Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

DITA E KUJTESES NE OKB

by

– OKB: U shënua 27 janari, dita Ndërkombëtare e Holokaustit me një serë veprimtarishë në Selinë e Kombeve të Bashkuara në New York/

– Shpëtimi i hebrejve nga shqiptarët – u kujtua në ditën Ndërkombëtare e Holokaustit në OKB – Dita Ndërkombëtare e Përkujtimit të Holokaustit : “Shqiptarët një shembull i pashembulltë në të gjithë botën” për mbrojtjen e herbrenjëve./

-“Rrefimi i jashtezakonshem i Shqiperise, ku nje komb i tere, si popullate, ka vepruar bashkerisht per t’i shpetuar hebrenjte, eshte nje rrefim i papershkrueshem. Shqiperia e Luftes se Dyte Boterore u be streha me e sigurt e hebrenjve te perndjekur nga nazizmi. Me qindra çifute u mirepriten dhe nuk u tradhetuan kurre nga familjet mbajtese”./

Nga BEQIR SINA, New York/

OKB – NEW YORK : Dy sallone të mëdha me fotografi dhe piktura u hapën për publikun në katin e parë të ndërtesës së OKB -ës, në New York. Ekspozita këto që u vizituan këto ditë nga mijëra viztorë, shumica e tyre turistë të huaj u hapën në Lobin e Visitorve në Selinë e Kombeve të Bashkuara. Të dyja ekspozitat u hapën në fillim të javës së kaluar e martë,22 janar dhe u mbyllën mbrëmë me 27 janar. Ato ishin si pjesë e një serie – të aktiviteteve javore që zhvilloi Organizatat e Kombeve të Bashkuara në Përkujtimim të Ditës Ndërkombëtare të Përkujtimit, e cila është dedikuar në nderim të viktimave të Holokaustit, 27 janarit, në përputhje me temën e respektimit të këtij viti, “Shpëtimit gjatë Holokaustit: Guximit Kurajos dhe të Kujdesit”.

Hapja dhe mbyllja e kësaj ekspozite, e cila organizohet dekadën e fundit vit për vitë në në Selinë e Kombeve të Bashkuara, shoqërohet me një ceremoni të përbashkët zyrtare dhe pritjes që jepet në Galerinë Kryesore të Lobit Visitorve. Kësaj rradhe ekspozita ishte titulluar “Bota e dinte – Misioni Jan Karski për njerëzimin” dhe “Kushdo që shpëton një jetë më vete … Shpëtuesit e hebrenjve gjatë Holokaustit”.

Pavioni i parë tregon jetën e Jan Karski, një oficeri i ri polak dhe ish diplomat në Ministrinë e Jashtme për të shpëtuar hebrenjtë gjatë Luftës së Dytë Botërore, duke u fokusuar veçanërisht në misionin që ai ndërmori si një shpëtimtarë.

Pavioni i dytë përbëhej nga foto, objekte, dokumente dhe video- filma bardhë e zi, me tregimet e më shumë se 40 shpëtimtarëve – hebreje dhe jo-hebre – që rrezikuan jetën e tyre për të shpëtuar hebrejtë gjatë Holokaustit.

Një pjesë të rëndësishme në këto veprimtari në Kombet e Bashkuara zunë edhe pavionet e ekspozitës të cilat lidhen me tregimet heroike të katër shpëtimtarëve: Gazetarit nga Shtetet e Bashkuara Varian Fry i cili ka ndihmuar mijëra Jewish të shpëtojnë nga pjes e kontrlluar në Vichy- Francë;Qytetari italiani Lorenzo Perrone, që shpëtoi jetën e disa Jewish-ve të tjerë. Primo Levi, i cili gjatë burgimit të tij në Aushvic; nëpërmjet një punëtore shoqërore Irena Sendler, ka punuar nëpërmjet organizatës Zegota në mënyrë “nëntokësore” për të kontrabanduar fëmijët hebrenj nga getot e Varshavës dhe për të gjetur vende të sigurta për t’i fshehur. Një pavion të veçantë zuri edhe Shqipëria, njëri prej shpëtimtarëve Veselis, një shqiptarë që shpëtoi jetën e një familje hebreje, familjes Mandili, duke u fshehur ato në shtëpinë e tyre.

“Bota e dinte – Misioni Jan Karski për njerëzimin” është kuruar nga Muzeu Historik polakë në Varshavë, në bashkëpunim me Ministrinë e Punëve të Jashtme, dhe bashkë-sponsorizuar nga Misioni i Përhershëm i Polonisë në Kombet e Bashkuara, me temën “Kushdo që shpëton një jetë më vete … Shpëtuesit e hebrenjve gjatë Holokaustit” dhe është paraqitur nga Fondacioni hebre në SHBA.

Aktivitetet e përkujtimit të Holokaustit në Kombet e Bashkuara – u udhëhoq nga Muzeu i Holokaustit dhe Programit të Kombeve të Bashkuara Outreach i Departamentit të Informimit Publik.Programi, është i themeluar nga Asambleja e Përgjithshme sipas Rezolutës 60/7, e cila synon të mobilizojë shoqërinë civile për përkujtimin e Holokaustit dhe edukimit, në mënyrë për të ndihmuar në parandalimin e akteve të ardhmen e genocidit.

Kombet e Bashkuara shënuanë gjatë gjithë kësaj jave në New York, Ditën Ndërkombëtare të Përkujtimit në nderim të viktimave të holokaustit Veprimtaritë e organizuar në New York dhe rreth e përqark botës ishin të fokusuar në njohjen e guximit dhe dhembjen e shpëtimtarëve të shumtë të të gjitha besimeve dhe kombësive që shpëtuan jetën e hebrenjve dhe të tjerëve gjatë Luftës së Dytë Botërore.

“Shpëtimtarët gjatë Holokaustit: Guximi Kurajo dhe Kujdesi” ishte tema që paraqiti këto ditë Departamenti i Programit të Informimit Publik të Holokaustit, pranë Kombeve të Bashkuara që të shënojnë Ditën Ndërkombëtare të Përkujtimit në nderim të viktimave të holokaustit

Javë e aktiviteteve të Përkujtimit, ka kulmuar më 27 janar me ceremoninë dy-orëshe të quajtur Holokaust Memorial dhe që u mbajtë në sallën e Asamblesë së Përgjithshme.

Ceremonia, u organizua nga Peter Launsky-Tieffenthal, Nën-Sekretari i Përgjithshëm për komunikim dhe informim publik në Kombet e Bashkuara . Kjo ceremoni përfshiu edhe një video mesazh nga Sekretari i Përgjithshëm Ban Ki-moon, e ndjekur nga një deklaratë të dhënë nga Raymond Serge Bale, Përfaqësuesi i Përhershëm i Kongos në OKB dhe Zëvendës-President i sesionit të 67 të Asamblesë së Përgjithshme, Ron Prosor, Përfaqësuesi i Përhershëm i Izraelit, dhe Signe Burgstaller, Zëvendës Përfaqësues i Përhershëm i Suedisë, gjithashtu ka bërë deklaratë.

“Ata që rrezikuan jetët e tyre për të shpëtuar hebrenjtë dhe të tjerët prej shfarosjes masive në Luftën e Dytë Botërore janë bërë sot frymëzim për kurajon për të luftuar për një botë më të mirë,” tha në një video mesazh Sekretari i Përgjithshëm Ban Ki-moon në veprimtarinë që u zhvillua në Kombeve të Bashkuara, gjatë kësaj jave në New York.

“Le të jetë ajo sot për të frymëzuar njerëzimin nga ata që kishin kurajon, guximin për t’u kujdesur – ata ishin njerëzit e zakonshëm që morën hapa të jashtëzakonshme për të mbrojtur dinjitetin njerëzor,” tha zoti Ban në një video mesazh të transmetuar këtë javë në një ceremoni të mabjtur para Asamblesë së Përgjithshme për të shënuar Ditën Ndërkombëtare të Përkujtimit në kujtim të viktimave të Holokaustit.

Respektimi edhe këtë vit i Ditës Ndërkombëtare të Holokausit është ndërtuar rreth temës “Shpëtimi gjatë Holokaustit: Kurajo dhe Guximi për Kujdesje,” profilizimin e shpëtuesit individualë –
Sekretari i Përgjithëshëm i Kombeve të Bashkuara, zoti Ban, vuri në dukje se këtë vit ky aktivite zhvillohet kur po shënohet edhe 50 vjetorin i Programit të Kombeve të Bashkuara në memorialin Yad Vashem në Izrael, i cili është i përkushtuar për të identifikuar dhe shpërblimin heronjëve të tillë nëpër botë.

Pas transmetimit të fjalimit të zotit Ban, u shpalosën para vizitorëve dhe zyrtarëve të lartë të OKB -ës,profilet e shpëtimtarëve, duke filluar nga Irene Sendler, një grua polake që kontrabandojë fëmijë nga Ghettot e Varshavës, në familjen Veseli, që përfaqësoi shqiptarët që shpëtuan Jewisht, duke mos dorzuar as edhe një Jewish të vetëm gjatë Luftës së Dytë Botërore. Veseli, vetë fshehu një familje hebreje në fermën e tyre.

Raymond Serge Bale , zëvendës-kryetar i Asamblesë së Përgjithshme, tha se ” ishte rezoluta e OKB-ës 60/7 ajo që është deklaruar në përkujtimin e Holokaustit dhe shërben sot si një thirrje jo vetëm për përkujtimin e vuajtjeve të viktimave të Holokaustit, por edhe ato të shkaktuar gjatë regjimeve diktatoriale, luftërave për liri. Ajo është një detyrim moral për gjithë njerëzimin sot për të paralajmëruar kundër tmerreve të urrejtjes dhe paragjykimit, për të parandaluar akte të mëtejshme të gjenocidit” tha ai.

“Vlerat e demonstruar nga ata që sakrifikuan jetën e tyre për të shpëtuar të tjerët le të shërbejë si parime udhëzuese për të mbrojtur të drejtat njerëzore të brezave të ardhshëm – kurajo, dhembshuria, udhëheqja morale, vetë-sakrificë, përgjegjësia shoqërore, integriteti dhe drejtësia”, tha Raymond Serge Bale, zëvendës-kryetar i Asamblesë së Përgjithshme .

Gjatë kësaj ceremonie Cantor Chaim David Berson i Qendrës hebreje në New York City lexojë lutjet përkujtimore, dhe Ansambli Motyl kryeu tre pjesë muzikore. Grupi muzikor New York City- me bazë në OKB – luajti pjesë klasike e cila përfshinte muzikantë Julie Artz Becker dhe Aleeza Wadler në violinë, Ellen Rose Silver në violonçel dhe Anoush Simonian për Violë – Më tej ata paraqitën muzikën e shkruar nga kompozitorë të cilët ishin të detyruar në mërgim ose të cilët u zhdukën gjatë Holokaustit.

Çfarë është Holokausti?

Holokausti është një njollë e errët në historinë e njerëzimit. Holokausti është një sistem persekutimi sistematik, i një shteti burrokratik që vrau afërsisht 6 milionë çifutë (Hebrej) nga regjimi nazist dhe bashkëpuntorët e tij. Fjala “Holokaust” e ka origjinën nga greqishtja e vjetër që do të thotë “Sakrificë për pasion”. Me ardhjen në pushtet në Gjermani të regjimit nazist në Janar 1933, besonin se gjemanët ishin “Superiorë për nga raca” dhe se çifutët cilësoheshin ose klasifikoheshin si “Inferiorë” dhe se ata ishin “të padenjë për jetë”. Të paktën 200,000 persona me të meta fizike apo mendore u vranë si pjesë e programit “Euthanasia”. Gjatë viteve të luftës, nazitët dhe bashkëpuntorët e tyre krijuan getot, kampet tranzite, si dhe kampet e punës së rëndë. Më rënjen e kapitullimin e Gjermanisë naziste, pas Luftës së Dytë Botërore, Bashkimi Sovietik, dhe vendet e kapmit komunistë, duke përfshirë këtu edhe Shqipërinë, krijuan ata burgjet politike, kampet e presekutimit, si dhe kampet e punës së rëndë.

 

PARASHQEVI SAHATÇI—ZONJA E FOTOGRAFISË

by

                        NGA QERIM VRIONI/ Michigan/

Në fushë të fotografisë shqiptare nuk janë të shumta femrat që janë marrë gjatë me aparatin fotografik. Ndër të paktat mes tyre e që dallohet për larmi veprimarish në lëm të fotografisë, është padyshim Parashqevi Sahatçi (Salepi), “Zonja e Fotografisë“, siç e quajnë ndonjëherë në Berat. Ajo, dhe tani në moshën, rreth tetëdhjetvjeçare (i mbush më 20 janar 2013) nuk shkëputet asnjë çast nga fotografitë dhe Berati i saj i dashur.

E lindur në një familje me tradita të lashta qytetare, Parashqevia, pas mbarimit të  Shkollës Pedagogjike të Beratit, shërbeu si mësuese në Çorovdë (Skrapar), pastaj u transferua në vendlindje. Në dyvjetshin 1963-65, ajo kreu studimet në Institutin 2-vjeçar “Aleksandër Xhuvani” në Tiranë, për gjuhë-histori. Pas emërimit për të punuar në qytetin e saj, filloi të dallohej si mësuese e aftë dhe femër e emancipuar. Lëndën e historisë ajo e zhvillonte duke e konkretizuar edhe me fotografi e kartolina të vjetra (kryesisht të Beratit), të cilat “afronin” para syve të nxënësve shkuarën dhe u mësonin atyre mjaft gjera të reja. Nisi, kështu tu kushtonte vëmendje të posaçme fotografive, t’i grumbulloj ato, t’i përzgjedhi e, grupoj sipas kohës së realizmit dhe përmbajtjes së tyre. Gjeti në këtë kohë edhe foto të hershme të fillimshekullit XX. Njera prej tyre që datonte vitin 1906 (pa autor) e ngazëlleu shumë dhe, shpesh e kalonte para syve si një gjë të çmuar. Njëkohësisht mësuesja e historisë, filloi të fotografoj vet e, shtysa për këtë ishte përqasja midis pamjeve të vjetra të Beratit me gjendjen e tyre të përditëshme. Krahasimi pamor për Parashqevinë, ishte më i prekshëm  duke krahasuar fotografitë e shkrepura disa dhjetvjeçarë më parë me ato të realizuara nga mendja dhe dora e saj. Pamjet që fotografoi e, që përfaqësonin ndryshimet e qytetit të lindjes, jo gjithmonë e kënaqën. Vërente me shqetësim se po zhdukeshin mjaft vlera arkitektonike shekullore që shërbenin edhe si simbole të Beratit, që dëshmonin, përveç të tjerave për jetë të civilizuar prej kohësh. Natyrisht, ajo gëzohej kur ndonjë ndërtim i ri, apo sistemim banesash nuk dëmtonte atë çka ishte tradicionale dhe karakteristike. Ngushëllohej disi se në letrën fotografike mund ta shihte mirë Beratin, “qytetin e shtatë kodrave” dhe “katër pazareve”, ose siç emërtohej më së shumti, “qyteti i një mbi një dritareve” (të tria përcaktime të goditura).

Ndërkohë, mbledhja e fotografive iu kthye Parashqevisë në pasion e, për këtë udhëtoi edhe në qytete të tjera për të gjetur  fotografi (kartolina) të Beratit, kur gjithashtu dhe në vendlindje, herë pas here zbulonte në familjet e vjetra qytetare,  ekzemplarë të pashikuar më herët. Aparatin, ashtu si fotografët profesionistë, nuk e ndante nga vehtja e, me të, dalngadalë, po krijonte “portfolio”-n e saj me imazhe të zgjedhura të vendlindjes. Disa foto të ndërtesave,  rrugicave dhe lagjeve tipike të realizuara në vitet ’70 prej Parashqevi Sahatçiut, qëndrojnë sot jo vetëm si dëshmi pamore, por fare mirë mund të kundrohen edhe si krijime të mirëfillta arti. Ajo, i kuadron me mjaft shije pamjet, i zgjedh ato me kontraste të përshtatëshme tonale (b/z), duke realizuar shkrepje nga më të arrirat për jesën tradicionale të Beratit. Shënojmë se, në qytet fotografia ishte lëvruar qysh prej fillimit të shekullit XX, ndër të parët e kësaj fushe përmendim, Koçi Kusta, Naun Vruho, Ilia Xhimitiku, Lil Koçi e, duke arritur tek kolegët e bashkëkohësit e saj, Eshref Vrioni e Dhimitër Topi. Pra, fotografimi këtu ishte traditë e hershme, e cila i kish vlejtur dhe Parashqevisë.

Gjatë viteve ’70-’80, Parashqevi Sahatçi, nisi të shkruaj në shtypin lokal e qëndror për ngjarje e persona historik, në raste përvjetorësh jubilarë, por kurdoherë me shtysë nga fotografitë e vjetra. Ajo shtoi me këtë, ndoshta dhe si pakuptuar, lidhjet me fotografinë,  duke krijuar një bashkëjetesë që nuk u ndërpre asnjëherë e vazhdon edhe sot e gjithë ditës. Zemërgjerë nga natyra dhe vizionare nga idetë, Parashqevia, mendoi se fotografitë e mbledhura nga ajo duhet t’i shihnin sa më shumë njerëz, bashkëqytetarë, por edhe  kultivues të kulturës dhe historisë nga i gjithë vendi. Për këtë ajo mendoi t’i përmbledhi e të publikoj në ekspozita e albume të gjitha fotot e vjetra të qytetit. Kështu, më 1984, ajo si hap të parë, çeli ekspozitën fotografike, “Berati i Ri, Berati i vjetër”, e cila ndonëse me  frymën propagandistike të kohës, u prit me kureshtje të dukëshme nga shikues të shumtë e të niveleve të ndryshëm arsimore e kulturore të qytetit. Ekspozita ishte ngjarje kulturore e, vazhdoi të qëndronte si temë bisede për disa ditë në qytetin e lashtë.

Në vitin 1991, vitin e ndryshimeve të mëdha politiko-shoqërore në vend, Parashqevi Sahatçi, antarësohet në  Shoqatën Kombëtare, “Koleksionisti”, me qendër në Tiranë, duke shënuar femrën e vetme pjestare në të. Filloi të bashkëpunoj në këtë kohe, edhe me organin e shoqatës, revistën “Koleksionisti”. Atje, shkroi për historinë e fotografisë në qytet dhe mbi fotografët më të vjetër të Beratit. Artikujt ngjallën interes jo vetëm në njerëzit e fotografisë, por edhe tek historianët e studjues të ndryshëm. Dy vjet më vonë, maj1993, Parashqevi Sahatçi, hapi në Tiranë një ekspozitë fotografike me foto të vjetra dhe të reja (këto nga aparati i saj). Pas dy viteve të tjere, më1995, çel në Berat, ekspozitën tematike fotografike “Veshje tradicionale”, ku shpërfaqi jo vetëm talentin si fotografe, po dhe kulturën e horizontin saj në lëm të etnografisë dhe historisë.

Një konkretizim të dobishëm të punës së Parashqevi Sahatçiut përbën dhe botimi në vitin 2007 të albumit-monografi, “Berati në fototeka”, një punim tjetër plot vlera njohëse por dhe studimore. Në të përmblidhen shume foto të qytetit, prej më të vjetrave deri tek ato më te rejat, të dala nga aparati i saj. Gjithashtu, “Berati në fototeka”, mund t’u shërbej fare mirë të gjithë atyre që merren me historinë e fotografisë shqiptare, por edhe arkitektëve dhe urbanistëve.

“Zonja e fotografisë“, ka fotografuar edhe ndodhi të ndryshme të qytetit, ngjarje historike, shoqëroe e politike, ka realizuar shkrepje në të gjitha stinët, që nga pranvera e butë e kodrave e, deri tek daljet e herëpas herëshme “inatçore” të Osumit. Pjesa më e madhe e tyre meritojnë të arshivohen nëpër albume për memorjen historike, që do përbëjnë një dhuratë të veçantë dhe të çmueshme për brezat e ardhshëm.

Si fotografe, për Parashqevi Sahatçiun, do mbetet, i paharrueshëm, ndër të tjera takimi në Shkodër në vitin 1981, me “të fundmin e Marubëve”, Gegën. Sipas fjalëve të saj, mjeshtri shkodran u ngazëllua tepër nga puna e madhe e kësaj  femre fotografe e, në të njëjtën kohë, edhe historiane. Fotoja që i tregon të dy duke biseduar, përzemërsisht me njeri-tjetrin, “flet” qartë për respektin e ndërsjelltë të tyre  e, njëkohësisht, përbën një kujtim të vyer për fotografen.

Puna si mbledhëse e fotografive për  Parashqevi Sahatçiun, nuk ka ndalur asnjë çast e, sipas saj, “Koleksionisti mbetet gjithë jetën duke kërkuar, për atë s’ka moshë“. Këtë e ka vërtetuar më së miri vet ajo, kur kohët e fundit, bash në vitin 2011, botoi veprën e saj madhore, “BERATI-Etnografia në shekuj” (Toena, 2011), një libër-album me shumë vlera për studjuesit dhe historianët, por edhe për njerëzit  e thjeshtë që dëshirojnë të njohin të shkuarën e qytetit të tyre të veçantë e shumë të moçëm.

Një gjë mund të thuhet me siguri për të, se dashuria për qytetin e lindjes i ngjizi pasionin për fotografinë. Të dyja këto, u kthyen, si të thuash në “dy shinat” mbi të cilat ka ecuar e vazhdon të eci treni i jetës së saj.

Siç u përmend më sipër, thënien së saj për vijimësinë e punës së koleksionistit, ajo e ka sendërtuar prej kohësh. Gjithashtu, shënojmë se Parashqevia, prej disa vitesh punon me kompjuter e internet ( jo fare e zakonëshme për moshën) e, kur udhëton jashtë qytetit, bashkë me sendet vetjake, përfshin edhe lap-topi-n. Në të,  qëndrojnë të renditura e sistemuara me qindra foto të vjetra e të reja, si dhe të gjitha shkrimet e studimet e saj, të botuara e në dorëshkrim. Për veprimtarinë e saj të veçantë në fushë të fotografisë, jo pa vend i kanë ngjitur emërtimin “Zonja e fotografisë, e cila mund të merret  shembull për pasionin dhe seriozitetin në lëmin të fotografisë.

 

Michigan, janar 2013

A HERO AND BUSINESSMAN

by

Trip to Albania reveals Edward Bushka’s astonishing deeds/

BY MARC SILVESTRINI*/

Every child grows up thinking his dad’s a hero. Few have the notion confirmed in as a dramatic a fashion as Eddie Bushka did about five years ago. Bushka, 41, is the son of Bushka & Lumber& Millwork Co. on Fairfield Avenue in Waterbury and founder of American Millwork and Lumber on Wolcott Street.

The elder Bushka hails from the small town of Pilur in the district of Korca in southeastern Albania. His hometown is about 12 miles west of Albania’s lengthy border with Greece.

During 2007 family visit to his father’s hometown, Eddie met an elderly resident who clearly remembered his father and tearfully confirmed many of the brave and heroic acts Edward Bushka performed in the region in the early 1950s.

“It’s one thing to hear all these stories about your father while you’re growing up; I’m sure every kid hears lots of stories about the stuff his dad did as a young man,” Eddie said. “But it’s really something else to have these stories retold and validated by a tearful, sobbing, nearly 100-years-old man who actually was there.”

“I couldn’t believe some of the things he told me about what my dad did during those years. That’s an experience I’ll never forget.”

In 1950, five years after Albania fell to an authoritarian socialist movement fronted by Enver Hoxha, Edward Bushka, then 19 years old, and his father, Halil, were forced to flee across the Pindus Mountains to Greece.

Their flight to freedom-conducted in the company of about 25 fellow Korcan refugees- came shortly after they had been warned by a friend that,  as land owners, their lives were in danger.

The two Bushkas were forced to leave Edward’s mother and seven siblings behind.

“The thought of leaving my family behind like that was a terrible thing,” Bushka said, speaking from his comfortable, well-appointed Wolcott Street office. “That was over 60 years ago, and thinking about that night still bothers me today.”

Once in Greece, Bushka was one of about 10 members of his group recruited by a shadowy, multinational, quasi-military agency that was based in Greece and opposed to the Communist regime in Albania, which had been renamed the People’s Republic of Albania.

To this day, he can’t precisely identify the group that recruited him and can shed little light on its purpose or ultimate fate. He can say that the group was in constant need of intelligence from within Albania, including information on troop strength and movements, the location of supply routes, and updated lists of Albanians who had been imprisoned or killed.

“We were young, we were angry…” Bushka recalls.

“They asked us if we were interested in helping get the Communists out of Albania. So we kept going back.”

Bushka and his compatriots would sneak across the mountains, usually under the cover of darkness, gather information and escape back to Greece.

During one mission, Bushka learned that group of Communist leaders had arrived in the Korca region to attend a high-level meeting. He immediately began hatching a plot to welcome the visitors to southeastern Albania by detonating a bomb.

He was talked out of the scheme by the elderly man his son Eddie would meet during the family’s 2007 trip to Pilur.

With tears streaming down his face, the old man told Eddie that planting that bomb would have a suicide mission. A successful detonation would also have triggered harsh and deadly reprisals by the Communists against the helpless townspeople of Korca.

“He was crying as he was telling me the story, “Eddie recalls. To him, it was still a very emotional.”

BUSHKA ESTIMATES HE completed about 15 missions into Albania in four years. Three or four out 10 men in his original recruiting class were killed trying to feed information back to Greece.

Bushka himself was shot at a number of times, but managed to survive with nothing more damaging than a pair of bullet holes in his coat.

His most important mission took place in 1952, when he led a team back into Pilur to liberate six of his younger siblings. The rescue party included a donkey, because Bushka realized his youngest sister, then 8, and his 5 year-old brother could not cross the rugged mountains without help.

Sadly, the party did not include Edward’s mother, Haxhire, and youngest brother, Skender whom the Communists had moved far from Pilur, presumably because Skender was born blind. Bushka and his siblings were not reunited with their mother and brother until the 1991 collapse of the regime.

The memory of his siblings being reunited with their father, Halil, brings a warm smile to Bushka’s face. Edward and Halil had been separated shortly after arriving in Greece, when Halil was moved to a different refugee camp.

The two hadn’t seen each other for two years, and Halil had no idea his son was running intelligence missions, much less had rescued most of the family.

“He couldn’t believe his ears when the people at his refugee camp told him his family had arrived,” Bushka recalls, “he couldn’t believe they were going to be reunited, that they had all been brought across the mountains.”

BUSHKA AND HIS FAMILY came to the United States in 1954 and settled in Waterbury, which was already the home of several relatives.

The family’s arrival in New York happened to be picked up by a television news crew. The ensuing network broadcast attracted the attention of a young Waterbury native of Albanian descent, Margarita Prifty.

“I first saw him on TV and thought he was adorable,” Margarita says today, 58 years after that broadcast and 54 years after her marriage to the young man she first saw on a tiny, black-and-white TV screen.

Today, the couple has five children, four of whom work at the family business, and nine grandchildren.

When Bushka came to Waterbury, he went to work at Lescare Kitchens as a cabinet maker. He stayed for two weeks, as long as it took him to familiarize himself with modern American power tools and equipment.

Once he understood how everything worked, he borrowed $10,000 from an uncle and opened his own cabinetmaking business and small hardware and tool retail store. Utilizing the basement of the William Street house in which he was living, he specialized in small cabinet making and carpentry jobs at homes and businesses in his neighborhood.

Within six months, Edward and four of his younger brothers opened Bushka Lumber and Millwork on Fairfield Avenue, a business the four brothers operated together for the next 40 years.

BY 1994, THE BUSHKA CLAN found it increasingly difficult for all family members to coexist in s single business. So the brothers split into three separate entities, with Steve remaining at Bushka Lumber;  Jimmy opening a new lumberyard on Highs Street in Naugatuck called H. J. Bushka & Sons Lumber Co; and Edward and Margarita opening American Millwork and lumber on a 13-acre parcel at 625 Wolcott St. that had once been a car dealership.

Today, Bushka runs his business surrounded by his family, much as he’s done since first setting foot in America.

*REPUBLICAN-AMERICAN

RICIKLIMI I TEZAVE ANTI-SHQIPTARE TË SHK 19 NË MASMEDIAN SHQIP-SHKRUESE

by

Nga Fatbardha DEMI/

Mjer’ ai që i jep puthjen e tradhtis’ kombit të vet, Mëmëdheut dhe të birit të të lartit Zot në qiell!  (Naim Frasheri « Deshira e vertete e shqiptareve »)/

 Është vënë re, në harkun e viteve të fundit, mbi bazën e metodës « moderne » të shtjellimit të Historisë dhe në emër të “së vërtetes historike”, që të lexojmë shpalosjen e tezave anti-shqiptare të dy shekujve të fundit (19-20) mbi historinë e popullit, figurat e shquara dhe Shtetin Shqipëtar. Këtë dukuri, na e zbulojnë edhe disa shkrime-analizë të autorit Pirro Priftit si:

« Lidhja e Prizrenit – Lidhja që zgjoi shqiptarizmin por copëtoi territoret shqiptare » (1) ,

« Rrënimi  i ‘Shtëpisë së  Pavarësisë’ – një goditje e pabesë ndaj Rilindasve » (2)

« Censusi –Një Atentat kundër Komunitetit Ortodoks shqiptar » (3),

« Patriot, Ali Pashë Tepelena!? Kjo është butafori politike »(4)

Boshti rreth së cilës shtjellohen këto shkrime është :

Shqipëtarët janë fajtorë për copëtimin e trevave të tyre, për urrejtjen, shovinizmin dhe genocidin e ushtruar nga fqinjët e tyre, se Shteti shqipëtar po ben një luftë të fshehtë ndaj komunitetit fetar ortodoks,  dhe « politika bizantine shqipëtare … ka reminishencat raciste, osmane në kuptimin e drejtimit të vëndit dhe të marëdhënieve me jashtë »(3) 

        Përfundimisht, vlerësimi i autorit për vendin tonë është : « me sa duket po vërtetohet historia e fshatit të pasur që pinte ujë nga burimi i ujit që të bënte të çmendur. Çdo njeri që vinte të punonte dhe të banonte në atë fshat, duhej ta mendonte se, donte s`donte do të çmendej dhe budallallepsej si fshatarët e fshatit. Kjo është Shqipëria»! (4)

Për hir të së vërtetës, burimi i kësaj « fabule » vjen nga ish-kryeministri dhe presidenti i Greqisë Kostandin Karamanlis, i cili e përshkruante vendin e tij si një “azil i madh të çmendurish” (Robert D.Kaplan.Vepër e cituar, f.40).(5)

Përse duhet t’iu kushtojmë vëmendje shkrimeve që haptas janë sajesa dhe s’kanë asnjë mbështetje të fakteve historike ?

Siç shprehej studiuesi i metodës historike, Marc Bloch, edhe në shkrimet ku shtrëmbërohet historia , studiuesi mund të gjejë fakte që plotësojnë pasqyrimin e realitetit të kohës.

Në këtë kënd-vështrim, dobia e trajtimit të këtyre shkrimeve, është se këto ide, vërehen edhe në disa shkrime, debate televizive dhe median elektronike të autorëve të tjerë shqiptarë dhe të huaj. Pra është një realitet i sotëm i medias dhe ideve që qarkullojnë në shoqërinë shqiptare dhe më gjerë.

Sikurse edhe në shkrimet e lartpërmendura, ato shpesh trazohen, si kashta me grurin, me data dhe ngjarje historike (shpesh jo të sakta), por të shkëputura nga zhvillimet politike ndërkombëtare dhe të vendit, të kohës në fjalë dhe të komentuara së prapthi.

Sipas analistit të shquar italian Marco Travaglio , kjo dukuri ka qëllime thjesht politike, sepse „Duke luajtur me fjalët mund t`i manipulosh faktet dhe në përfundim ,të gjithë memorjen kolektive” (6)

Tezat që shpalos autori mbi figurat dhe ngjarjet historike të shqipëtareve,  pasqyrohen në shtypin dhe dokumentat historike, që i përkasin periudhës së shk 19-20 mbi “Çështjen Shqipëtare” të përdorura nga shtetet fqinj dhe Fuqitë e Mëdha. Për rrjedhojë, në të gjitha shkrimet e lart-përmendura nuk ka asnjë “trajtim modern të temës historike”, por kemi thjesht një riciklim të tezave të vjetra anti-shqipëtare, që janë përdorur për qëllimin e copëtimit dhe të zhdukjes së Shtetit dhe popullit shqipëtar.

Një nga tezat qëndrore është ajo e « fajësise » së shqipëtarëve si bashkë-punëtorë të forcave pushtuse. Kjo tezë nuk është e panjohur për popullin tonë, për faktin e thjeshtë se për këtë « arësye » edhe në ditët e sotme, një pasuri e madhe ( në kohën e genocidit të Zervës, e vlerësuar në 20 deri 30 milion franga ari) (letër e M. Frashërit dërguar MPJ ,Tiranë .F.142 “Dokumente për Çamërinë”) në monedhë, tokë dhe ndërtesa, pa llogaritur donacionet milionëshe të shqipëtarëve për Kishën e tyre Autoqefale ortodokse, akoma shfrytëzohet, jo nga pronarët e ligjshëm, sipas konventave të BE-së, por nga fqinji ynë jugor, anëtar i BE-së.

Nuk lejohen të qarkullojnë të lirë banorët autoktonë çamë, e drejtë e aprovuar nga BE-ja dhe mbi të gjitha, mbajtja  me kokë-fortësi e « Ligjit të Luftës » (28 tetor 1940) dhe ideollogjisë shoveniste « Vorio-epirrote » (ku shqipëtarët paraqiten si pushtues të tokave greke) midis dy anëtarëve të të njejtit bllok ndërkomëbetar ushtarak NATO-s, gjë që na bën të mendojmë, se qënja në BE apo organizma ndërkombëtarë, nuk garanton TË DREJTAT E NJERIUT dhe të Shtetit Shqipëtar.

Në shërbim të kësaj teze, autori në mënyrë të përsëritur mundohet të na ndërgjëgjesojë për shkakun e “vërtetë” të genocidit ndaj shqipëtarëve, të popullsive sllavo-ortodokse : « se klasa e pasur shqipëtare e lidhur kokë e këmbë me Perandorinë osmane, është fajtore si për cungimin (e trojeve) dhe urrejtjen ndaj shqipëtarëve dhe Shqipërisë… sepse këta pashallarë në krye të sanxhaqeve ushtruan dhunë edhe ndaj popullatave sllave, rumune dhe greke» (4)

Njohja me historinë e popujve të Europës dhe ata ballkanikë, do ta ndihmonin autorin të mësonte se, fiset aziatike osmane ishin numerikisht të papërfillshëm në krahasim me popujt dhe vendet që pushtuan. Se këta ndoqën të njejtën metodë, si fiset kalorës (Gotet, Burgundet, Franket, Avaret etj.) të para dhjetra shekujve në Europën Veriore dhe Qëndrore, të cilët shfrytëzuan popujt që pushtuan, për “material” njerëzor, ushtarak dhe administrativ, duke i vënë në shërbim, apo si skllevër të tyre.

Kësaj praktike, nuk i ka shpëtuar as populli ynë i pushtuar. Në fakt, kjo metodë u përdor, pa asnjë ndryshim edhe në shk 19-20 ndaj trevave dhe popullsisë shqipëtare, nga Mbretëritë dhe Shtetet sllavo-ortodokse me ndihmën e paçmueshme të faktorit fetar, islamo- ortodoks.

Dëshmi të vlefshme se si funksiononte administrata turke, na e ka sjellë Edith Durham (e ripohuar edhe nga Faik Konica në botimin « Ju rrëfej grekët »): “Sulltani (çështjen e fesë) ia shiti ofruesit më të lartë (Patriarkanës greke në Stamboll – shën im). Shuma të mëdha qenë paguar (nga grekët) dhe këto nxireshin prej tagra-mbledhësve kishtarë nga turma të mjera, të cilët dridheshin nga këta tagrambledhës më shumë se sa nga Turqia” (7)

Shumë dëshmorë të luftës çlirimtare si, Petro Nini Luarasi, por edhe bashkë-luftëtarët besimtarë ortodoksë shqipëtare si Papa Kristo Negovani, i vëllai Papa Theodhosi dhe nipi Vasil Gjergji, At Stath Melani, At Naum Cerja, Jani Vellaraj, Vasil Gjergji etj, janë shprehje e kundërshtimit të këtij bashkëpunimi anti-shqiptar të institucioneve fetare me Perandorinë Osmane.

Njohësi i dokumentave arkivore mbi historinë mesjetare të popujve ballkanikë, Veis Sejko, duke folur për qëndrimin kolektiv të klasës sunduese të tyre, ndërmjet shëmbujve të tjerë, pohon se : “Paria sërbe historikisht ka qënë në shërbim të të huajit. Nuk është rastësi që krye-kreshniku popullor serb i epikës serbo-kroate, Kraleviç Marku është tradhëtari më i madh i atdheut” (8)

Autori i shkrimeve, nxjerr përfundimin “llogjik” se edhe vendimet e Kongresit të Berlinit janë një rrjedhojë e natyrshme, sepse “ky bashkë-punim me Sulltanin”: « Krijoi një mosbesim të thellë tek fqinjët kristianë  ballkanas ( por sigurisht edhe tek anëtarët e Kongresit të Berlinit) për shkak se po ata bejlerë e pashallarë shqiptarë që i shërbenin Perandorisë turke  deri para humbjes së luftës (ruso-turke- shen. im) dolën papritur si  `anti-turq` por thjesht për të ruajtur privilegjet dhe tokat duke i u servilosur vendeve perëndimore dhe Rusisë » (lidhja)

Për rrjedhojë, vendimi i Fuqive të Mëdha “Automatikisht pa dashje, copëtoi tokat shqiptare të cilat identifikoheshin si toka të Perandorisë turke nga Rusia, vendet perëndimore dhe fqinjët ballkanas”.(lidhja).

Autori na siguron (gjithëmonë pa fakte arkivore apo studimore) se “klasa sunduese shqipëtare sundonte edhe popujt e tjerë të krishterë të Ballkanit si `dora e fortë` e Sulltanit” dhe « për popullatat jo shqiptare ballkanike, shqiptarët nuk shiheshin si popullatë e pushtuar, por si popullatë që së bashku më boshnjakët shiheshin si bashkë-pushtues ».(1)

Gati-gati të krijohet bindja se sundimi afro 500 vjeçar i popujve të Ballkanit, ka qenë osmano-shqipëtar dhe të gjitha këto për faj « të klasës së pasur shqipëtare»!

Mirëpo faktet historike, që për fat të keq, në tekstet mësimore pasqyrohen shumë të reduktuara apo të seleksionuara, ku mungojnë statistikat e krimeve dhe dëmeve, si dhe i rëshqasin autorsisë së atyre që i kanë kryer, dëshmojnë se “ Kongresi i Berlinit (13qershor-13korrik 1878) u mbajt pikërisht për të harmonizuar, interesat e ortodoksisë dhe katolicizmit, duke e shndëruar Shqipërinë etnike, atë kohë me rreth 114.728 km², në gjah të Rusisë…” (9)

Ky fakt mbështetet edhe nga tej-zgjatja kohore, 35 vjeçare qe ju desh Fuqive të Mëdha “të merreshin vesh ndërmjet tyre”, nga kundershtimi i armatosur shqipëtar, si dhe nga emrat dhe aresyet e përfituesve kryesorë të këtyre vendimeve.

Përfundimisht, në arenën ndërkombëtare “Çështja shqipëtare” u mbyll me Konferencën e Ambasadorëve (dhjetor 1912 – gusht 1913) ku Sërbia perseri “u rrit me 39.000 km² , duke i marrë Shqipërisë 1.290.000 banorë, ose 55% te banorëve të saj. Mali i Zi u rrit me 7.000 km² dhe mori 260.000 banorë, duke dyfishuar popullsinë e vet. Greqia u rrit me 51.300 km², duke marrë edhe 1.624.000 banorë.”(10)

Atëhere, përse akuza absurde e “fajësisë” se shqipëtarëve, është përdorur në dokumentet historike të shk. 19 – 20 nga ana e fqinjëve të saj,  dhe ka nxjerre kryet edhe në shk 21?

Përdorimi i akuzës së fajësisë, në të gjitha kodet penale lidhet me përgjegjësinë, pra edhe me dënimin e fajtorit

Gjithashtu termi « fajtor » lidhet me termin « rrezik » për të tjerët, pra justifikon “të drejten” e tjetrit për « sigurinë e vetes ». Të gjitha këto qëndrojnë, në rast se bëhet fjalë për FAKTE TË VËRTETA. Por, sipas një thënie të Çurçillit: “sa të veshë e vërteta pantallonat, gënjeshtra ka bërë xhiron rreth botës” dhe ky është rasti i fqinjëve tanë.

Në kohën që u krijua Lidhja e Prizrenit, si organizëm politik dhe ushtarak për të mbrojtur trevat dhe krijimin e  një Shteti shqipëtar, “Gazetat zyrtare shkruajnë se tani Serbia po kërcënohet më shumë se asnjëherë nga Perandoria Osmane (nënkupto shqipëtarët). Lidhja qe kanë bërë shqipëtarët (e Prizrenit) po trajtohet si një gjë shumë serioze dhe shumë e rrezikshme për serbët” . (11) Për tu mbrojtur nga ky “rrezik” dhe për “sigurinë” e të gjitha vendeve ballkanike “Greqia mori inisjativën e krijimit të një Lidhjeje Ballkanike (18.8.1912 ). Ajo u propozoi qeverive bullgare, serbe e malezeze, themelimin e një aleance katër-palëshe që do të kishte si synim “frenimin e pretendimeve shqipëtare” (12) (nënkupto, kundërshtimin e armatosur të shqipëtarëve të udhëhequr nga Lidhja e Prizrenit).

Sami Frasheri, në kohën kur Fuqitë e Mëdha trajtonin « Çështjen Shqipëtare » (1878-1913), në shkrimet e tij në shtyp, e ngre lart zërin për këtë politikë mashtruese të fqinjëve: “Në telegramet që janë dërguar nga Korfuzi dhe që janë botuar në gazetat e Europës, flitet për të krishterë që qënkan therur (!) nga mysylmanët në rrethet e Janinës dhe sidomos në kazatë e Margëlliçit e të Paramithisë, dhe për zullumet dhe padrejtësitë (!) që qënkan duke u bërë në ato vise. Banorët e kazasë së Margëlliçit janë të gjithë mysylmanë (shqipëtarë-shën. im), edhe ajo pakicë të krishterësh që ndodhen në këtë kaza, si dhe të krishterët e kazasë së Paramithisë janë shqipëtarë. Ashtu si në të gjitha viset e tjera të Shqipërisë, edhe këtu myslimanët shkojnë si vëllezër me bashk-atdhetarët e tyre… grekët nuk gjejnë dot mënyrë tjetër për të fituar të drejtën që të marrin këto dy kaza, veçse duke trilluar shpifje të këtilla » (13)

Arkivat e shteteve ballkanike, dhe ato të Fuqive të Mëdha, kanë dëshmi të shumta të masakrave masive mbi shqiptarët dhe nuk kanë asnjë dokument për të kundërtën: ”Vetëm në dy prefektura të Shqipërisë (më 1915), të Korçës dhe Gjirokastrës u dogjën 250 fshatra ; dhjetra të tjera u plaçkiten dhe mijra shqiptarë u vranë. Në Tobol, Luadh e Cair, “ u dogjën të gjallë, në shtëpitë e tyre, dhjetra dhe qindra familjarë: burra, gra, fëmije e pleq…” (14)

Letra e “rrezikut shqipëtar” është luajtur gjithëmonë në tavolinat ndërkombëtare prej shteteve fqinje, për t’iu paraprirë kërkesave për pushtim edhe në shk 20. Kështu “viktima” greke, ju kërkonte Fuqive të Mëdha ta lejonin ta shtynte kufirin e saj deri “në malet Akrokeraune, ne vijen qe kalonte ne distriktin « grek » te Himares dhe qe vazhdonte ne lindje deri ne Liqenin e Ohrit…dhe një shkëmbim të popullsive “greke dhe shqipëtare në kushte humane dhe të barabarta” …(por) si variant më të mirë, sugjeronte krijimin e shtetit federativ greko-shqiptar, si “minimumin e pranueshëm” nga “epirrotet” për ruajtjen e paqes në Ballkan”  (15)

Miti i “fajësisë” së shqipëtarëve, ushqehej jo vetëm nga letërkëmbimi i dipllomacisë sërbe apo greke, por edhe nga  institucionet arsimore dhe kulturore të këtyre shteteve.    « Më 29 qershor 1945 Akademia e Shkencave greke  deklaronte: Populli grek nuk mund të rrijë indiferent kur grekët e Vorio-Epirit vazhdojnë të masakrohen, të asgjësohen nga një popull që është ende në fazën parahistorike të zhvillimit, pa as një literaturë dhe pa asnjë shkencë, ka vetëm një alfabet që e ka marrë hua… ».(16)

Siç vërehet, “fajësia” nuk qëndron vetëm tek “masakrat” ( asnjëherë të dokumentuara) të kryera nga shqipëtaret por edhe sepse janë “ një popull i prapambetur…”, që zbulon thelbin e teorisë raciste që qarkulloi në  Europën e fund – shekullit 19 dhe u zbatua në shtetin nazist gjerman. Ky “faj”, qe i mjaftueshëm për zhdukjen e një populli, pikërisht një muaj mbas shkatërrimit (maj 1945) të një mekanizmi ushtarak racist, që shfarosi miliona njerëz.

Çdokush që do të kërkonte në materialet që trajtojnë termin “genocid”, “etnocid”, “spastrim etnik”, “racizëm”, “krime kundër njerëzimit”, “shkelje të të drejtave të njeriut” apo kronikat historike që përfaqësojnë këto emërtime, përveç veprimeve çfarosëse të kryera nga shteti serb i Milosheviçit, asnjë emërtim i sipër-përmendur nuk përfshin ndonjë ngjarje të Kombit tonë gjatë shk. 19 – 20. E në fakt, mbi Kombin shqipëtar është ushtruar genocid i pandërprerë.

Mjafton të kujtojmë dëbimin masiv të shqiptarëve nga Sanxhaku i Nishit dhe rajoni i Toplicës, ( 1878-1912), për të parafytyruar këtë genocid kolektiv kundër shqipëtarëve në Ballkan. “Serbia, përmes dhunës dhe terrorit të organizuar shtetëror, ushtroi gjenocid dhe spastrim etnik mbi 700 vendbanime dhe mbi 300.000 shqiptarë, të cilët asokohe jetonin në trojet e veta etnike, apo në një hapësirë sa territori aktual i Kosovës. Vetëm në Luginën e Nishit gjatë kësaj periudhe u vranë dhe u masakruan 35.000 shqiptarë.

Kjo u arrit me përkrahjen morale, politike, diplomatike e ushtarake të Rusisë Cariste e të Evropës. Burimet e kohës flasin për rreth 70.000 shqipëtarë të therur, të vrarë e të pjekur në zjarrin e shtëpive në rreth 600 fshatra shqiptare të rrafshuara me zjarr vetëm më 1877/1878.” (17)

Fundi i  këtyre masakrave u shënua në Kosovën e vitit 1999. Nuk ka shtet në Europë, që të ketë mbritur në shk. 21 , i rrethuar me bashkë-kombësit e tij (kjo dukuri edhe për shtetin shqipëtar të Kosovës) dhe të jetë tkurrur nga ana territoriale në 1/5 e hapsirës së tij natyrale. Nuk ka popull ballkanik, që duke qenë historikisht në numër, më i madhi në rajon, të vijojë të tjetërsohet edhe në ditët tona. (“Në vitin 1844 – shqipëtarët populli më i madh në Ballkan me 3 900 000 banorë!” www.pashtriku.org)

Në Historinë e Kombit tonë, nuk bëhet fjalë për krime në një periudhë kohore apo për një krahinë të caktuar, por për një veprimtari të pandërprerë dy shekullore, të disa shteteve apo Mbretërive, veçmas dhe në bashkë-punim me njeri-tjetrin, me mbështetjen e Fuqive të Mëdha, Marrëveshjeve politike e veprimeve ushtarake, kundrejt një populli të vetëm.

Shqipëtaret kanë dëshmi të shumta të genocidit të të gjitha llojeve, që përfshihen në Konventat e sotme europiane, (18) të ushtruara në vijimësi gjate dy shekujve mbi Kombin tonë, por nuk kanë DORË t’i shkruajne në gjuhët e tjera, që të njihet e VËRTETA HISTORIKE, e cila është memece për popujt europianë e botuar vetëm në shqip.

Shqipëtarët nuk kanë ZË t’iu kërkojnë dy shteteve të tyre, që ky genocid dy shekullor, të dënohet zyrtarisht në forumet ndërkombëtare historike dhe politike, dhe të shprehet me shifra, shëmbuj e autorsi, në tekstet shkollore brënda vendit të tyre.

Riciklimi i tezave dhe qëndrimeve shoveniste të shk 19 në epokën e BE-së

Risjellja e  “fajësisë” së shqipëtarëve të kohës osmane, bëhet për të krijuar lidhjen historike të veprimeve “kriminale” të  popullit tonë, me ditët e sotme. Në mungesë të dokumentacioneve, shfrytëzohen “romane horor” që shkruhen edhe nga personalitete europiane, siç ka qenë : Transplantimi i organeve të robërve serbë, krimet e shqipëtarëve gjatë luftës së Kosovës (1998-1999) (Carla del Ponte e Dik Martin) dhe sidomos “goxhda e ndryshkur e Nastradinit”- diskriminimi i minoritetit grek në jug të Shqipërisë.

Mbi bazën e kësaj letërsie të llojit racist « Në vitin 2002 nëpër rrugët e Selanikut shoqatat “Vorioepirrote” shpërndanin fletushka kundër Shqipërisë dhe kërkonin ndërhyrjen e NATO-s për të “shpëtuar” rreth 80 mijë minoritarë grekë që jetojnë nëpër disa fshatra të Sarandës, Gjirokastrës nga gjoja “terrori” që ushtrojnë shqiptarët kundër tyre. »(19)

Për të trija këto akuza, me gjithë gjyqet, komisionet dhe verifikimet e ndërkombëtarëve, nuk është dëshmuar asnjë fakt.

Përse shk. 21 ka nevojë për këtë lloj letërsie ? Sepse, që kur Revolucioni francez  përmbysi një mbretëri nga vetë banorët e saj, që  kur për drejtimin e vëndit u vendos praktika e zgjedhjeve dhe kur teknollogjia e shtypit dhe masivizimi i shkollimit, e detyruan Rendin e Ri e të plotfuqishmëve të llogariste edhe forcën e masës popullore, u pa e nevojshme të krijohen ”mite” (në kuptimin letrar dhe jo historik) të ndryshme.

“Faji” i shqipëtarëve është një prej tyre. Qytetarët europianë e më gjerë, konsumues të masmedias dhe deklaratave të papërgjegjëshme të disa politikanëve apo funksionarëve, ndikohen nga “fjalët” dhe askush nuk ju dëshmon të kundërtën, në po atë gjuhë dhe me po ato mjete. Shteti ynë mjaftohet me rolin e mik-pritësit të komisioneve hetimore dhe jo të përfaqësuesit të një populli të damkosur, që kërkon përgjegjesinë e prishjes së imazhit në arenën europiane dhe botërore.

Për rrjedhojë, viktima (me cytjen e BE-së) ulet e çnderuar përball kriminelit të papenduar e të pandërgjegjësuar dhe  këndohen hymne fetaro-shtetërore, të “bashkjetesës në kohën moderne” dhe kopshtit të Edenit ballkanik,  megjithëse gjaku i “fajtorëve” shqipëtarë, në barkun e nënës, i të rinjve, burrave , grave e të moshuarve, akoma nuk është tharë.

Historiani Sheradin Berisha dëshmon se “Gjatë luftës në Kosovë (1998-1999), forcat militare dhe paramilitare serbe kanë vrarë e masakruar në forma më mizore, rreth 15 mijë shqiptarë dhe 90% prej tyre qenë civilë të pa armatosur. Në këtë periudhë kohore janë përdhunuar mijëra femra shqiptare…jane rrembyer mbi 3 mijë shqiptarë dhe pas luftës afër 1000 mijë prej tyre u gjetën nëpër varrezat masive në Serbi (Peruqac, Petrovo Sello dhe Batajnica 1, 2 dhe 3), ndërsa akoma nuk dihet për fatin e 1.800 shqiptarëve të tjerë që konsiderohen si të zhdukur …

Edhe pse emrat e kriminelëve që kryen mijëra masakra, janë identifikuar nga njerëzit që mbijetuan, deri më sot askush nga përgjegjësit e sigurisë në Kosovë, as policia apo prokuroria e EULEX’it, as policia e Kosovës apo prokuroria vendore, por as institucionet e tjera ndërkombëtares dhe as ato vendore (Qeveria, presidenca, Kuvendi apo shoqëria civile), nuk kanë treguar as më të voglin interesim, për t´i ndjekur e arrestuar këtë mori kriminelësh.” (20)

Figura e shquar e Parlamentit Britanik, Aubrey Herbert (lobimi i te cilit e beri Shqiperine anëtare te Lidhjes së Kombeve në dhjetor 1921), që në maj 1913, në Dhomën e Komuneve shprehu idene e kushteve për bashkëjetesë të europianëve: “pas çdo konflikti, stabiliteti i vërtetë vjen vetëm nga arritja e një paqeje të drejtë, dhe se drejtësia kërkon dy gjëra: respektimin e dëshirave themelore të popullit dhe bërjen dhe ekzekutimin e gjykimeve morale për kriminelët dhe viktimat e tyre. ( Aubrey Herbert, Mons, Anzac dhe Kut, cd. Edward Melotte, Barnsley 2009). (21)

 

Shqipëria Natyrale dhe Dosja Çame – fundi i një Miti dhe Pavarësia e vërtetë e Shqipëtarëve

 

Në shkrimet e sipër-përmendura, Pirro Prifti nuk lë pa analizuar edhe “fajet” e shk. 21 të “klasës drejtuese shqipëtare”. Sipas autorit, përveç fobisë që ajo ka ndaj fqinjëve dhe luftës ndaj ortodoksisë shqipëtare, sot kërkon Shqipërinë natyrale : « në kohën që duhet të integrohemi dhe të marrim  statusin e shtetit-kandidat ri-fillojnë avazin e politikave të harruara të Pashallarëve të dikurshëm nën shërbimin e Perandorisë Osmane për Shqipërinë etnike? »(3)

Për hir të së vërtetës, “klasa drejtuese” shqipëtare, nuk e ka në planet dhe as në dëshirën e saj çështjen e Shqipërisë natyrale. Këtë e dëshmoi qartazi Kryeministri ynë, në viziten e tij në Mal të Zi para një viti (25.01.2012), ku u shpreh se “zërat e ekstremistëve, ngjajnë me klithma të një të shkuare që nuk e do më askush” (22)

Por me qënëse jemi në vitin elektoral, mund të dëgjohen edhe fjalë apo premtime, që shumë shpejt, mbas ditës së votimit “do të thahen si vesa nën diell”.

Po kështu, të parët që e luftuan ortodoksinë shqipëtare dhe shkatërruan çdo objekt fetar shqipëtar (përpara regjimit enverian si kohë) qenë fqinjët tanë sllavo-ortodoks. Më 22.11.1940 kur grekët pushtuan Korçën “u vërtetua një veprim sistematik dhe i qëllimshëm i shkatërimit të kishave dhe të xhamive të shqipëtarëve në zonat ku u fut ushtria greke. (AUSSMEI relacion i komandës së korparmatës IV për Zyrën Informative të Armatës XI mbi dëmet e shkaktuara nga ushtria greke për tempujt e kultit fetar në Korçë më 30.06.1941) (23)

Cili ishte “faji” i objekteve të kultit? Vetëm se ishin të shqipëtarëve dhe ju shërbenin atyre.

 

Përse shqipëtarët kërkojnë Shqipërinë Natyrale ?

 

Shqipëtarët historikisht kanë qenë paqe-dashës dhe nuk kanë patur shprehje raciste ndaj popullsive të tjera, brënda dhe jashtë kufijve të tyre shtetërorë. Këtë e kanë dëshmuar edhe të huajt: “« Sllavët, thotë një gazetë shqipëtare, janë një popull trim ; ata mund të kenë shumë cilësi të mira. Shkaku është diçka tjetër. Urrejtja jonë nuk shtrihet në individë, as në grupe nacionale, por tek shpirti i agresionit, në fanatizmin fetar dhe dredhite të ulta politike, të njohura me emrin e Pan’Sllavizmit » (24)

Burimi i kërkeses se shqipëtarëve, mbështetet tek fakti historik, se në Kuvendin e Vlorës më 28 Nëntor 1912, Shqipëria Natyrale u shpall me vullnetin e të gjithe krahinave, por në mbledhjen e ambasadorëve në Londër në vitet 1912-1913, u trajtua si kërkesë e një populli kolonial.

Në Francën mesjetare, mbreti dhe fisnikëria, duke u mbështetur në idenë e kohës së Jul Qezarit, e quante popullin (dmth galët) skllevër dhe veten, francezë sundimtarë. Frankët, si pushtues gjermanikë (më sakt, pasardhës të luftëtarëve “të lirë” që kishin pushtuar Galinë në shk V) pretendonin se kishin fituar të drejtën e tyre për të mbretëruar.  Galët, që e kishin humbur lirinë e tyre, nuk kishin të drejtën e vet-vendosjes.

Rrënjët e kësaj ideje vinin prej një tradite të përpunuar në Mesjetë, që e justifikonte skllavërinë, me anën e një sërë metodash intelektuale, që e katandisnin popullsinë në një gjendje të mjerueshme jetësore, që trashëgohej brez pas brezi.

Në shk. e XVIII , Revolucioni francez ndryshoi rrënjësisht këndvështrimin e së kaluarës (25) dhe lindi idea e: “Lirisë-Barazisë-Vëllazërisë !” që e gjejmë të mishëruar në Projektin e BE-së, për ardhmërinë e popujve europianë.  Por si mund të triumfojë kjo ide në Ballkan, kur shqipëtarët e shk. 21 jetojnë në vendet fqinjë në kushtet e galëve mesjetarë?  Si mundet politikanët europianë, të bëjnë thirrje “bashkëjetese” në shtete, ku ata trajtohen si popull i skllavëruar dhe jetojnë në kushtet e mohimit të të drejtave elementare të njeriut dhe të kërcënuar vazhdimisht në ekzistencën e tyre?

Për shqipëtarët – galë të Maqedonisë : “ që prej vitit 1991 deri më sot, nuk është bërë asnjë investim ekonomik nga ana e shtetit…Tetova me dy universitete, duket si një qytet i shkretë. Pa ujë të pijshëm, pa bibliotekë, pa teatër, pa objekt për organizimin e panaireve, pa librari bashkëkohore, pa sallë sportive…Prej vitit 1991 deri më sot, të gjitha investimet ekonomike janë bërë në Shkup dhe në pjesën juglindore të Maqedonisë. Në periudhën 2006-2012, qytetet shqiptare në Maqedoni, në aspektin ekonomik u shndërruan në geto. Çdo ditë në Shkup bëhen ndërtime nga më të ndryshmet. Shqiptarët ndërkaq duhet të kënaqen me betonin që shtrohet buzë ndonjë rrugë dhe me asfaltimin e gropave.(26)

Shqipëtarët-galë, trajtohen me të njejtën psikollogji mesjetare edhe në Mal të Zi, Serbi, Greqi dhe hije të kësaj ideollogjije për problemin e Mitrovicës, shprehen edhe në Shtetin shqipëtar të Kosovës.

Kongresmeni Joseph J. DioGuardi, me 25 Korrik 2008, ne Kongresin e ShBA pohon se: “Eshtë ironike që plani i Ahtisaarit u jep serbëve në Kosovë të drejtat më të mira të minoriteteve si askujt tjetër në Evropë, për gjersa ende kemi shqiptarët në Luginën e Preshevës dhe në Mal të Zi që jetojnë nën kushte të aparteidit edhe sot” (27)

Popullsia e shteteve fqinj, ushqehet psikollogjikisht në shkolla, media dhe shpesh nga personalitetet shtetërore, me ndjenjën e agresionit racist ndaj shqipëtarëve autoktonë, fakte të ndodhura në vënde anëtare dhe pretendente për tu anëtarsuar në BE.

Europianët që e kanë kaluar këtë përvojë në kurrizin e tyre, nuk e kanë të vështirë të pranojnë, se zgjidhja më reale për Ballkanin është pikërisht vendosja e popullsisë së Kombit shqipëtar, në kushte të barabarta me popujt e tjerë ballkanikë dhe europianë. Pra, t’iu jepet e drejta e vetë-vendosjes dhe e drejta e shfrytëzimit të trevave të tyre autoktone.

Shqipëria Natyrale dhe zgjidhja e problemit Çam, do t’iu jap fund riciklimit të MITEVE raciste të shk 19 – 20 të shteteve fqinjë, por edhe në masmedian shqipfolëse dhe do të kurorëzojë Pavarësinë e vërtetë te Kombit tonë. Ky veprim, do të sjellë frymën europiane të Revolucionit francez në Ballkan, që shënoi epokën moderne të shoqërisë njerëzore, e mëshiruar në projektin e BE-së për bashkëjetesën paqësore.

 

 

Fatbardha Demi

25.01.2013

 

1- www.zemrashqiptare.net/…/Pirro_Prifti:_Lidhja_e... -12.06.2012

2- www.forumishqiptar.com/…/144978-Rrën… – 29 Gusht 2012

3- www.revistadrini.com/…/pirro-prifti-censusi-–nje  10/12/2012

4-  Gazeta « sot » online  2012-12-29).

5- “Populli dhe kombi grek, një popull dhe një komb shovinist në qëndrimin ndaj kombit shqiptar” Prof Dr Eshref Ymeri 17.12.20012

6- Marco Travaglio f.229 “La scomparsa dei fatti” v.2006

7- Edith Durham f.46 « Brenga e Ballkanasve» v.2000

8- Veis Sejko f.173 « Mbi elementet e perbashketa ne epiken shqiptaro-arbereshe dhe serbokroate » v.2002

9- Nuri Dragoi f150-51, “Shqiperia dhe Greqia” 2009

10- f 182 po aty

11-  Sami Frasheri f198 (”Shënime politike” 2.09.1878) Vepra I, Tiranë 1989

12- Beqir Meta f13, “Tensioni greko-shqipëtar(1939 – 1949)”

shtepija botuese GEER , Tirane 2002

13- Sami Frashëri (gaz “Terxhuman Shark” 7.08.1878) f192Vepra I,Tiranë,1989

14- Nuri Dragoi f 192 , “Shqiperia dhe Greqia” 2009

15- Beqir Meta f101“Tensioni greko-shqipëtar(1939 – 1949)” shtepija botuese GEER , Tirane 2002

16- Arben Puto “Lufta italo-greke” f 255 Botimet Toena, Tiranë 2011

17- Serbia theri 70.000 shqipëtarë dhe dogji 600 fshatra shqipëtare …shekulli.com.al/web/p.php?id=13817&kat=87

18- Kapitulli i 2-te i Konventes per parandalimin dhe ndeshkimin e  krimit te genocidit nga ansambleja e pergjitheshme e BE-se me 9.12.1948 (-↑ Convention pour la prévention et la répression du crime de génocide [archive], approuvée et soumise à la signature et à la ratification ou à l’adhésion par l’Assemblée générale dans sa résolution 260 A (III) du 9 décembre 1948, entrée en vigueur le 12 janvier 1951, conformément aux dispositions de l’article XIII)  dhe e ripohuar ne Kapitullin e 6-te Statutit te Romes me 17.7.1998 qe eshte Kapitull baze, per Gjukaten Penale Nderkombetare (Statut de Rome sur le site de l’ONU[PDF] [archive]. Wikipedia génocide)

19-« Greqia në sulm për aneksimin e jugut të Shqipërisë, ndërsa Shqipëria në mbrojtje të vetvetes së saj »Arben LLALLA  16.11.2012 gaz « Tirana observer »

20- www.Pashtriku.org 20. 01. 2013

21- Aubrey Herbert në Dhomën e Komuneve në maj 1913 – Noel Malcolm 20.01.2013 « Nacional »

22- Berisha në Mal të Zi: Ata që kërkojnë bashkimin e trojeve shqiptare, ekstremistë, 25.01. 2012TemA Online

23- Beqir Meta f51, “Tensioni greko-shqipëtar(1939 – 1949)”

shtepija botuese GEER , Tirane 2002

24- Edith Durham f72, « Brenga e ballkanasve » v.2000

25- Patrick J. Geary f34-35 “Il mito delle nazioni” Carocci, 2002

26- xhelalzejneli.com/ceshtja-shqiptare-ne-maqedoni ,18.9.2012

27- Ky artikull është bazuar në ligjërimin e autorit (i cili ishte ligjërimi kryesor i konferences) në Washington, DC, më 14 Korrik në konferencën mbi të ardhmen e Shqiptarëve në Ballkan, e cila ishte organizuar nga divizioni për intelegjencë të jashtme të Departamentit të Shtetit të SHBA-ve dhe Agjencisë Qëndrore të Intelegjencës (CIA). Joseph J. DioGuardi 25 Korrik 2008, Çështja Shqiptarenë Kongresin e SHBA « Albanian American Civic …blog.aacl.com/ceshtja-shqiptare-ne-kongresin-e-sh...)

 

 

 

 

OSMAN HAXHIU, FIGURE QENDRORE NE LUFTEN E VLORES

by

100 vjetori i Pavarësisë së Shqipërisë dhe figura e Osman Haxhiut, patriotit të madh për liri e pavarësi, udhëheqësit të luftës së Vlorës më 1920, parlamentarit të parë shqiptar/

Nga Dikter Mustafaraj/

Këtë vit 100 vjetori i Pavarësisë së Shqipërisë u festua me madhështi, por në mënyrë të veçantë në Vlorë. Dhe s’kishte pse të ndodhte ndryshe.
Dhjetëra mijëra njerëz, fëmijë, të rinj, pleq, invalidë u derdhën në Sheshin e Flamurit e në çdo cep të qytetit si një lumë lëvizës. Festuan të gjithë bashkë, toskë e gegë nga Shqipëria, bashkëkombas nga Kosova, Maqedonia, Mali i Zi, Çamëria… dhe nga të katër anët e botës.
Të gjithë kudo që kalonin, kudo që shëtisnin në qytet, reflektonin në sytë e tyre gëzim, hare, krenari.
Vlora me emër, Vlora patriotike, u hapi krahët të gjithëve sepse përherë i ka mirëpritur ata që duan Atdheun, patriotët e thjeshtë e të ndershëm, të gjithë ata brenda dhe jashtë vendit që kanë menduar, që kanë punuar në një mënyrë apo në një tjetër për Shqipërinë që të jetë e lirë, e pavaruar, e begatë.
Duhet kujtuar, që vlonjatët, krahas patriotizmit, gjithnjë e kurdoherë janë shfaqur mikpritës, jo vetëm në kohë fatkeqësish, në kohë lufte, por edhe në gëzime.
Këtë e treguan edhe kësaj here, kur krahas pritjes në hotele e resort, hapën dyert për të strehuar vullnetarisht mbi njëmijë miqtë e ardhur nga jashtë vendit.
Një fakt që dua të përmend dhe që nuk do të harrohet kurrë, janë edhe shqiptarët e Kosovës që erdhën për të kremtuar ditën më madhështore, më fatlume për Shqipërinë. Sa bukur, sa ilaritet solli ardhja e tyre në këmbë e me kuaj si 100 vjet më parë.
Ata erdhën në tribunë për t’u takuar me personalitetet më të larta të shtetit, me pushtetarët e Vlorës. Nuk ka gjë më të mrekullueshme se kjo. Gjithë sheshi u elektrizua. Brohoritjet ishin të pafund.
Vlora nuk nderoi vetëm birin e saj, Ismail Qemalin, por edhe Isa Boletinin, duke i vendosur bustet e tyre përkrah njëri tjetrit, ashtu siç ishin 100 vite më parë. Kjo është mjaft simbolike, sepse lë mesazh: Për çështjet e mëdha, pavarësia dhe liria e atdheut, të gjithë bashkë, bashkohen me njëri tjetrin.
Dhe këtu ka qendruar enigma e luftrave shekullore, e përplasjeve të popullit shqiptar nga më të vjetrit në Evropë, me fuqitë më të mëha të kohrave dhe mbi të gjitha ka mbijetuar dhe ekziston edhe sot.
Populli e ka bërë historinë jo vetëm me luftë por ka derdur në vargje të mahnitshme jo vetëm momentet kyçe të luftrave por edhe të personaliteteve të shquara të këtij kombi, siç janë dëshmorët, udhëheqësit e luftrave për liri e pavarësi, për personalitetet e shquara në shumë fusha: diplomaci, politikë, art, shkenvcë.
Populli, më mirë se shumë historianë, pushtetarë të lartë apo të ulët, ka qenë dhe mbetet obvjektiv në vlerësimet e ngjarjeve të rëndësishme historike, personaliteteve historikë që janë gdhenduar aq bukur në vargjet e tij, në këngë.
Që nga koha e Gjergj Kastriotit, Skënderbeu e deri në ditët e sotme kanë mbijetuar ato vargje, ato këngë, që transmetohen nga njëri brez në tjetrin, duke mbjellë, vaditur e lulëzuar përjetësisht pemën e madhe të patriotizmit.
Në këtë 100 vjetor ishte një gjë e mirë, që për herë të parë u nderuan figura njerëzish që kontribuan për pavarësinë, por u harruan mjaft të tjerë, sidomos nga jugu i Shqipërisë, që kanë dhënë aq shumë, sa nuk duhet të mbeteshin në hije.
U përmendën të gjithë firmëtarët e pavarësisë e të Kongresit të Lushnjes, koha e Skënderbeut, Lidhja e Prizrenit, etj, por u lanë të haruar mjaft figura të shquara të krahinave të jugut, veçanërisht të Vlorës, që kanë dhënë aq shumë për këtë vend, jo vetëm me pjesëmarrjen e tyre në ngjarjet e mëdha të kohës, me mbështetjen në kohën e Rilinjes Kombëtare, në kryengritjet para shpalljes së pavarësisë (mjaft prej tyre ishin lidhur me Ismail Qemalin që në Stamboll, e mbështetën atë për gjithçka për të arritur në fitoren e pavarësisë, për ta mbrojtur atë nga armiqtë e jashtëm e të brendshëm). Ata kanë humbur në atë përpjekje pasurinë, u janë djegur shtëpitë, kanë dhënë para për të ndihmuar luftrat, kryengritjet, janë internuar në vendet më të largëta me vite të tëra, janë burgosur në burgjet e rënda të Janinës…
Përse ndodhi kjo, kur Heroi ynë Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu 500 vjet më parë kërkoi bashkimin e gjithë shqiptarëve, po ashtu Lidhja e Prizrenit, lufta mbarëkombëtare për liri e pavarësi, lufta heroike famëmadhe e Vlorës, Lufta NÇL kundër okupatorëve, duke u radhitur me aleatëtë fitimtarë.
Folën historianët në median e shkruar apo atë vizive për shumë figura me njolla në veprimtarinë e tyre; treguan fakte, dokumenta, por nuk i përfilli njeri…
Foli patriarku i letrave shqipe Dritëro Agolli dhe bëri vërejtje mjaft objektive, por prap nuk u muarr asgjë parasysh.
Nën regjimin komunist kemi vuajtur nga kjo gjë, nga mohimi i disa figurave patriotike, Tani u bë po e njejta gjë. Ky mendim s’është vetëm i imi, por i shumë njerëzve, jo vetëm të afërt, familjarë të figurave të ndritura të kombit, që e kanë vuajtur trajtimin e keq gjatë 45 vjetëve: janë internuar burgosur, pushkatuar, janë nxjerrë me dhunë nga shtëpitë, duke i çuar nëpër katonj e bodrume, biles u kanë rrëmbyer jo vetëm pronat por edhe plaçkat e shtëpisë, u kanë mohuar shkollimin etj (Për ironi, edhe sot, trashëgimtarët e tyre, ose kanë marë shumë pak ose s’kanë marrë gjë fare, sidomos ata që i kanë pasur në fshat etj).
Këta quhen pinjollë të ish pronarëve, si diçka e kaluar, pa vlerë, siç është e pakryera e foljes “jam” në gjuhën shqipe (që ka kuptimin e diçkaje që i përket vetëm së kaluarës, jo të tashmes). E pra, këta patriotë të pa emër, të harruar në këtë 100 vjetor pavarësie, kanë një emër të madh në histori. Ata kanë zenë vend në qindra e mijëra faqe dokumentash historike, jo vetëm brënda, por edhe jashtë, si në ato turke, austrohungareze, italiane, franceze, në faqe të tëra gazetash të këtyre vendeve dhe të atdheut tonë. Por s’mund të mohoen dhjetra, qindra, mijëra vargje popullore e këngë, margaritarë të çmuar për bëmat, heroizmat, sakrificat e heronjve, patriotëve të të gjitha kohëravet. Ato thurrën dhe këndohen edhe në ditët tona në kopshte, shkolla, në raste festash, dasmash, në përkujtime të ngjarjeve historike. Dihet nga të gjithë që disa gjëra kryesore, ngjarje, luftra etj i kemi mësuar nga historia, por më shumë nga krijimet popullore, që edhe armiqtë e jashtëm e të brëndshëm si kanë zhdukur dot, siç kanë humbur shumë dokumenta të vlefshme. Për të ilustruar këto mendime, mund të shkruhen qindra faqe, të jepen shumë shembuj, por po përqëndrohen në mënyrë te veçantë për përpjekjet e Jugut të Shqipërisë para e pas pavarësisë, për mjaft figura si p.sh. për Elmaz Xhafer Kaninën (për të cilin Illyria, ka botuar një artikull për të të datës 15-17 Nëntor 1997). Ai bashkë me patriotët e tjerë vlonjatë: Ibrahim Avdullahu, Duro Shaska, Ali Beqiri, Adem Risilia, Mahmut Myftiu, Muço Sharra, për aktivitetin patriotik para e pas pavarësisë u burgosën e u internuan disa herë. Ata nuk qenë firmëtarë të pavarësisë, por ndihmuan në fitoren e saj, qenë miqtë e përkrahësit më të mëdhenj të Ismail Qemalit, e strehonin në shtëpitë e tyre, e shoqëronin jashtë shtetit si në Francë, Itali etj. Nuk përmenden edhe dëshmorët e Luftës Vlorës: Selam Musai, Sali Vranishti, Kanan Mazje, Zigur Lelo, Toto Hoço, Metno Metja etj… që janë kthyer në legjendë gjatë këtyre 100 vjetëve. Përshtypje më të madhe bëri harrimi komplet i Luftës së Vlorës, si një nga ngjarjet më të rëndësishme të çerekshekullit të kaluar (që as regjimi komunist s’i mohoi) në të cilën dhanë ndihmën e çmuar si për pavarësinë edhe për Kongresin e Lushnjes, përkrah nënshkrimeve të tyre. Këta qenë: Qazim Koçuli, Q. Kokoshi, M. Hamzaraj, Hamza Isai, Dhimitër Qypi, Muhamet Miftari, Abaz Mezini, Ymer Radhima, Jani Minga, (plaku), Halim Xhelo. Dihet nga të gjithë që, po të mos ishte bërë lufta e Vlorës s’do të kishte liri, Shqipëria o të coptohej e s’do të ishte në kufijtë e sotëm. Në mënyrë të veçantë është e pakuptimtë mospërmendja e Osman Haxhiut (Kryetarit të Komitetit të Mbrojtjes Kombëtare), deputet i parlamentit të parë Shqiptar në 1921.
Kërkohej që herët më 1909 për tu arrestuar për veprimtari patriotike, që kishte dhënë familjarisht një kontribut të shquar si për shpalljen e pavarësisë, ashtu edhe për Kongresin e Lushnjes. Gjatë 20 vjetëve familjen e tij e kanë vizituar për 28 Nëntorin mjaft të djathtë, kurse për 100 vjetor s’u përmend fare.

Gjithashtu më 28 Nëntor 1912 kërkoi flamurin bashkë me klerikët e feve të tjera: At Mark Moçko, babai i teqesë së Kuzumbabasë dhe Dom Nikollë Kaçorri, Haxhi Muhameti, Vehbi Dibra e klerikë të tjerë firmosën aktin e themelimit të klerit duke e shkëputur nga Kleri mysliman i Perandorisë Osmane.
Edhe Osman Haxhia, i biri, u lind e u rrit në një familje patriotike e ndoqi shembullin e të atit. Lindi në Vlorë, më, 28 Tetor 1885, në një familje të mesme qytetare.

Mësimet e para i mori në mejtepin e qytetit e më vonë kreu studimet në “Robert Kollezh” në një nga shkollat me të famshme të Stambollit. Aty mësoi turqishten, gjermanishten, frengjishten. Në atë kohë zuri miqësi me djemtë e Ismail Qemalit, Et-hem e Qazim Vlorën. Që në moshë të re u radhit në lëviyjen për pavarësi të Shqipërisë. Në Stamboll u lidh ngushtë me Ismail Qemalin, Hasan Prishtinën, Mullo Xhaferr Drashovicën etj.., i hapën atij horizonte të reja. Ai ishte një djalosh i shkathët, i zgjuar, sypatrembur, që u ushqye me idetë e rilindasve e u njoh si një luftëtar aktiv për ti vënë ato në jetë. Shpejt ra në sy të perandorisë Osmane e u syrgjinos në Arabinë Saudite. Patriotët Shqiptarë në Siri, Stamboll, Egjipt, Liban etj…,e ndihmuan të arratisej prej andej. Ai u arratis me një anije që transportonte vaj për në Kofuz e më pas në Atdhe, ku filloi një aktivitet të ngjeshur patriotik, me krijimin e Klubit “Labëria” u bë anëtar i tij, pati fatin të takohej e bisedonte me Ismail Qemalin e të merrte pjesë në fushatën elektorale “për të zgjedhur këtë kombian të shkëlqyer”. Ishte nënpunës në Prefekturën e Janinës ku u përfshinë trazirat e atjeshme e kërkohej për tu arrestuar bashkë me të tjerët. Duke parashikuar këto masa të egra, I. Qemali u arratis nga Perandoria Osmane e shkoi në Athinë, por i kundërshtua nga grekët dhe u detyrua të vendosej në Korfuz e më pas në Bari, Napoli e Romë. Pas lirimit të të burgosurve të Vlorës, Osman Haxhiu kthehet në Vlorë e më 1911 me ardhjen e Et-hem bej Vlorës u zhvilluan biseda e takime, ku ai bashkë me patriotë të tjerë merrnin këshilla nga larg , nga Ismail Qemali për organizimin më të mirë të lëvizjes kombëtare.
Pas Kuvendit të kryengritësve malësorë të Gërçes, edhe vlonjatët kërkuan nga Porta e Lartë të njohurit e kombit shqiptar me ato të drejta që kanë kombet e tjera.
Në nëntë muajt e parë të vitit 1912 aktiviteti i vlonjatëve qe i madh. Ata ndiqnin këshillat e Ismail Qemalit, që lëvizte nëpër Europë për zgjedhje të re diplomatike.
Disa ditë përpara shpalljes së pavarësisë, komisioni i ngritur, ku merrte pjesë dhe Osman Haxhiu, krijoi një qendër ushtarake në Shkozë të Sevasterit, që do të kishte fuqinë e një komande ushtarake në luftë kundër shovinistëve grekë.
Pas ardhjes së Ismail Qemalit nga Durrësi në Vlorë, që u vendos në shtëpinë e Hasan Sharrës, ai u rrethua nga patriotët e Vlorës, midis tyre qe edhe Osman Haxhiu. Më 1913 ky i fundit u caktua sekretar i prefekturës. Edhe pse u ngarkua në këtë detyrë, me urdhër të ministrit të brendshëm Mehmet Pashë Dërralla, bashkë me Alem Mehmetin e Et-hem Vlorën gjatë muajve shkurt – prill 1913 qëndruan në Ilne për organizimin e banorëve të krahinave në mbështetje të frontit për marrjen e Janinës nga Grekët. Kur Esat Pashë Toptani i dërgoi ultimatumin qeverisë së Vlorës, i mbështetur nga Myfit bej Libohova, Dërvish Biçaku, Eqerem bej Vlora,kërkonte prishjen e qeverisë së Vlorës, dhe krijimin e saj në Durres. Me propozimin e Vienës e Romësiu kërkua qeverisë së Vlorës që përfaqësuesi shqiptar në KKN (Këshilli i Kontrrollit Ndërkombëtar) të ishte Myfit bej Libohova.
Shoqërues të Ismail Qemalit qenë: Fejzi Alizoti, Ali Asllani, Osman Haxhiu, Ibrahim Avdullahu. Ismail Qemali nuk e pranoi M. Libohovën dhe propozoi për delegat Luigj Gurakuqin.
Kur Ismail Qemali u padit në implikimin e komplotit të Beqir Yrebenëse, që u arrestua e u gjykua për komplotin e kundërshtimin e Princ Vidit e përkrahjen e princit turk, Izet Pasha. Kjo s’qe gjë tjetër vetëm pretekst për eliminim politik të Ismail Qemalit.
Osman Haxhiu e Ibrahim Abdullahu qenë të vetmit që kërkuan takim me avokatin shqiptar Kristo Floqi e biseduan për pafajësinë e Ismail Qemalit. Osman Haxhiu shprehu në atë kohë, në mënyrë proverbiale mendimin e tij, se,” Esat Pashë Toptani ishte një mace e zezë e vatanit në politikë”. Më 22 Janar të vitit 1914, ndër ata që përcollën Ismail Qemalin qe edhe Osman Haxhiu. Ky përkrahu Princ Vidin. Për përcaktimin e delegatëve për pritjen e tij në Durrës Osman Haxhiu, Abaz Mezini, I Avdullahu kërkuan që për pritjen e Princ Vidit në Durrës të ishte dhe Ismail Qemali, por përgjigja e KKN qe e prerë “Dërgimi i tij si përshtatet kohës…”.
Në atë delegaion mori pjesë dhe Osman Haxhiu, patriotët e Vlorës, Elmaz Xhaferri Kanina, Ibrahim Avdullahu. Po këta patriotë të Vlorës u dërguan në Nice të Francës për tu takuar me Ismail Qemalin dhe i kërkuan që të ishte mes tyre, por kjo nuk u prit mirë nga Qeveria e Durrësit, pasi ministër i brëndshëm ishte Esat Pashë Toptani, i cili urdhëroi prfektin e Vlorës që të arrestonin Ismail Qemalin me të mberritur në qytet. Me këtë rast rrethet patriotike i dërguan telegram Princ Vidit, ku shpehej hapur protesta e tyre. Më 1 Korrik Ismail Qemaliu takua me Princ Vidin e i shprehu shqetësimin për pushtimin e viseve nga grekët, kundërshtoi protokollin e Korfuzit etj, por nga përgjigjet e Princ Vidit, ai u zhgënjye. I propozoi atij bashëpunim me kryengritësit e Haxhi Qamilit etj.. etj… Në vitet 1913 –14 kur krahinat viheshin në rrezik për t’u aneksuar nga grekët, kur bandat e Haxhi Qamilit dogjën e përvëluan shumë fshatra e arritën në portat e Vlorës, Osmani i hollë e i thatë si përteka, eshtak, po mjaft energjik, autoritar, i mençur më shumë se një i moshuar ( ishte mbi 20 vjeç) u vu në krye të komisionit që të bëhej pajtimi me Haxhi Qamilin, dhe ia arriti qëllimit. Vlora shpëtoi pa u jegur, falë aftësive të tij diplomatike.
Më 1916 për popullaritetin e madh që kishte krijuar, emërohet prefekt i Vlorës. Me fakte është vërtetuar që italianët kishin shfaqur synimin për aneksimin e Vlorës. Titullari i zyrës së sekretariatit për punën civile, Ugo Kapialbi paraqiti një akt skllavërues italian, (do binte ca punëtorë), Osmani me kurajo e shpejtësi e grisi aktin në mënyrë demostrative duke i thënë”këta nuk janë punëtorë, por spiunë, kjo rrugë të çon drejt drejt kolonizmit të Vlorës.
Pas kësaj u përzu nga puna, por asnjëri se përgojoi, përkundrazi në opinion publik figura e tij, ngrihet lart e më lart. Janë bërë shumë memorandume që i dërgoheshin Lidhjes së kombeve për largimin e trupave italianë nga Vlora. Këto u firmosën nga patriotët vlonjatë, me në krye Osman Haxhiun. Për këtë punë erdhi një elegacion për të vëzhguar më mirë situatën. Patriotët vlonjatë me në krye Osman Haxhiun vendosën të festonin Bajramin në Zhamione e Tahakëve dhe më pas të demostronin në rrugët e qytetit me flamur në dorë.
Nëntori nëntëmbëdhjetë
Osman, çe bëre beli
Mu te sheshi i Xhamisë
E more vdekjen në sy,
Demir Zyko skrapraliu
Ndërkaq italianë u informuan për këtë e mblodhën forca të shumta karabinierësh. Një marshall që drejtonte operaionin thirri: O Haxhiun, e i tha: “Osman, thuaju manifestuesve të mos bëjnë gabim të dalin me flamurin shqiptar, se kjo ska kuptim, ju keni flamurin italian e ska vend për dy flamuj, ndryshe do të përdorim armët”. Toni i marshallit ishte shumë urdhërues por vlonjatët nuk u trembën.
Kur manifestuesit dolën nga xhamia, marshalli hoqi flamurin e ia lidhi në bisht të një qeni që shëtiste nëpër rrugë. Atëhere Osmain Haxhiu me bastunin e tij e goditi në kokë. Në fillim italianët e arrestuan, por kur morën në telefon, gjenerali italian, nga frika e zemërimit të demostruesve, dha urdhër të lirohet. Gjatë muajve që pasuan, pra në gjysmën e parë të vitit 1920, italianët po përgatiteshin në mënyrë të ethshme në të gjithë drejtimin për ta pushtuar Vlorën. Pikërisht, në këtë periudhë, si një meteor i ndritur del më në pah se kurrë Osman Haxhiu, që populli e quajti Osman Nuri.
Ai i ushqyer që herët me ndjenja patriotike. I kalitur që në moshë të re kundër armiqve e tradhëtarëve të vendit, ai vuri në dispozicion të qëndresës popullore jo vetëm mendjen, por edhe gjithë pasurinë e tij. Me shumë simpati një artikullshkrues ka thënë:”Ishte më i pasuri kur filloi lufta dhe doli më i varfëri nga ajo”…
Vendimet historike të Kongresit të Lushnjes hapën udhë të reja për të ardhmen e Shqipërisë. Në zbatim të tyre, në mars të vitit 1920, u zgjodh “Kryetar i Komitetit të Mbrojtjes” për Vlorën. Kuvendi i Barçallasë që u mbajt më 28 maj të vitit 1920 me këtë kryetar të zgjedhur miratuan vendimin për shporrjen e agresorëve. Në mbledhjen e komandantëve të çetave mori miratimine tyre që përfaqësonin 4000 vullnetarë.
Më 3 Qershor dërguan i ultimatumin italianeve, i firmosur nga kryetari Osman Haxhiu dhe anëtarët e tij: Qazim Kokoshi, Ali Beqiri, Duro Shaska, ku midis të tjerash thuhet: Ne e dimë se një popull i vogël siç është populli shqiptar, s’mund të sulmojë me armët e tij një fuqi të madhe siç është Italia, por qeveria italiane, sado e fortë që të jetë, s’mundet kurrë të ndalojë popullin e vogël të Shqipërisë të derdhë gjakun për idealin e lirisë së tij…. Këto fjalë paralajmëronin një epokë të madhe, të lavdishme që është skalitur me shkronja të arta në gjithë historinë e Shqipërisë. Ka shumë këngë popullore që flasin për këtë luftë:
” O Qemal për këtë ditë
Të ishe ndodhur i gjallë
Ç’do të kishin parë sytë
Osmani 20 vjeç djalë
Bridhte malit pa opinga
Bashkë me Sali Muranë..
Në mjaft këngë bëhet portreti i Osman Haxhiut në mënyrë të mrekullueshme, si:
” Ç’të them për Osman Picarë
agai që mbahet rëndë
kur shkon kaluar në kalë
flet pak dhe me mënd.
Ështe ilaç për fukaranë
për krahinë, mall e gjënë
miqtë e tij i ka të rrallë
një flori, tjatri argjëndë…. Mato Hasani nga Brataj.
Luftra e Vlorës zgjati 3 muaj e u bë një luftë mbarëkombëtare. Ajo mbetet një nga epopetë më të lavdishme të popullit tonë, ku ai tregoi vitalitetin e tij të rrallë e i tha botës mbarë e në mënyrë të veçantë Evropës se ç’është në gjëndje të bëj një popull i vogël, fukara, por patriot edhe kur lufton kundër një fuqie të madhe 40-miljonëshe. Ajo luftë mbarë shqiptare, ku vetëm treva labe dha rreth 100 dëshmorë e u plagosën mbi 130 vetë.
Objektivi u arrit, Italia u hodh në det e kjo dëshmoi se “Komiteti i Mbrojtjes Kombëtare” e kreu detyrën me Osman Haxhiun në krye, i përkrahur fuqimisht nga Qeveria e Sulejman Delvinës.
Fjalë të zjarrta, plot vërtetësi, plot admirime, simpati, nuk kanë mbarim në dhjetra apo qindra vargje të pavdekshme popullore për Osman Haxhiun:
Ulu o mali me borë
që të shoh përtej ne Vlorë
Osman Haxhiun me forë
që ngrihet Baba Tomorrë….
Fytyra e këtij “vigani” siç shkruajnë bashkëkohësit apo “Leonidhë të vërtetë” , siç shkruan shtypi i kohës, është gdhendur në vargjet monumentale
..Osmani ç’i hipi kalit
bëri poshtë buzës së malit
seç i foli gjeneralit
dil sterës e jo limanit
breshkamadh i breshkamadhit
të shoç të zotë e vatanit….
Këtu figura e tij del epike, madhështore, si një gjeneral popullor, i paharruar. Për këtë figurë të shquar mund mund të shkruajmë faqe të tëra pa fund. Por duhet të theksojmë se, emri i tij është përmendur shkarazi në monizëm, po ashtu edhe sot.
Në kohën e Zogut nuk u lejua të varrosej në Vlorë, por në çiflikun e tij në Picar, disa kilometra larg qytetit, kur Vlora e propozoi që ta kishte varrin pranë Ismail Qemalit.
Në 50 vjetorin e shpalljes së Pavarësisë u dekoruan me më të thjeshtën medalje “Për veprimtari patriotike” që është shumë pak. Atë medalje e meriton çdo luftëtar i Luftës së Vlorës.
Në kohën e demokracisë s’është kujtuar Lufta heroike e Vlorës ashtu siç duhej, edhe në raste përvjetorësh.
Bashkia e qytetit të Vlorës që në vitin 1994 e nderoi me titullin”Qytetar Nderi”, i ka vëne një lagjeje e një rruge emrin e tij, kurse presidenti Alfred Moisiui akordoi medaljen.
Atdhetari i madh, Osman Haxhiu, veprimtaria e të cilit meriton t’u bëhet e njohur lexuesve shqiptarë të kohës sonë dhe të ardhmes.
Atdhetarë të tillësi Osman Haxhiu meritojnë të nderohene të përkujtohen jo vetëm nga populli, që i ka përjetësuar nëpërmjet këngëve të tij të bukura, por edhe nga qeveritarët tanë në shkallë krahinore e kombëtare. Ata bënë aq shumë për ne e për pasardhësit tanë. Ne duhet të përpiqemi të shkundim pluhurin e harresës që ka rrezik ti mbulojë emrat e tyre.
Për të ndriçuar figurën e Heroit kryesor të Luftës së Vlorës të vitit 1920 anëtarit të guximshëm e të mënçur të parlamentit të parë shqiptar, përkrahësisht të qeverisë së parë demokratike Fan Nolit e të gjithë përparimtarëve të kohës për të cilën Vlora (dhe jo vetem Vlora) duhet të bëjë edhe diçka më shumë për të përkujtuar kujtimin e tij.
Pavarësisht nga qëndrimi i qeverive të çdo kohe e ngjyre, populli, pa u marë leje zençelarëve pushtetarë, që kur Heroi i Drashovicës ishte gjallë e deri sot, bëmat dhe veprën e Osman Haxhiut e derdhi në vargje lapidarë, që sfidojnëkohërat, zensët e tërë mohimet e tyre.
Lule Osman Efendi
Tishin dy a tri si ti
Do të bëhej Shqipëri..Ky paragraf është marë nga një shkrim i Ibrahim Gani. Faqa e fundit është marrë nga parathënia e akademikut Shaban Demiraj në monografinë ” Osman Haxhiu” të historianit Bardhosh Gaçe.