Featured – Page 97 – Dielli

“Marjan Cubi – urëlidhës mes Kosovës dhe Amerikës”, dokumentari do shfaqet në Prishtinë

August 12, 2021 by s p

Nga Behlul Jashari /

Në Prishtinë të premtën e 13 Gushtit 2021 në sallën e Katedralës “Shën Nënë Tereza”, me fillim në orën 19:00, promovohet dokumentari “Marjan Cubi – urëlidhës mes Kosovës dhe Amerikës” me regji të Ilir Buçpapajt, gazetarit të njohur të Radio Televizionit Shqiptar.

Marjan Cubi është veprimtar i shquar i komunitetit shqiptaro-amerikan, anëtar i Kryesisë dhe arkatar i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA, në Nju Jork ishte kryetar i Komisionit për mbledhjen e fondeve për ndërtimin e Katedrales “Nënë Tereza” në Prishtinë, ku janë mbledhur e dorëzuar mëse 2 milionë dollarë.Dokumentari vjen në Prishtinë nga Nju Jorku, ku më parë është shfaqur të dielën e 13 Qershorit 2021 në Qendrën Kulturore “Nënë Tereza” pranë Kishës Katolike Shqiptare “Zoja e Shkodrës”. Në promovimin në Kryeqytetin e Kosovës do jetë edhe Marjan Cubi, për të cilin që nga fëmijëria në vendin e lindjes në Drenoc të Klinës e deri në ditët e sotme flet dokumentari mëse dyorësh, ndërsa do ketë edhe fjalë rasti nga Këshilli Organizativ e pjesëmarrësit, mes të cilëve pritet të jetë edhe Agim Rexhaj, President Nderi i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA.

33 VITE NGA EKZEKUTIMI I POETIT HAVZI NELA

August 10, 2021 by s p

Rrëfimi dramatik i Visar Zhitit: Si e varën në litar poetin Havzi Nela… (rd.al)/

VISAR ZHITI/

Poeti martir Havzi Nelaj erdhi sërish në qytetin e lindjes, tani në bronz, besnik i vetes dhe i të gjithëve ne. Me një rrëzëllim të mynxyrshëm si të fitimtarëve moralë, që kanë gjithçka, edhe jetën. Bustin e tij e realizoi skulptori Hilmi Hoxha, miku im kur isha mësues në Kukës, në një fshat të largët. Afër piedestalit me bustin e Havziut tonë, më arrestuan dhe mua dhe më dënuan 10 vjet burg për poezitë e mia.

Dhe do ta njihja Havziun në burgun e Spaçit, teksa shtynim vagonë në ferr. Më nëpërmendet heshtja e tij e mençur dhe ajo pak buzëqeshje, që kishte një si dritë të përtejme në terret e nëndheshme. Si një peng mall po sjell një pjesë nga burgologjia ime “Ferri i çarë” dhe fjalët e gruas së tij si një porosi e rrallë shpirti.

VARJA E FUNDIT
Kam lajm nga Havzi Nelaj. Ashtu, si është? Ka shkruar më poezi atje në Kukës(burg)? Pasi u lirua nga burgu e çuan në internim, në Arrën. Ç’emër, si arnat, si leckat e shpirtit. Ç’vështrim që kishe, të gjerë dhe ëndërrues. Heshtje. S’kisha ndeshur heshtje më rroposëse se tënden. Flisje pak. Pse kemi folur aq pak? Sa keq më vjen tani! Dhe në trup ishe i paktë, me kokën të anuar në njërin sup. Ah, si të varurit! Fytyrë e butë, me një ëmbëlsi trishtane. Ike pa leje nga internimi…

Po ti ishe arratisur një herë, kishin frikë prej teje. Kishe dhe një revole, s’dihej ku e gjete, që, në rast rrethimi, të vrisje veten… Dhe ashtu ndodhi, të rrethuan në shtëpinë e dajës, herët në mëngjes. Po flije, kur të zgjuan. Pe policët… qëllove me revole për të vrarë veten. Ta kapën dorën dhe plagose njërin nga rrethuesit në gojë. Arma ngeci. Vjetërane. T’u hodhën përsipër. Dhe të çuan në gjyq për të të dënuar për herë të katërt, po në atë ngrehinë ku isha dënuar edhe unë, i njëjti prokuror egërshan dhe i kafshët. Për herë të parë ishe dënuar poshtë, në Kukësin e vjetër, të mbytur tashmë nga ujërat e Drinit, në sallën e shfaqjeve të shtëpisë së kulturës.

Havzi Nela me kostum popullor
Havzi Nela me kostum popullor
Dramë e vërtetë. Ti, mësuesi i urtë, sapo kishe mbaruar universitetin me mundime dhe guxove e dole kundër prishjeve të tempujve të fesë, ishe për veshjet e bukura popullore, nuk duhen hequr me zor, ç’janë këto kooperativa, the, nuk kolektivizohen shpirtrat. Populli është i sëmurë, shtove. Dhe po të ndiqnin si kundërshtar. Bashkë më tët shoqe u arratisët. Në piramidën e kufirit le një letër “Lamtumirë, Atdhe i dashtun…”. Në Prizren të mbyllën në një hotel. Do të na shërbesh ne, të thanë, bëhu polic. Jam mësues, u the, dhe poet, e kam parim të jetës.

Por bëhesh dhe i vdekjes, të thanë. Dhe ju kthyen. Dhe ju dënuan. Ty 15 vjet burg, tët shoqe 10. Të dy 25 vjet. Dhe të ridënuan edhe me 8 vjet të tjerë, prapë si kundërshtar politik. I besoj Zotit, i the hetuesit, liri ka në Perëndim, i the prapë, në Amerikë, Francë, Suedi, Gjermani… Ku u njohëm ne, miku im, që avitesh midis qiellit dhe tokës, i ëndërrt, në Spaç apo në Qafë-Bar? Në errësirë, nën dhé. Shtynim vagonë si skllevër. Se ç’më the për poezinë. Me kryet mënjanë, dhembshurisht, si të varurit. Dhe unë të thashë se ç’është një që ka mbiemrin tënd, ai e pati librin tim dhe… nga i njëjti fshat jemi, fis… S’e dija që ti kishe shkruar poezi për të drejtat e njeriut, për Helsinkin, ishe i pari që e përmendje, kur nuk lejohej, në të gjithë poezinë shqipe.

Fryma e Helsinkit u derdh porsi era,

na përkëdheli zemrat, çeli si pranvera…

Kishe shkruar dhe në burgun e Burrelit, madje një roman “Bota e bardhë”, po ku është, s’gjendet? Në birucat e Rrëshenit ke bërë poezi me mend, po edhe unë. Dhe për Kanunin se ç’thamë një ditë, se mos ishte ditë, makth, tmerr, të dhashë një libër, më duket. Ja që edhe prilli thyhet, buzëqeshe hidhur. Po pse kemi folur aq pak bashkë? Pse? Dhe u liruam në të njëjtin dimër, ti në dhjetor, unë mbas pak, në janar. Po ajo borë e ftohtë, po ajo diktaturë.

Ti u ktheve në Kukësin tënd, nise të ndërtoje një shtëpi, por të internuan, të çuan andej ku nuk duhej të rrije as me bishat, kështu the, kurse unë shkova prapë në Lushnjë, mbartja tulla si i dënuar, pa asnjë të drejtë tjetër. Dhe të çuan në bankën e të akuzuarve për herë të katërt e të fundit. Ku ishte jot shoqe? Të erdhi nga pas kudo. Të ulën atje ku kam qenë ulur dhe unë. E pe Kukësin e Ri? A ishte shpirti i qytetit apo qe mbytur me të vjetrin? Ndoshta po ato pranga kam pasur edhe unë ndër duar, se si shtrëngohen, ka një vidhë të trashë, i vënë dhe një dry të madh si dyerve të birucave. Në cilën ishe ti, në birucat andej, te 9-a isha unë në fillim.

Dhe të dënuan shpejt e shpejt. Me vdekje. Me varje. Te agjencia e autobusëve ngritën trekëmbëshin, gati afër qendrës së qytetit, ku isha arrestuar edhe unë. Sa herë kisha pritur aty për të ikur larg, në fshatin ku më kishin caktuar mësues. Ja dhe fusha me drurë molle anash dhe më tej mali me emrin Pikëllim. Mjegull si andej. Fantazma ime avitet që të shikojë. Fantazma jote… zhduket. Gjithçka u krye natën. Pas mesnate. Gusht, zagushi mbytëse. Ca yj të mëdhenj binin mbi qytet si kokrra misri, dora e Zotit i hidhte mbi rrugët dhe tarracat.

Të sollën te vendi, heshturazi. Si hajdutë. Ah, sa i varfër ishe, me rroba të vjetra. Si të hipën në trekëmbësh? Kush ta vuri litarin në fyt? Çfarë the? Asnjë dëshmi. Një lëkundje e fortë lart-poshtë. Terratisje. Ra mali mbi agjencinë e autobusëve, i theu drurët e mollëve anash, dritaret, u shtrembëruan, gulçe, qyteti përpëlitej në litarin e varur në qiell, u këput qielli, njëra këpucë preku Gjykatën dhe tjetra Komitetin e Partisë, po lëkundej nata, i mbylli sytë përgjithmonë, kokëmënjanë, ashtu si ti, po shuhej… Zbardhi fytyra e të varurit në të gjitha rrugët. Dhe u thirrën njerëzit për ta parë. Ishin shpërndarë ftesa.

O Zot! Si në gjyqin tim. Midis tokës dhe qiellit ai, i varuri. Lëkundej lehtë, pikëllueshëm. Me kokën mënjanë. Symbyllur. Me qerpikët e zinj si zi e përjetshme. Herë shkonte paksa në të ardhmen, pastaj në të shkuarën, shpatë e drejtë e ngulur tej e tej mbi këdo, nga kryet te këmbët, e pamundur ta shoh, hiqeni. Ora 11 e paradites digjte si pishtar. Një thikë e ashpër preu litarin. Trupi i Havzi Nelës ra përtokë në fund të trekëmbëshit. Pak fare trup i kishte mbetur, ndërsa shpirti i kishte ikur lart. Me përbuzje të shenjtë. Kufomën e çuan te lavazhet e Policisë. E flakën në një qoshe. Afër mesnatës e ngritën si një deng. Në një gropë çfarëdo e mbuluan me dhé, gati si më këmbë, ashtu si në varje. Qafa ishte rrjepur. Përsipër hodhën ca shkurre, që të mos kuptohej asgjë. S’duhet të ishte më as i vdekur. Një vit më vonë do të binte Muri i Berlinit.

FORCA E BUZËQESHJES
Po buzëqeshja jote e hidhur ku kishte mbetur? E gjeta, ishte te jot shoqe. Ajo buzëqeshte si ti, për ty prapë. Kaq shumë njëlloj, mallëngjyeshëm, si drita e syve. Do të desha të tregoja si u dashuruam, më tha ajo. Ashtu? Jo për vuajtjet dhe dënimet? Se të gjithë ne flasim si na burgosën, si na vranë, si na hodhën dhé përsipër, si endemi si fantazma, kurse ajo, grua e heshtur, e bukur ende, me hiret e moshës së vonë, dinjitoze, ka vendosur të tregojë se si u dashuruan. Atje në Veri, maleve. E pabesueshme. Vetëm kjo ka rëndësi, më shumë se sa burgjet dhe vdekja. Kur të fillojmë të flasim për dashurinë, atëherë kemi fituar…

Burimi : Rd.al

VISAR ZHITI: JANË ZBUKURUAR PLEHRAT NË ATDHEUN TIM

August 10, 2021 by s p

Nga Liviu Antonesei

shkrimtar dhe akademik rumun

Liviu Antonesei

Sa shumë e duan shqiptarët letërinë e tyre në të gjithë botën, shkruan, shkrimtari dhe akademiku rumun Liviu Atntonesei, i cili këto ditë ka patur disa postime radhazi në median e vendit të tij, përsiatje dhe vlerësime për veprën e Visar Zhitit, e përkthyer shkëlqyer, sipas tij, nga Dr. Luan Topçiut, kritik arti dhe studiues i njohur i letrave, si ato shqiptare, dhe ato rumune. Liviu Antonesei, pasi flet për poezinë për të cilën u dënua Visar Zhiti nën diktaturën e Enver Hoxhës dhe për ato që shkruajti fshehurazi në burg, duke bërë krahasime dhe me vendin e tij nën Çausheskun, merret me dukurinë Visar Zhiti në postdiktaturë, në tranzicion duke e parë si një zbulim dhe ka nxjerrë poezinë “Janë zbukuruar plehrat në atdheun tim”. Temë treguese, ironi e hidheur dhe dëshpërim, e botuar në vitet ’90, përfshihet dhe në librin “Mbjellja e vetëtimave” – Shkup, 1994, është përkthyer dhe në gjuhë të tjera. Ka patur debate për të, aq sa dhe shkrimtari Bashkim Shehu i trajton në romanin e tij “Rrethi”, ndërsa poeti Ali Podrimja i ka kushtuar një shkrim të vaçantë. Dhe në emisionin televiziv “Fix fare” të Top Channel është lexuar nga kjo poezi.

Pas rënies së diktaturave komuniste në Europë dhe nisën ndryshimet e mëdha, “Janë zbukuruar plehrat në atdheun tim” ishte si një pasqyrë e demokracisë shqiptare, të një zhvillimi problematik, ku arritjet bëheshin pis. Është një bashkevënie e pazakontë e atdheut me plehrat. me atë kompleksitet të shtresëzimeve të ideve dhe ndjesive të reja.

Por le t’ia lemë fjalën Liviu Antonesei-t, lë shohim një pjesë nga ato që ka shkruar, teksa komentuesit në atdheun e tij gjejnë dhe nga realiteti i tyre, poezi e jashtazakonshme, shkruajnë, dramatike, na mëson shumë, duhet venë në kornizë

NË FILLIM: POEZIA DREJT BURGUT

Befasi? Një poet shumë i madh nga Shqipëria, i cili vuajti jashtëzakonisht shumë për shkak të poezisë së tij. Apo ndoshta është më mirë të thuash për poezinë e tij dhe për poezinë në përgjithësi.

…Ndërsa shkrimtarët rumunë kanë tendencë të kenë komplekse epërsie ndaj letërsive që i konsiderojnë më të vogla, unë i këshilloj ata të bëjnë një kurë modestie duke lexuar… dhe këtë shkrimtar të madh, emrin e të cilit ndoshta nuk e kanë dëgjuar akoma.

Para se të bëhej shkrimtar i madh i sotëm, autor i rreth 30 vëllimeve, i përkthyer në shumë vende, fitues i çmimeve të shumta letrare shqiptare dhe ndërkombëtare, Visar Zhiti kaloi nëpër disa sprova, për të cilat cilësori kafkian është shumë i butë. Ai kishte botuar poezi në revista që kur ishte student, kështu që në vitin 1979 ai paraqiti në një shtëpi botuese atë që do të ishte vëllimi i tij debutues. Thjesht redaktorëve nuk u pëlqen libri dhe bëjnë një raport refuzimi për shkak të zymtësisë në to, poezive pesimiste. Gjërat mund të ishin ndalur këtu, por ato nuk u ndalën, sepse redaktorët “vigjilentë” dërguan raportin në Komitetin Qendror të Partisë së vetme, dhe poeti u arrestua, u gjykua në 1980 dhe u dënua me dhjetë vjet burg politik. Vërejtjet në letër u përkthyen në “poet dekadent dhe armik i popullit”…

Visar Zhiti lirohet dhe punon gati tre vjet si një punëtor fabrike. Pothuajse çdokënd, një përvojë e tillë, sado e gjatë, pa marrë parasysh sa e vështirë, do ta kishte shtypur, por jo Visar Zhitin, i cili duket se ka dalë i fuqizuar, duke i dhënë Nietzsche-s të drejtë – ajo e cila nuk të vret, të bën më të fortë. Menjëherë pas rënies së regjimit komunist, punoi në shtypin e pavarur, drejtoi një shtëpi botuese, ishte parlamentar, Ministër i Kulturës dhe diplomat i vendit të tij në Itali, Vatikan dhe Shtetet e Bashkuara.

…Do të shihni që koha dhe përvoja nuk kanë ndryshuar asgjë thelbësore në krijimin e tij, formula është zbuluar që nga koha e poezive të para.

* * *

…Sidoqoftë, diçka befasuese ndodhi me shkrimin tim, të përkthyer nga Luan Topçiu, u mor nga shumë gazeta dhe portale në Shqipëri, Kosovë dhe në komunitetin shqiptar të Rumanisë, në Zvicër, Shtetet e Bashkuara, Kanada, etj. Kushdo që më njeh e di që unë nuk shkruaj për mburrje – në fakt, thelbësore ishin poezitë e Visar Zhitit, unë bëra vetëm një prezantim të jetës së tij plot sfida dhe veprës së tij të shquar letrare. Prandaj, doja të theksoja diçka tjetër – sa shumë e duan letërsinë shqiptarët në të gjithë botën dhe si dinë ta vlerësojnë një shkrimtar të madh me një ndërgjegje të madhe.

MBETURINAT SI KOHË DHE NDRYSHIM… Plehrat e vendit tim janë bërë më të bukura, është një poezi e jashtëzakonshme e fillimeve të tranzicionit të vendit të tij, nga regjimi i hirtë komunist në diçka tjetër, nuk ishte shumë e qartë se çfarë, por diçka më pak homogjene dhe më shumëngjyrëshe. Ashtu si në Rumani, nga makthi gri shtypës i regjimit të Çausheskut, “ndryshimi i plehrave” ishte vetëm një nga shenjat e para të dukshme të të gjithë botës shoqërore. Duket se papritmas, ndonëse procesi ishte gradual – zbulimi ynë, përfshirë dhe atë të poetit, ishte i beftë – bota jonë, ajo e Europës Lindore, me Shqipërinë dhe Rumaninë në tërësi, filloi të prodhojë më shumë mbeturina, por edhe më të larmishme, më shumëngjyrëshe, më shkëlqyese, duke filluar të duken si plehra perëndimore.

Sigurisht, ndryshimet në thellësi kanë ardhur dhe vinë, disa syresh do të na duhet t’i presim për një kohë të gjatë, por dikur, në fillim të viteve 90, ne dhamë një shenjë, siç e dinim atëherë… Nuk mund të ishte ndryshe, plehrat janë nga të gjitha llojet, jo vetëm të shtëpive – por të gjitha po aq të ndryshme dhe të shumëllojshme. Të lexojmë Poetin e jashtëzakonshëm Visar Zhiti!

JANË ZBUKURUAR PLEHRAT NË ATDHEUN TIM

Janë zbukuruar plehrat në atdheun tim,

s’janë siç kanë qenë,

vetëm lëkura patatesh

(si të shkulura në tortura), gjak domatesh të prishura,

lëvozhga vezësh e thonj, qepësh e lotë të tharë, këpucë

të pakalbura ende, potkonj, mace që s’kuptohet a janë

gjallë, copa gazetash – ngjarjet e botës të flakura

në kazanët anash rrugëve si mërzi

e madhe, kërcënuese…

Janë zbukuruar plehrat në atdheun tim

dhe janë shtuar bashkë me lirinë, ngjyra-ngjyra si letra

çokollatash vezulluese, si idetë, si fundi i një ëndrre

në mëngjes, fotografi lakuriq artistësh,

të ndaluara më parë

të gjitha, gjëegjëza ambalazhesh, modë, lule të thara,

mbeturina bananesh si hëna të shtrembëruara,

dekorata, gëzhoja, kuti të bukura pijesh të jashtme,

e jashtmja e brendshme,

kapakët e shqyer të librave të diktatorit, koka e tij

e statujtë, pis, buzëqeshja e thyer, poemat për të,

një gjysmë magnetofoni, plehra të shtrenjta, kënga

ende dëgjohet, e ngjirur, kolltukë më tej, televizor,

skelet veture përsipër si një tërmet. Ja, ca furça

të reja dhëmbësh

si picirrukë përrallash të pa mbaruara.

Pirgjet me plehra vazhdojnë jashtë radhëve

të kazanëve të mëdhenj,

pasqyra ku fërgëllojnë ballkone pallatesh të larta, po qielli

prapë është larg,

larg dhe i pastër ende, veçse

nja dy heronj se ku janë zhgërryer, punë korrupsioni,

pranga të ndryshkura…

Kalojmë anash plehrave, mespërmes plehrave,

sa shumë, edhe në biseda, gjithandej, çfarë plehërash, –

plehra në kujtesë, në qëndrim, në karrierë,

plehra, plehra, plehra.

Dhe ato të rrugës ndonjëherë janë

më pak të shëmtuara, të dëmshme më pak.

Janë zbukuruar plehrat në atdheun tim! Pse vetëm ato…

“Ferri muzikor” i Florian Vlashit, një koncert pa duartrokitje në Durrës

August 10, 2021 by dgreca

–Bashkë me instrumentistët shqiptarë brenda dhe jashtë vendit, në këtë edicion krijuan emocion edhe artistë nga Italia dhe Franca./

Nga Gëzim KABASHI /

Koncerti i ditës së martë me violonçelistin e shumëvlerësuar Marc Coppey, i cili do të sjellë në teatrin “A. Moisiu” të Durrësit tre Suita nga J S Bach, do të përmbyllë edicionin nr 10 të Bienales “Netët e Muzikës klasike”.

Artdshësit durrsakë dhe jo vetëm, kanë shijuar gjatë veprimtarisë verore, njëherazi elemente nga dy arte.

Themeluesi dhe drejtuesi i Bienales, Florian Vlashi, edhe këtë herë bashkë me periudhat muzikore që i lanë vendin njera tjetrës prezantoi një fill të ri lidhjeje mes arteve, atë të Muzikës dhe Pikturës.

Duke ruajtur strukturën e Festivalit sipas epokave muzikore, Netët e Bienales u organizuan me tre pjesët e triptikut të El Boscos: Kopshti i Edenit, Kopshti i Kënaqësive dhe Ferri Muzikor.

Mbrëmjen e kaluar gjashtë instrumentistë nga Durrësi e Tirana interpretuan në koncertin më të bukur të Bienales ’21.

Spektatorët e shumtë në sallën e teeatrit të Durrësit ndoqën në heshtje të plotë veprat e J. Strauss (junior), A. Ëebern dhe A. Schoenberg, për të duartokitur shumë gjatë në fund, jo vetëm lojën e artistëve, por edhe informacionin tepër interesant mbi jetën e autorëve, kompozitorë dhe piktorë të shquar.

Të pranishmit në sallë janë ndjerë si në “Shoqërinë Private tē Koncerteve”, ku Schoenberg kërkonte që autorët mos tē kishin asnjë ndërhyrje nga publiku, apo nga kompozitorë të tjerë, as edhe nga kritikët apo interpretët, me një fjalë: liri absolute ndaj shijeve të shoqërisë.

“Në këto koncerte – tha Florian Vlashi në fjalën prezantuese, nuk lejoheshin duartrokitjet, as fërshëllimat e as lavdërimet.

Aty ishte shpirti i artistit lakuriq pa qenë nevoja e gjykimit nga të tjerët”.

“Ferri muzikor” i drejtuesit Florian Vlashi në natën e parafundit të Bienales ishte një sukses i merituar, meritë e instrumentistëve Vlashi, Laura e Arben Llozi, Mario Guralumi, Etrita Ibrahimi dhe Xheni Turku.

Koncerti që filloi me valset e Strausit përfundoi me “Brigadën e hekurt”, një tallje tragjike mbi luftën, mbuluar me pikturën e vetë Schoenbergut “Shikimi i kuq”.

Pikturat e Klimt dhe jo vetëm, që ilustruan veprat muzikore të mbrëmjes, ia lanë vendin në fund një kolazhi muzikor, që shoqëroi montazhin fotografik të afro 30 pikturave më të njohura të artistëve botërorë me temën “Puthja e artë”.

Siç tha artisti Florian Vlashi: “Nuk pretendojmë të gjykojmë, kritikojmë apo të duartrokasim askënd në këtë histori, aq më pak sot kur intimiteti ynë është më shumë se kurrë i rrezikuar.

Vetëm duam të themi se në Muzikē ashtu si edhe në Dashuri, është shpirti ynë lakuriq përpara një pasqyre ku reflektohet ana më e fshehtë e më e fisme e jona, aty ku “zemra ka arsyet e veta qe arsyeja nuk i njeh…”

Një natë më parë, dy studentë pianistë, fitues të Cmimit të Bienales “Solisti i Ri”, në edicionet 2015 dhe 2017, si dhe pedagogu Edmonnd Buharaja ishin protagonistët e mbrëmjes me temë “Idetiteti tingëllor Iliro-Arbëror-Shqiptar”.

Buharaja, autor i botimit akademik “Niceta i Remessiana-s” i paraqiti të pranishmëve një informacion të bollshëm mbi autorët ilirë që nga shek 4-5, si dhe mbi kontributet e tyre veçanërisht në muzikën kishtare.

Materialet audio dhe video, kuujdesi i artistëve durrsakë 30 vjet më parë për të risjellë muzikën e Jan Kukuzelit, si dhe interpretimet e korit të Filarmonisë së Kosovës, krijuan mjaft interes te dëgjuesit.

Pianisti i ri durrsak Erl Lila luajti katër pjesë të shkruara prej tij, duke marrë vlerësimet e të pranishmëve, njëlloj si pianistja Laura Sulaj, e cila pas disa koncerteve brenda dhe jashtë vendit, do të fillojë studimet në Akademinë e Krakovit (Poloni).

“Nata e Muzikës romantike” zuri një vend të veçantë në programin e Bienales së këtij viti.

Ashtu si Arben dhe Laura Llozi, babë e bijë, që interpretuan në të njejtin formacion instrumental, në mbrëmjen e muzikës romantike, violonçelisti i ri Martin Vlashi, luajti përkrah të jatit, Florianit dhe pianistes Etrita Ibrahimi, “Sonatën” nga J. Herrando.

Më pas dueti Vlashi – Ibrahimi dëshmuan përvojën e gjatë koncertale edhe në veprat e tjera të autorëve spanjollë M. de Adalid, E. Granados, J. Turina.

Mbrëmja e sonatës spanjolle u ilustrua me veprat e piktorëve Goya dhe Dali.

Bashkë me koncertet në teatrin “A Moisiu”, me temë “Në kopshtet sekrete të Muzikës e Pikturës” Florian Vlashi do të intepretojë sot në Shtëpinë e të Moshuarve në Kavajë, duke ruajtur traditën e takimeve muzikore në spitale apo në institutin e riedukimit të të rinjve.

Konkursi “Solisti I ri” brenda strukturës së Bienales, këtë vit për herë të parë ka shpallur dy fitues, të cilët do të udhëtojnë drejt Spanjës dhe Italisë për koncerte dhe masterclass.

Bashkë me instrumentistët shqiptarë brenda dhe jashtë vendit, në këtë edicion krijuan emocion edhe artistë nga Italia dhe Franca.

ODHISE KOLEKA, MARINSI SHQIPTAR – HERO I AMERIKËS U VRA ME 9 GUSHT, DITËN E HEDHJES SË BOMBËS NË NAGASAKI

August 9, 2021 by s p

Kalendar Historik- 9 Gusht 1945 Bomba atomike në Nagasaki, Marinsi nga Vunoi i Himares ..

Nga Dalip Greca

Në përvjetorët tragjik të hedhjes së bombës atomike në Nagasaki, përkrah rreth 80 mijë viktimave të cilët vdiqën nga efektet e bombës së dytë, e cila u lëshua tri ditë pas asaj që u hodh në Hiroshima, ku kishin humbur jetën më shumë se 160 mijë viktima, përmendet edhe emri i një shqiptaro-amerikani, që humbi jetën larg vendhedhjes së bombave nga sulmi hakmarrës i aviacionit japonez…Edhe pse trupi i Odises nuk u arrit të gjendej, emri i është shkruar në historinë e Amerikës dhe ka për dëshmi memorialin në varrezat e heronjëve. Në mes shumë memorialeve gjendet në Arlington-VA edhe ai i djalit nga Vunoi. Guri memorial mban numrin 36-5 MF. Por çuditërisht, deri para pak kohësh, emri i tij ka munguar në literaturën shqiptare, madje dhe në shtypin e diasporës nuk përmendej fare, as në Atdhe.Marinsi me origjinë nga Vunoi i Himarës shërbente në anijen”Boria”. Para se të përshkruajmë aktin final të betejës që u zhvillua mes anijes amerikane “Boria” dhe avionëve kamikazë japonezë pas hedhjes së bombës në Nagasaki, ku humbi jetën heroi i Amerikës, shqiptari nga Vunoi i Himarës, le të tregojmë shkurtimisht historinë e familjes së tij, sipas dëshmive të përcjella nga vetë të afërmit e marinsit-hero. Si dhe kur erdhën ata në Amerikë?I ati i Odisesë, quhej Anastas Koleka nga Vunoi i Himarës. Ai ishte ndër ata shqiptarë që emigroi në Amerikë aty rreth vitit 1906. Si shumë mërgimtarë të tjerë shqiptarë, edhe Odiseja i mbante të forta lidhjet me familjen dhe vendlindjen. Kështu vepronin shumica e shqiptarëve, të cilët punonin në Amerikë por nuk e merrnin që në fillim familjet atje nga frika e moskthimit. Si gati të gjithë emigrantët e tjerë shqiptarë edhe Anastasi u kthye në atdhe për të krijuar familjen.

Kjo ndodhi 14 vjet pasi kishte emigruar. Ai u kthye në fshatin e tij Vuno, me qëllim që të martohej, siç vepronin pothuaj pjesa më e madhe e shqiptarëve të emigruar. Anastasi gjeti vajzën e zemrës dhe u martua me vajzën himariote, Ollgën dhe pa kaluar shumë kohë pas dasme, së bashku me nusen e re, më 1920, merr rugën e gjatë të rikthimit në kontinentin e çudirave. Pas kthimit vendosën në Lorean, Ohio. Familja e re u përshtat me atdheun e ri. Aty ju lindën dhe tre fëmijtë e tyre Kristo (Chris) Odisea “Ulysses) dhe Joana (Johanna).Odise Koleka, në moshën 7-vjeçare së bashku me nënën Ollgë, motrën Joana dhe vëllain Chris, që ishin vetëm 2 vjeçare, u kthyen në vendlindjen e prindërve të tyre në Vuno. Gjatë qëndrimit të dy vëllezërit vazhduan shkollën në Himarë. Më 1936 vëllai i Odisesë, Chris kthehet në Amerikë, ndërsa Odisea do ta ndiqte një vit më pas. Ollga mbeti në Himarë së bashku me vajzën. Me largimin e djemëve të saj në SHBA u bë ndarja faktike, nëna nuk i pa më djemtë e saj. Jeta u tregua e ashpër, ndërkohë edhe motra e tyre, Johanna, nuk pa më me sy vëllain e saj Odisenë, ndërsa me vellain tjetër, Chris do ta takonte mbas shumë vjetësh, kur ata ishin me flokë të bardhë, pas rënies së komunizmit në Shqipëri. Ollga, gjatë të gjithë jetës së saj, mbeti një nënë me zemër e shpirt të përvëluar nga malli e dhimbja. Ajo do të mbetej gjatë të gjithë kohës me vështrimin e përqëndruar andej nga ktheheshin burrat prej kurbetit duke pritur si nënë zemërmallur kthimin. Me këtë ndjenjë qëndroi nëna shpirtbrengë deri sa mbylli sytë nga kjo jetë në vitin 1970, pas një sëmundje të gjatë. Dhe pse e sëmurë rëndë sytë e saj gjatë gjithë kohës mbaheshin tek dy fotografitë që i kishte vendosur në mur, njëra ishte fotografia e Odisesë me uniformën ushtarake, ndërsa tjetra ishte fotografia familjare…Bomba në Hiroshima dhe Nagasaki Japonia nuk e kishte marrë seriozisht deklaratën e presidentit amerikan Harry Truman, i cili kishte paralajmëruar prerë :”Japonia duhet të dorëzohet pa kushte, si shans i fundit për të shmangur një shkatërrim total.” Paralajmërimi i presidentit qe konkret , i prerë, dhe nuk fshihte tragjedinë e tmerrshme që mund të ndodhte si pasojë e mosnënshkrimit të aktit të dorëzimit: “Nëse ata nuk pranojnë kushtet tona, ata duhet të presin një shi që do t’i shkatërrojë nga ajri, në një mënyrë që nuk është parë kurrë në tokë”-paralajmëroi presidenti Truman. Llogaritë qenë bërë të detaje: Nëse do të pushtohej Japonia me forca ushtarake do të rrezikoheshin jetët e jo më pak se 1 milion vetëve, prandaj u vendos që Japonia të ndëshkohej me bombat e tmerrshme. Pse u zgjodh Hiroshima? Arsyeja ishte se u konsiderua si vend ideal, ndoshta edhe për shkak se aty ndodheshin edhe depozitat kryesore të furnizimit të ushtrisë japoneze.Me 6 gusht 1945, aty rreth orës 8 e 15 minuta në mëngjes qe lëshuar prej luftanijes amerikane”Augusta” njëra prej bombave të tmerrshme, që përmbante 20 mijë ton eksploziv. Bomba ishte pagëzuar me emrin “Little boy” duke iu referuar presidentit Rusvelt. Njerëzia panë se si u ngrit një re e madhe tymi në formën e një kërpurdhe gjigande mbi qytetin 350 mijë banorësh të Japonisë, Hiroshima. Pamjet qenë të tmerrshme, dëmet gjithashtu. Bomba shkatërroi një zonë prej 13 Km katrore. Tri ditë më pas, me 9 gushte, një tjetër bombë e të njëjtit lloj, do të hidhej në qytetin tjetër japonez, në Nagasaki. Kjo bombë qe pagëzuar me emrin”Fat Man”. Thonë se i referohej Kryeministrit britanik Einston Churchill. Kjo bombë peshonte 4050 kg. Nagasaki ishte si i fortifikuar prej natyre; rrethohej prej malesh të lartë dhe efekti veprues qe më i kufizuar; vetem në 6.7 Km katrore. Statistikat tregojnë se gjatë hedhjes të dy bombave pati shumë të vdekur e të sakatuar. Rreth 160 mijë të vdekur në Hiroshima dhe 70-80 mijë në Nagasaki. Shumë qenë dhe ata që vdiqën më vonë nga pasojat e bombave. Viktima të shumta qenë kontigjente të sëmundjeve kanceroze. Po t’u shtosh shifrave edhe viktimat e mëvonshme, shifra e përgjithshme e të vdekurve për shkak të bombave arrin në 237062. Më shumë se 60 për qind e ndërtesave u bënë shkrumb e hi.Pas kësaj tragjedie Japonia që e pat radhitur veten në krahun e Hitlerit si pjesë e trikëndshit Berilin-Romë -Tokjo, u tërhoq dhe pranoi kapitullimin. Ky akt shënoi dhe fundin e Luftës së Dytë Botërore.
“Kamikazët” japonezë dhe anija”Boria”, ku shërbente Koleka
Ishte kohë lufte kur Odisea, që pat lindur më 29 nëntor 1923, kishte mbushur 20 vjeç atë mot që do të rreshtohej në radhët e ushtrisë më të madhe të botës, e cila do të vendoste fatet e Luftës së II Botërore. Pikërisht më 25 tetor 1943, në moshën e ëndërrave ai do të vishte uniformën e ushtrisë më të fortë në botë dhe do të kontribuonte për shfarosjen e murtajës nazi-fashiste që po kërcënonte botën. Odisea u radhit në radhët e marinës; aty në US NAVY e kreu shërbimin ushtarak në ato kohë lufte. Heroi ra atë ditë kur në Nagasaki, qe hedhur bomba. Më 9 gusht 1945, “kamikazë” japonezë goditën anijen, ku shërbente edhe Odise Koleka, anijen”Boria”. Kronikat përcjellin faktet tragjike: Ka qenë ora 2:59 minuta kur anija e tyre mori një goditje të befasishme. U krijua një situatë e jashtzakonshme. Por jo gjithçka e tmerrshme kishte mbaruar me atë sulm kamikaz të fillimit. Sulmet do të përsëriteshin sërish; anija u mbulua me zjarr përsëri në orën 3:26, ku një tjetër avion kamikaz iu sul si një skifter anijes”Borie”. Ekuipazhi amerikan bëri të gjitha përpjekjet që ta largonte të keqen që po e kërcënonte anijen e vet që po përpihej nga flaka, uji dhe rreziku prej ajrit. Me mjetet që dispononte anija “Boria” e goditi avionin 2700m lart. Por e keqja e kishte marrë rrugën. Anija ishte e ekspozuar ndaj kamikazëve që vazhdonin të vërtiteshin si skifterët mbi gjahun e zbuluar.Qielli u mbush me avionë japonezë.Në kufijtë e një ore ekuipazhi goditi edhe tre avionë të tjerë, por ç”mund të bënte ai më shumë?!.Ai ekip heronjësh qëndroi deri në vetmohim, deri në rrahjet e fundit të zemrave. Luftohej për jetë a vdekje Kamikazët japonez kërkonin shpagim.Ata kishin mbushur qiellin mbi Oqean.Lufta vazhdoi gjatë. Vonë aty rreth orës 4:30 zjarri në “Borie” u shua dhe shumë gjëra në anije ishin prishur që nga goditja e parë. Bilanci ishte tragjik: 35 të vdekur, nga të cilët 13 nuk u gjetën kurrë, 34 marinsa të tjerë amerikanë qenë të plagosur, gati të gjithë ata që shpëtuan gjallë ishin në gjendje tepër të rënduar.Anijes”Borie” filluan t”i vijnë ndihma.” USS Abbot” një anije tjetër filloi të transportonte personelin mjeksor për t”i dhënë ndihmat e para të plagosurve dhe për t”u kujdesur për të vrarët.Por Odisea ishte pa fat, ai ishte ndarë nga jeta e të gjallëve, dhe për fat të keq, si shumë të tjerëve, trupi i tij nuk u gjet, ashtu si edhe 13 të tjerë.
Në fletët e ditarit…
Duke shfletuar ditarin e atyre çasteve të vështira, ndalim në njërën nga ditët:E Enjte, 9 gusht 1945: Ekupiazhi i anijes Boria sulmohet rreptë. Kamikazët zbrazin bomba si pikat e shiut.Marinarët qëndrojnë dhe u kundërpërgjigjen. Sulmet janë të pafundme. Një pjesë e marinarëve janë shuar dhe i kanë përpirë dallgët.Tragjedia ka ndodhe.
E premte, 10 gusht 1945
Në orën 3:30 filloi ceremonia në det për të nderuar të vrarët, që ranë në krye të detyrës. Trimat po përcilleshin siç u kishte hije; me dhimbje, nderim dhe me krenari! Por, sa keq, trupi i birit të shtrenjtë të Shqipërisë, Odisesë, nuk u gjet. Sa i pa fat, ishin vetëm 6 ditë deri në përfundimin e Luftës…Me 15 gusht 1945 lufta e dytë botërore mbaroi…Dhe më 2 shtator, 1945 Japonia nënshkroi aktin e dorëzimit.Jeta e 22 vjeçarit Odise Koleka ishte shuar më 9 gusht 1945. Letra që hedh dritë në aktin e heroit shqiptaro-amerikan dhe që rindërtoi historinë…Ishte një letër dërguar me psotë të zakonshme nga Energjik Ndrenika ajo që më ra në dorë dhe që u bë shkas për të ndriçuar aktin e ushtarit shqiptaro-amerikan. Në letër shkruhej: Me këto dokumenta që kemi të nxjerra nga arkivat po iu drejtohemi juve me besim të plotë se do të ndriçoni ketë histori. Ne ndjehemi krenare pse në historinë e Amerikës është dhe akti trimëror i shqiptarit nga Vunoi,i njeriut tonë të shtrenjtë. Duke u bazuar tek kjo e vërtetë, po ju dërgojmë rrëfimin real për një njeri që dha jetën, në ushtrinë amerikane, gjatë luftës së dytë botërore. Heroi quhet Odhise Koleka- “Ulysses Kollecas” po ju dërgojmë edhe dokumentacionin e ofruar nga shteti amerikan. Për të gjitha këto dokumenta, bisedime, fotografi, një punë të pa lodhur ka bërë mbesa e nënës tonë Enita Kushi. Besojmë me anën e këtij shkrimi do të kujtojmë atë që në moshë të re dha jetën e tij, e shumë bashkëfshatarët e tij që e mbajnë mend, besojmë se do të ndjejnë interes ta lexojnë jetën e Odhisesë. E mbi të gjitha e bëjmë për nënën tonë për t’i mbushur sadopak boshllëkun e krijuar për të vëllain e saj. E bëmë për vallin e tij Chris “Kriston”, që gjatë të gjithë jetës e ndjente mungesën e vëllait të vogël, Odisesë. Por që në takimin e parë me motrën e tij pas 55 vjetësh, të gjithë dashurinë që ndjeu për të kaluarën ia dhuroi motrës së tij të dashur, së cilës i ishte përvëluar zemra nga mungesa e vëllait hero.Për t”i mbledh këto dokumenta ndihmuan edhe dy shokë të tij, që ende jetojnë. Për nder të tij, në varrezat e Arlingtonit VA, ndodhet memoriali me emrin e Odisese me numër 36-5 MF.Letra që m’u përcoll nënshkruhej nga Energjiku, Eleni, Irakliu, Miranda.Kjo ishte letra që u bë shkas për të ndriçuar aktin e Odise Kolekës.Kujt t’i bjerë rruga në varrëzat ë heronjëve të Amerikës, le të ndaloi hapat para varrit më numer 36-5 MF në varrëzat e Arlingtonit VA. Vendosni një lule në shenjë nderimi e kujtimi për heroin shqiptar që ra në kohën kur Lufta e tmerrshme po mbyllte perden….