Histori – Page 516 – Dielli

UDHA E KARVANEVE DHE FILMI I GEORGE CLOONEY

May 29, 2015 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia*/
1.Rreth 36 ha me koordinata 34°33′36″N 38°16′2″E , me moshë 2000 vjeçare e braktisur në vitin 1932,regjistruar në UNESCO me emrin zyrtar: Siti Palmyra, vendosur në kriteret i, ii, iv,caktuar 1980 (Sesioni 4),referenca nr. 23,pasuria antike :rrënojat monumentale përfshijnë tempullin, teatër të lashtë, kolonadë të famshëm 2,000-vjeçar,por që aktualisht mund të rrezikohet. Gjithë shqetësimi nisi kur ky vend hyri zyrtarisht në një luftë civile të brendshme nga ku furia e saj tash është në veprim më ekstrem.Hyrja e ISS në këtë qëndër rrënojash antike përbënte një krim.
Cfarë mund të ngjasi me rrënojat e shekujve në pasurinë e eshtrave të saj historike. Por,çfarë ishte Plamira në kohët e hershme?
Palmira,thonë studiuesit ,është qyteti i madh karvanëve në pikën perëndimor të Rrugës së Mëndafshit, ende e dremitur në shkretëtirë,ku gur gëlqeror i saj, i gdhendur bukur si 2000 vjet më parë.
Site of Palmyra – UNESCO Ëorld Heritage Centre e përkufizon kështu: Një oazë në shkretëtirë sirian, në veri-lindje të Damaskut, Palmyra përmban rrënojat monumentale të një qyteti të madh që ishte një nga qendrat më të rëndësishme kulturore të botës së lashtë. Nga shekulli 1 deri në shekullin e 2, arti dhe arkitekturën e Palmyra, duke qëndruar në udhëkryq të qytetërimeve të ndryshme, u pasurua me teknikat greko-romake me traditat lokale dhe ndikimet persiane. Përmendur së pari në mijëvjeçarin e 2 pes, Palmira ishte një oazë themeluar nga karvanët kur ajo u vendos nën kontrollin romak në mes-shekullin e parë si pjesë e krahinës romake të Sirisë. Ajo u rrit në mënyrë të qëndrueshme në rëndësi si një qytet në rrugë tregtare që lidh Persinë, Indinë dhe Kinën me Perandorinë Romake, duke shënuar një udhëkryq të qytetërimeve të ndryshme në botën e lashtë. Një kolonadë e madh,me gjatësi 1100 metra ‘formon aksin monumentale të qytetit, të cilat së bashku me rrugët dytësore kryq të kolonadës lidh monumentet e mëdha publike duke përfshirë edhe tempullin e Baalit, Camp Dioklecianit, Agora, Teatrn, tempujt e tjera. Stoli arkitektonike duke përfshirë edhe shembuj të veçantë të varrimit, skulptura bashkon format e artit greko-romake me elemente autoktone dhe ndikimet persiane në një stil të fuqishëm origjinal. Jashtë mureve të qytetit janë mbetjet e një ujësjellësit romak dhe nekropoli i madh. Zbulimi i qytetit itë shkatërruar nga udhëtarët në 17 dhe 18 shekujve ka rezultuar me ndikimin e tij të mëvonshëm në stilet arkitektonike.
2.
Sinteza e UNESCO ,për rrënojat që ka qyteti:Kriter (i): Madhështia e rrënojat e Palmyra, në rritje nga shkretëtira sirianen veri-lindje të Damaskut është testament për arritjen unike estetike e një oazi të pasur karavanesh të përhershëm nën sundimin e Romës nga IER në shekullin e 3-të pas Krishtit . Kolonada e madhe përbën një shembull karakteristik të një lloji të strukturës e cila përfaqëson një zhvillim të madh artistik.
Criterion (ii): Njohja e shkëlqimit të rrënojave të e Palmyra nga udhetarët gjatë shekujve të 17 dhe 18 kontribuan shumë në ringjalljen e mëvonshëm të stileve klasike arkitektonike dhe projektimit urban në Perëndim.
Criterion (iv): Rruga monumentale e koloniadës, e hapur në qendër me pasazhe mbuluara anësore, dhe rrugët ndihmëse kryq e dizajnit të ngjashme së bashku me ndërtesat e mëdha publike, formojnë një ilustrim të shquar të arkitekturës dhe shtrirjes urbane në kulmin e zgjerimit të Romës dhe angazhimi me Lindjen. Tempulli i madh Baalin është konsideruar si një nga ndërtesat më të rëndësishme fetare të shekullit 1 ad në Lindje dhe e dizajnit unik. Trajtimi i gdhendur skulpturore me qemer monumentale nëpër të cilat qyteti është afruar nga tempulli i madh është një shembull i shquar i Palmyrene artit. Monumentet jashtë mureve të qytetit në zonën e njohur si Lugina e varreve ka shfaqur ndërtim me metoda të dallueshme.
3.
Studiues të shumtë të kësaj kulture përmendin faktin se : në zonën në perëndim të Aleppo, janë mbi 600 fshatra të epokës bizantine që mbijetojnë, me kishat e shumta dhe praktikisht ,shprehen ata,nuk ka tash një epokë,që nuk përfaqësohen në Siri.
Plini Plaku e përshkruar qytetin në vitet 70 të e.s , si i famshëm për vendndodhjen e tij, pasurinë e tokës së saj, dhe burimet e ujit që e rrethojnë atë, duke i bërë aktivitetet bujqësore dhe dërgimit të jetë të mundur.
Të dhëna të tjera janë se siti Palmyra ka dhënë dëshmi për një zgjidhje neolitike afër Efqa, me vegla guri zbuluar që mund ti përkasin shekujve 7500 pes. Përdorimi i archaeoacoustics në Tempullin e Bel ka zbuluar gjurmë të një aktiviteti kulti rreth viteve 2300 BC.
Palmira hyn në të dhënat historike rreth 2000 pes, kur një farë “Puzur-Ishtar Tadmorean” bëri një kontratë në një koloni tregtare asirian në Kultepe. Palmira është përmendur në Tabelat e Mari si një stacion për karvanët tregtare, dhe vendi ndalimi për shumë fise nomade të tilla si Suteans. Palmyra u vërtetua së pari në mijëvjeçarin e dytë para Krishtit si një ndalesë karvanësh për udhëtarët ,që kalojnë shkretëtirën siriane. Qyteti është përmendur në analet e mbretërit të Asirisë dhe të përmendet në Biblën hebraike. Ajo u përfshi në Perandorinë Seleucid, e ndjekur nga Perandoria Romake, e cila solli prosperitet të madh.
4.

“Një grup i Monumenteve, shkruan :”Mail onlin”e ka ardhur së bashku për të ndihmuar ,për të fshehur objekte 2,000-vjeçar nga kthetrat e ISIS paraprakisht në një nga vendet më të rëndësishme të botës arkeologjike. Rrënojat e lashta të Palmyra në Siri janë nën kërcënim, ekziston frika se ata mund të përdhosin faqen e trashëgimisë botërore të UNESKO në të njëjtën mënyrë si me thesaret të ngjashme në Irak.
Në një dremitje të filmit George Clooney me të njëjtin emër i cili doli vitin e kaluar, një grup vendasit nxituan për të fshehur dhe të varrosur copa në muze, të mbledhin objekte të vogla dhe të qëndrojnë roje mbi rrënojat .
U bëj thirrje atyre Sirisë ,njerëzve të monumenteve,tha arkeologu , në lidhje me ushtarët dhe akademikët të cilët shpëtuan artin evropian nga nazistët gjatë Luftës së Dytë Botërore, si dramatizohet në filmin e Clooney. Vullnetarët kanë sfiduan përparimin e xhihadiste për të dokumentuar dhe për të mbrojtur objekte të lashta.
Z. Azm ishte themelues drejtor i ruajtjes në Drejtorinë e Përgjithshme të antikave dhe Muze si dhe mësimdhënë në Universitetin e Damaskut të Sirisë para se të shkojnë në mërgim në Ohajo.
Z. Sabrine ka lypur regjimin me telefon për të dërguar përforcime për të mbrojtur Palmyrën si dhe helikopterë për heqjen e objekteve për sigurinë. Ai ka zhvilluar një rrjet të vullnetarëve në të gjithë Sirinë, të cilin ai e mban në kontakt me anë të Skype,ata bëjnë ‘ndihmën e parë’ për ndërtesat e dëmtuara. Ata janë të trajnuar në mënyrën se si mund të marinë nga vendet kryesore, dokumentet që mund të humbasin dhe se si të fshehin objekte të çmuara, që mund të jenë në rrezik, duke shënuar më pas vendet me GPS në mënyrë që ato, të mund të merren më vonë.
Z. Sabrine tha: “Në qoftë se ne të humbasin PALMYRA ,ajo do të jetë një nga katastrofat më të mëdha kulturore në histori.
Arkeologët po trajnojnë ” Burrat e Monumenteve ” për ruajtur të kaluarën e Sirisë
Mes shkatërrimit dhe rrezikun e luftës civile, arkeologët siriane dhe aktivistët janë duke rrezikuar jetën e tyre në luftën kundër plaçkitje,shkruan Andreë Curry, për National Geographic.
Ajo mund të jetë tepër vonë për të shpëtuar, por arkeologët dhe aktivistët po përpiqen për të ruajtur atë që ka mbetur nga e historia e pasur e Sirisë, e cila shtrihet mbrapa më shumë se 10.000 vjet. Përpjekjet janë fokusuar në trajnimin vendasve për të ruajtur monumentet e lashta dhe koleksionet muze në mes të një zonë lufte. Organizatat duke përfshirë Universitetin e Qendrës Trashëgimisë Kulturore Pensilvanisë, Këshilli Ndërkombëtar për Monumenteve dhe siteve (ICOMOS), dhe Trashëgimia për Paqe, një rrjet i vullnetarëve dhe aktivistëve të bazuar në Spanjë, kanë mbajtur punëtor për të trajnuar si dhe arkeologët siriane, kurratorë dhe aktivistë në “ndihma e parë për objekte,” thotë Emma Cunliffe, një konsulent i specializuar në mbrojtjen e trashëgimisë gjatë konflikteve. Në mes të një lufte, që ka vrarë më shumë se 190.000 njerëz deri tani, rrënojat e mijëvjeçarëve të vjetër dhe muzetë me pluhur nuk mund të duken si një prioritet. Por arkeologët, thonë se ruajtja e të kaluarën së Sirisë është e rëndësishme nëse vendi duhet të shërohet një ditë nga shfarosja e luftës civile. Turizmi kulturor ishte një shtyllë e ekonomisë sirian para 2011, thotë John Russell, një konsulent i Departamentit të Shtetit i cili ndihmon vendet të mbrojë thesaret e tyre arkeologjike.
“Plaçkitja është mundësi e një punë ,që lufta mund të krijojë”, thotë Salam al Kuntar, një arkeolog i sirian i cili u largua nga vendi në vitin 2012 dhe tani punon në Muzeun Penn. Post-pushtimi dhe grabitjet në Irak kanë përmbytur tregun e zi me artefakte babilonase dhe tableta sumeriane argjilore, duke tërhequr vëmendjen e autoriteteve ndërkombëtare, por në Siri plaçkitësit janë të dhënë me artefaktet me lidhjet me Greqinë e lashtë dhe Romën.”Objekte klasike janë më të lehtë për te shitur, sepse figurinat romake mund të vijë nga kudo”, thotë Al Kuntar. “Pllakat janë më të vështira për tregun edhe për shkak të Interpolit.” Konfiskimi i Palmira këtë javë nga ISIS,shkruan Nathan Gardles,te Ëorld post mund të jetë më emblematike të moshës së re, të errët që zbret në Lindjen e Mesme,ata kanë premtuar për prishjen edhe të rrënojat të këtij udhëkryqi të lashtë të Perandorisë Romake, Indisë, Kinës dhe Persisë, që përfaqëson diversitetin historik të ndërthurjes të kulturave. Siç njofton, korrespondenti ËorldPost, Sofia Jones, Palmira është mbajtur mend për egërsinë nga shumë sirëve për historinë e saj më të fundit si një “kamp vdekje” e “torturës dhe frikës” në vitet 1980 dhe 1990, sipas Hafez al-Asad.
*Studiues

Kush duhet ta mbrojë të kaluarën shqiptare ?

May 29, 2015 by dgreca

Nga Fahri XHARRA/
  Arthur John Evans 1878 thoshte:„Biri i shqiptarit është bashkëpatriot i Skënderbeut, trashëgimtar i fortë si shkëmbi, që i përket një race luftarake dhe gjithmonë të pamposhtur! I shpejtë, energjik, skeptik, gjithnjë në lëvizje dhe nuk e duron dot mbikëqyrjen. Për të mbi gjithçka tjetër është LIRIA….  Liria po , por sa e çmojmë ate?. Jemi një popull që fatbardhësisht për mbrojtjen tonë ushtarake nuk na duhet të shpenzojmë asnjë cent. Kemi të hyra materile , para të bardha që vijnë nga dhënësit e ndryshëm të ndershëm (që iu dihet prejardhja ) . Kemi profesorë , kemi akademikë në të dy shtetet shqiptare . Kemi universitete publike dhe private. Kemi institucione të cilat derdhin para të mëdha për “muhalife” ( gjëra paradoksale ) , dhe historisë sonë askush asnjë fjalë të mire nuk ia thot. Historikisht në 2000 vjetshin e fundit nuk kemi pasur kohë dhe mundësi më të mire dhe pa frikë e pa censurë të shkruajmë të kaluarën tonë dhe përfundimisht t`i vejmë në “blokadë” mashtrimet dhe vjedhjet e huaja që poi bëhen asaj pa fije fytyre. Nuk guxojmë të flejmë . Jemi në gjumë a po jemi në ëndërr ? dhe po na duket se ajo çka po ndodhë me ne , është një lojë fëmijësh? Shpesh në shkrimet e mia publicistike më japin vërejtje pse vetëm me histori kur kemi probleme edhe më të mëdha se sa këto për të cilat unë shkruaj. E vërtetë është ,por sikur ta bënin të gjithë punën e tyre për atë që janë të thirrur , do të ishte edhe më mire që lexuesi , atdheu dhe historia të begatohen me prurje të reja . Sot posa e lexova shkrimin : “ Pse kryevepra e babait të albanologjisë nuk u botua kurrë në gjuhën shqipe?! shkruar nga Lekë Pepkolaj .Pse ? Unë ju pyes pse e lejojmë vjedhjen e historisë të lashtë pellazge, ilire , dardane arbanase dhe së fundi shqiptare ? Pse? Sidoqoftë , dikush duhet të ngris zërin kundër të gjitha të metave shoqërore në mënyrë të ndershme dhe pa interes personal . Po vidhet Historia , po përvetësohet ajo nga kombet që nuk kanë histori . Shikoni , kam fakte. Hiq më shumë se një shetitje në internet dhe do të zbuloni të gjithë masakrin ndaj së kaluarës. Historia është testament i tokave ku jeton, është certifikatë pronësie të cilën nuk mundet askush të ta vjedhë                    Efesi grek në Turqi , e tani na del serb . Dhë më e habitshme se banorët e asaj krahine të dikurshme “ishin “ serbë e Metohisë ( Dukagjinit në Kosovë ). Ja dokumenti “  Sipa serbeve , (” Esej o Iliadi ” Slobodan M . Filipoviq , Beograd) shkruan se ”Perendesha e Efesit ishte serbe nga Metohija ( Dukagjini) ” Kurse ne literaturen botërore , kjo perendeshë ishte Greke,( Efesi eshte ne Turqinë e sotme)  Te bisedojme : ne te djathtë veshje popullore dikur shqiptare ( tani qenka serbe e Metohisë )  Sa e komplikuar kjo histori ? Jo, aspak por ne nuk e duam , dhe nuk e pranojme si te tonen, ashtu na kane mbushur mendjen ose na kane obliguar shtrembet te mendojme )   Kundër gjithë gënjeshtrave dhe akuzave se shqiptarët janë egërsira unë citoj fjalët e Eriksonit, këshilltar amerikan, që ata e kanë dashur dhe e duan, pse ai ka punuar e jetuar midis tyre. “Nuk ka popull më të dëshirueshëm dhe më të dashur në gjithë Europën se Shqiptarët. Ata kanë në të njëjtën kohë elementët e forcës, burrërinë, kurajon, të lidhura me devotshmërinë më të butë dhe më të ligjshme!”. E vërtetë , i kisha thënë Zotit Ericson. Por jemi të lehtë , lehtë mashtohemi .  Pita dhe spiralja . Serbët pyesin : nga iu erdhë atyre emri “pita” ( shqip pitja , pite ) ? Ata e spjegojnë kështu “ Formen spirale , ne serbët e quajmë pite.Pita është fjalë sanskrite që do të thot  “ ati, babai” Ishte dikur Perendia Prajapita , që do të thot “ babi i popullit “ prajapita kishte ardhur nga kosmosi për ta shpëtuar botë. Dhe besuat apo jo, ai ishte serb.

Çamët ishin dhe mbeten pjesë e antifashizmit ndërkombëtar

May 28, 2015 by dgreca

Antifashistët e Çamërisë në kampet e përqëndrimit në Itali e Gjermani./
Nga Hyqmet Zane/*
Reagimet zyrtare greke në lidnje me komunitetin çam pas vizitës së presidentit të turqisë Erdogan, i cili takoi drejtues të PDIU, kanë krijuar një tendsion mes dy shteteve si pjesë e strategjisë së tensioneve që ka prodhuar në 103 vjet me rradhë shteti helen. Qëndrimet e fundit janë të njohura për shqiptarët në tërësi dhe vetë komunitetit çam në veçanti që për 71 vjet ka vuajtur pasojat e një genocidi antinjerëzor dhe antishqiptar njëkohësisht nga segmentet shoviniste greke, edhe pse zyrtarisht dhe faktikisht janë provuar qëndrimet anti nazifashiste të shqitparëve të Çamërisë në Luftën II Botërore.
Kam mendimin se librat e shkruara për historinë e Luftës II Botërore kanë një mangësi të theksuar në saktësimin e të vërtetave kur vjen fjala për kontruibutin e komunitetit çam në krah të antifashizmit botëror. Nuk pretendoj se i kam shfletuar të gjitha librat historikë, por kam të drejtën të them se, sa herë që Athina zyrtare ka akuzuar haptazi komunitetin çam si “bashkëpunëtorë me nazifashizmin”, qëndrimet e Tiranës zyrtare kanë qenë të vakëta ose aspak të dukshme. Në këto 24 vjet të historisë së demokracisë shqiptare nuk kam dëgjuar një herë një zyrtar politik që të mbajë një qëndrim të prerë dhe me fakte të protagonizmit të çamëve në krahun e antifashizmit gjatë Luftës II Botërore.
Kur e pohoj një gjë të tillë, kam parasysh se vetëm Presidenti Alfred Moisiu ka bërë aktin vendimtar kur ka dekoruar pjesëtarë të komunitetit çam që kanë qenë të internuar në kampet e përqëndrimit dhe të shfarosjes në masë në Itali e Gjermani me “Medaljen e Artë të Shqiponjës”. Ka qenë viti 2005 kur në Elbasan dhe në Vlorë janë dekoruar dy pjestarë të këtij komuniteti si ish të internuar në këto kampe famëkëqinj. Motivimi i këtyre dekorimeve ka qenë i tillë “Në shenjë vlerësimi të lartë dhe respekti të përhershëm për kontributin e dhënë në luftë kundër pushtuesve nazifashistë, në Krahinën e Çamërisë dhe për rezistencën e vuajtjet, si i internuar në kampin e përqëndrimit të Dakaos”.
Ndërkohë që ka edhe të tjerë pjestarë që kanë qenë në këto kampe dhe ata kanë emër dhe mbiemër, kanë trashëgimtarët e tyre legjitimë dhe që janë simbol i një flamuri për tu thënë grekëve nacionalistë ekstrem se komuniteti çam që u shpërngul me dhunë dhe vrasje nga trojet etnike nuk kishte asnjë lidhje me nazifashizmin dhe e gjithë paranoja e ngritur nga zyrtarëte Athinës është një artificialitet për të justifikuar genocidin e sprastrimit etnik shqiptar nga Çamëria si një terrizëm shtetëror.
Ndoshta një president apo një kryeministër, një diplomat apo politikan i sotëm do të duhej që në këtë jubile të 70 vjetorit të fitores mbi nazifashizmin të pohonte me plot gojën emrat e heronjve dhe dëshmorëve nga Çamëria, si emrat e atyre burrave që u internuan si antifashistë në Itali e Gjermani. Dhe këtë nuk do ta bëjnë në emër të interesave të komunitetit çam apo të përfaqësuesve të PDIU, por në emër të drejtësisë dhe kontributeve që kanë dhënë çamët si antifashistë në një luftë botërore. Është një rast komod për ta pohuar një fakt të tillë si një e vërtetë historike e shkruar me gjakun e Heroit të Popullit Ali Demi nga Filati, vrarë në Kaninë të Vlorës, Bido Sejko nga Filati i vrarë në Konispol. Daut Rakipi nga Koska, Ethem Yzeiri nga Vërsela, Hysen Pasho, i biri i Vejselit nga Galbaqi, i vrarë në Qeramicë në përpjekje me bandat e Napoleon Zervës, i inkuadruar në
batalionin “Ali Demi”, Fahri Jasini nga Varfanji, Shaban Hamiti nga Grikohori.
Sipas një studimi të historianit të mirënjohur Ibrahim D. Hoxha, ai shkruan “Për çlirimin kombëtar u flijuan anë e kënd truallit shqiptar, madje edhe më përtej, në Mal të Zi e Bosnjë, mbi 100 e ca djem nga më trimat e Çamërisë. Emrat dhe jetën e tyre i kam pasqyruar në “Enciklopedi Jugshqiptare”, Volumi I e II, nga e cila po përmend vetëm disa nga të rënët e çetave dhe batatalionit të lavdishëm, “Çamëria” si edhe të brigadave I, II. III. V, VI, VII, VIII, XII etj.
Abedin Haki Musa Sejkua (1900-1944) nga Filati, ish-luftëtar i batalionit “Çamëria” e në vijim zv.Komandant i batalionit “Naim Frashëri”, Brigada VI Sulmuese. Vrarë mbi fshatin Dishat më 22 apo 23 qershor.
Ferik Islam Çaçani (1918-1943) nga Janjari, partizan i batalionit “Çamëria”, vrarë më 15 shtator në malin Nartë gjatë përballjes së njësisë naziste.
Hadif Nezir Veliu, (1924-1943) nga Shalësi, partizan i batalionit “Çamëria”, vrarë më 28 shtator në Konispol gjatë mbrojtjes së qytetit nga sulmuesit nazistë.
Halil Azem Munga nga Markati (1923-1943), batalioni “Çamëria”, vrarë në Qafë të Likojanit më 15 shtator gjatë përballjes me sulmuesit nazistë.
Husejn Muharrem Veliu, (1912-1943) nga Konispoli, partizan i batalionit “Çamëria”, vrarë më 28 shtator në faqen malore paksa mbi Konispol gjatë përballjes me njësinë mësymëse naziste.
Ibrahim Vejsel Abdullahu (1915-1944) nga Galbaqi, partizan i batalionit 4-rt, regjimenti i 15-të ELLAS-it, vrarë në Mallun më 18 korrik gjatë përleshjes me zervistët.
Ibrahim Vejsel Halluni, (1919-1944) nga Filati. Partizan i renditur në batalionin 4-rt të regjimentit 15-të ELLAS-it. U vra më 13 korrik në Mallun, gjatë luftimeve kundër EOEAS-itëve të N. Zervës.
Muharrem Murteza Abdullahu nga Spatari (1910-1944), pjestar I bat. IV, regj. 15 ELLAS-it, vrarë në Mallùn në korrik, gjatë përleshjes me zervistët.
Nail Lutfi Tana, (1925-1944) nga Luarati, partizan i batalionit të I-rë të Grupit 4-rt, vrarë më 26 gusht në Konispol gjatë luftimit kundër nazistëve.
Selman Izet Kushi nga Spatari, ndërlidhës ndërmjet njësive ushtarake Nascionanalçlirimtare shqiptare dhe atyre ELLAS-ite. Vrarë në vendlindje gjatë përplasjes me zervistët.
Telha Ali Plaku, (1915-1943) nga Konispoli, batalioni “Çamëria”, vrarë në Konispol më 28 shtator gjatë përleshjes me mësymësit nazistë.
Veliko Musli Rexhua, (1924-1944) nga Markati, komisar kompanie i batalioni “Çamëria”, vrarë më 21 korrik në Delvinë gjatë sulmit të grupit 4-rt kundër përqëndrimit nazist.
Zihni Ilmaz Sheqiri, (1925-1943) nga Shqefari, partizan i batalioni “Çamëria”, njësia luftarake konispolite, vrarë më 28 shtator në faqen malore mbi Konispol gjatë kacafytjes me njësinë mësymëse naziste.
Zuhdi Zequa, (1923-1945) nga Çamëria, N/Toger, komandant toge në batalionin e I-rë, të brigadës I-rë Sulmuese, vrarë në Kelmend.
Nuk mund të harrohen në këtë listë 55 dëshmorët e luftës së Konispolit që mund të thuhet se ishte lufta e vërtetë e asaj kohe ndaj gjermanëve. Po aq sa nuk mund të harrohen të gjithë ata bij të Çamërisë që u inkuadruan në batalionet dhe brigadat partizane dhe luftuan me atë trimëri që merituan dekorime dhe vlerësime të mëdha.
Por le të kthehemi tek ata që kanë qenë të interuar në kampet e përqëndrimit në Itali e Gjermani që pothuajse nuk përmenden asnjëherë si bij të Çamërisë dhe kontribues në Luftën II Botërore. Dhe jo vetëm kaq. Këta njerëz që sakrifikuan jetën e tyre për antifashizmin nuk kanë marrë asnjë pension apo shpërblim lufte, por as edhe nga ato dekoratat që shpërndan Putini i Rusisë, sepse vendi i tyre i origjinës nuk është kujtuar ndonjëherë jo thjesht t’i dekorojë, por as Greqia, ku këta burra kanë qenë shtetas grekë me orgjinë shqiptare nuk i përmend, por edhe familjet e tyre i ka persekutuar dhe i ka ngatërruar me bashkëpunëtorët me nazizmin siç kërkon të cilësojë çamët.
Në këtë kuptim, lind pyetja se drejtësia europiane që është kaq shumë e ndjeshme për një fjalë që tha kryeministri për bashkimin e trojeve shqiptare të Shqipërisë me Kosovën, as që i bëhet vonë se këta bij të Çamërisë që ishin antifashistë sublim, persekutohen nga një shtet i ashtuquajturi demokratik që shkel çdo parim të së drejtës ndërkombëtare.
Antifashistët e Çamërisë në kampet e përqindrimit në Itali e Gjermani.
Nuri Emin Zane, nga Filati i Çamërisë i datëlindjes 20 nëntor 1913 dhe ka vdekur më 04 nëntor 1988 në Elbasan-Shqipëri, internuar në Mat’hausen e më pas në Dakao e në Mynih. Kthehet nga internimi në gusht 1945 në Janinë dhe nuk lejohet të shkojë në shtëpinë e tij në Filat se i thanë që i kemi përzënë çamët, ndaj erdhi në Shqipëri, ku gjeti familjen. Edhe si antifashist nuk u lejua të jetonte në shtëpinë e babait dhe gjyshërve të tij braz pas brezi.
Hajri Hasan Fetahu, lindi në Grikohor të Çamërisë në vitin 1918 dhe vdiq në Vlorë më 1977. U internua nga italianët në vitin 1941 në Rexho-Emilia të Italisë, më pas në Gajel dhe pas rënies së Italisë u internua edhe nga gjermanët në Dakao të Gjermanisë. U kthye gjallë fatmirësisht, por nuk u lejua të shkonte në shtëpinë e tij në Çamëri, edhe pse ishte antifashist.
Mezan Emin Jonuzi, lindur me 30 qershor 1910 në Varfanj të Gumenicës në Çamëri të Greqisë, që ka vdekur më 4 shkurt 1963 në Durrës-Shqipëri. Ka qenë i internuar në Itali e më pas në Gjermani. U kthye nga internimi dhe nuk u lejua të shkonte në vendin e lindjes së tij edhe pse ishte antifashist.
Osman Zenel Taka, lindur në Filat të Çamërisë më 1918 në Filat dhe ka vdekur 02 nëntor 1982 në Lushnje. Ka qenë internuar në zonën e Brindizit në Itali, pasi i kishin grumbulluar në Levan të Fierit në qershor të vitit 1941 dhe më pas kaloi në Dakao të Gjermanisë në vitin 1943 deri në kapitullimin e Gjermanisë dhe mbarimin e Luftës II Botërore.
Bejaz Muhamet Muho mga Arpica ka qenë internuar në Mat’hauzen që jetoi e vdiq në Sukth.
Janë edhe të tjerë që vdiqën në këto kampe por për arsyet e shpërnguljes dhe shuarjeve të familjeve çame kanë mbetur anonimë edhe për shkak të peripecive që kaloi komuniteti çam në vitet e para të shpërnguljes. Por ajo që vlen të përmendet sot pas 70 vjetësh të mbarimit të Luftës II Botërore është tërheqja e vëmendjes ndaj atij që njihet si Komiteti i Veteranëve të Luftës apo OBVL që të evidentojë tërësisht këto fakte historike dhe të promovohen si dëshmi autentike të të vërtetave historike.
Si një fjalë goje dhe si një mashtrim historik, grekët dhe Athina zyrtare kërkonë të mohojnë deri edhe vetë Çamërinë apo komunitetin çam që jetoi në këtë tokë, por edhe të mohojnë luftën e partizanëve dhe nacionalistëve që e donin vendin e tyre dhe e mbrojtën atë me pushkë në dorë dhe ku ranë dëshmorë dhe mbetën në memorien e kombit dhe që nuk mund të ketë Europë apo Greqi që të hedhë baltë apo të mohojë të drejtat e popujve sado të vegjël qofshin ata kur mbi ta kanë ushtruar genocide antinjerëzore si ndaj shqiptarëve të Çamërisë.(* E dergoi per Diellin Mustafa Xhepa)

FOTO E RRALLE E FAN S. NOLIT E VITIT 1932

May 27, 2015 by dgreca

Nga Ilir IKONOMI/*
Kjo është një fotografi e rrallë e Fan S. Nolit, udhëheqës i shqiptarëve të Amerikës. Është bërë nga një gazetar më 21 tetor 1932, në bordin e anijes S.S. New York, kur ajo po i afrohej brigjeve amerikane. E kisha parë këtë foto të botuar me dimensione fare të vogla në gazetën Hayward Daily Review, por më në fund gjeta origjinalin dhe tani e kemi me përmasa të plota.
Vini re tiparet karakteristike – vetullat e trasha e të harkuara, fytyrën vrarëlije dhe sidomos buzëqeshjen e zgjuar që ndriçon pamjen e përgjithshme të këtij njeriu të ditur.
Noli, ish-Kryeministër i Shqipërisë, vinte në Amerikë nga Hamburgu i Gjermanisë, por kaloi nëpër disa peripeci, për shkak se autoritetet amerikane dyshonin se ai ishte komunist. Noli u mbajt disa ditë në Ellis Island, ishulli nga ku aso kohe hynin imigrantët, shumë pranë ishullit tjetër Liberty, ku ndodhet Statuja e Lirisë.
Dy personalitete amerikane, miq të tij të dikurshëm të Harvardit, ndërhynë që Noli të lejohej të hynte në SHBA. Njëri prej tyre ishte kongresmeni Richard Wigglesworth, tjetri ishte Hamilton Holt, president i Kolegjit Rollins të Floridës. Holt i shkroi Sekretarit të Shtetit se Noli ishte një klerik i shquar dhe se ardhja e tij do t’i bënte një shërbim me vlerë Amerikës. Në Ellis Island u mblodh një komision i posaçëm për të shpejtuar procedurën e pranimit.
Megjithatë, Nolin e mbajtën në ishull plot pesë ditë. Thuhej se autoritetet kishin probleme me dokumentin e hyrjes, por më pas u mësua se ai ishte në rregull.
Fan Noli erdhi në Amerikë me premtimin se do të merrej vetëm me punët e kishës dhe jo me politikë. Ai mohoi se ishte komunist dhe menjëherë pas arritjes i deklaroi një gazete të Bostonit se dëshironte të bëhej shtetas amerikan. Noli e mori shtetësinë amerikane më 11 mars 1940.
Fan S. Noli kishte patur një jetë të pazakontë mes Evropës dhe Amerikës. Për herë të parë erdhi në SHBA në vitin 1906, u bë prift, themeloi kishën shqiptare dhe u diplomua nga Universiteti Harvard. U largua për në Evropë në fund të vitit 1912 dhe u kthye në Amerikë më 1915. Më 1920 shkoi përsëri në Shqipëri, ku u bë deputet dhe kryeministër. U rrëzua nga Ahmet Zogu në dhjetor 1924, u end nëpër Evropë 10 vjet me radhë, deri sa u vendos përfundimisht në SHBA. Vazhdoi të merrej me përkthime e me shkrime, të cilat i dhanë famë, ndoshta më shumë se sa punët e kishës dhe të politikës. Vdiq më 13 mars 1965.
Çfarë jete!(Marre nga Facebooku)

“Pse mërgata shqiptare duhet të bashkohet rreth Vatrës”

May 25, 2015 by dgreca

Flet Z. Tahir Kolgjini/*
Të ndershme zonja, Të ndershëm zotnij,/
Ma para e kam për detyrë me falënderue zotni Isa Ndreun, kryetar’ i Bashkimit Demokratik Shqiptar dhe shokët, të cillët, patën mirësinë me ftue nji pjesë t’ajkës shqiptare në mërgim, për të marrun pjesë në kët mbledhje.
Me nji herë më duhet me vumë në dukje se, unë, në kët mbledhje nuk kam ndonji cillësi me përfaqsue partín, me të cillën lidhem.Këtu flas vetëm n’emnin t’em personal.
Nga përmbajtja e ftesës datë 15-5-1977, nênshkrue prej zotni Ndreut merret vesht se, mbledhja e jonë këtu, nuk ka të bamë me pjesën politike- teknike të kongresit të dytë të Bashkimit Demokratik Shqiptar.Kongresi, qi asht cillësue si mjet për mbledhjen t’onë këtu, misionin e vet, simbas rregullave, e përmbarueka në nji sallë tjetër të veçantë të këtij hoteli.
Prandej, përzemërsisht i uroj ngallnim në përpjekjet e veta.
Mbledhja e jonë, pra, si asht parapamë në ftesën e sipërme programatike, ka për qëllim qi nëpërmjet bisedimesh dhe propozimesh praktike unjisuese, t’arrihet në nji bashkërendim veprimesh. Me fjalë tjera, me anë të njij kuvendi, qi zhvillohet këtu, të shkëmbejmë lirisht mendime se, na mërgimtarët shqiptarë, në konditat e sodshme, në se duhet të hjedhim ndonji hap dhe si e shka mund të bajmë?…
Asht nji themë me randësi shum të madhe, kjo çashtje.Asht nji problem, qi ka lidhje me ndiesina shqiptare, me burrëni dhe me vetmohim.Ka lidhje me Komb, me atdhe dhe me atdhedashuni.Asht nji nyje, qi nuk kanë mundun me e zgjidhun dekadat.Për këtê, nuk mjafton vetëm nji bisedim. Për këtê nuk mjaftojnë as dydit të vetme. Mbi këtê çashtje, asnji shqiptar prej nesh, nuk mund të qëndrojë në heshtje.Heshtja dhe indiferenca në kët rasë, simbas mendimit t’em, kishte me qenë nji negligjencë, e cilla, për disa, mund të mbërrije gadi në shkallën e tradhëtís.
Prandej, përkitas me botën t’onë shqiptare, çashtjes duhet t’i bâjmë diagnozin dhe, simbas rezultatit, duhet të zbatojmë mënyrat e mjekimit.Po nuk u cillësue smundja, nuk mund t’i bâhet mjekimi.
Nuk kam për qellim as me fyem kend, as me poshtënue. Pra, tue i dhanun gjithkuej atê, qi meriton, shkurtimisht po hyj në themel:
Si e dijmë, komunizmi, me ndihmën e huej dhe me grykë të pushkës, erdh në fuqí në vendin t’onë. Atê, në fillim, tue mos mund me e parapamë rrezikun, disi e ndihmoi dhe nji rimë e gabueme nacionalistash shqiptarë, rimë, ecilla, s’ka dyshim se, kur e pau realitetin e idhtë, u pendue; por, atëherë, kur pendesa e mbrame, nuk t’ep dobí.
Komunizmi, për hirë të doktrinës, e lau vendin me gjak skaj më skaj e pllambë për pllambë.
Mbassi e randa, e ngrejti të lehtën, nji pjesë e nacionalistave shqiptarë, qi i shpëtuen vdekjes, në kohë të ndryshme dhe me rruga të ndryshme, u aratis, tue kalue në botën e lirë demokratike. Këta dhe shqiptarë tjerë, qi kishin ardhun ma herët në botën e lirë e qi parapëlqyen mos me këthyem në Shqipni për shkak të regjimit, morën cillësín si « refugjatë politikë », tue gëzue përkrahjen e instituteve të ndryshme ndërkombtare. Në kët mënyrë, të dy palët, formuen grumbullin, qi na, e quejmë « mërgata shqiptare ».
Aty kah gjashtëmujori i parë i vjetit 1945, shumica e madhe e nacionalistëve t’aratisun shqiptarë, ishin truçue n’Italí. Dhe në këtê kohë, kemi vetëm dy partina politike shqiptare, të cillat, ishin formue – si organizata – qysh në Shqipni: Legaliteti dhe Balli Kombtar.
Në kët kohë, kudo, gjendja e popullit shqiptar, ishte në mjerim të plotë:
Gjenerali i mallkuem, Zervas, n’emën të qytetnimit shtazarak grek, me thikë, me hanxhare dhe me plumb, masakronte popullin arbënesh të Çamerís dhe të vendeve tjera të Janinës. Aj, rikrijoi nji situatë shum ma tmerruese se ajo, qi pat qenë krijue me andartët e Zografos.
Populli shqiptar në Jugosllaví, grumbuj grumbuj pushkatohej për të vetmen arsye se ishte shqiptár. Shqiptarët, rekrutoheshin, inkuadroheshin në njisina ushtarake dhe, tue ndjekun rrugën Kukës-Pukë-Shkodër e Podgoricë, dergoheshin e pushkatoheshin me mija e mija në karmat e Malit të Zi. Partija komuniste e Jugosllavís, për të mashtrue shqiptarët, në vjetin 1941 në Jajica, pat vendosë se, elementit shqiptar, i njifet e drejta deri në bashkim. E ma vonë, jo veç ia mohoi kët të drejtë, tue i vumë koburen në fyt; por, e ndau copa copa. Nji pjesë e la nen Serbí. Nji pjesë ia dhuroi Malit të Zi. Nji pjesë ia mbathi Makedonís. Dhe nji pjesë të vogël me emnin Kosmet, formalisht e pagzoi si autonomí, tue e shtrëngue qi dhe kjo, të jetoje nen thundrën e shovenizmit serb.
Në Shqipnín politike vazhdonte terrori në mënyrë qi popullit tambli i nanës i erdhi për hundësh. N’ atë kohë, Stalinistat e Tiranës, në nji anë bâjshin pastrimin e pa mëshirshëm të vëllazënve të tyne, simbas parimeve komuniste, e n’anë tjetër, dergojshin brigadat e tyne për me i ndihmue partís komuniste jugosllave qi të dominoje gjendjen kundra luftëtarëve shqiptarë, të cillët, derdhshin gjakun e tyne për lirí.
Kjo, ishte gjendja e kobshme e vëllazënve shqiptarë kudo e në përgjithësi. Dy organizatat kryesore të mërgimit, për fat të keq, as përpara kësaj trishtese nuk u treguen të gjalla, për të formue nji dialog.
Në vjeshtën e vjetit 1946, u formue nji parti e tretë në mërgim: Bloku Kombtar Indipendent. Kjo, tue dashtë me nderue dy organizatat e sipërtregueme, këtyne, disa herë iu drejtoi thirrje me lutje qi, mbassi të shqyrtohet situata bashkërisht, të sajohet nji kombinim i ndonjij veprimtarije të përbashkët. Mirëpo, dhe këso here, propozimi i bâmë, u prit me heshtje.
Gjenda tragjike për shqiptarët, prap vazhdon si ma para!…
Përpara kësaj tragjedije, mërgata shqiptare n’Evropë, asht në ermí.E ka kapun ankthi. Ndërsa, shqiptarët e Amerikës, ene nuk janë në dijení të plotë të ndodhinave. Këta, enè nuk ishin ndriçue mbi situatën e vështirë të kohës.
Pse t’a zgjatim?Ju, e dini dhe unë, e dij.U krijuen komitete me kuadro të ngushta dhe-mandej-me kuadro të gjana. U krijuen partina e grupe politike, diku me përçamje në mes të tyne e diku me përbamje të reja. Për këto, nuk po due me Ju shpërdorue durimin. U shtuem aq tepër sa mërgata shqiptare, u bâ dymbëdhetë shpi e trembëdhetë pleq.
Mjerimi i vëllazënve t’onë, gjithnji vazhdon. Dhe na, qendrojmë në vend numro.
Uroj qi të jem gabim.Por, unë, mjerisht, kam sjellun bindje se, medis grupeve kryesore të mërgatës, asht gadi e pa mundun qi të sigurohet nji marrëveshtje për ndonji bashkërendim veprimi. Për deri sa disa zotnij qysh tash përpiqen me i sigurue vehtes nji pozitë të shqueme në Shqipni, unë, kët bindje kam për t’a ruejtun. Mbi të gjitha, nji sjellje e tillë, më duket se do të jetë edhe absurde, mbassi na kujton proverbin – lepuri, në mal e fterja, në zjarm.
Kjo pesimizmë, pra, mue më shtje me shfaqun pikëpamjet e mija, qi vijojnë:
1/Çdo grup politik i mërgatës, tue ruejtun cillësín e vet, duhet të krijoje marrëdhanje të përzemërta me Vatrën dhe në kët mënyrë VATRA, të mbërrije në gjendje për t’u cillësue e për t’u njoftun si « ORGAN QENDROR » i mërgatës shqiptare.
2/Çdo shqiptar, qi i vlon zemra për Shqipní e për shqiptarí, o nepërmjet të njij grupi politik, ose drejt për s’drejti, duhet të lidhet me Vatrën, mbassi po të mbetet në vetmí, nuk mund të jetë në gjendje me i sjellun ndenji shërbim të konsiderueshëm çashtjes shqiptare.
3/VATRA, përpara këtij zhvillimi, simbas nevojës, ban modifikimet e nevojshme në dispozitat përkatëse, tue hjedhun hapat e duhun për nji veprimtari ma të gjanë kulturore e politike.

* * *
Arsyet, qi më frymzojnë në mendimet e mija si ma sipër, janë:
A/Grupet e ndryshme politike, si u shpalue dhe ma nalt, për fat të keq, nuk janë tregue të zojat për nji bashkërendim veprimi.
B/Grupet politike, dikuër, mund të shpërbâhen.
C/Vatra, duhet të jetë e përjetshme.
Vatra, kët autoritet e meriton, sepse;
a) asht e vetmja shoqní shqiptare me nji vjetërsí 70 vjeçare.
b) si strukturë, ka përkrahun dhe përkrah parimet e demokracís së lirë, qi mbështeten në vullnetin e popullit. Pra, nuk vjen ndesh as me grupet politike, të cillat, do të krijojnë lidhje me ‘tê.
c) ajo, në çdo pikëpamje, mundësinat i ka ma të mëdhaja se çdo grup politik të mërgatës shqiptare.
***
Motra shqiptare,
Vëllazën shqiptarë,
Jam krejt i sigurtë se Ju, nisesos, e keni ndjekun çashtjen e Kipro-s nga shtypi dhe nga tejtimet radiofonike e tjera.Nuk po shof nevojë me bâmë historikun e çashtjes. Vetëm, shkurtimisht, due me vumë në dukje se, Osmanllija, Kipron-n e kishte pushtue prej Venedikut; dhe në luftën Ruso-Turke, përkohësisht, ia kishte lanun Britanís së Madhe. Para 15 e sa vjetve, në mbështetje të njij traktati, qi ishte nenshkrue prej përfaqsuesave të Londrës, t’ Athinës dhe t’Ankarás, ishulli, qe pranue si shtet në vehte, tue iu njoftun elementit grek dhe turk t’ishullit.
Makarios-i, tue shkelun marrëveshtjen, dhunoi keqas të drejtat e elementit turk, tue kalue edhe në masakrime. Në vjetin 1974, Athina, me anën e misionarëve të vet, krijoi nji revolucion për të përmbarue enosis-in. Turkija, tue marrun parasysh rrezikun e situatës së krijueme, u shtërngue me ndërhymë ushtarakisht, për të pruejtun të drejtat e popullit të vet. Kishte të drejtë.
Nuk u mjaftue me kaq. Athina, e shtoi dhunimin e vet kundra Turkís, tue fortifikue ushtarakisht disa ishuj në detin Ege, të cillët, në bazë të traktit të Lozanës, nuk mund të fortifikoheshin, për shkak se, ishin thuejse në breg t’Anadollit. Jo veç; por, Grekija, filloi me e përdorun detin Ege, sikurse t’ishte nji liqê’ i saj. Mbi këte, u keqsuen marrëdhanjet medis Ankaras dhe Athinës.
Në kët rasë, kolonija greke në Shtetet e Bashkueme, hyn në veprim; ndikon kongresin amerikan, i cili, pranon embargo-n kundra Turkís dhe, përfundimisht, shkaktohet nji ftoftësi edhe medis Washingtonit e Ankarás.
Qè, pra, kjo, asht nji koloní, qi sakrifikon për vendin e origjinës së vet.Nji koloní vërtetë patriotike.
– Ku jemi na shqiptarët? Ç’po bajmë për të drejtat t’ona?…
Ju falem me nderë, tue Ju paraqitun nderimet e mija ma të shqueme.
*Marrë nga buletini me titull «Seminari dhe Kuvendi i Dytë i “Bashkimit Demokrat Shqiptar”, Nju Jork, 16-18 shtator 1977», fq.92-95
Shenim i botuesit: Z. TAHIR KOLGJINI
Z. Tahir Kolgjini, me 24/Prillë/ 1903 leu në katundin LUSEN të Lumës. Aj, si fëmij vazhdon në shkollën fillore të katundit deri sa krisi lufta e Ballkanit. Në kohën kur ushtrija serbe masakroi popullsín e katundeve të Lumës, me nji pjesë të familjes u shpërngul për në Stamboll.Këtu vazhdoi mësimet n’institutin e theologjís « DARUL HILAFETUL ALIYE ».Në vjeshtën 1924, kur kthei në Shqipni, u emnue mësues i shkollës fillore. Si u largue me dorëhjekje nga mësuesija, me radhë ka vazhdue në detyrat: Sekretar i Gjyqit të Paqit, sekretar i Gjyqit Shk. I., nëpunës Përmbarimit, kryetar Bashkije në Kukës e në Prizren, zav.Prefekt në Kukës, prefekt në Gjinokastër, prefekt në Prishtinë dhe drejtor i përgjithshëm i policís shqiptare në Tiranë. Mâ në fund, kur ishte prefekt i Shkodrës, u largue nga Shqipnija me 24/ 11/ 1944; dhe, mandej, me 30/Qershuer / 1948 emigroi për Stamboll.Këtu, bashkë me Zabit dhe Hurshit Shahzivarin – në shoqni kolektive -zotnon nji fabrikë galvanizacioni e gjanash metalike dhe merret me tregtí.
Kolgjini, gjatë kohës së mërgimit, mërgatës s’onë i ka dhânun këto vepra:
Shpalime rreth Lahutës,
Fjalët turkisht në Lahutën e malsís,
Luma dhe luftat e saja,
Të vërteta-Shqiptare-Greke ( turkisht),
A t’kujtohet, a i mban mend? (poezi)
Esat Pashë Toptani dhe akuzat, qi i bahen.
Aj, me nji vullnet të papërkulun shkruen edhe në fletore e në revista të ndryshme të mërgatës: Shêjzat, L’Albanie Libre, Mundimi i Ynë, Dielli, Vardari, Lajmtari i të Merguemit, Koha e Jonë e tjera.
* Ky artikull eshet botue ne vitin 1977.