Nga MASSIMO GAGGI/

Kur e intervistova në Washington, tre vite më parë, për të folur mbi fashizmët e rilindur, veçanërisht n’Evropë, tema e librit të saj të fundit, ajo i u përgjigj pyetjes sime të parë duke cituar jo vetveten por Primo Levin: “Ai thonte se çdo kohë ka fashizmët e tij, e që mund t’arrihet në tragjeditë e përbindëshme si Holokausti edhe pa kaluar nëpër një terror policer: mjafton të mohohen faktet, të shtrembërohet informacioni, të ndotet Drejtësia, të përhapet malli për një të shkuar prrallore. Fjalë mbi të cilat duhet përsiatur duke parë se ç’po ndodh nën sytë tanë”.

Larg totalitarizmave

Sytë e Madeleine Albright janë mbyllur dje përgjithmonë mbasi kishte parë atë që ajo, e ikur dy herë nga totalitarizmat e mëdha evropiane të Nëntëqindit, me sa duket e kishte përfytyruar e së cilës i ishte frikësuar. Gruaja e parë që kishte marrë detyrën e Sekretarit të Shtetit, Albright, u vra në moshën 84 vjeçe nga një tumor kanceroz. Bijë e një diplomati çekosllovak (në gjëndjen civile të Pragës ishte regjistruar si Maria Jana Korbelová, Albright është mbiemri i bashkëshortit amerikan), Madeleine-s i u desh të ikte nga Vëndi i saj herën e parë më 1938, si vazhdim i përndjekjes së hebrenjve dhe copëtimit të Çekosllovakisë të kryer nga nazistët, e më vonë, përsëri, dhjetë vjet më pas, për t’i ikur shtypjes staliniste.

Thellësisht e lidhur me Evropën lindore të zanafillës së saj, e shënuar nga totalitarizmat dhe Holokausti, ashtu si shumica e t’afërmëve të saj, përfshirë tre gjyshër, të vdekur në kampet e përqëndrimit të Raihut të tretë, vit mbas viti Albright-i ka parë të rilindin fashizmët dhe ka njohur mirë udhëheqës të kthyer në diktatorë nën sytë e saj. Në Fashizmi-n e saj ajo ndalet në analizën e tre figurave, në pushtet edhe sot e me role të rëndësishme në konfliktin ukrainas: Putini, protagonisti i madh, hungarezi Orbán dhe turku Erdogan që armatos ukrainasit dhe dënon Moskën në OKB, por pastaj nuk zbaton sanksionet kundër Rusisë dhe ndërmjetëson me Putinin.

Nga Karteri në Ballkan

Veprimtare demokratike, karriera e Albright-it në Administrim fillon më 1976, me zgjedhjen e Jimmy Karterit. Këshilltari i presidentit për politikën e jashtëme, Zbigniew Brzezinski, e thërret në Shtëpinë e Bardhë si asistente. Më pas do të bëhet këshilltare e Geraldine Ferraro gjatë garës (së dështuar) për nënpresidente e të guvernatorit të Massachussets, Michael Dukakis. Kur Bill Clinton arriti në Shtëpinë e Bardhë, e emëron ambasadoren e parë të SHBA në OKB dhe, më pas Sekretare të Shtetit. 

Aspak izolacioniste, Albright-i ndërpreton rolet e saj si zbatuese e një politike ndërhyrjeje në konfliktet ndërkombëtare të një Amerike që për të është “Kombi i domosdoshëm”. Lëviz duke kërkuar të vlerësojë atë që quan epërsi morale të Shteteve të Bashkuara, por edhe duke angazhuar Vëndet e tjera  ‘atë që përcakton “një multilateralizëm të fuqishëm”.

Bën edhe gabime, të rrëfyera më pas në kujtimet e saj, si mos ndërhyrja e e vendosur në Ruanda, ku më 1994, një mision i vogël ruajtës i paqes i OKB-nuk mund të ndalonte një gjenocid: së paku një milion të vdekur.

Imponoi parimin e ndërhyrjes njerëzore në luftën e Ballkanit: mbas plojës së Srebrenicës të kryer nga sërbët pavarësisht nga prania e një kontigjenti të vogël të “helmetave të kaltërta”, vendosur ndërmjet luftuesve, mposhti qëndresën e Pentagonit dhe i hapi rrugën bombardimeve amerikane. Dy muaj më vonë, në Dayton, i dërguari i posaçëm amerikan, Richard Holbrooke, mori firmat e një marrëveshjeje që, me gjithë se linte çështje të ndryshme të pazgjidhura, i dha fund një lufte që kishte kushtuar së paku njëqindmijë të vdekur.

“Corriere della Sera”, 24 mars 2022    Përktheu Eugjen Merlika 

Fejton nga Rafael Floqi

Një gënjeshtër e pëlqyer, apo një servilizëm në ekstrem do të shpalosej në një këndvështrim sa qesharak dhe aq për të ardhur keq këtë vit më 1 Prill. Të gjitha mediat televizionet dhe gazetat më me emër në Shqipëri, u përpoqën t’i krehin sedrën kryetarit të qeverisë, edhe pse e dinin që ishte e ashtuquajtur “dita e gënjeshtrave”, duke vënë dyshim dhe vetë atë që besojnë se 1 Prilli është ditë si të tjerat. 

Po e habitshme, këto rrenat me Ramën, nuk mund të jenë ‘Fake news” nuk ka mundësi të jenë, pasi nuk janë shqiptare, pasi njoftimi tashmë vinte “ kafet e Tiranës”, por mall importi, nga Gjermania. Një ksenofili deri në absurd, për çdo gjë të huaj, një kompleks inferioriteti tek shqiptarët, i njëjti, sado çdo ambasador e shpallim guvernator të pa shpallur të vendit tonë, se po qe rrenë e jashtme besohet.      

Këtë një1 Prill një papërgjegjshmëri kolosale, media që duhet të jetë pushteti i katërt, shpërndan llogje pazari, fake news, me një përkushtim  që mund të shpjegohet me një adhurim deri në vetëmohim si dalldi spiropaliste për “Skënderbeun “ e mediave shqiptare. Te gjitha gazeta e mëdha, të gjithë televizionet e bombarduan publikun me titujt se “kryeministri shqiptar do të bëhej së shpejti shef i NATO-s”. Artikuj shkruesit me një pasion vuajarist prej ndjekësi emisioni “Bigbrother”i e me një servilizëm të pa kërkuar. Imagjinoni “Piktori shefi i NATO-s” pavarësisht se vendi i tij nuk ka asnjë aeroplan dhe se tanket janë shitur për skrap pas marrëzisë kolektive të 1997.

Megjithatë është fakt ky thashethem qarkullon për disa kohësh në rangjet e larta të qeverisë shqiptare, ku njësoj si në rastin kur u përhap fjala se Rama do ndërmjetësonte për të zgjidhur sherrin mes Turqisë dhe Greqisë, apo Rusisë dhe Ukrainës.  Në mediat shqiptare ka adhurues të tij të çmendur që besojnë se Zeusi mund të arrijë gjithçka. Madje edhe vete Zeusi s’u ndje fare edhe duket që i kishte pëlqyer “cette pioson d’ avrille” se gjuhë brisk, siç është nuk mund të rrinte pa bërë zë, siç duket pse kishte mbyllur një ditë më parë diskutimin me popullin e tij, siç duket po bëhet gati për transferimin tek “Olimpi imagjinar” ku i kishin caktuar të zëvendësonte Marsin. Heshtja shton suspensën, dhe  trashëgimtari gjuhë shpatë i  Nolit dhe Konicës sipas fjalëve të tij heshti. Dhe heshtja i pëlqeu, do të ketë menduar se i mjafton që diskutohet ideja.  

Duke ditur që ishte 1 Prilli, një grua shqiptare me mbiemrin e martesës që tingëllon si i huaj që banon në Gjermani, një farë Suzana Starikov, cicëroi për shaka në twiter se “Kryeministri Edi Rama mund të zgjidhet në krye të NATO-s dhe ngriti pyetjen “Kush do të jetë kryeministri i radhës i Shqipërisë?”. Sipas saj kryeministri Edi Rama dhe kryeministrja e Estonisë, Kaja Kallas janë dy kandidaturat për Sekretar të Përgjithshëm të NATO-s në vend të Jens Stoltenberg. Kaq duhej, dhe fakti u bë i vërtetë “ vloi kazani”. Që ta bërë “zbulimin e besueshëm” iu dhanë zonjës edhe tituj që s’i ka. Jo vetëm kaq…

Kush rrëmon për të vërtetën,  me dy klikime në Facebook zbulon se kjo “ analiste e NATO-s” që shkruan artikuj vetëm më një Prill , është  Suzana, një shqiptare dhe siguron jetesën me përkthime, dhe emrin e vajzërisë e ka Suzana Skenderi.

Ku ka rënë gazetaria, ku ka rënë vërtetimi i burimit, kur “lajmet merren “ nga konspiracionistë, si lefterisuri Alfred Çako, shqiptar dhe ky, si Suzana dhe bëhen fakte?  Pavarësisht dhe pse ishte 1 Prill, ç’rëndësi ka e vërteta,  duhej që lajmi me insistim të shpërhapej në Shqipëri, pikërisht lajmi për liderin global, ndaj duhej që një portal vlonjat një “ ripërtypës interneti” ta shpallte Suzanën edhe akademike por eksperte e NATO-s. 

Pre e kësaj dalldie ra edhe një media serioze serbe si B92 e cila e botoi lajmin në faqen e saj. Kjo ndoshta e lidhur dhe me reagimet e fundit të Ramës ne Samitin e NATO-s ku nuk u shpreh, pro nismës se Kroacisë dhe Turqisë për ta futur Kosovën në NATO. Serbët duhet të kenë fërkuar duart. 

Por pse të gjithë harruan se ishte 1 Prilli, dita e gënjeshtarëve. Atë e sqaroi vetë Suzana Starikov me një postim të dytë kur pa që ky njoftim u bë viral. “OK më duhet të shpjegoj se e gjitha kjo ishte një shaka për 1 Prillin”, shkroi ajo duke insistuar: “Pavarësisht se kam deklaruar se ishte thjeshtë një shaka e imja për 1 Prillit, mediat nuk ndalojnë së publikuari sikur të ishte një lajm i vërtetë. Kjo është çenduri. Është vetëm një shaka, fshijeni ju lutem, nuk dua të jem burimi i një lajmi të rremë”. Çfarë vetësakrifice , por asnjë media shqiptare nuk e përgënjeshtroi.

Sot Shqipëria shënon 13 vite si anëtarë e NATO-s dhe cicërimat e “akademikes gjermane ne Twitter “nuk duken te jenë rrufe ne qiell të hapur, pasi ideja që Edi Rama mund të zgjidhet ne krye te NATO-s ka kohë që qarkullon në mjediset mediatike dhe politike, si një fakt që gatuhet ne “kazanin”, siç i pëlqen Ramës të 1 Prillit të mediave shqiptare.

“Por, a synon Edi Rama postin e sekretarit të përgjithshëm të aleancës së atlantikut te veriut? Koha do ta tregojë, shkruan Top Channel, por një tjetër kohë që po ecën drejt fundit është ajo e mandatit te Jens Stoltenberg, që mbyll ciklin e tij në këtë post ne shtator të 2023, me një vit shtyerje për shkak të luftës në Ukrainë, luftë e cila ka marrë vëmendje të posaçme e nga NATO. Ndërsa “Shqiptarja “ shtonte se  “Publikisht Edi Rama nuk ka folur kurrë për një ambicie të tij për karrierë politike ndërkombëtare, por të gjithë kujtojnë se ai nisi të shijonte shume turet e tij si kryetar i OSBE, përfshirë edhe vizitat ne Moskë dhe në zonat e konfliktit ruso-ukrainas në Donbas. Rama bëri lajm kur u duk se negocioi mes Erdogan dhe Micotakis për krizën greko-turke, ndërsa shkoi vetë në New York, kur Shqipëria filloi turin dy vjetor si anëtar i Këshillit të Sigurimit. Atij i pëlqen shpesh të vjedhë dritat e spektaklit në takime ndërkombëtare, me këpucë sportive dhe rrëfime hokatare, por të jesh sot sekretar i përgjithshëm i NATO-s, nuk është një spektakël, por një detyrë me përgjegjësi.

“Gjithçka mund të ndodhë, por Brukseli nuk është Tirana, aq më tepër në 1 Prill, shkruan, Top Channel, që mund të përkthehet, nuk kemi se mos besojmë se sot është 1 Prill, pasi lajmi vjen nga burime të jashtme.  Çfarë poshtërimi i rolit të gazetarit dhe të vërtetës, dhe mere mend kur Top Channel që vetë cilësohet se është “një burimin kryesor dhe me prestigjioz të informimit të të gjithëve në Shqipëri, në hapësirën mbarë shqiptare dhe kudo tjetër në botë ku shqiptarët jetojnë”, merre me mend të tjerat.

Lajmi i rremë” është “informacion i fabrikuar që imiton përmbajtjen e medias së lajmeve në formë, por jo në proces apo qëllim organizativ. Nga ana tjetër, organeve të lajmeve të rreme u mungojnë normat dhe proceset editoriale të mediave të lajmeve për të garantuar saktësinë dhe besueshmërinë e informacionit. Lajmet e rreme mbivendosen me çrregullime të tjera informacioni, të tilla si dezinformatat informacione të rreme që përhapen qëllimisht për të mashtruar njerëzit.

Nga ana e kryeministrit nuk ka patur asnjëherë reagim lidhur me ambicien për një gjë të tillë, edhe pse kreu i qeverisë ka intensifikuar takimet jashtë vendit. Së fundmi ai u takua me Henry Kissinger, një prej figurave më të njohura në botë, i cili ka mbajtur disa poste të rëndësishme në SHBA. Gjithashtu, Rama u takua edhe me shumë të atakuarin në Shqipëri, manjatin George Soros. Gjatë vizitës në Shtetet e Bashkuara, kryeministri Edi Rama zhvilloi edhe një takim në Akademinë Ushtarake “West Point” në Nju-Jork, ku mbajti një fjalim të shkurtër para qindra studentëve. Nga studio e emisionin “Breaking” në Top News, analisti Artur Zheji tha se kjo do ishte një arritje e madhe për Shqipërinë, por nuk beson se Rama e synon atë post.

“Pse të mos e bëjë. Nëse kupola e madhe vendos se një shqiptar do zgjidhjet sekretar i përgjithshëm, pse jo. Por nuk e ha atë Rama. Nuk ikën nga Shqipëria ai. Këtu i ka rrënjët. Nuk do që ti thahen rrënjët, ku i ka ngulur fort”, tha Artur Zheji.

Gjithsesi, poste të tilla, edhe pse duket të paarritshme për zyrtarët shqiptarë, nuk janë të pamundura. Kryeministri Edi Rama ka mbajtur edhe detyrën e kreut të OSBE, ndërsa zhvilloi edhe disa takime në Moskë dhe Krime, dhe duket si e shmangu luftën. Ndërkohë pas kësaj hajt, mos beso se Piktorit nuk i duhej më këshillimi me popullin, e mos spekulo se tani pasi kishte në dore fatet e Botes “. Procesi i Këshillimit Kombëtar duhej mbyllur më 31 Mars. Qe vet “kandidati për sekretar të NATO-s që bëri me dije se në këtë proces kishin marrë pjesë mbi gjysmë milioni qytetarë. Dhe kjo ishte një dite para bombës se 1 Prillit.

Sipas Ramës me postë kanë dhënë mendimin e tyre 340 143 qytetarë, online 127 130 qytetarë dhe në tenda 95 922. Kreu i qeverisë siguron pjesëmarrësit se zëri i tyre do të dëgjohet me respektin më të madh.

“Dhe me një falënderim të me gjithë zemër për mbi gjysmë milionë shprehje interesi për Këshillimin e parë Kombëtar, si edhe duke i siguruar të tërë pjesëmarrësit se zëri i tyre do të dëgjohet me respektin më të madh, ju uroj të gjithëve një fundjavë të qetë”, shkruan Piktori që pritet që tani të justifikojë çdo veprim te tij me fjalët « Vox Populi , vox day»

Thonë se gënjeshtra i ka këmbët e shkurtra, por kjo e 1 Prillit, doli se nuk ishte kështu, gazeta Tema , botoi një shkrim ku “Nikollë Lesi” pronari i gazetës “ Koha e Jonë” kërkonte me forcë të drejtën e “Copywrite” e dhe kasnecoi se ka muaj që e ka parashikuar këtë gjë, duke e thënë se ai qe i pari, dhe vërtet, ka pasur një shkrim konspiracioni të tillë, bazuar në sondazhe tw gazetës në fjalë. 

“Edi Rama ka realizuar qëllimet e tija në Shqipëri, shkruante ai. U bë kryebashkiak, kryeministër sa asnjë kryeministër tjetër pas vitit 1990 dhe po turret drejt NATO-s. Pas Edi Ramës fillon epoka e Erion Veliajt. Ai merr PS-në dhe qeverinë pasi, siç thamë në shtator të vitit të ardhshëm mbaron mandati i drejtuesit të NATO-s.

Ndaj po të shikosh me kujdes edhe prononcimet e Erion Veliajt në takimet nuk thotë më zoti kryeministër, por i drejtohet me emrin Edi. Kaq mjafton për te vluar kazani. 

Me kaq historia 1 Prillit u mbyll po duke lënë të hapur dilemën: mediat tona u treguan kaq syleshë thjesht, besojnë në fake news, jetojnë në flluskën e twiterit,  apo adhurojnë aq shumë Ramën edhe pse e dinin që ishin me një 1 Prill?

Për ironi, edhe vete origjina e 1 Prillit,  është një reng që thonë se rrjedh nga mesjeta nga koha e ndryshimit te kalendarëve Julian dhe Gregorian, apo më e lashte, se thonë se rrjedh nga festimet qesharake të Perëndeshës Romake Hillaria, nga vjen edhe në anglisht fjala « hilarious » -super qesharake ashtu si burahaja e mediave shqiptare me këtë lajm në 1 Prill. 

Pasi vetëm po të besojmë dihet se si Rama ka zgjidhur problemet e Shqipërisë, pasi i ka ikur gjysma e popullsisë, do të kujtonim Mark Twain që thoshte “Kjo është dita që na kujton se çfarë jemi në 324 ditët e tjera të vitit.” 

Dhe do na vinte në mendime ideja se si do ta pikturonte botën piktori me kërpudhat bërthamore kur njerëzimi të kërcënohej nga zhdukja… 

Prof.Asc.Dr.Gëzim MUSTAFAJ

Fundi i Luftës së Ftohtë, zhvillimi teknologjik, çrregullimet e mëdha demografike dhe ekonomike si dhe shtimi i numrit të aktorëve që veprojnë në skenën ndërkombëtare ka ndryshuar thellësisht sistemin e mëparshem botëror. Globalizmi dhe ndërvartësia e shumë sektorëve (financiarë, teknologjikë e informativë) dhe shfaqja e qëndrave të forta të fuqive transnacionale, jo të kontrollueshme nga shtetet, detyrojnë marrjen e vendimeve qofshin edhe të brëndshme. Kështu bëhet e domosdoshme që çdo subjekt të mendojë për vetveten në raport me botën, të ndikojë në ndryshimet e saj dhe të përcaktojë interesat dhe rolet e veta ndërkombëtare, natyrisht në atë masë që e lejon fuqia që ka. 

Gjeopolitika është e domosdoshme për analizën e kapaciteteve të një shteti dhe të interesave të tij kombëtare. Me fjalë të tjera ajo shërben për studimin e teorive e të hipotezave funksionale, qoftë për analizat e politikës së jashtme, qoftë për vlerësimin e përcaktimin e interesave dhe të politikave të brendshme, duke vlerësuar prej tyre pasojat që mund të rrjedhin nga konfliktet e interesave të përhershëm apo të rastit, me aktorët e tjerë që veprojnë në të njëjtën hapësirë gjeopolitike. 

Mendohet që gjeopolitika e Ballkanit përfundoi rikonfigurimin me shtetin e Kosovës dhe Malit Zi.  Ka një prirje të gabuar për ta quajtur zgjidhjen e problemit të Kosovës si aktin e fundit përmbyllës të shpërbërjes së ish-Federatës së Jugosllavisë. Por ka ende probleme të pazgjidhura në Bosnje, në Serbi dhe në Maqedoni, që mund të shpërthejnë. Udhëheqësit e parë shqiptar e kanë paralajmëruar Europën në vitin 1879 se, për sa kohë që nuk do të gjejë zgjidhje çështja kombëtare shqiptare nuk mund të vendoset stabiliteti i vërtetë në Ballkan. 

Sot më tepër se kurrë po bëhet më e dukshme lidhjen dhe ndërvarësinë që ekziston ndërmjet aspektit demografik dhe atij gjeopolitik. Më qartazi u dukë në vendet e ish BS dhe në ish Jugosllavi dhe kulmojë tani në Ukrainë. Për vetë specifikën, vendin që zë, shtrirjen dhe, veçanërisht, statusin aktual të popullit shqiptar, në Ballkanin Perëndimor, lidhja e ndërvarësia e mësipërme është, jo vetëm evidente, por mjaft e rëndësishme për zhvillimet në rajon dhe stabilitetin e paqen e tij. Zgjidhja përfundimtare e statusit të Kosovës sjell një situatë, cilësisht të re në faktorizimin e çështjes shqiptare në veçanti, por edhe jep garanci dhe siguri për stabilitetin e të gjithë rajonit, në përgjithësi. Në këtë kuptim, çështja kombëtare e shqiptarëve përfiton një “standard” të ri dhe mendoj se duhet parë e analizuar në një këndvështrim tjetër e në një optikë të re. 

Akti i fundit përmbyllës i procesit të rënies dhe fragmentarizmit të ish-Jugosllavisë, fundi i luftës, në “vijën e ndarjes” midis serbëve dhe shqiptarëve, që u shtri deri në spastrim etnik, në dëm të këtyre të fundit (karakteristikë për luftëra të tilla) shënoi një etapë të re historike, e cila çoi, në mënyrë të pashmangshme, drejt pavarësisë së Kosovës, duke hapur të vetmen mundësi logjike: bashkëjetesën e barabartë të shqiptarëve dhe serbëve në një Kosovë multietnike, demokratike e europiane. Kështu i jepet fund situatës paradoksale të shumicës absolute shqiptare, të shtypur dhe të shfrytëzuar nga pakica serbe, në Kosovë, duke e shndërruar maxhorancën shqiptare të përgjegjshme, për të respektuar, maksimalisht, të drejtat dhe liritë e pakicës serbe, në një bashkëjetesë demokratike. 

Shqiptarët jetojnë të ndarë në disa shtete të Ballkanit Perëndimor. Ata janë një popullsi që e ka tejkaluar shifrën prej 7.5 milionë banorësh, duke u renditur ndër tre popujt më të mëdhenj të këtij rajoni. Rritja e popullsisë shqiptare vazhdon të jetë ndër më të lartat në Europën e sotme.Me keqardhje duhet të themi se, në vëndin amë kjo dukuri vitet e fundit ka një rënje, pasi shumë shqiptarë po largohen nga vëndi, sidomos moshat e reja. Ky fakt reflektohet, ndjeshëm, në dinamikën e lëvizjes dhe të emigracionit të kësaj popullsie. Vetëm nga shteti shqiptar kanë emigruar, aktualisht, mbi 1.5 milion njerëz, duke e renditur Shqipërinë nder vendet e parë në botë për numrin e emigrantëve, si popullsi. Megjithatë mosha mesatare e popullsisë shqiptare është më e reja në kontinent. Rreth 60% e popullsisë është nën moshën 27.5 vjeç. Statistika demografike-ekonomike e mësipërme është akoma më atraktive po t’i referohemi popullsisë shqiptare në Kosovë, në Maqedoni, në Mal të Zi e në Luginën e Preshevës. Nga këto territore, të banuara, historikisht nga shqiptarë etnikë autoktonë, emigracioni, për arsye politike historike, të shtypjes dhe represionit sistematik, ka qenë shumë më i lartë. Madje, gati gjysma e shqiptarëve të këtyre trevave jetojnë e punojnë në emigracion, kryesisht në Europën Perëndimore, në SHBA dhe Turqi. Duke analizuar me kujdes këto procese demografike dinamike mund të konkludohet se aktualisht në botë janë aktive rreth 18 milionë shqiptarë. Përballë kësaj situate, faktorët demografikë të shqiptareve janë dhe mbeten, objektivisht, tepër ndikues në planin gjeopolitik, për të ardhmen e tyre dhe të popujve të tjerë në rajon. Natyrisht, këta faktorë mund dhe duhet të adresohen me pozitivizëm, si në dobi të shqiptarëve, ashtu dhe në dobi të rajonit, të konsiderohen me kujdes, të pranohen me realizëm dhe t’i hapet rrugë akomodimit e integrimit të tyre mbi bazën e ideve dhe vlerave europiane.

Mendoj se ndikimi i kriterit demografik të shqiptarëve në gjeopolitikën ballkanike është evident për disa arsye; Shtrirja e shqiptarëve në 6 shtete kryesore të Ballkanit; (Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Greqi, Mal të Zi, Serbi-Lugina e Preshevës). Rritja e lartë e popullsisë shqiptare, krahasuar me rënien e numrit të popullsive të tjera ballkanike, në rajon; (numri i barabartë i popullsisë shqiptare me grekët, bullgarët, serbët aktualisht, plus dinamika në rritje e shqiptarëve). Mobiliteti i popullsisë shqiptare, brenda dhe jashtë rajonit; (frekuenca e lëvizjes së shqiptarëve si një nga popujt mobil, lëvizjet për në Ballkan, Europë, SHBA). Përmirësimi i statusit të shqiptarëve në emigracion; (shndërrimi i emigrantëve shqiptarë, në qytetarë të vendeve ku jetojnë e punojnë).

Çfarë e favorizon ndikimin demografik shqiptar në gjeopolitikën ballkanike? Paqja është ndër faktorët parësorë për ndikimin e kriterit demografik në gjeopolitikë. Ballkani dhe përvojat e tij konfliktuale, (tre luftëra në një shekull), mund t’i qetësojë vetëm një paqe e qëndrueshme. Në ish-Jugosllavi, thuajse çdo dekadë, ndeshim kriza destabilizuese në trevat shqiptare (1958, 1968, 1974, 1981, 1989-1999), kjo për fajin e politikave të ndjekura nga Beogradi.  Zgjidhja e statuseve të shqiptarëve, në shkallë e në nivele të ndryshme, në vartësi nga shteti dhe nga pozita etnike, ka ndikuar pozitivisht për ndërvarësinë demografike-gjeopolitike në Ballkan. Asgjë më shumë se demokracia nuk i ka ndihmuar shqiptarët në faktorizimin e tyre në rajon. Në aspektin demografik-gjeopolitik, shqiptarët, duke qenë përgjithësisht popullsi mobile, përfituan më shumë se kushdo në rajon nga katër lëvizjet europiane: lëvizja e njerëzve, ideve, mallrave e kapitaleve.  Europianizmi, si filozofi e hapjes, kooperimit, integrimit në kontinent, si antipod i nacional-shovinizmit e ksenofobisë i ka konvenuar shumë dimensionimit të faktorit shqiptar, i cili, pa pasur doktrina nacionaliste, shpesh është viktimizuar e është sforcuar nga nacionalizmat e fqinjëve të vet. 

Globalizmi, si “trendi” i mileniumit të ri, i përshtatet natyrës së popullit shqiptar, më shumë se çdo populli tjetër, në Ballkan, pasi për nga identiteti i tyre, shqiptaret janë popull multikonfesional, pranojnë fenë, civilizimet dhe diversitetin kulturor, si dukuri të brendshme dhe si ndërkombëtare njëherësh. Kjo i bën shqiptarët të jenë tolerantë, jo fanatike, aspak fondamentalë, në raportet fetaro-kulturor. Shqiptarët dhe globalizmi përkojnë në sistemin filozofik e shpirtëror, më mirë se çdo popull tjetër në rajon, ku ndikimet e nacionalizmave, fanatizmave fetare, të ksenofobive visone, janë prezentë, në forma të hapura apo të kamufluara.

Tranzicioni i zgjatur dhe problematik krijon shqetësime për aspektet demografike e gjeopolitike të shqiptarëve. Shkalla e ulët e demokracisë pluraliste, difektet në drejtim të zbatimit të të drejtave dhe lirive të njeriut, mosfunksionimi i shtetit ligjor, problemet në ekonominë e tregut të lirë dhe të hapur etj, shkojnë kundër interesave të shqiptarëve dhe të vlerave të tyre në rajon. Përfundimi i tranzicionit do të jetë, në fakt, një erë e re për të ardhmen dhe rolin e tyre, ku interesat kombëtare të shqiptarëve janë të lidhura me interesat e popujve të tjerë, në dobi të demokratizimit të Ballkanit Perëndimor dhe të integrimit të tij në strukturat euroatlantike. 

Mungesa e infrastrukturës mbarëshqiptare (vetëm rruga e kombit), pengon seriozisht faktorin shqiptar si në funksionalizimin e rolit specifik të tij dhe në dobi të mbarëvajtjes së rajonit. Të dy korridoret, 8 dhe 10, kalojnë përmes territoreve me popullsi shqiptare. Është e kuptueshme se, çdo investim, në këtë drejtim, nuk është investim etnik, as kombëtar, por rajonal e mbar europian.
Mungesa e kapaciteteve njerëzore e shtetformuese është një arsye tjetër që pengon seriozisht zhvillimin ekonomik e kulturor të rajonit dhe të proceseve demokratizuese të tij. Kërkohet një bashkëpunim e koordinim më i mirë i punëve, si në drejtim të përzgjedhjes, të ngritjes së nivelit administrativ e kulturor të elementëve të faktorit shqiptar në administratën publike, në proporcion me përfaqësimin politik, ashtu dhe të faktorëve rajonalë për të mbështetur ngritjen e administratave publike, sipas standardeve e parimeve europiane të pushtetit. Pa frikë duhet të kërkohet një unifikim i zërit Shqiptarë për çeshtjet kombëtare. Pozita gjeografike, dinamika etnografike dhe gjeopolitika e shndërrojnë faktorin shqiptar në një nyje qendrore drejt Europës, së bashku dhe si pjesë dinjitoze e Gadishullit Ballkanik. I takon Shqipërisë ta udhëheq këtë proces, që për hirë të së vërtetës nuk po e bën mirë.

Kuptohet se stabiliteti, prosperiteti, demokratizimi, integrimi, përfshirë dhe akomodimin e faktorit demografik shqiptar në Ballkan, rritja dhe dimensionimi i tij, përbejnë sfida për politikën e jashtme dhe diplomacinë shqiptare, kosovare dhe rajonale e ndërkombëtare. 

Pavarësia e Kosovës përfaqëson jo vetëm një akt historik, të papërsëritshëm, kombëtar dhe ndërkombëtar, por edhe një realitet konkret e sfidant. Sfida e saj nuk është shpallja e pavarësisë (ajo ishte “rezultante historike” e objektive), por bërja e Kosovës një shtet demokratik, multietnik dhe europian, që do të thotë, para së gjithash, krijimi i kushteve, i rrethanave dhe garancive që edhe Kosova të jetë sa më shpejtë pjesë e NATO-s dhe së bashku me vëndet e tjera drejtë BE.

Sfida më e madhe është bashkëpunimi dhe integrimi i gjithanshëm ekonomik, kulturor, shkencor, financiar, në fushat prioritare energjetike arsimore lëvizjes së lirë, tregut të lirë e të hapur të përbashkët etj., mbi bazën e marrëdhënieve midis dy shteteve shqiptare, sovrane, të barabartë e në dobi të të gjithë shqiptarëve kudo në rajon, në frymën e parimeve ndërkombëtare e europiane dhe të prosperitetit kombëtar të shqiptarëve, në Ballkan, drejt të njëjtit objektiv; të integrimit në strukturat euroatlantike. 

New York Prill 2012

Eda Zhiti/

Më tronditi, por më shumë më dha frymë të shenjtë dhe besim te dashuria njerëzore ajo që më shkruajte motër Moza, murgeshë Salvatoriane. Jam shumë e lidhur më të. Mesazhin e radhës e prisja me merak të madh. Më kishte shkruar se do të nisej per ne Poloni, në kufi me Ukrainen për të çuar ndihma e ushqime për burrat e gratë në luftê si dhe per te marrë me vete në shtepinë e tyre të murgeshave salvatoriane në Itali familje të ikura nga lufta. Teksa shkoja për në punë më mbërriti mesazhi i saj. Po prisja të hapej drita jeshile e semaforit dhe s’m’u durua të lexoj:“Përshëndetje Eda!Kam dëshirë të bashkëndaj me ty këtë përvojë të mrekullueshme…E lexova disa herë më vonë dhe as unë s’mund të rri pa e ndarë me ju:“Gjuha e dashurisë”… Akoma e ndiej dorën tënde të vogël, kur më preke në shpatull ndërsa po udhëtonim nga Medyka, Poloni. U solla e të shikova ishe ti i vogli Artiom, me buzëqeshje në fytyrë e me sy të trishtuar. As unë nuk e di si mund të qëndronin së bashku këto dy gjëra. U ule ndenjur në prehrin tim dhe filluam të luanim me shuplakat e duarve, e pak nga pak komunikimi i ynë u bë më i kuptueshëm. Limitet e gjuhes i kaluam falë dashurisë që Zoti ka vendosur në ne. Pastaj më shtrëngove fort me krahët e tua, më shikove thellë në sy, sikurse doje të më thoje: ndihem mirë me ty, por kam edhe frikë. Autobusi vazhdonte udhëtimin e dielli i pas drekës depërtonte xhamat e me rrezet bëri që të të kaplonte gjumi. Ngadalë e ule kokën në prehrin tim e me dorën tënde të vogël më more në grykë, e me dorën tjetër më shtrëngove dorën time. Moment magjik. Të shikoja ndërsa ti po flije, çfarë mrekullie! Falenderova Zotin për ty dhe për mrekullinë që je. Mendosha prindërit e tu: në veçanti nënën tënde e cila me siguri po të mendon në këto çaste… Po vuan për largimin tënd, ajo nuk e di akoma se ku ndodhesh ti, ajo di vetëm se ti nuk je me te. Çfarë sakrifice për atë grua, që për të ta shpëtuar jetën nga lufta ka pranuar të ndahet prej teje, me shpresën e madhe se do ti japë jetë bebes që po pret në kraharorin e saj.Kështu e tretur në mendimet e mia për ty, kaluan 2 orë, ndërsa ti po flije e unë të mbaja në duart e mia si një thesar të paçmuar i cili kërkon liri e shpëtim…”Sytë i kisha te mbushur me lotë nga dashuria per motër Mozën. Në trup është e vogel, ja ashtu si Shenjtja Nënë Tereza. Dhe m’u kujtua një porosi e Nënë Terezes që “edhe nëse bëjmë gjera te vogla, duhet t’i bëjmë me dashuri te madhe”, ndërsa Motër Moza me dashuri të madhe bën gjëra të mëdha.Zoti të bekoftë për shërbimin tënd, Motër!Ti flet gjuhën e dashurisë! Sa kohë ka njerëz si ty në këtë botë, e Mira e pambaruar do të fitojë mbi të keqen dhe vuajtjet , mbi urrejtjen dhe luftën do të fitojë dashuria…Nga Eda ZHITI