Nga Pjeter Logoreci-Vjenë/
Në vazhdim të ciklit me shkrime për dinastinë Sina, mbi historinë e suksesëshme të kësaj familje nga Voskopoja, në Austri, po sjell disa informacione mbi jeten dhe aktivitetin shumë dimensional të një prej burrave më në zë në xhiron e bizneseve dhe të parasë, bankierit Gjergj Sina.
Po të kërkosh për Gjergj Sinen në arkivat e shtetit, por edhe ato private austriake, nga sasia e madhe e informacionit që gjindet, mund të krijosh një ide fillestare për xhiron gjigande të aktiviteteve tregtare, bankare, prodhuese, ndërtuese por edhe shoqërore të Bossit Gjergj Sina. Perandoria finaciare të cilën Gjergj Sina trashëgoj nga i ati Simon Sina dhe që e fuqizoi me tej, kalonte kufijtë e disa shteteve të fuqishme të kohës si perandoria osmane dhe ajo austrohungareze, duke u përhapur në të gjithë Europën e zhvilluar.
Të njohim Gjergj Simon Sinen.
Gjergj Simon Sina lindi në Nish me 20 nandor 1782, nga martesa e Simon Sines (plakut) me vajzën nga Nish-i, Irene Czippe. Për të vërtetuar vendin e lindjes së tij nuk pat ndonji dokument, pasi në perandorinë osmane nuk lejohej një dokument pagëzimi. Vetë Gjergji e ka deklaruar më vonë, Nish-in si vendlindjen e tij, përsëri pa e pasur të dokumentuar, por të vërtetuar gojarisht nga pesë dëshmitare që ishin miq të familjes dhe “që e njihnin ate që fëmijë”. Kur Gjergji ishte në moshën 10 vjecare, pas vdekjes së parakohëshme të nënës, babai vendosi që të largoheshin nga Nish-i për tu vendosur në Vjenë, kryeqendrën e fuqishme tregëtare e finaciare të perandorisë.
Sipas informacioneve të asaj kohe, (rreth viteve 1800) mendohej që numri i tregtarve “grek”(1) me shtetësi turke të cilët kishin firma të mirëfillta me aktivitet tregtar në Vjenë, ishte rreth 217-të.
Duke filluar nga viti 1803, Gjergj Sina ishte aktiv dhe drejtonte firmen bashkë me babain e tij, firmë që ishte pjesë e SHOQERISE së tregëtarëve “grekë” në Vjenë. Me 3 prill 1818, tre nga Sina-jt, babai i tij Simon, vëllai Johann dhe ai, morën titullin BARON. Thuhet që, si Gjergji ashtu edhe Simoni (i vjetri), që nga viti 1811 deri me 1818 përdorën në të mirë të tregtisë së tyre, shtetësinë e dyfishtë (turke dhe austriake). Në vitin 1822, për të nderuar figurën dhe veprën e babait (një vit pas vdekjes së tij), Gjergji, ja ndryshoj emrin e firmës që trashëgoi (që dikur quhej PAPA NAUM, SINA & CO) në SIMON GEORG SINA, duke marrë mbi vehte cdo detyrim si dhe kontaktet që babai kishte në zonat e perandorise osmane. Biografja austriake A.Lanier, e cila ka bërë historikun e bankës dhe bizneseve të familjes Sina, mendon që një gurë i fortë në themelin e kapitalit të FIRMES SINA ishin edhe disa situata që u krijuan në favor të Voskopojarëve. Ajo i referohet për këtë tregimeve që vetë Gjergj Sina ju ka shprehur bashkohësve e miqve të vet:……. ne familjarisht duhet ti falenderohemi,…. rritjes së kërkesës për lëndën e parë, pambukun (në fillimin e prodhimit të tij industrial), ….një lufte , … disa vdekjeve që pasuan,…. si dhe rrotacionit të zyrtarve në disa organe shtetërore të perandorisë osmane….
Gjergj Sina hapi në Vjenë një firmë ku tregtonte mall me shumicë nga Ballkani, e cila “gëzonte mbrojtjen dhe privilegjet” e pashait vendas. Sipas historianëve, ishte koha kur akoma nuk kishte filluar eksporti i pambukut nga Amerika, ndërkohë që në zonat e Ballkanit, sidomos në Maqedoni, prodhimi i pambukut ishte në kulmin e lulëzimit. Pashai vendas, Ali Pasha, e ndaloj popullsinë që prodhimet ti tregtonte diku tjetër dhe mori për vehte monopolin mbi pambukun, duke e mbledhur për të ja shitur më pas bashkëatdhetarit Sina, i cili kishte nënshkruar në Manastir një kontratë të rregullt me pashain. Tregtia në mes tyre do të funksiononte si një Shoqëri e mirëfilltë. Pashai duhej ti dërgonte pambukun Sines me një cmim për të cilin ishin kuptuar bashkë, ndërsa Sina duhej ta shiste. Nga fitimi i përbashkët, sipas marrveshjes dy palëshe, Sina ishte i detyruar të administronte edhe pjesën e fitimit të ortakut. Ali Pashai trembej që Sulltani një ditë do të hakmerrej dhe për cdo gjë që mund të ndodhte, bankieri Sina ishte i detyruar që, sipas kontratës, ti jepte familjes së pashait pjesën e fituar. Për vite me radhë, kjo tregëti solli fitime të mëdha. Edhe luftrat që po bënin francezët, sollën një ndikim pozitiv në shitjen e lëndës së parë, pambukut që i duhej ushtrisë për veshmbathje. Por erdhi një ditë, që Sulltani arriti të ndëshkojë Ali Pashain, duke e vrarë atë vetë, si dhe djemtë e tij. Ai arriti të fshijë nga faqja e dheut të gjithë familjen e pashait rebel. Kështu që Gjergj Sina u bë trashigimtari i vetëm ligjor i shumës stërmadhe të fitimit që i përkiste Ali Pashait. Kjo gjë është konfirmuar edhe në gazetën e mbrëmjes Pester Lloyd, e cila me rastin e vdekjes së Gjergj Sines, në numrin e saj të 20 maj 1856-es, në një kronologji që botoj mbi jetën dhe karrieren e Gjergj Sines shkruante: …Ai (Gjergj Sina) duhet ti falenderohet …..të famshmit e të plotfuqishmit Ali Pasha nga Janina, me të cilin në atë kohë zhvilloj një tregti të përmasave të mëdha, nga ku i vjen një pjesë e madhe e kapitalit bazë të firmës…. Thuhet që për këtë arsye, rreth vitit 1847, qeveria turke i kërkoj Vjenës që ta ekstradojë Gjergj Sinen, një kërkesë që nuk u realizua kurrë.
Gjenialiteti i Gjergj Sines si afarist dhe financier bëri që pjestarët e tjerë të familjes Sina të mbesin “në hije” edhe pse patën një aktivitet të mirëfilltë tregëtar dhe social. Në mbretërinë e financave të perandorisë, ai filloj të thirrej “Gjergji i madh” ose “para-lija Sina”. Talentin për të bërë tregëti që trashëgoi nga babai e zgjeroj dhe me tej duke vendosur kontakte pune në tërë Europën. Me fillimin e eksportimit të pambukut si lëndë e parë për industrinë europiane nga Amerika, Sina humbi monopolin dhe tregëtia me këtë mall u dobësua shumë. I prirë nga nuhatjen e tregëtarit të lindur, ai filloj të kërkojë mëndyra të tjera biznesi. Gjergji nuk vonoj të futej me sukses në tregtinë e duhanit, ku në vitin 1851 pat monopolin e tij në Hungari, por pa lënë pas dore edhe tregtinë me mallrat e tjerë si; druri, qymyrigurit dhe krypa, që i sillnin fitime të mëdha. Gjergj Sina nuk ishte vetëm burri më i pasur i perandorisë, por krahas bankës Rothschild, ai ishte zotëruesi dhe drejtuesi i bankës më të suksesshme të Austrisë, e cila pat kulmin fitimeve në vitin 1848 nga obligacionet e shtetit dhe nga dhënia e kredive për ndërtimin e ujësjellësit, bashkisë së Vjenës. Duke praktikuar letrat me vlerë, kambialet (urdhër xhirimi), dëftesa borxhi, banka Sina arriti të fitojë shuma marramendëse. Nga aftësitë e tija të vecanta si burrë i financave, në vitet 1825 deri 1849 ai u zgjodh si drejtor i bankës kombëtare të perandorisë dhe nga 1849 deri 1856 (deri sa vdiq) zëvendës guvernator i po kësaj banke.
Gjergj Sina me një inteligjencë të pashoqe drejtonte bizneset dhe rriste zotërimet e tija. Puna ishte për të si oksigjeni. Edhe pse në moshën 70 vjecare, punonte nga mëngjesi deri vonë në darkë. Qëllonte që kalonte netë të tëra në zyrë.
Tregojnë që një herë në një mëngjes të bukur me diell, teksa zbriste shkallët e ndërtesës së bankës, një i njohur që banonte në pallatin pranë tij i habitur e pyeti:… si zotni Baron, nuk keni shkuar mbramë në fshat (ku ishte vila e tij familjare)? Baroni i milionave u pergjigj i shkujdesur: ….Nuk kam kohë…
Gjergj Sina edhe pse drejtor dhe pronar i bankës, priste me përulësi këdo: …si bankierin superpasanik që i propozonte lëvizje të mëdha parash apo fitime të mëdha, ashtu dhe tregtarin e thjeshtë që i ofronte veprime të vogla biznesi. Me secilin bisedonte dhe negocionte vetë. Ishte pasioni i tij të bënte ”tregtarin”. As përfitimet finaciare dhe as mëndyra e fitimit nuk ishin qëllimi i jetës së tij, por kushtet e jetesës, realizimi i dëshirave dhe elementeve të jetës aktive. Ishte i saktë dhe i vëmendëshëm deri në detajet me të vogla në jetën e tij private dhe profesionale……
Tregojnë që,… shërbëtori i kërkoj leje të blejë një dry që i nevojitej ….
– “Shiko në katin e sipërm, atje gjinden disa, të vjetër por funksional – ju pergjigj baroni Sina”. Por, shërbëtori nuk arriti ti gjejë dhe u kthye nga lart duar bosh. Atëherë multimilioneri Gjergj Sina, i dyti burrë i pasur i perandorisë, u ngjit vetë në papafingo dhe u kthye duke sjellë me vehte një dry të përdorur, por në gjendje pune.
Vemendja, ishte një nder dhuntitë e rëndësishme në aftësitë dhe karakterin e gjeniut GJERGJ SINA….
Ky serial shkrimesh per dinastine Sina vijon në numrat e ardhëshëm….
Shenime:
(1)Voskopojarët të cilët ishin me besim kristian ortodoks shiheshin nga popullsia e Vjenës si GREKE…
Vjenë, me 10 korrik 2015
Foto : Gjergj Simon Sina
Professor Sami Repishti and the Struggle for Kosova’s Freedom and Independence
By Dr. Elez Biberaj/
Director, Eurasia Division/
Voice of America /
Presentation at the Symposium on the Occasion of Professor Repishti’s 90th Birthday/
The International House, New York/
July 18, 2015/
It is a real pleasure for me to participate in this important event honoring Professor Sami Repishti. I have known him since I came to this country in 1968 and am fortunate to have had a close-up view of many of Professor Repishti’s activities and engagements. I worked closely with him on Albanian affairs – a cause very dear to both of us. During the last four decades we maintained regular contacts, and consulted and cooperated on many issues. Throughout the years, we at the Voice of America benefited enormously from his insightful interviews and commentary on a wide range of issues. On a personal level, I always enjoyed Professor Repishti’s support, encouragement and mentorship – and for that I am very grateful to him.
Professor Sami Repishti has had a long, remarkable and multifaceted career: He is a great champion of human rights, a fighter for democracy, a notable scholar, a prolific writer, and a distinguished advocate of the Albanian cause. Professor Repishti exhibited an unflinching commitment to defend and promote the establishment of a democratic order in his native Albania, self-determination and freedom for Albanians unjustly excluded from their mother country, and, in recent years, the establishment of vibrant, inclusive democratic societies in the Albanian lands.
My task today is to focus on Professor Repishti’s contribution to Kosova’s long and difficult struggle for freedom and independence. His activities on behalf of Kosova span over five decades, having begun shortly after his arrival in the United States and continuing to this day. He promoted the cause of Kosova with fortitude, moral purpose, unflinching courage and deep commitment. The Albanian-American community has produced many distinguished activists, but few can match Professor Repishti’s remarkable contribution and exceptional intellectual and diplomatic abilities. He developed an extensive network of professional contacts and became personally acquainted with senior U.S. administration officials, prominent members of the U.S. Congress, foreign policy experts, and prominent media representatives. His depth of understanding of U.S. foreign policy and the workings of Washington, and high degree of political and policy awareness were incomparable. And he used these very effectively on behalf of Kosova.
Professor Repishti operated on parallel levels – engaging other prominent Albanian-Americans, mobilizing the community around critical issues, facilitating the creation of advocacy organizations, writing, lecturing, and cultivating relationships with key people in the U.S. administration, the Congress, think tanks, the media, and democracy promotion and human rights organizations. Similar to many other ethnic groups, the Albanian-American community was politically fragmented. Professor Repishti displayed an ability to work with people across the political spectrum – political party leaders, clerics, scholars, students, and businessmen – and succeeded in building significant support from the community. He was instrumental in the creation of three organizations that played a critical role: The Albanian Kosovar Youth in the Free World, the Albanian-American Civic League, and the National Albanian American Council.
Through his many scholarly activities and advocacy, Professor Repishti sought to achieve several important objectives:
• First and foremost, educate the American and Western public about the Albanians’ plight and their demands, and counter the negative, conventional narrative and the pernicious stereotypes about Albanians that the Yugoslav propaganda machine promoted quite aggressively.
• Second, document and expose the systematic repression of Albanians’ human and national rights.
• Third, urge the United States and the international community in general to impose sanctions on the Yugoslav government for its human rights violations.
• Fourth, convince American decision-makers of the urgency of rigorous action to avert an inevitability of armed conflict between Albanians and Serbs, making the case that failure to act carried long-term risks to peace and stability in the region and undermined U.S. strategic interests.
• And finally, after the declaration of Kosova’s independence, promote the development of a just society and vibrant democracy, with robust democratic institutions, rule of law, and a free media.
This was a tall order, but Professor Repishti and other distinguished activists who worked with him pursued these objectives with unflinching determination. Their contribution is even more remarkable when one takes into account the many challenges they faced and the political environment in which they operated.
Until the end of the 1980s, Yugoslavia enjoyed widespread Western support. The protection of human rights and democracy promotion were given short thrift and Belgrade’s view of events in Kosova were widely accepted. U.S. policy toward Kosova was shaped by the largely positive views of Yugoslavia and its international role. The overwhelmingly favorable views of Yugoslavia were contrasted with the largely negative views of Albanians, in general, and of the totalitarian regime of Enver Hoxha, in particular. U.S. official and public support for Yugoslavia remained high and Westerners tended to be profoundly skeptical of Albanian demands. The media environment was such that most outlets were sympathetic to Yugoslavia and rarely published reports critical of Belgrade. Moreover, the influence of the Albanian community in American politics was negligible. Albanians had no sizeable voting bloc that would make the difference in propelling a candidate into office. Thus, Albanian-American leaders faced an uphill battle in their attempts to gain the support of American politicians.
Professor Repishti authored scores of reports and articles, gave lectures and interviews, attended and organized numerous panels, seminars and conferences, wrote talking points and policy papers for senior U.S. officials, and testified before the U.S. Congress.
In 1982, Professor Repishti, together with Professor Arshi Pipa, organized an international conference on Kosova, which brought together prominent American, European and Albanian scholars, including Nicholas C. Pano, Martin Camaj, Safete Juka, Peter Prifti, and Anton Logoreci. Most of the presentations were included in Studies on Kosova, published in 1984. That was an extremely useful book and an indispensable reading for scholars as well as policymakers. The volume shed new light on the Albanian question and the complicated relationship between Albanians and Serbs. In his own contribution, Professor Repishti analyzed the evolution of the post-World War II constitutional arrangements, which denied Albanians equal rights with other ethnic groups and essentially turned them into second class citizens. He explored the relationship between the Albanians’ right to self-determination and Belgrade’s insistence on a constitutional framework that would deny Albanians genuine self-government and democratic rights. Professor Repishti issued a stern warning that conflict was inevitable if Belgrade continued to reject Albanian demands for constitutional equality with Yugoslavia’s other major ethnic groups.
The annual memorandums that Professor Repishti authored and sent to the UN General Secretary, in the name of the Albanian Kosovar Youth in the Free World, presented a comprehensive history of the Albanian national question and a detailed chronicle of human rights violations in the former Yugoslavia. These were well-documented reports and sounded the alarm about the systematic abuses of Albanians’ rights. Professor Repishti cooperated closely with and was an authoritative source for human rights and democracy promotion organizations, such as Freedom House, Amnesty International and Human Rights Watch, and the State Department’s Bureau of Human Rights. He also published numerous articles in the U.S. press as well as in the émigré Albanian newspapers.
With his perceptive, detailed and balanced analysis, Professor Repishti sought to counter the negative narrative promoted by Belgrade, and increase the understanding of the complexities of the Kosova issue. He brought to the discussion a unique combination of personal, scholarly knowledge of Albanian-Serb relations, and of service as a leading spokesman of the Albanian-American community. He blended his writings and public statements with specific policy recommendations in the hope of influencing and shaping U.S. policy. Before 1990, he argued for sanctions against Yugoslavia and urged the opening of a U.S. consulate in Prishtina. During the early and mid-1990s, Professor Repishti made the case for U.S. and NATO intervention in Kosova, emphasizing that failure to act would inevitably lead to an armed conflict that carried long-term risks to peace and stability in the region and undermined overall U.S. strategic interests.
At a time when Kosova did not have any genuine official representation in the United States or the possibility and the means to make its case to the American government and public, Professor Repishti promoted and defended Kosova’s right to self-determination skillfully and in a dignified and effective manner. He was always careful to provide his interlocutors reliable and objective information. This helped him to cultivate trusting relationships with key people, thus becoming an authoritative source. It was largely due to the work of Professor Repishti and other prominent Albanian-American activists and leaders that Kosova was able to have her voice heard in Washington.
By 1990, Yugoslavia began to lose support and its image suffered irreparable damage, while Kosova witnessed the emergence of a genuine representative leadership with the establishment of the Democratic League of Kosova and other parties. These developments were followed by gradual but remarkable changes in American attitudes toward Albanians. While this change was due to Belgrade’s reprehensive policies and the rapidly changing political landscape in the wake of the demise of communism in Eastern Europe, the successful campaigning of Professor Repishti and other Albanian-American activists was a major contributing factor. The community had been mobilized and Albanian-Americans, working through many organizations such as the Albanian-American Civic League, the National Albanian American Council, and VATRA, were gradually gaining access and the attention of influential members of the Congress and senior policy makers. Arguably, the 1990s can be considered the golden age of Albanian-American activism and effectiveness.
During the conflict in Slovenia, Croatia, and later the war in Bosnia, Professor Repishti consistently pressed for the United States to exert political and economic pressure to force Belgrade to change its dangerous course in Kosova. He strongly believed that military intervention in Kosova was absolutely necessary to avert a larger Balkan conflagration. He also correctly predicted that the exclusion of Kosova from the Dayton process would have serious ramifications: it would embolden Slobodan Milosevic while convincing the Albanians that their situation was untenable and that they had to take matters into their own hands.
Professor Repishti became a staunch supporter of Kosova’s leaders, particularly President Ibrahim Rugova. A good part of his activities were then focused on helping Kosova’s leadership clearly articulate its policies and demands in meetings with senior U.S. officials and their public announcements. Not only was he instrumental in facilitating many meetings and contacts for President Rugova, but he also helped draft important talking points and policy memoranda.
The U.S.-led NATO intervention and liberation of Kosova, and the subsequent declaration of Kosova’s independence marked the culmination of Professor Repishti’s activities and the realization of his long held dreams for Kosova’s freedom.
After the peak of the euphoria that followed the demise of communism in Albania in the early 1990s and the declaration of Kosova’s independence in 2008, Professor Repishti amazingly enough did not cease his activities. Democracy, respect for human rights, and national reconciliation continued to be featured in his writings and public activities. He became a strong promoter of the establishment of vibrant democracies in the two Albanian states. While recognizing the challenges ahead, Professor Repishti stressed the imperative of Albanians seizing the opportunities, cementing their Western orientation, preserving and strengthening their religious harmony, and countering any signs of religious extremism.
In his many public pronouncements, he urged the new governing elites in both Albania and Kosova, as well as Albanian leaders in Macedonia, to address pressing problems, such as tackling corruption and organized crime – which threaten the fabric of the Albanian society; stimulating economic growth; reducing inequality; empowering women; and creating transparent and accountable governance.
Professor Repishti has come to see the political, social and economic empowerment of the Albanians as closely connected to the strategic relationship and alliance with the United States. Recognizing the vital role that the United States has played – first, in supporting and affirming Albania’s independence; supporting and promoting democracy in Albania; and finally the critical role that America played in liberating Kosova and ensuring its independence – Professor Repishti has shown a strong commitment to nurturing and strengthening the Albanian-American relationship, but emphasizing that this relationship should not and cannot be taken for granted. The future and viability of Albanian-American strategic relationship is based on continued shared interests – respect for human rights, the establishment of rule of law, and good governance.
After decades of academic and community thought leadership, Professor Repishti continues to inspire generations of Albanians to always pursue a more democratic and just society. He is a great Albanian-American, a real Albanian patriot, an accomplished scholar, and a man of principles, who never ceased fighting for what he believed.
It has been my great honor to have cooperated closely with Professor Repishti and I am very grateful for his consistent support and friendship.
Happy Birthday, Young Man! Edhe 100!
Nuçi Kotta, intelektual i dorës së parë
(Me rastin e 50vjetorit të vdekjes)/
NGA REMZI PERNASKA/
50 vjet më parë, më 20 korrik 1965 vdiq në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në qytetin e vogël bregdetar të Port Jefferson-it, Nuçi Kotta, njeri i ditur, jurist i së drejtës ndërkombëtare, politikan, sekretar i përgjithshëm dhe kryetar i Komitetit Qendror të Organizatës Kombëtare Lëvizja e Legalitetit.
Nuçi Kota nuk njihet ndër ne sa dhe si e meriton. Edhe aq pak sa njihet, njihet më së forti si politikan, dhe thuajse aspak si njeri i ditur, studiues, pedagog, shkurt si intelektual. Kjo është arsyeja kryesore që në shkrimin e pranishëm i mëshohet më fort kësaj ane të dytë.
Lindi në Korçë më 21 dhjetor 1919 në një familje me tradita atdhetarie. I ati, Kostaqi (Koçoja).(1889-1949) i vuri djalit emrin e babait të vet Nuçi. Koçoja vetë, i diplomuar për shkenca politike në Athinë, ka qenë Kryesekretar i Ministrisë së Arsimit në qeverinë e Ismail Qemalit, deputet i Korçës në Kongresin e Lushnjes ku u zgjodh sekretar i Kongresit, prefekt i Beratit (1921-1923), Ministër i Punëve Publike (1924), Ministër i Arsimit (1925), Kryetar i Parlamentit (1925-1928, 1930-1936), dy herë Kryeministër i Shqipërisë (1928-1930 , 1936-1939). Pas vendosjes së regjimit komunist në Shqipëri, u dënua me burgim nga Gjyqi special në prill të vitit 1945 dhe u dërgua në Burgun e Burrelit, ku edhe vdiq nën torturë.
Marigo Poçi, tezja e Nuçit, qëndisi flamurin që u ngrit në Vlorë më 28 nëntor 1912.
Nuçi u mëkua kësisoj me atdhetari dhe qytetari qysh fëmijë. Djalit që i lindi në vitin 1962 ia vuri emrin Gjergj në kujtim të Gjergj-Kastriotit Skënderbeut. Bashkëshortja, zonja Susan, dhe dy djemtë jetojnë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Mësimet e para i mori në qytetin e lindjes, në Korçë, i vazhdoi në shkollat e mesme më në zë të Parisit, në Liceun Michelet (1933-1936), në të famshmin Lice Louis-le-Grand merr bakaloreatin e parë më 1938 dhe del i pari në frëngjisht, latinisht e gjermanisht; bakaloreatin e dytë më 1939. Studimet e larta i vazhdoi në Fakultetin Drejtësisë të Universitetit të Parisit, fakultet ky i njohur si mjaft i vështirë për t’u ndjekur.
Më 1942 diplomohet në Fakultetin e Drejtësisë të Universitetit të Sorbonës, ku edhe mbrojti një tezë në fushë të së drejtës ndërkombëtare me titull L’Albanie et la question des frontières albano-grecques «Shqipëria dhe çështja e kufijve shqiptaro-grekë», ku rrëzon rivendikimet shoviniste greke mbi Shqipërinë e Jugut dhe ku del edhe fryma atdhetare që e udhëheq. Mbrojtja me sukses e kësaj teze i dha gradën Docteur ès lettres «Doktor letrash». Kjo doktoratë e hartuar në një frëngjishte të hajthme është përkthyer e botuar edhe në anglishte po aq të hajthme nga bashkëshortja e vet Susan Kotta. Megjithëse kjo doktoratë është botuar në frëngjisht dhe në anglisht, dhe megjithëse është me vlerë të veçantë për historinë e Shqipërisë, sidomos me shumë interes për historinë e marrëdhënieve me fqinjët tanë, veçanërisht për marrëdhëniet me Greqinë, me gjithë disa përçapje të mia për të nxitur përkthyes dhe botues, ajo ende nuk është përkthyer në shqip, ndaj edhe është e panjohur për lexuesit shqiptarë.
Mbrojtja me sukses e doktoratës për të drejtë ndërkombëtare «Shqipëria dhe çështja e kufijve shqiptaro-grekë», i dha mundësinë për të punuar në shkolla të mesme franceze dhe amerikane: si mësues i frëngjishtes dhe i historisë në shkollën private Ronsard-Montesquieu të Parisit (1945-1949), dhe në Hunter College të Nju-Jorkut (1960-1961), ashtu edhe në shkolla të larta: si i ngarkuar për mësimdhënien e gjuhës shqipe në Shkollën Kombëtare të Gjuhëve të Gjalla Lindore (1947-1949) në Paris, si lektor i frëngjishtes (1961-1964) në Universitetin Kolumbia të Nju-Jorkut dhe si profesor i asociuar i frëngjishtes në Stony Brook University, Long Island të Njy-Jorkut (1964 e deri sa vdiq më 1965). Si mësimdhënës i talentuar dhe serioz, u shqua ndër kolegë si në Paris, ashtu edhe në Nju-Jork. Në një çertifikatë të lëshuar më 19 dhjetor 1958 nga administratori i Shkollës Kombëtare të Gjuhëve të Gjalla Lindore mund të lexohet : «Zotëri Kotta ka pas qenë ngarkuar gjatë viteve shkollore 1946-1948 dhe 1948-1949 me një kurs të lirë të gjuhës shqipe, të cilin e kreu me kompetencë të përsosur dhe ndërgjegje të denjë për të gjitha lavdërimet». Shqiptari që u mësonte frëngjishten francezëve dhe amerikanëve, e bënte edhe më mirë këtë për t’u mësuar francezëve dhe frankofonëve shqipen. Ai i donte ngjuhët, ndaj mësoi e fliste, veç shqipes, frëngjishten si francez i lindur, anglishten si gjuhë pune, latinishten, gjermanishten dhe italishten, si gjuhë kulture.
Intelektual i dorës së parë, Nuçi Kota ia doli me sukses të hartojë, më 1965, në Nju-Jork një doktoratë të dytë me titull L’homme aux quarante écus. A Study of Voltarian Themes (Njeriu me dyzet eku). Studim me temë volteriane, të cilën e botoi në Hagë më 1966. Volteri pat botuar në muajin shkurt të vitit 1768, novelën L’homme aux quarante écus, në një kohë kur kishte dalë libri i parë për ekonomi politike dhe kur ishin në modë trajtesat për financat dhe bujqësinë, sepse fiziokracia, teoria e parë e ekonomisë politike, shkollë e mendimit ekonomik e politik, sipas së cilës pasuritë e një vendi vijnë kryesisht nga bujqësia, ishte themeluar në Francë qysh më 1750. Dhe Volteri i merr në shenjë fiziokratët.
Në këtë libër, me parathënie nga George Havens-i, Nuçi heton çështjet që fshikullon Volteri në tregimin e vet filozofik e shoqëror, si korrupsioni dhe mosbarazia në pasuri dhe se njeriu mund të jetë I lumtur edhe me dyzet grosh pasuri. Cilësia e hetimit dhe qartësia e saktësia e parashtrimit e radhiti Nuçin me Volterologë të njohur. Cilësia e analizave të Nuçit është vënë në dukje nga shumë recensues të huaj, si, p.sh., recensioni i R. L. Frautschi-t botuar në The French Rewiew published by The American Association of Teachers of Fench, april, 1968, f. 738-739; i John Pappas-it botuar në Diderot Studies X, Genève, 1968, f. 328-335; i M. Fontius-it botuar në Deutsche Literarurzeitung, Academie verlag, Berlin, October, 1968, f. 888-890; i L. Thielemann, Comparative Literature, 1970, f. 362-364, si dhe recensione të tjera nëpër revista shkencore të specializuara.
Nuçi, njohës i veprës së Volterit, hartoi në anglisht një artikull tjetër për një shkrim politik të filozofit të madh francez me titull «Voltere’s Histoire du parlement de Paris», të cilin e botoi në revistën zëmadhe Studies on Voltaire and the eighteenth century, XLI, 1966, f. 219-230.
Ka qenë pjëmarrës aktiv në jetën e gjallë të shumë shoqatave dhe forumeve ndërkombëtare. Ka marrë pjesë në Kongreset e Komisionit Ndërkombëtar të Juristëve. Ka qenë gjithashtu anëtar i dy shoqatave të mëdha : International Bar Association, Patron, (1953-1965) dhe Modern Language Association, (1964-1965).
Dhe tani dy fjalë për karrierën e tij politike, për të cilën jepet informacion i gjerë në numrin e veçantë të gazetës Atdheu N° 5-6, tetor 1965, kushtuar vdekjes së themeluesit dhe botuesit të vet Nuçi Kottës. Ka qenë :
– Anëtar i Komitetit Kombëtar për Një Shqipëri të Lirë (National Committee for a free Albania. Executive Member), (1949-1954).
– Nënsekretar i përgjithshëm i Organizatës së Kombeve Europiane të Robëruara A.C.E.N. (Assembly of Captive European Nations, New-Jork, Deputy Secretary-general), (1955-1960).
– Sekretar i përgjithshëm dhe Kryetar i Komitetit Qendror i Organizatës Kombëtare Lëvizja e Legalitetit, (1962-1965).
Do të ishte me shumë interes që dikush nga diaspora shqiptare e Shteteve të Bashkuara të Amerikës të lidhej me Zonjën Susan Cort-Kotta, ose me njërin nga të bijtë, Gjergj (Georges) ose Thoma (Thomas) Kotta, për t’u marrë me dorëshkrimet që ka lënë Nuçi, sidomos me dorëshkrimet nga fusha e letërsisë se krahasuar, si ato për Anouilh-in, Michelet-in, Bodëlerin, Molierin dhe për disa filozofë, çka do të lejonte të portretizohej Nuçi edhe si kritik letrar dhe studiues i filozofisë, shkurt si intelektual i radhës së lartë, që i kalon caqet e Shqipërisë. Lidhja me zonjën Kotta do të lehtësonte invetarizimin e shkrimeve të tia të shumta të botuara, ndër të tjera, në organin A.C.E.N News të Asamblesë së Kombeve Europiane të Robëruara.
Dhe në mbyllje të këtij shkrimi, më 20 korrik 1965, në mëngjes, Nuçi pati një infarkt të rëndë në zemër dhe, megjithëse një ambulancë e shpuri urgjentisht në spital, Nuçi nuk u kthye më në shtëpi, duke lënë Gjergjin dy vjeç e gjysmë dhe gruan shtatzënë me fëmijën e tyre të dytë. Dhe Nuçi prehet në varrezën familjare, në Long Island të Nju-Jorkut.
Shqipja e ngrirë në kohë
Këto janë fotografi të nxjerra nga dorëshkrimi i famshëm i Kieutit (Chieuti), shkruar në gjuhën arbëreshe nga një prift rreth 300 vjet më parë. Ai përmban tekste fetare, poezi laike dhe këngë popullore në gjuhën, që pak a shumë duhet të jetë shqipja siç flitej në kohën e Skënderbeut.
Shihni fjalët shqipe të përdorura në atë kohë, që kanë ardhur brez pas brezi deri tek ne. Të ngjallin një dëshirë të madhe për ta ruajtur gjuhën tonë të pastër, me fjalët e saj të lashta dhe për të mos e përzier e bastarduar për t’u dukur interesantë.
Dorëshkrimi u zbulua 100 e ca vjet më parë nga prof. Michele Marchiano dhe u botua prej tij më 1908, në Foggia të Italisë. Deri kohët e fundit ai ruhej në Itali si pjesë e koleksionit të prof. Namik Resulit dhe për të kujdesej e bija e tij, Senije.
Me ndërhyrjen e arkivistit Bejtullah Destani në Romë, kodiku iu dhurua të mërkurën Bibliotekës së Vatikanit. Destani më tha se në këtë bibliotekë ruhen disa nga dorëshkrimet më të vjetra shqiptare dhe se ky është vendi më i sigurt për të depozituar shkrime kaq të rralla të shqipes. Scripta manent.(Ilir Ikonomi fb)
Kalendar Historik- Me 15 Korrik u shuan Çerciz Topulli dhe Muço Qulli
Në datën 15 korrik , shqiptarët përkujtojnë ditën e vrasjes të heroit kombëtar Çerciz Topulli dhe aktivistit kulturor dhe gazetarit Muço Qulli në Shkodër nga forcat malazeze të pushtimit, të denoncuar si patriotë shqiptarë nga konsulli grek që ua njihte shumë mirë aktivitetin patriotik në shërbim të çështjes kombëtare shqiptare. Eshtrat e Çerciz Topullit u morën në vitin 1936 dhe u rivarrosën në Gjirokastër sëbashku me vëllain e tij Bajo Topullin në një kodër paksa jashtë qytetit, vend i cili u kthye në një vend peligranazhi për çdo shqiptar që vizitonte Gjirokastrën dhe e ndjente veten të lidhur me idenë kombëtare. Ja se c’shkruante e lexonte ne mes te Sheshit qendror te Shkodres ne 1936 Pater Anton Harapi me rastin e percjelljes se eshtrave te Cerciz Topullit dhe te Muco Qullit: “Ndaluni! Ku veni burra?! Çerçiz e Muço, dy fjalë ka me ju Shkodra Kreshnike, ktu në log të kuvendit para se të daheni. Do ta leni Shkodrën, të shkoni e të pushoni atje, ku së parit pat t’amblat rreze të diellit, ku, si filiza të shndoshtë, gëzueshëm e rritët shtatin, atje prej kah Shqypnija u qiti dhe u ndriti!
…Veç, o burra, qi, dekun, flitni, të metun, njalleni, të hupun, sod ndritni, kah rreth e rrokull t’i bini Shqypnis, deh, lshonie nji za, at zanin t’uej kumbues si të luajve, diftoni djelmnis shqiptare shka u ushqeu idealin, shka u mbajti karakterin, shka u bani të pavdekshëm.
….T’i diftojm, po, botës, se shqyptarët janë njimend burra; se mund të jemi Toskë e Gegë, muhamedan e kristjan, e njiherit shqyptarë të njimendtë.
Zoti i vërtetë e atdheu le të na bashkojn, Zoti e atdheu të na mbajn, me Zot e me Atdhe të lumnojm!”
@ Dorian Koçi-Muzeu Kombetar
Shenim i Diellit:Ne Perkujtim dhe nderim te Heroit Cerciz Topulli,Shqiptaret e Amerikes iu pergjigjen thirrjes se gjirokastriteve per te kontribuar financiarisht per ndertimin e Shtatores se Heroit. Komisionit ne gjirokaster i printe publicisti Xhevat Kallajxhiu, asokohe drejtor i Gazetes Demokratia. Ne Gazeten Dielli eshte publikuar thirrja dhe kontributoret.Vatra i dha perkrahje kesaj inisiative.
- « Previous Page
- 1
- …
- 502
- 503
- 504
- 505
- 506
- …
- 693
- Next Page »