllave, gjermane, për pasojë me gjithë gjuhët e reja evropiane që rrjedhin prej tyre dhe nga ana tjetër me persishten, zendishten e sanskriten. Përkundrazi ka shumë fjalë që vërtetojnë se forma e tyre shqipe janë BAZË, ndërsa format në gjuhët e vjetra greke e latine janë derivate të tyre. Kjo tregon se gjuha shqipe është më e vjetër se greqishtja ose latinishtja e moçme dhe se populli shqiptar është shumë i vjetër…Në disa fjalë lidhjet dhe gjasimet janë më të shumta me gjuhët persishte, zendishte e sanskrite se sa me gjuhët e tjera ariane të Europës. Kjo përbën një prej argumentave që provon se gjuha shqipe nuk është degë e gjuhëve latine, greke, sllave, porse është degë që i përket drejtëpërsëdrejti familjes së vjetër me fillesën e vet nga Azia e mesme, ashtu si popujt e tjerë Arianë…”[15]

        Sami Frashëri ka folur edhe për mënyrën e ndërtimit të shtetit  të shqiptarëve kur ata të shkëputeshin nga Turqia, ku megjithëse   ai i njihte shumë mirë format e qeverisjes së shteteve perëndimore, nuk rekomandon asnjerën prej tyre; por përkundrazi, duke njohur kulturën e trashëguar në shekuj  të qeverisjes së shqiptarëve, mentalitetin, zakonet, traditat, virtytet, personalitetin dhe karakterin e shqiptarit, rekomandon atë që i përshtatet më mirë, që e kishte provuar efektshmërinë në shekuj, formën më demokratike: Pleqësitë. Ndjekim Samiun.

“Straboni, dheshkronjs’ i madh, duke shkruar për vendin tënë afro dymijë vjet më parë, thotë që: Maqedhonasit, Ilyrianët e Epirotëtë (do-me-thn gjith shqiptart), sado që çeku kanë ca mbretërira, por qeveri’e tyre e vërtetë është një farë këshillesh prej të parëvet, që këto këshilla i quan plakoni (do-me-thënë pleqësi), edhe qeverisin’ e gjykojnë në ata vende. Përse, pra, ta lëmë këtë zakon të bukur kaq mijë vjeç…?”[16]

Duke mos u ndaluar në të gjitha çështjet që trajton Sami Frashëri në veprën e tij madhore “Shqipëria ç’ka qënë, ç’është dhe ç’do të bëhet”, e cila duhet të kishte shërbyer si një platformë për Akademinë tonë të Shkencave, qeveritarët dhe politikanët tanë, vazhdojmë me problematika të tjera.

        Ndonëse vepra e Samiut “Shqipëria ç’ka qënë, ç’është dhe ç’do të bëhet” nuk është hedhur poshtë formalisht dhe publikisht, kuptohet nga frika e reagimit dhe ndëshkimit popullor; ndërkohë që realisht idetë, mendimet, propozimet e vyera jo vetëm që nuk janë vlerësuar, përkundrazi janë rrëzuar dhe hedhur poshtë në mënyrën më tinzare dhe burracake, siç e treguam edhe me shëmbujt e mësipërm.

        Vendosja në vend e nderit të Samiut do të fillonte me emërtimin e akademisë tonë me emrin “Sami Frashëri”, dhe, në mos ajo, me domosdo këtë emër duhej ta kishte Universiteti i Tiranë, të paktën në respekt të asaj që në vitin e largët 1889 Samiu propozonte, që shqiptarët të kishin dy universitete kombëtare, një në jug dhe tjetrin në veri të vendit. Por jo vetëm kaq. Para Universitetit të Tiranës duhej të vendosej një shtatore e madhe e Sami Frashërit dhe sheshi para universitetit të emërtohej: Sheshi “Sami Frashëri”. Më tej. Tek Akademia jonë e Shkencave janë bustet e Eqerem Çabejit, Aleks Budës dhe Sabri Godos. Si nuk paska një vend për një bust të Sami Frashërit?!!

        Më tej, kohët e fundit, mësojmë se kartëmonedha 10.000 lekëshe ka për simbol fytyrën e Asdrenit. Shtrojmë pyetjen: A është Asdreni një figurë gjithëpërfshirëse e të gjithë shqiptarëve dhe me atë rëndësitë veprës së tij në rrafshin kombëtar? Përse është haruar Sami Frashëri, figura më madhore dhe më përfaqësuese e të gjithë shqiptarëve edhe përtej Shqipërisë Cung? Përse asaj nuk i është gjetur nje vend në ndonjë monedhë apo kartëmonedhë?!! Të jetë rastësi kjo, apo një veprim i qëllimtë dhjetravjeçar?!!

        Sami Frashëri (por edhe Abdyli apo Naimi) nuk ka ndonjë shtatore në asnjë qytet të Shqipërisë (përfshirë dhe Kosovën që tashmëështë e ‘lirë’), madje as në kryeqytet. Asnjë shesh i Shqipërisë nuk mban emrin e Samiut, ndërkohë që në sheshet e vendit tonë shikon lloj lloj emërtimesh, me emra personash të stisur, pa ndonjë kontribut madhor për Çështjen Shqiptare, madje edhe personash që mund të kenë vepruar kundër interesave tona kombëtare.

        Mund ta themi me siguri të plotë se nëqoftëse emri dhe figura e Sami Frashërit nuk do të vendoset në vendin që i takon, dhe si rrjedhojë e kësaj nuk do të pranohet saktë, ashtu siç është dhe në të vërtetë, etnogjeneza e shqiptarëve; atëhere Çështja Kombëtare, vetë Shqipëria, përfshirë dhe shqiptarët do të shkojnë drejt rrënimit kombëtar, tjetërsimit të identitetit, rrënimit të  gjuhës shqipe dhe zhdukjes graduale si komb.

Zoti e mbroftë Shqipërinë dhe shqiptarët!

Besnik Imeri, 22 gusht  2021.

[1] Spiro N.Konda “Shqiptarët dhe problem pellazgjik”,Bot.UEGEN-2011, f. 448.

[2]Sami Frashëri, Fjalor i Përgjithshëm i Gjeografisë dhe i Historisë (“Kamus ul-a’lam”), Kostandinopojë -1889, vëll.I. f. 143-148; vëll.II, f, 1161-1162, Bot.Naim Frashëri, f. 61-64

[3]Sami Frashëri, “Shqipëria ç’ka qënë, ç’është dhe ç’do të bëhet”,Kostandinopojë -1889,Kreu. I, “Çka qënë Shqipëria”, artikulli I, “Pelasgëtë”, artikulli VII,  “Kombëri’ e Gjuh’ e Shqiptarëve”, Bot.”Falcon”-Tiranë,  f. 8 dhe 24

[4]Sami Frashëri, Fjalor i Përgjithshëm i Gjeografisë dhe i Historisë (“Kamus ul-a’lam”), Kostandinopojë -1889, vëll.I. f. 143-148; vëll.II, f, 1161-1162, Bot.Naim Frashëri, f. 61-64

[5]Sami Frashëri, “Shqipëria ç’ka qënë, ç’është dhe ç’do të bëhet”,Kostandinopojë -1889,Kreu I “Çka qënë Shqipëria”,  artikulli III “Shqiptarëtë nënë romanëtë”, Shtë.Bot.”Falcon”-Tiranë, f. 15

[6]Sami Frashëri, Fjalor i Përgjithshëm i Gjeografisë dhe i Historisë (“Kamus ul-a’lam”), Kostandinopojë -1889, vëll.II, f, 1161-1162, Bot.Naim Frashëri, f. 61-64

[7]Sami Frashëri, Fjalor i Përgjithshëm i Gjeografisë dhe i Historisë (“Kamus ul-a’lam”), Kostandinopojë -1889, “Shqiptarët”, vëll.I.f. 143-148. Bot.Naim Frashëri, f. 43

[8]Sami Frashëri, Fjalor i Përgjithshëm i Gjeografisë dhe i Historisë (“Kamus ul-alam”, vëll.I. f. 773-774), Kostandinopojë-1889; Bot.Naim Frashëri, f. 55

[9]Sami Frashëri, “Shqipëria ç’ka qënë, ç’është dhe ç’do të bëhet”,Kostandinopojë -1889,Kreu I, “Çka qënë Shqipëria”,   artikulli II, “Ilyrianëtë e Epirotëtë”, Shtë.Bot.”Falcon”-Tiranë, f. 10-11

[10]Sami Frashëri, Fjalor i Përgjithshëm i Gjeografisë dhe i Historisë (“Kamus ul-alam”), Kostandinopojë-1889, vëll.I. f. 773-774, Bot.Naim Frashëri, f. 54

[11]Sami Frashëri, Fjalor i Përgjithshëm i Gjeografisë dhe i Historisë (“Kamus ul-a’lam”), vëll.IV, f. 3023-3024.Kostandinopojë -1889, Bot.Naim Frashëri, f. 65-66

[12]Sami Frashëri, Fjalor i Përgjithshëm i Gjeografisë dhe i Historisë (“Kamus ul-a’lam”),Kostandinopojë -1889, vëll.II, f, 1161-1162, Bot.Naim Frashëri, f. 61-64

[13]Sami Frashëri,“Shqipëria ç’ka qënë,ç’është dhe ç’do të bëhet”, Kostandinopojë 1889, Kreu I “Çka qënë Shqipëria ”, artikulli I, “Pelasgëtë”, Bot.”Falcon”, f. 24-25

[14]Sami Frashëri,“Shqipëria ç’ka qënë,ç’është dhe ç’do të bëhet”,Kostandinopojë 1889, Kreu I “Çka qënë Shqipëria ”, artikulli VII, “Kombëri’e gjuh’e shqiptarëvet”, Bot.”Falcon”,  f. 24-25

[15]Sami Frashëri, Fjalor i Përgjithshëm i Gjeografisë dhe i Historisë (“Kamus ul-a’lam”), vëll.I.f. 143-148. Kostandinopojë -1889, Bot.Naim Frashëri, f. 35-37

[16]Sami Frashëri,“Shqipëria ç’ka qënë,ç’është dhe ç’do të bëhet”,Kostandinopojë 1889, Kreu III “Çdo të bëhetë Shqipëria ”, artikulli VII, “Krei i qeverisë së Shqiprisë”, Bot.”Falcon”,  f. 87-88

Kampi i Tepelenës është një nga faqet e errëta të diktaturës

by

Nga: Autoriteti për Informim mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit 1944÷1991

𝐓𝐞̈ 𝐩𝐚𝐠𝐣𝐞𝐭𝐮𝐫𝐢𝐭 𝐧𝐞̈ 𝐓𝐞𝐩𝐞𝐥𝐞𝐧𝐞̈

Më 23 gusht, Ditën Europiane të Viktimave të Totalitarizmit, ekipi i Autoritetit zhvilloi sot pelegrinazhin e përvitshëm në ish-kampin e internimit të Tepelenë, vend ndëshkimi gjatë regjimit komunist, 1949-1953.

Kampi me tela me gjemba i Tepelenës është një nga faqet e errëta të diktaturës, ku u mbajtën për disa vjet në kushte cnjerëzore me mijëra familjarë të kundërshtarëve të regjimit, gra, fëmijë e të moshura, të pafajshëm. Mes tyre edhe Lek Pervizi, sot në të nëntëdhjetat, që me vizatimet e tij akribike dëshmoi këtë kamp internimi, historitë e tij, madje edhe një hartë me vendvarrimet e atyre që mbetën në Tepelenë. Dëshmitë flasin për qindra jetë të humbura, që ende sot kërkohen nga familjarët.Sot, ish-kampi i internimit i Tepelenës pritet të kthehet në muze, i vizitueshëm nga shqiptarë e të huaj, duke dëshmuar diktaturën dhe gjurmën e saj në të sotmen. Njohja në terren e vendeve të rëndësishme të kujtesës përcakton edhe itinerare të vizitueshme nga të rinj e shkollarë, për njohjen me vendet e vuajtjes së dënimit dhe ndëshkimit në komunizëm.Pas vizitës përkujtimore në kamp, me të mbijetuar e trashëgimtarë të tyre, përfaqësues të shoqatave të të drejtave të njeriut, takimi vijon në pallatin e kulturës Tepelenë, me aktivitetin e radhës për të zhdukurit, që AIDSSH organizon në bashkëpunim me ICMP dhe pushtetin lokal në Tepelenë, në kuadër të projektit “Rritja e ndërgjegjësimit të publikut për drejtësinë tranzitore dhe pajtuese: adresimi i çështjes së personave të zhdukur gjatë periudhës komuniste”, i mbështetur nga Bashkimi Europian.

Shënim: Fotot janë marrë në faqen zyrtare të Autoriteti për Informim mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit 1944÷1991.

NË KOSOVË ALBANOLOGË NGA E GJITHË BOTA, NIS SEMINARI NDËRKOMBETAR

by

-Seminari i 39-të Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, nis punimet në kryeqytetin e Kosovës, Prishtinë/

-Kryeministri Kurti: Nëse albanologjia është shkenca që drejton dijen shqiptare, ajo duhet të bëhet shkenca që motivon fakultetet/

-Historiku i Seminarit të themeluar para 47 viteve…/

 Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari/

PRISHTINË, 23 Gusht 2021/ Në ambientet e Bibliotekës Universitare të Prishtinës sot është bërë hapja solemne e punimeve të Seminarit të 39-të Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, i themeluar para 47 viteve. Punimet e Seminarit mbahen nga 23 Gusht deri më 3 Shtator 2021.

 Në ceremoninë solemne të hapjes së punimeve të Seminarit ishin të pranishëm: Albin Kurti, Kryeministër i Kosovës; Hajrullah Çeku, Ministër i Kulturës; Edona Maloku, Zëvendësministre e Ministrisë së Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë; Naser Sahiti, Rektor i Universitetit të Prishtinës; Sabri Laçi; Dekan i Fakultetit të Historisë dhe Filologjisë; Lindita Rugova, Dekane e Fakultetit të Filologjisë, Shkumbin Munishi, drejtor i Seminarit; Dhurata Shehri, bashkëdrejtore e Seminarit, akademikë, profesorë dhe seminaristë.

“Prodhimi i multidisiplinaritetit, relacioni i hollë i metodës me përmbajtjen, cilësia e shqipes dhe formëzimeve të saj letrare dhe kulturore, janë tri detyrat e përhershme që i kam ndeshur gjatë jetës në merakun e zëdhënësve tuaj”, tha Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti në fjalën e tij para studiuesve të gjuhës dhe kulturës shqiptare, profesorëve dhe zyrtarëve të institucioneve universitare dhe shtetërore, në ceremoninë e hapjes.

Për pikën e tretë, Kryeministri Kurti tha se kemi një rënie në plan të përgjithshëm. “Besoj se po shpreh shqetësimin tuaj në këtë pikë. Drejtshkrimi dhe leksiku janë dobësuar nga tre shkaqe: 1. shkëputja e sistemit arsimor, për shkak të ndarjes së shqiptarëve në pesë shtete (duhet të mendojmë këtu edhe arbëreshët e Italisë), për shkak të aparteidit serb, për shkak të çoroditjes së sistemit arsimor gjatë dekadave të fundit; 2. Mësymja e teknologjive dhe mediumeve të tyre e sidomos thjeshtimi dhe rrallimi i shkrimit që kërkohet prej tyre; 3. Fakti që pjesa më e madhe e shqiptarëve janë larguar prej trojeve këto tri dekadat e fundit (pa përfshirë ata që kanë shkuar më herët)”, tha kreu i Qeverisë së Kosovës.

 Kryeministri Kurti theksoi se nëse ndiqet teza themelore se albanologjia është shkenca që drejton dijen shqiptare, ajo duhet të bëhet shkenca që motivon fakultetet në një pjesë të trupës së tyre.

Në një fjalë rasti, Zëvendësministrja Edona Maloku, nga Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë uroi fillimin e Seminarit, duke përmendur traditën e gjatë të Seminarit që ka nisur nga viti 1974. Gjithashtu, ajo e ka përgëzuar Seminarin për temat e zgjedhura ndër vite.

“Sivjet, bie në sy gërshetimi i bukur i traditës së seminarit me temat që prekin të rejat aktuale si lajmet e rreme e infodemia, që janë bërë më relevante se kurrë në këtë kohë pandemie. Trajtimi i temave të tilla në kuadër të Seminarit ndihmon që të kuptohen më mirë e më thellë mënyrat se si gjuha mund t’i ndajë njerëzit, por edhe të gjejë mënyra se si gjuha mund t’i bashkojë ata”, ka thënë Maloku. Më tutje, ajo ka thënë se përkrahja nga kjo ministri është bërë me kënaqësinë më të madhe.

Rektori i Universitetit të Prishtinës, Naser Sahiti, përgëzoi organizatorët dhe bashkëpunëtorët për qëndrueshmërinë e treguar dhe për vazhdueshmërinë e kësaj ngjarjeje të rëndësishme kombëtare.

“Seminari i Gjuhës, Letërsisë dhe i Kulturës Shqiptare paraqet padyshim njërën ndër forumet më të rëndësishme, i cili organizohet për të diskutuar dhe promovuar aspekte të veçanta që e karakterizojnë gjuhën, letërsinë, kulturë tonë dhe albanologjinë në përgjithësi”, ka thënë Rektori.

Po ashtu, Dekania e Fakultetit të Filologjisë, Lindita Rugova ka falënderuar pjesëmarrësit dhe seminaristët që kanë marrë rrugën për Prishtinë në këtë periudhë të paqëndrueshme për shëndetin publik dhe ka theksuar rëndësinë e Seminarit për albanologjinë.

“Institucioni i Seminarit është koncepti më i fortë i ndërkombëtarizimit të albanologjisë në botë, është prezantimi më me vlerë i shkencës vendore vështruar nga një kënd global, por edhe prezantim i shkencës globale për albanologjinë brenda një mediumi të përbashkët”, ka thënë Dekania.

Ajo nuk ka lënë pa përmendur miqësitë mes studiuesish, shkëmbimet e studentëve dhe bashkëpunimin mes Tiranës dhe Prishtinës. Rugova e ka përgëzuar gjeneratat e reja, duke mos harruar kontributin e albanologëve të tjerë.

Drejtori i Seminarit të sivjetmë, Profesor Shkumbin Munishi, ka theksuar organizimin e këtij Seminari në një kohë të jashtëzakonshme, i organizuar në kohë rekorde, që do të duhej të mbahej në tetor të 2020-ës, por shkaku i situatës me pandemi ishte anuluar.

“Sivjet po bëhen 47 vjet që kur ka filluar organizimi i Seminarit. Janë 47 vjet histori dhe traditë e padiskutueshme që e bëjnë Seminarin të veçantë dhe të patejkaluar jo vetëm në hapësirat ballkanike, por edhe më gjerë”, është shprehur Munishi.

Tutje ai e ka falënderuar rektoratin e Universitetin e Prishtinës që e ka mbështetur Seminarin në këto rrethana. Dhe në fund ka shpallur të hapur zyrtarisht edicionin e 39-të të Seminarit Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare.

Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare është themeluar pranë Fakultetit të Filologjisë (atëherë Fakulteti Filozofik) të Universitetit të Prishtinës, në vitin 1974. Ishte viti i Kushtetutës që avanconte të drejtat e shqiptarëve të Kosovës si element konstituiv me të drejtë vetoje, i federatës së atëhershme, nga shpërbërja e së cilës kanë dalë shtatë shtete.

Seminarit në vitin 1991 i është ndërprerë veprimtaria e tij nga organet e dhunshme okupatore të Serbisë. Në vitet 1995 e 1996 sesionet e Seminarit Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare u mbajtën në Tiranë në bashkëpunim me Institutin e Gjuhësisë e të Letërsisë të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.Pas çlirimit të Kosovës në Qershorin 1999, nga viti 2000 Seminari zhvillohet sërish në Prishtinë. Sesionet 19 dhe 20 (2000-2001) janë organizuar në bashkëpunim me Institutin e Gjuhësisë dhe të Letërsisë të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.