Histori – Page 447 – Dielli

KOÇO SOTIRI, NJË RILINDAS I HARRUAR

March 2, 2016 by dgreca

Koço Sotirin e gjejmë herë me emrin “Koto”, herë me emrin “Kostandin” e here me emrin “Koço Shqiptari“, emër te cilin ja kishin vendosur shokët e tij rilindas për përkushtimin ndaj çështjes kombëtare dhe veprimtarisë së tij të dëndur patriotike. Eshtë vëllai i madh i Pandeli Sotirit, drejtorit të Shkollës së Parë Shqipe që u hap në Korçë në 7 Mars 1887. Hapja e kësaj shkolle ishte një ngjarje dhe fitore e madhe për gjithë lëvizjen patriotike kombëtare shqiptare, sepse kjo ishte një shkollë legale. Deri atëherë mësimi në gjuhën shqip bëhej fshehurazi sepse pushtuesit osmanë e kishin ndaluar. Poeti ynë i madh i Rilindjes Kombëtare, Naim Frashëri për këtë ngjarje do të shkruante:

“Lumja ti, moj Korç’o lule,
Q’i le pas shoqet’ e tua!
Si trimi në ball’u sule.
Ta paçim për jetë hua! …”
Në themel të kësaj arritje është dhe puna e përpjekjet e dy vëllezërve Sotiri. Për Pandeli Sotirin, është folur, ndoshta jo aq sa duhej, ndërsa për vëllain e tij Koto Sotiri, është folur pak ose është harruar fare. Veprimtaria atdhetare e vëllezërve Sotiri, nuk mund të ndahet nga njeri tjetri. Ata i vunë shpatullat ose mbështetën vellai vellain në idealet e tyre iluministe për Kombin Shqiptar, jo vetëm me penë, me mendjet e ndritura të tyre, por dhe me pushkë kur ishte e nevojëshme, ashtu si vellezrit “Frashëri”, “Topulli” e shumë rilindas të tjerë të shquar.
Koto Sotiri lindi me 1840 ne fshatin Selckë, Gjirokastër. Të dy vëllezërit ngelën jetimë në moshën fëminore, pasi babai i tyre thuhet se u vra në një përpjekje me armë me feudalët vendas. Në këto kushte, xhaxhai i tyre i cili banonte në Vienë, Austri, i mori të kujdesj për ta, madje dhe i shkolloi. Kotua përfundoi shkollën e lartë për jurist ndësa Pandeliu për mjekësi. Pas diplomimit punuan në për nje kohë të gjatë në administratën austro-hungareze.

Në shume shkrime dhe enciklopedi, thuhet se Pandeli Sotiri ishte nxënesi i Koto Hoxhit. Kjo s’ka mundesi sepse Shkolla Normale e Qestoratit, u hap në vitin 1873, kohë kur vëllezërit Sotiri patën përfunduar shkollën e lartë e kishin dalë në punë. Të shkruarit shqip, vëllezerit Sotiri e mësuan në shkollen fillore 5-vjeçare të fshatit të tyre, sepse që në atë kohe e vazhdim në këtë shkolle mësohej fshehurazi edhe gjuha shqipe.

Ishin vitet kur çdo patriot shqiptar duhej të kontribonte për vendin e tij, prandaj rreth viteve 1870,dy vëllezrit lanë Vienën dhe shkuan në Stamboll për një misjon patriotik e atdhetar. Të vetdijshem ndaj rreziqeve, ata me veprimtarinë e tyre sfiduan osmanët dhe veprimtarinë e ethëshme shovene te fqinjeve tanë. Dy vëllezerit Sotiri, ishin ndër të parët nismëtarë të themelimit të “Shoqërisé së të Shtypurit të Shkronjave Shqip”, ndër 27 anetarët që themeluan në Stamboll ne vitin 1879 kete shoqëri. Ata dhane dhe kontributin e tyre në formatimin e Alfabetit të Stabollit. Gjithashtu thuhet se ishin anëtarë aktivë të “Lidhjes Shqiptare të Prizrenit”.
Pas njé veprimtarie të dëndur patriotike së bashku me Jani Vreton, në organizimin e shoqërive patriotike Bukuresht-Stamboll- Egjypt, siguruan të ardhurat edhe nga shqiptaret e Vienes për të blerë shtypshkronjën e Bukureshtit, ku natyrisht vëllezërit Sotiri ishin ndër kryesorët. Në këtë shtypshkronjë u botuan me alfabetin e Stambollit, tekstet e para shkollore. Ndërkohë Pandeliu së bashku me Petro Pogén, në vitin 1884 me leje të Portës së Lartë, botuan e revistën “Drita” me pas “Dituria” e cila kontriboi në zgjimin e ndergjegjes kombëtare.
Në këto kushte, për vellezrit Sotiri kish ardhur koha për sigurimin e një leje nga Porta e Lartë për hapjen e mësonjtoreve shqipe. Një abetare iu dërgua Sulltan Abdyl-Hamitit, i cili shprehu dashuri ndaj gjuhës shqipe, por më pas siç thuhet, ai ndryshoi mendim. Sidoqoftë Pandeliu siguroi dy leje, një në emrin e tij dhe një për vellanë, Koto Sotirin.
Në vitin 1887, dy vëllezerit Sotiri me 150 abetare, çuditërisht të fshehura nga doganat, u nisën drej Korçës me misionin për të hapur “Mësonjtoren e Parë Shqipe” te mbështetur nga shumë patriote të tjerë. Të gjithë ishin të armatosur. Kotua me Risto Vodicën, siguronin mbarvajtjen në Mësonjtore me drejtor Pandeliun. Kotua përveçse ishte mësonjës, se bashku me shoket e tij, bënin propagandë në familjet korçare që fëmijtë e tyre të frekuentonin shkollën shqipe. Si rjedhojë, shumë femijë braktisën shkollat turke, greke e rumune dhe iu bashkuan shkollës shqiptare.
Kur punët në mësonjtoren e Korçës menduan se i vunë në vijë, kish ardhur koha që dhe Kotua té hapte mësonjtoren e tij, në bazë të lejes që kishin marrë nga Sulltani. Kështu një jave me pas ai hapi “Mësonjtoren e Pare Shqipe” ne Pogradec. Që nga kjo kohë vëllezrit u ndanë. Pandeliu më pas siç dihet u izolua në Stamboll ku gjeti fundin tragjik te tij, ndërsa Kotua vazhdoi me këmbngulje misionin e tij per hapjen e Mësonjtoreve Shqipe. Duke sfrytezuar lejet e dhene nga Porta e Lartë, ai u aktivizua në hapjen e shume shkollave të tjera shqipe në Pogradec e Korçë por edhe në Maqedoni. Duke levizur nëper këto vise, krahas hapjes së shkollave, shpërndante dhe literaturë shqip, literature fetare si dhe ungjillin shqip të Kristoforidhit, të mallkuar nga propaganda shoviniste në atë kohë.
Sipas Prof. Dr Musa Krajës, për kete veprimtari atdhetare, Koto Sotiri u denua nga Porta e Larte me pesë vjet burg dhe e derguan në burgun e Manastirit. Pas daljes nga burgu, Kotos i kish ardhur jo vetem pleqeria por dhe varferia. Ai vdiq ne mjerim ne vitin 1909, në spitalin e të vaefërve të këtij qyteti, ku duhet të jetë dhe varri i tij. Shtypi i kohës si “Drita” e Manastirit, “Drita” e Sofjes, etj. shkruan shumë në atë kohë per vdekjen e këtij martiri të gjuhës shqipe. Ato kanë pasqyruar punën e palodhur të këtij memdhetari të ndershëm. Gazeta “Korça”(1909) për sakrificat dhe persekutimet e Koto Sotirit për vellezrit inisjatorë për hapjen e Mesonjtoreve Shqipe do té shkruante: “Historia do t’i përmendi me shkronja të arta”. ( M. Kraja “Bij të Lunxhërisë për Arsimin Shqiptar”, Tiranë 2002)

Sado vite të kalojnë, sado me pluhur të mbulohet veprimtaria e vëllezerve “Sotiri”, ajo shkëlqen si një diamant në themelet e Kombit Shqiptar. Veprimtaria patriotike e tyre, duhet të vlerësohet nga strukturat pergjegjese të shtetit shqiptar, sepse është frymëzuese për brezat e sotëm dhe ata qe do vijne.

Pergatiti

Kostandin Mosko

Mars, 2016

Polonia nderon luftëtarët antikomunistë

March 2, 2016 by dgreca

Nga Beqir SINA – New York/

1 Marsi është përkujtuar pasi shënon përvjetorin e masakrës së regjimit komunistë më 1951, ekzekutimit të shtatë udhëheqësive të rezistencës anti-komuniste në burgun e Varshavës, pas një gjykimi para një gjykate ushtarake, që ishte për të mbjellë frikë në popull.

WARSAWE – POLONI : Polonia të martën ka nderuar mijëra luftëtarë anti-komunistë, ish të burgosur politik, të interrnuar në kampet e interrnimit, të persekutuar dhe vrarë gjatë viteve të para të pas luftës kur Polonia, ishte e “imponuar” nga regjimit sovjetik .

Polonia deri në largimin nga kampi socialist, e cila erdhi më rrezimin e komunizmit në vend, këto shtresa ishin injoruar deri në ekzistencën e tyre, në librat e historisë për dekada të tëra.

Polonia, kështu mund të quhet se u bë vendi i parë nga ish vendet komuniste, që cakton një datë përkujtimore, për ata që ajo i quan luftëtarët anti-komunistë, ish të burgosur politik, të interrnuar në kampet e interrnimit, të persekutuar dhe vrarë gjatë viteve të sundimit komunist në vend.

Ritet për të përkujtuar këtë ditë u mbajtën në në mbarë vendin, të udhëhequr nga presidenti Andrzej Duda, dhe anëtarë të parlamentit dhe qeverisë, personalitete të larta polake, dhe përfaqësues të korit diplomatik në Warshavë.

Presidenti Andrzej Duda, tha me rastin e kësaj dite se : “Këto janë pjesë e përpjekjeve të Polonisë demokratik të njohin sakrificën e burrave dhe grave që e kundërshtuan në mënyrë aktive regjimin komunist, i cili mori pushtetin në vitin 1944, e ndihmuar nga Ushtria e Kuqe, ruse, pjesë e së cilës, ishte Polonia, duke mposhtur trupat gjermane në fund të Luftës së Parë dhe Dytë Botërore. Luftëtarët anti- komunistë, ishin një temë tabu nën komunizëm. Një festë kombëtare në kujtesën e tyre është themeluar në vitin 2011, por statusi i saj dhe forma është ngritur këtë vit nga qeveria e re, konservatore që mori pushtetin në nëntor dhe ka për qëllim për të rivendosur kapitujt e harruar ose të ndaluar të historisë së Polonisë” tha ai.

Këta luftëtarë “janë në anën e një Polonie të lirë, demokratike dhe një Polonie perendimore, një Polonie ku ata luftuan deri në fund dhe nuk u dorëzua kurrë,” tha Duda në një ceremoni në Pallatin Presidencial, duke shtuar se dënimet për këto aktivitete në atë kohë përfshinte “burg, tortura, vuajtja dhe dhimbje. “

Polonia ka zgjedhur datën 1 Mars për të përkujtuar këtë ditë, mbasi ajo shënon përvjetorin e masakrës së regjimit komunistë më 1951, ekzekutimit të shtatë udhëheqësive të rezistencës anti-komuniste në burgun e Varshavës, pas një gjykimi para një gjykate ushtarake, që ishte për të mbjellë frikë në popull. Trupat e tyre, si ato të viktimave të tjera të regjimit, janë hedhur në gropa të përbashkëta e të pashënuar në terren. Disa prej këtyre varrezave masive nuk janë gjetur deri më sot. Por kërkimet vazhdojnë në bazë thënjesh nga njërëz që kan qenë dëshmitar të kohës.

Eshtrat e mbi 100 viktimave, në një gropë të pashënuar, u zbuluan në vitin 2012 në një lëndinë në një varrezë të Varshavës. Disa prej tyre janë identifikuar përmes ADN-së, dhe përputhen me të dhënat e afërmeve të tyre të jetesës. Zona, aty tani është kthyer në një vend përkujtimor për të gjithë ata që u vranë nga 1944-56. Zyrtarët e shtetit dhe familjet e viktimave vendosën kurora atje të martën.

Në bazë të dokumenteve të mbetura deri tani gjatë periudhës të krimeve komuniste, historianët vetëm përafërsisht mund të llogarisin numrin e të vrarëve në mes 8,600 deri në 25.000. Kishte mijëra të tjerë që mbijetuan burgjet komuniste. Shumica e tyre ishin anëtarë të mëparshme të rezistencës së luftës që luftuan kundër pushtimit gjerman të Polonisë, dhe rrëzimin e komunizmit.

Mehmet Gradica dhe roli i tij në mbrojtje të vendit

March 1, 2016 by dgreca

Shkruan : Mr. sc. Besim Morina/*

Jemi tubuar sot, për të respektuar veprën madhore të komandantit Mehmet Gradica, si dhe të shumë dëshmorëve të cilët ranë në altarin e lirisë, duke nderuar atdheun tonë, andaj i kujtojmë me mall: familjen emblemë të Jasharajve, komandantët Fehmi Lladrovcin, Ilaz Kodrën e Asllan Fazliun, mantel bardhët: Dr. Lec Lecin e Antigona Fazliun, me pas Milazim dhe Mehdi Fazliun, Hashim dhe Valdet Uken, Mehmet Saliukun, Muhamet Dervishin, Sadullah dhe Avni Dibranin, qe me vepra te tyre treguan vazhdimësinë e luftës për liri, të trashëguar ndër shekuj nga bashkëvendësit e tyre: Tahir Aga Gradica, Lec Leci Gradica e Smajl Muja.

Thonë se dëshmorët mësojnë nga brezat, ndërsa kombet vlerësohen në bazë te veprave të tyre. Andaj, është obligim shtetëror qe me gjuhen e së vërtetës faktografike, të nderohen figurat kombëtare, duke ju dhënë vendin e mëritur, te gjithë atyre burrave të cilët me pendë, pushkë ose ne ndonjë mënyrë tjetër vepruan, punuan, dhe u sakrifikuan për të mirën e kombit tonë.

Mehmet Gradica u lind në vitin 1913, në fshatin Gradicë, nga babai Isufi dhe nëna Çame Berisha, motra e Lutë Gllanasellës.
Mehmeti ka shërbyer shef i xhandarmerisë ne Vuçitërnë, Skenderaj e Mitrovicë. Inkuadrimi i tij në regjimentin e Xjafer Devës, kishte si mision pengimin e përhapjes së propagandës Komuniste, ose sikur edhe shpreheshin kundër atyre “që nuk kanë as Zot e as Fe, as Nder e as Atdhe”.

Nga biografia e tij, del se Mehmeti kishte një urrejtje patologjike ndaj Komunizmit, dhe ky është shkaku kryesor, qe edhe sot emri i tij përmendët shumë pak për mos të thënë fare ne historiografinë shqiptare. Deri me tani historiografia e jonë në luftën e Drenicës përmend rolin e Shaban Palluzhës, Mehmet Gradicës dhe Bajraktarit të Llaushës, duke anashkaluar qëllimisht dy figura të rëndësishme Rexhep Gjelin dhe Hamdi Gashin, oficerin e karrierës të shkolluar në akademinë ushtarake të Italisë.

Gjatë shërbimit në Ushtrinë Kombëtare Shqiptare, roli i Mehmetit ishte i një rëndësie të veçantë. Për te mbrojtur popullsinë shqiptare, në nëntor të vitit 1941, qeta e tij ndërmori disa sulme te suksesshme ne rrethinën e Novi Pazarit. Është me rëndësi kombëtare të theksohet se në Kuvendin e Skënderajit (1943) dhe të Palluzhës (1944), në organizim të Hamdi Gashit, Bajraktarit të Llaushës, Mehmet Gradicës, Mulla Iljas Brojës, Azem Oruqit, Rexhep Gjelit, Mulla Ibrahim Palacit, etj., ju dha përkrahje e pa rezervë vendimeve të Kuvendit të Parë e të Dytë të Lidhjes së Dytë të Prizrenit. Mehmeti do të mbështesë jo vetëm me trimërinë dhe mençurinë, por edhe me pasurinë e vet, Lidhjen e Dytë të Prizrenit duke paraparë tek idetë dhe fryma e saj të ardhmen e lirë të gjeneratave shqiptare.Pas lufte se dytë botërore, Kosova u ripushtua nga serbet, ku populli shqiptar trajtohej si rob lufte. Më urdhrin e Titos, më 8 shkurtit të vitit 1945, u vendos në Kosovë Administrimi Ushtarak, „deri në rregullimin e rrethanave“, qe në të vërtetë nënkuptohej deri në aneksimin e saj nga Serbia.
Me kërkesën e Shtabit të Përgjithshëm të Jugosllavisë, serbëve u erdhën në ndihmë forcat ushtarake shqiptare nga Tirana, ku se bashku kryen vrasje në forma te ndryshme pa dallim moshe e gjinie. Duhet veçuar rastin në fshatin Terstenik të Drenasit, në lagjen Bazaj, ku në prezencë të anëtarëve të familjes, foshnja me djep është hedhur në zjarr.

Por, cili ishte roli organizativ i shqiptarëve në mbrojtje të vendit? Nëse e marrim parasysh organizimin e popullit shqiptar ne këtë kohë, mund të themi lirishtë se ishte nën nivel. Po në këtë kohë, KQ i PKSH bënte thirrje për vëllazërimin e popullit shqiptar me popujt sllavë e grek. Duhet shtuar se sipas dokumenteve të kohës te cilat gjinden ne arkivin e Berlinit, tregojnë se numri i komunistëve në Kosovë ishte tejet i vogël, dhe nuk gëzonin aspak përkrahjen e popullit.Është plotësisht e natyrshme se prijësit e Drenicës të cilët edhe më par ishin dalluar në luftërat kundër ushtrisë pushtuese serbe, duke u dalë zot tokave tona etnike, nuk pranuan të jenë pjesë e ideologjisë komuniste.

Në luftën e Drenicës, u angazhuan forca të mëdha jugosllave dhe shqiptare, që numëronin mbi 42 000 veta. Për ti dalë zot vendit, Mehmeti kërkoi një bashkëveprim në mes të zonës së Drenicës dhe zonës së Shalës, konkretisht me Ahmet Selacin.

Numri i madh i ushtrisë pushtuese, ka bërë qe lufta e Drenicës të shuhet, me plagosjen e dy udhëheqësve kryesor, Shaban Palluzha dhe Mehmet Gradica në betejën e zhvilluar në Terstenik, me 21 shkurt 1945. Si pasojë e plagëve te marruara komandantët ndërruan jetë, Shaban Polluzhën e varrosin nën akull të Lumit Drenica, në Bresillë, ndërsa Mehmet Gradicën në vreshtat e Brahim Lutës.

Komandanti Rexhep Gjeli dhe shokët e tij e mbajtën besën e dhënë, duke vazhduar luftën e armatosur, por tani në një formë tjetër, më luftë guerile. Kështu, Rexhep Gjeli pas një rezistence vritet ne Malin e Qiqavicës së bashku me djalin e vetëm qe e kishte. Me pas do te vriten bashkëluftëtarët nga Gradica: Milazim Leci, Vesel e Lam Dervishi, Bahtir Muja, Maliq Hykolli, Hisen e Maliq Bardhi. Ndërsa, Smail Muja vritet pabesisht në fshatin Nekovc. Themeluesit e Divizionit të Ibrit: Brahim Luta, Ajet Gjeli, Hajdin Haxhiu, vriten në një bunker afër fshatit Ceceli. Me pas vriten Ajet Gërguri, Gjon Sereqi e Hoxhë Avdija.
Vrasësit e Mehmet Gradicës ishin ata te cilët donin të realizonin planet serbe për zhdukjen e kombit shqiptar te përpiluara ne Beograd. Nder me të merituarit për këtë ishte edhe komisari komunist Fadil Hoxha, i cili për ironi, varroset me nderime ushtarake.
Ne fund duhet shtuar se toger Mehmet Gradica, u flijua për te mos u pushtuar tokat tona etnike nga sllavet, për te mos u përdhosur kombi ynë, gjuha jonë, u flijua qe flamuri jonë te jetë ashtu sikur ishte ne duart e Kastriotit. Ky flamur, sot valon i lirë falë orientimit tonë perëndimor, si kulturor ashtu edhe politikë, luftës sublime të udhëhequr nga SHP i UÇK-së, Komandantit legjendar Adem Jasharit dhe bashkëluftëtarëve të tij anë e kënd Kosovës, të përkrahur politikisht dhe ushtarakisht nga NATO-ja. Liria e popullit si dhe ndërtimi i shtetit tonë, edhe sot është i lidhur ngushtë me përkrahjen e SHBA-së dhe BE-së.

Të nderuar të pranishëm, figura e komandantit Mehmet Gradica, nuk është vetëm figurë unikale e Kosovës, por e gjithë trojeve shqiptare. Urojë qe të gëzoni bustin e Komandantit, urojë që kjo shkollë te mbajë me pietetin me te lartë këtë emër!
Ky fjalim u mbajt në Gradic me 22 shkurt 2016 me rastin e zbulimit të bustitë të heroit te kombit Mehmet Gradica, në shkollen e Gradicës që e mban emrin e heroit.

*Autori ësht Sekretar i Përgjithshëm i Shoqatës së Intelektualëve mbarshqiptarë Trojet e Arbrit.

Histori Amerikane- Afroamerikania Harriet Tubman, heorinë e luftës kundër skllavërisë

February 29, 2016 by dgreca

Një nga kapitujt më të errët të historisë amerikane u mbyll 150 vjet më parë me miratimin e Amendamentit të 13 të Kushtetutës në vitin 1865, që ndaloi skllavërinë. Ndërsa skllavëria zgjati për 246 vjet, lëvizja kundër kësaj praktike u bë instrumentale për t’i dhënë fund skllavërisë. Një nga heroinat e asaj lëvizje ishte Harriet Tubman – skllave e lindur në një plantacion në brigjet lindore të Merilendit. Korrespondenti i Zërit të Amerikës, Chris Simkins jep një pasqyrë të disa njerëzve që janë të vendosur të mbajnë gjallë trashgiminë e zonjës Tubman.. Historia e Harriet Tubman për të liruar qindra skllevër vazhdon t’u tregohet brezave të rinj. “Ajo ishte 100 për qind e suksesshme. Në se Harriet vendoste të të lironte, ashtu do të bëhej.” Donald Pinder u jep vizitorëve një leksion historie në muzeun Harriet Tubman në Kembrixh të Merilendit. Vizitorët mësojnë historinë e guximshme se si Tubman rrezikoi jetën për të shpëtuar nga skllavëria në një fermë aty pranë në vitin 1849. “Kishte disa gjëra të rëndësishme që për të ishin të pakuptimta. Dhe një prej tyre ishte skllavëria. Përse disa njerëz ishin të lirë dhe disa të skllavëruar?” Pasi arriti në Filadelfia, Tubman u bashkua me lëvizjen e quajtur “Rruga e Fshehtë”, që ishte një system rrugësh, shtëpish private dhe vende të tjera të fshehta që ndihmonin skllevërit e arratisur, përfshi Tubman, të largoheshin nga Jugu dhe të shkonin në shtetet veriore ku skllavëria ishte e ndaluar me ligj. “Ndoshta ajo arriti 18 herë të nxirrte familje të tëra. Ajo gjithashtu u jepte këshilla skllevërve të tjerë sit ë vepronin.” Turistja Angela Horsey u emocionua nga ajo që mësoi. “Mendoj se Harriet Tubman drejtoi rrugën e lirisë për të gjithë njerëzit. Them se është një person i jashtëzakonshëm.” Jay Meredith është pasionant kur tregon historinë e jetës së Harriet Tubman-it. “Ajo mësoi si të mbijetonte. Ajo dinte të lexonte yjet në qiell për të gjetur rrugën dhe dinte si të kuptonte pyjet, kënetat dhe moçalet dhe ashtu ja doli mbanë.” Ai dhe gruaja e tij blenë dyqanin ku Tubman thuhet se refuzoi urdhërin e një të bardhi për të kapur një skllav të arratisur. “Harriet Tubman është një heroinë e vërtetë amerikane. Dyqani që lidhet me aktin e saj të parë të mosbindjes është i rëndësishëm për mua dhe bashkëshorten time dhe dua të siguroj që ai ruhet në mënyrë që njerëzit të mund të kuptojnë historinë dhe rëndësinë e Harriet Tubman-it”, thotë Jay Meredith. Pranë këtij vendi është planifikuar një park për të nderuar jetën dhe trashgiminë e Harriet Tubman-it. Kur të përfundojë, ai do të jetë parku i parë kombëtar që mban emrin e një gruaje afrikano-amerikane.(SHK)

Oakton author details swashbuckling history of OSS operatives

February 29, 2016 by dgreca

by Brian Trompeter*/

Oakton author Albert Lulushi pored over declassified documents at the National Archives while researching “Donovan’s Devils: OSS Commandos Behind Enemy Lines – Europe, World War II.” /

Americans now take for granted feats of derring-do by unconventional warriors, such as Army Rangers and Navy SEALs, who possess almost super-human strength and stamina and wreak havoc behind enemy lines.

But it was under the Office of Strategic Services, led by William “Wild Bill” Donovan, during World War II that American forces pursued such guerilla-fighting methods systematically and enthusiastically.

Oakton author Albert Lulushi’s new book, “Donovan’s Devils: OSS Commandos Behind Enemy Lines – Europe, World War II,” details the rigorous training and daring missions undertaken by OSS agents.

Lulushi obtained much of his material from declassified OSS documents at the National Archives. The book has plenty of entertaining asides, from doggerel about lethal dangers facing low-altitude parachutists to quirky methods used to convey coded messages over open radio channels.

“I tried to bring this human aspect into the stories to flesh out the rigid narrative that’s been built around these events,” he said.

The fledgling OSS had much to learn from the Germans and British, who had engaged in such operations for years. OSS agents gathered military intelligence, worked with and encouraged local resistance fighters, rescued escaped prisoners of war and sabotaged enemy operations and infrastructure.

Recruits were astonishingly fit, often spoke foreign languages and trained to do everything from basic first-aid and bullet-wound dressing to parachuting, silent killing, and operating and repairing enemy weapons and vehicles.

The operatives’ underwent some of their training at Prince William Forest and Quantico and took pistol training at specially designed buildings, where they learned how to fire at targets while crouched and not looking over their weapons’ sights.

Lulushi’s book is not a cut-and-dried, black-and-white tale of good guys vs. bad. Both sides had heroes and villains, engaged in summary executions and faced treachery from within.

German troops sometimes committed horrific atrocities on enemy personnel and civil populations, often as reprisals for the commandos’ actions. But in other cases, the Germans showed restraint, surrendering in the face of certain defeat and even trying to prevent the execution of captured guerilla fighters.

The Germans shot to death 15 OSS operatives in 1944 following the failed Ginny mission in Italy. German Gen. Anton Dostler later told a Allied tribunal he ordered the killings while carrying out an order from Hitler that he could not disobey without facing a court martial. Despite a strong defense put forth by a Judge Advocate General colonel, the tribunal found Dostler guilty of war crimes and had him executed via firing squad.

No such justice was obtained on behalf of Capt. William Holohan, who led the Mangosteen-Chrysler mission in Italy in August 1944. Some of Holohan’s comrades, either out of partisan feelings, personal dislike or desire to steal the $14,000 their leader was carrying, poisoned him with potassium cyanide and then shot him to death. The main two conspirators never had to pay for their crime.

President Harry Truman dissolved the OSS in 1945 after the war, but the immediate commencement of the Cold War led American officials in 1947 to form the Central Intelligence Agency, which took over many functions previously performed by the OSS.

Truman has been excoriated by critics over the past several decades for creating the national-security state, so readers might be surprised to learn he had qualms about setting up the CIA, fearing it would spy on American citizens.

Lulushi was born in Albania and emigrated to the United States in 1991. The 15-year Oakton resident works in information-technology services.

He previously authored “Operation Valuable Fiend: The CIA’s First Paramilitary Strike Against the Soviet Union,” which detailed the agency’s paramilitary operation to overthrow Albania’s communist regime.

The author speaks Albanian, French, Italian and German, and took pains to include comments from foreign soldiers and civilians who experienced the war.

“I focused on the simple man – ordinary people, most of them first- or second-generation Americans, who responded to the call of duty and went behind enemy lines to fight the Germans and Italians,” he said. “My hope was to bring a multidimensional picture that was as close as possible to reality.”

Few Americans know about the OSS, which preceded the CIA and the U.S. Special Operations Command, said Charles Pinck, president of the OSS Society Inc.

“Fewer still have heard about the OSS Operational Groups that were the predecessor to U.S. Special Operations Forces,” he said. “Albert Lulushi’s book is the first account of their breathtaking courage during World War II, which prompted OSS founder Gen. William Donovan to say they performed ‘some of the bravest acts of the war.’ We are indebted to Albert Lulushi for bringing this little-known history of World War II to light.”(*insidenova.com)