Nga Ndrek Gjini

MA in Writing, University of Galway, Ireland/

Irlandezi Rowland George Allanson-Winn, i njohur si Baroni i 5-të Headley (19 janar 1855 – 22 qershor 1935), refuzoi dy herë ofertën për t’u bërë Mbret i Shqipërisë. Ky personalitet me një histori të pasur dhe të larmishme ishte një figurë e rëndësishme në historinë e komunitetit mysliman britanik. I lindur në Londër, Allanson-Winn u arsimua në Westminster School dhe më pas në Trinity College të Universitetit të Kembrixhit. Ai më vonë ndoqi Middle Temple për studime juridike dhe e përfundoi shkollimin e tij në King’s College, Londër. Megjithatë, më vonë ai vendosi të ndjekë një karrierë si inxhinier ndërtimi, duke ndërtuar rrugë në Indi dhe duke drejtuar projekte të rëndësishme infrastrukturore.

Allanson-Winn ishte gjithashtu një boksier i pasionuar dhe autor librash mbi boksin. Në vitin 1899, ai u martua me Teresa Johnson, vajzën e William H. Johnson, ish-Vezir i Ladakhut në Indi. Teresa vdiq në vitin 1919, një humbje që ndikoi thellë në jetën e tij.

Jeta e tij mori një kthesë të papritur më 16 nëntor 1913. Allanson-Winn u konvertua në Islam dhe mori emrin Sheikh Rahmatullah al-Farooq. Ai themeloi Shoqërinë Myslimane Britanike në vitin 1914 dhe shkroi disa libra mbi Islamin, përfshirë “Zgjimi Perëndimor në Islam” dhe “Tre Profetët e Mëdhenj të Botës”. Ai kreu dy herë haxhin në Mekë, duke udhëtuar gjerësisht për të përhapur njohuritë e tij.

Në vitin 1913, pas vdekjes së kushëririt të tij, ai trashëgoi titullin si Baroni i 5-të Headley. Në vitin 1921, ai u martua me shkrimtarën australiane Barbara Baynton. Megjithatë, në vitin 1922, ai shpalli falimentimin në të gjitha bizneset e tij, duke kaluar në vështirësi financiare.

Pavarësisht nga problemet e tij financiare, fama e tij mbeti e lartë në qarqet e larta të shoqërisë.

Miqtë e tij në SHBA dhe Evropë lobuan për të, duke i ofruar dy herë fronin mbretëror të Shqipërisë në vitin 1925. Ofertat përfshinin një shpërblim prej 500,000 dollarësh dhe 50,000 dollarë në vit, të cilat ai i refuzoi.

Pas këtij refuzimi, gruaja e tij, Lady Headley, u kthye në Melburn, ku vdiq në vitin 1929.

Ai ishte një nga Baronët më të njohur në botë që u konvertua në Islam në Angli, shumë përpara se myslimanët të mbërrinin në numër të madh nga India dhe Pakistani. Ai ishte hoxhë dhe drejtues kryesor i xhamisë në qytetin Woking të Britanisë, një qytet me një trashëgimi të pasur arkitekturore dhe historike me Xhaminë Shah Jahan.

Xhamia Shah Jahan, e ndërtuar në vitin 1889, është një nga thesaret e mëdha arkitekturore të Wokingut dhe është njohur si xhamia e parë e ndërtuar në Britani. Një nga hoxhallarët dhe drejtuesit më të hershëm të shquar të kësaj xhamie ishte Rowland George Allanson Allanson-Winn, Baroni i 5-të Headley, që ishte dhe një nga Baronët e parë të konvertuar në Islam.

Baronia e Allanson-Winn, me origjinë nga Aghadoe në Kerry, Irlandë, daton që nga viti 1797. Në vitin 1913, pas vdekjes së kushëririt të tij, ai trashëgoi titullin dhe pasuritë e familjes në Kerry. Në të njëjtin vit, ai u konvertua në Islam dhe mori emrin mysliman Sheikh Rahmatullah al-Farooq. Ai themeloi Shoqatën Myslimane Britanike në 1914, shkroi disa libra mbi Islamin dhe bëri dy herë haxhin në Mekë.

Në vitin 1922, ai shpalli falimentimin. Një vit më vonë, ai refuzoi ofertën për t’u bërë Mbret i Shqipërisë, duke thënë se “e vetmja gjë që mund të përfitojë nga ai Fron Mbretëror janë telashet dhe ndofta mundësia që të vritej.” Baroni Headley vdiq më 22 qershor 1935 dhe u varros në Varrezën Brookwood, pranë Woking. Titulli Baron i familjes Headley u shua kur djali i tij më i vogël, Charles Allanson-Winn, vdiq në vitin 1994.

-Para 14 viteve, në ditë historike – 22 Korrik 2010, Kosova shtet doli fituese në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND) pas një ankese që Serbia kishte dërguar kundër shpalljes së Pavarësisë në 17 Shkurtin historik të vitit 2008/

-Në intervistën ekskluzive që kam zhvilluar për Agjencinë Telegrafike Shqiptare (ATSH) në ditën e Vendimit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, atëherë Ministri i Jashtëm Kosovar Skender Hyseni fliste në telefon nga Haga: Sigurt se do të ketë njohje të reja për Kosovën…/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari

PRISHTINË, 22 Korrik 2024/ Kosova fituese përballë Serbisë doli para 14 viteve, kur Vendimi i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë u dha pas një ankese që Serbia i kishte dërguar kundër shpalljes së Pavarësisë së Kosovës.

Në 22 Korrik 2010, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë ka konkluduar se miratimi i Deklaratës së Pavrësisë së Kosovës në 17 Shkurt 2008 “nuk e ka shkelur të drejtën e përgjithshme ndërkombëtare, as rezolutën 1244 të Këshillit të Sigurimit e as Kornizën Kushtetuese”.

“Prandaj, miratimi i kësaj deklarate nuk e ka shkelur asnjë rregull të aplikushme të së drejtës ndërkombëtare”, theksohej më tej.

Atëherë, para 14 viteve, ministri i Jashtëm i Kosovës, Skender Hyseni, e cilësonte vendimin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë si “të qartë” dhe që “nuk lë vend për dyshime”, se pavarësia e Kosovës është bërë në përputhje me të drejtën ndrëkombëtare.

“Gjykata konstatoi, me shumicë dërmuese, se Deklarata e Pavarësisë së Kosovës nuk ka shkelur të drejtën ndërkombëtare. Mendimi i Gjykatës është eksplicit dhe i qartë, dhe nuk lë vend për dyshim”, thuhej në deklaratën e ministrit Hyseni, pas vendimit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në lidhje me pavarësinë e Kosovës.

“Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë ka vendosur në favor të Kosovës në të gjitha pikat”, vazhdonte më tej deklarata.

“Tani presim njohje të mëtejme të Kosovës. U bëjmë thirrje shteteve që e kanë shtyrë njohjen e Republikës së Kosovës në pritje të Mendimit të Gjykatës, që tani të vendosin për njohjen (e Kosovës)”, thuhej në deklaratën e ministrit të Jashtëm të Kosovës.

Menjëherë pas këtij zhvillimi me rëndësi historike, në një deklaratë të anëtarëve të Grupit Drejtues Ndërkombëtar për mendimin këshillues të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë rikonfirmohej mbështetja e palëkundur për pavarësinë e pakthyeshme të Kosovës dhe bëhej thirrje për njohje.

“Grupi Drejtues Ndërkombëtar rikonfirmon mbështetjen e palëkundur të tij për pavarësinë e pakthyeshme të Kosovës demokratike dhe shumetnike në kufijtë e saj të tanishëm dhe i bën thirrje shteteve tjera që të njohin Kosovën. Ai po ashtu përshëndet përkushtimin e vazhdueshëm të Kosovës dhe progresin e konsiderueshëm në zbatimin e Propozimit Gjithëpërfshirës për Statusin dhe do të vazhdojë të mbështesë Kosovën në punën për realizimin e perspektivës së saj evropiane”, theksohej në deklaratë.

Grupi Drejtues Ndërkombëtar (ISG) për Kosovën, i cili përbëhej nga vendet që e kanë njohur Pavarësinë, ishte formuar në 28 Shkurt të vitit 2008 dhe synonte të orientojë dhe mbikëqyrë zhvillimin demokratik të Kosovës, të nxisë qeverisjen e mirë dhe shumetnicitetin, bazuar në Propozimin Gjithëpërfshirës të emisarit të posaçëm të OKB-së, kryenegociatorit për statusin, Martti Ahtisaari.

ARKIV, 22 KORRIK 2010 – INTERVISTA QË KAM ZHVILLUAR NË DITËN E VENDIMIT TE GJND – MINISTRI HYSENI FLET NGA HAGA: ME BEOGRADIN NUK DO TË KETË BISEDIME PËR STATUSIN E KOSOVËS, NDARJE APO SHKËMBIM TERRITORESH

-Ministri i Jashtëm Kosovar Skender Hyseni në intervistën ekskluzive që kam zhvilluar për Agjencinë Telegrafike Shqiptare (ATSH) në ditën e Vendimit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND) para 12 viteve: Marrëdhëniet e mira me Serbinë, interes i përbashkët për integrim në BE e NATO/

Opinioni i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND) tregoi qartë se pavarësia e Kosovës nuk ka krijuar asnjë precedent dhe se është në interes të Ballkanit Perëndimor, deklaronte ministri i Jashtëm Kosovar Skender Hyseni në një intervistë ekskluzive që kam zhvilluar para 14 viteve për Agjencinë Shtetërore Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë – Agjencinë Telegrafike Shqiptare (ATSH). “Opinioni këshilldhëns i GJND-së, tregoi qartë se pavarësia e Kosovës, nuk ka krijuar asnjë precedent dhe se është në interes të Ballkanit Perëndimor”, tha ministri Hyseni, në intervistë telefonike nga Haga.

Ministri Hyseni në 22 Korrik 2010 ishte i pranishëm kur GJND dha mendimin këshillimor në lidhje me pavarësinë e Kosovës.

Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë u shpreh në favor të pavarësisë së Kosovës. Presidenti i GJND-së Hiasashio Ovada deklaroi se pavarësia nuk shkel të drejtën ndërkombëtare.

Shefi i diplomacisë kosovare tha se, “ne e dimë që Kosova dhe Serbia e kanë të ardhmen e tyre në BE dhe NATO, e për këtë arsye marrëdhëniet e mira fqinjësore janë të domosdoshme”. Ai nënvizoi se “këtë fakt, e kemi përcaktuar qartë prej kohësh, tani është në dorën e Serbisë që të tregohet në nivelin e përgjegjësive të duhura”.

Hyseni vuri në dukje se “nga vendimi i GJND-së, nuk ka asgjë që do të mund linte mundësi sado të vogla që të hidheshin dilema rreth shtetësisë së Republikës së Kosovës”.

Ministri pohoi se normalizimi i raporteve Kosovë-Serbi varet ekskluzivisht nga Serbia. “Kemi shprehur vullnetin për raporte të mira fqinjësore me Serbinë, sikurse i kemi ndërtuar me të gjithë fqinjët e tjerë por ky rast është interes i përbashkët”, tha ai.

Hyseni rithekson faktin se me Beogradin nuk do të ketë bisedime për statusin e Kosovës, ndarje apo shkëmbim territoresh, ide rreth të cilave është spekuluar muajt e fundit. “Kosova dhe Serbia janë fqinjë të përhershëm dhe si të tillë, sot apo nesër, pas një kohe apo pas shumë kohësh, do duhet të bisedojnë për çështje të natyrës praktike që i lidhin këto vende të pavarura dhe sovrane”, tha Hyseni.

Ministri i Jashtëm kosovar, Skender Hyseni, u shpreh i sigurt se do të ketë njohje të reja për Kosovën pasi ka një numër vendesh që janë zotuar për këtë ndërsa u bëri thirrje shteteve që nuk e kanë njohur ende, e veçanërisht atyre vendeve që kanë pritur opinionin këshilldhënës të GJND-së, që ta bëjnë këtë sa më parë.

Kosova shpalli pavarësinë në 17 Shkurt 2008 dhe deri tani është njohur nga 69 shtete, theksohej në fund të intervistës së 22 Korrikut 2010.

Ndërsa, deri tani – 14 vjet pas Opinionit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë Kosova është njohur nga 117 shtete anëtare të Organizatës së Kombeve të Bashkuara.

KOSOVA PËRGADITET PËR GJND – RAPORTIM QË KAM BËRË MË 15 TETOR 2008:

PRISHTINË, 15 Tetor 2008/ – Sir Michael Wood nga Mbretëria e Bashkuar do t’i prijë ekipit ligjor të Kosovës para Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, sapo kumtuan institucionet më të larta kosovare, Presidenca, Qeveria dhe Kuvendi.

Deklaratën për shtyp në lidhje me përgatitjet dhe procedimet para Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në një konferencë për media, të sapo mbajtur në Presidencë, ku ishin edhe presidenti Fatmir Sejdiu e kryeparlamentari Jakup Krasniqi, e paraqiti kryeministri Hashim Thaçi, pas konsultimeve të krerëve të institucioneve kosovare.

Më poshtë po e japim të plotë deklaratën:

Deklaratë për shtyp në lidhje me përgatitjet dhe procedimet para Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë

· Kemi kënaqësinë e madhe të shpallim se Qeveria e Kosovës, pas konsultimeve me Presidentin e Kosovës, z. Fatmir Sejdiu, dhe Kryetarin e Parlamentit, z. Jakup Krasniqi, si dhe konsultimeve me partnerët ndërkombëtarë dhe ekspertët ligjorë, ka zgjedhur Sir Michael Wood nga Mbretëria e Bashkuar t’i prijë ekipit ligjor të Kosovës para Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë.

· Z. Wood është një nga juristët më të shquar dhe përgatitur ndërkombëtarë të së sotmes, dhe jemi me fat që ai është i gatshëm të paraqesë rastin tonë para GJND-së. Sir Michael Wood ka shërbyer si këshilltar ligjor në Zyrën e Jashtme dhe të Komonveltit të Mbretërisë së Bashkuar prej vitit 1999 deri më 2006. Në emër të Mbretërisë së Bashkuar, ai mori pjesë në Konferencën ndërkombëtare të Dejtonit dhe në Konferencën e Rambujesë në vitin 1999.

· Z. Wood është paraqitur para Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë shumë herë dhe ka punuar në shumë raste të njohura të drejtës ndërkombëtare, përfshirë Mendimin Këshilldhënës të GJND-së për Pasojat Ligjore të Ndërtimit të Murit në Territorin e Okupuar Palestinez.

· Angazhimi i tij i kohëgjatë në çështjet e së drejtës ndërkombëtare të ndërlidhura më progresin e Kosovës drejt pavarësisë, e bën atë të kualifikuar në mënyrë unike për të përfaqësuar interesat tona kombëtare para gjykatës, dhe kemi besim të madh në gjykimin dhe përvojën e tij.

· U takuam sot me z. Wood për ta diskutuar rastin e Kosovës dhe paraqitjen tonë. Kosova ka një rast të fortë, dhe synojmë të demonstrojmë para gjykatës se nuk ka asgjë në shpalljen e pavarësisë së Kosovës që shkel të drejtën ndërkombëtare.

· 51 shtete nga e tërë bota tashmë kanë njohur se Kosova është shtet i pavarur me qeveri të zgjedhur në mënyrë demokratike dhe kushtetutë moderne që ofron garanci të bollshme për të drejtat e të gjithë qytetarëve të saj, dhe posaçërisht komunitetet e saj pakicë.

· Gjatë javëve dhe muajve të vijim, z. Wood do të punojë ngushtë me Qeverinë e Kosovës për të zhvilluar paraqitjen tonë para gjykatës.

· Në koordinim me ne, ai do të mbledhë një ekip ndërkombëtar ligjor të kalibrit më të lartë. Sipas nevojës, ekipi i tij ligjor do të përdorë ekspertizën vendore në Kosovë për të formuluar rastin më të fortë të mundshëm.

· Koordinimin e kësaj përpjekjeje ia kemi besuar Ministrisë së Punëve të Jashtme të Kosovës, e cila do të merr rolin prijës në emër të Qeverisë së Kosovës. Dëshirojmë që sërish të shprehim besimin tonë të palëkundur në ligjshmërinë e shpalljes së pavarësisë së Kosovës dhe do të vazhdojmë të ndjekim njohjet ndërkombëtare gjatë zhvillimit të procesit para GJND-së. Dëshirojmë të theksojmë se kemi besim të plotë në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë, organin kryesor gjyqësor të Kombeve të Bashkuara.

GAZETA TRADICIONALE E KOSOVËS RILINDJA PËR 17 SHKURTIN HISTORIK 2008

Gazeta tradicionale e Kosovës Rilindja, Kryeredaktor i së cilës isha, për 17 Shkurtin historik 2008 doli numër i jashtëzakonshëm festiv me kryetitullin me shkonja ngjyrë ari: KOSOVA SHPALLI PAVARËSINË BOTA E NJEH SHTETIN MË TË RI.

Po në ballinë, nën imazhet e nënshkrimit të Deklaratës së Pavarësisë së Kosovës, të Flamurit e Stemës së shtetit të ri evropian dhe fishekzjarreve të festimeve në Prishtinë, Rilindja shkruante poashtu me shkronja ngjyrë ari: 17 SHKURTI 2008 DITA MË E MADHE SHQIPTARE PAS 28 NËNTORIT 1912 TË PAVARËSISË SË SHQIPËRISË.

Lart te logoja po në faqen e parë shkruante: RILINDJA JU URON SHPALLJEN DHE NJOHJEN E KOSOVËS SHTET I PAVARUR.

Nga Rafael Floqi/

Historia që është më e rëndësishme të dihet për ata që studiojnë origjinën e shqiptarëve është edhe ajo e origjinës së pellazgëve dhe ngulimeve të tyre të para në Ballkan. Kushdo që synon të ngrihet në nivelin e përparimit aktual në studimet arkeologjike, të depërtojë në atë histori, duhet, pasi të ketë konsultuar në mënyrë kritike të gjithë autoritetet klasike, të vërë në dyshim linguistikën, numizmatikën, historinë e monumenteve, zbulimet e qytetërimeve të botës antike, dhe sidomos mitologjinë e cila është poezia e parë, prandaj edhe historia e parë, feja e parë dhe shkenca primitive e kombeve. Në fund të mitologjive pellagjike dhe veçanërisht atyre të Epirit gjejmë personifikimin e zotave Grekë, Ilirë dhe Romakë, të cilët në vetvete përmbledhin edhe historinë e origjinës orientale dhe egjiptiane, të vendbanimeve pellazge dhe kujtesën e popullsive barbare primitive aborigjene të Ballkanit.

Ato mite janë si baza e qytetërimit greko- latin dhe Ilir dhe tradita më e largët e historisë së tokave të pellazgëve; prandaj ne e konsideruam shumë të rëndësishme të rikuperonim sa më lart, se për ne ndjenja fetare është një atribut thelbësor, një cilësi e natyrshme e natyrës njerëzore.

Mitologu, thotë Creuzer në hyrje të botimit të tretë të Symbolica 1, duhet para së gjithash të zotërojë atë që Speusippus e quan sentiment shkencor (enmovixn dioÎnois), domethënë një mendje të gjerë dhe depërtuese, një shpirt dhe shije shkencore dhe sens të përbashkët: cilësi, thelbësisht e nevojshme për të depërtuar drejtpërdrejt në mit dhe për të kuptuar konceptin e tij me një vështrim të sigurt dhe të shpejtë. Kjo deklaratë e mitologut, zbulon vështirësinë shumë serioze në zbërthimin e shpirtit dhe historisë intime të miteve dhe sqaron arsyen e kontradiktave dhe mosmarrëveshjeve të mëdha në të cilat gjenden mendimet për mitet e ndryshme gjithashtu. Prandaj, duke i vënë vetes detyrën për të hetuar disa nga kultet primitive dhe më solemne të lidhura me Dodonën, vendosëm të vazhdojmë pa asnjë sistem të paracaktuar dhe të koordinojmë të gjitha faktet individuale, në mënyrë që grumbullimi i tyre të zbulonte enigmën e mitit; dhe nga kjo lindin disa ide të përgjithshme që dukej se ishin themeli i historisë së miteve, ide, njohuritë e qarta dhe të sakta të të cilave janë të domosdoshme për këdo që synon të depërtojë me udhëzim të sigurt në labirintet e errëta të mitologjisë disa mendime që japim, janë rezultat i studimeve mbi “ Symbolik und Mythologie der allen Völker” Leipzig 1836.

Sepse pellazgët në kohët para Luftës së Trojës, para se të merrnin ide astronomike dhe fetare nga egjiptianët, e njihnin dhe adhuronin Hestian, siç pretendon Herodoti të ketë mbledhur këtë informacion nga priftërinjtë në Dodona.

Ku shton se pellazgët u komunikuan grekëve njohurinë e asaj hyjnore, e cila në një vend tjetër thotë se adhurohej si perëndeshë e parë edhe nga skithët me emrin Tabites dhe që Parisot, në Jetën e Zaraustras, ruan me arsye të forta që idetë që Herodoti kishte për fenë e persëve, lidhen me atë primitive, pra me atë para reformës së kryer nga Zaraustra.

Shkrimet nga Evropa dhe Azia, heshtin për origjinën e këtyre popujve shumë të lashtë dhe për natyrën e gjuhës së tyre, ndërsa siç thotë Herodoti, tashmë në kohët e tij të pafundme Pellazgët ekzistonin në Athinë, në Pind, në Peloponez, në Ifthyeotide , në Crestone, në Plaka, në Skilea dhe në pika të ndryshme të Greqisë. Habia është e madhe kur mora parasysh arsyen, të cilën nuk kisha mundur ta kuptojmë kurrë, ç’ ka bëri që Homeri në Iliadë t’i quante ata popuj Alot, hyjnorë: dhe Platoni në Cratylus t’u rekomandonte me gjithë zemër shkrimtarëve të tij bashkëkohorë “të gjenin prejardhjen e fjalëve greke në gjuhën e barbarëve, nga e cila grekët kishin marrë shumë fjalë.”

Herodoti pretendon se ka gjetur gjurmë të pellazgëve në Dodonën e Epirit, e famshme për orakullin Dodonian. Ai thotë se, sado që ka jetuar në të njëjtën kohë me pellazgët, por ai nuk është në gjendje të përcaktojë natyrën e gjuhës së tyre dhe i konsideron ata si të huaj, sepse në fakt ata nuk ishin fëmijë të gadishullit grek dhe përfundon ndër të tjera se Helada në lashtësi quhej Pellazgji.

Përmendjet më të hershme të shenjtërores në Dodonë në burimet e disponueshme datohen në shekullin e VIII para Krishtit dhe gjendet në poezitë e Homerit; ato sigurisht dhe drejtpërdrejt lidhin vendin e shenjtë me Zeusin: në Iliadë, në lutja e famshme e Akilit, Zeusi Zoti-ἄναξ (në formë vokative ἄνα) thirrjet e tij me epitetet “Dodonaios”, “Pelasgikos”, dhe “sundimtar i Dodonës, që ka dimër i vështirë” (Hom. Il. 16.233-234); tek Odisea, Dodona u përmend si vendi ku Zeusi I dha orakullit përgjigjet dhe këshillat hyjnore për mtuesit (Hom. Od. 14.327-328).

Ky bashkim i epiteteve “Dodonaios Pelasgikos” aplikuar për Zeusin në Iliadë është marrë gjithmonë si një tregues i qartë i origjinës jogreke të kultit të Dodonës dhe lidhjes së saj me pellazgët, popullsinë paragreke të Greqisë (Straboni, 7.7.10).

Shoqërizimi i Zeusit me Dodonën në fillim të kohës historike u vërtetua nga Hesiodi i cili shkroi se Zeusi e donte veçanërisht Dodonën dhe vendosi që duhet të kishte orakullin e tij të nderuar nga njerëzit.

(“…Δωδώνη… τὴν δὲ Ζεὺς ἐφίλησε καὶ ὃν χρηστήριον εἶναι τίμιον ἀνθρώποις…”, Hes. Katalogu i Grave, 97.5-7). Të

Shkrimtarët e shekullit të pestë para Krishtit jo vetëm që i referoheshin Dodonës si vendi i shenjtë i Zeusit, por edhe u përpoqë ta vendosnin Dodonaean Shenjtërorja e Zeusit në të kaluarën mitike siç ishte formuar në imazhet mitologjike greke gjatë epokës arkaike.

Eskili e lidhi “vendin profetik të Thesprotëve ( fisin ilir )me Zeusin e Dodonës (“…τὴν… ἀμφὶ Δωδώνην, ἵνα μαντεῖα θᾶκός τ᾽ ἐστὶ Θεσπρωτοῦ Διός”, Aesch. Netë Pjekurie. 830-831) me miti për Ion, të bijën e mbretit të parë mitik të Argos, Inachos. Në dramën e Sofokliut Trachiniae, orakulli i Zeusi në Dodonë u përfshi në mitin për profecitë enigmatike që i dhanë Herkulin në lidhje me fatin e tij (Soph. Trach. 169-172).

Herodoti në histori përmendi legjendën, të cilën ia treguan dodonët dhe priftëreshat, për shfaqjen e orakullit në Dodonë: siç është ‘kujtuar’ në shekullin e pestë para Krishtit, si një “faltore e Zeusit nën një lis në Dodonë” (“…ὑπὸ φηγῷ πεφυκυίῃ ἱρὸν Διός…”, Hrdt. 2.56.2) që është themeluar në shumë kohë të largëta, dhe fillimisht ishte një “vend i hamendjes së Zeusit” (Hrdt. 2.55.1-2: “…μαντήιον αὐτόθι Διὸς…”).

Qysh nga e koha e Plutarkut, themeli i shenjtërores Dodonase ishte i lidhur ‘sigurt’ me Deukalionin dhe gruan e tij Pirrën (Plut. Pirros, 1), pra me mitin për përmbytjen dhe rishfaqen e qytetërimit në Greqi vetëm si pas tij (gjithashtu Etym. Mag. 293.2-10).

Keto mbishkrime lexohen në lamelat orakulare të disponueshme nga Dodona3, e datuar nga fundi i shekullit VI p.e.s., që tregojnë Zeusin si perëndinë kryesore të shenjtërores që nga ajo kohë përpara dhe se jep epitetet e tij lokale, nën të cilat ai ishte apeluar nga adhuruesit: Νᾶος/ Ναῖος – të dy format që dëshmohen nga fundi i shekullit të pestë para Krishtit ( kuptimi i këtij epiteti kyç të Zeusit në Dodonë do të konsiderohej më vonë), Δωδωναῖος me trajtën thesaliane Δουδουναῖος6 “i Dodonës”, Χαμοναῖος7 “i dheut ose tokë” (<χαμ- “tokë”, “tokë”, krahaso me Demeter’s epiteti Χαμύνη i vërtetuar në Olympia, Paus. 6.21.1), Πατρώιος8 “atër/e etërve”, Ἄλκιμος9 “trim”, “i fortë” (normalisht, epiteti i Herakliut). Epiteti Μιλίχιος lexuar në një mbishkrim të mesit të shekullit të pestë para Krishtit në një lamelë tregojnë se Zeusi mund të shfaqej në shenjtëroren Dodonase në hipostazën e tij ktonike si M(e)ilichios11.

Mbishkrimet e disponueshme në lamela, të plotësuara me informacionin e dhënë nga autorët e mëvonshëm grekë – Straboni dhe Pausania, përmbajnë dëshmi se Zeusi ndante tek shenjtërorja në Dodonë me një grup perëndeshash.

Diona /Dione dëshmohet si partnerja kryesore e Zeusit në dhënien e orakujve nga shekulli i pestë para Krishtit e në vazhdim. Euripidi e karakterizon Diona duke profetizuar në Dodonë në fund të shekullit të pestë para Krishtit si “që ka të njëjtin emër me Zeusin” / “…ὁμωνύμου Διὸς…Διώνης…” (Eur. Archelaus, Frg.228a.21-22); në traditën e mëvonshme, kjo frazë u përdor për të interpretuar emrin e Dionës sikur të ishte e rrjedhur nga emri i Zeusit (“…Ἀπὸ τοῦ Διὸς, Διώνη…”, Etym. Mag. 280.41-42); megjithatë është e mundur që Euripidi e dinte që Diona mund t’i drejtohej me epitetin Νάϊα,një formë femërore e epitetit bazë të Zeusit Dodonaean Νᾶος /Ναῖος12. Diona mund të pyetej pa Zeusin13 si perëndeshë në të drejtën e saj. Përfundimisht, ajo filloi të kishte “një tempull të përbashkët me Zeusin” (Straboni 7.7.12)14.

Perëndesha Themis është e pranishme në Dodonë sipas dokumenteve: ajo mund të pyetej së bashku me Zeusin dhe Diona dhe në çift vetëm me Zeusin, pa Dionën15.

Nënë-Tokë / Μάτηρ γαῖα “duke dhënë fryte” ishte lavdëruar në këngët fetare dodonase si homologe i Zeusit të Madh-Μεγάλος: “…Γᾶ καρποὺς ἀνίει, διὸ κλῄζετε Ματέρα γαῖαν” (Pauzë. 10.12.10). Një frazë e ngjashme është pyetja e shekullit të katërt para Krishtit drejtuar Zeusit: “…ἐπερωτᾶι τὸν θεὸν περὶ τῶν καρπῶν ὧν ἡ γῆ φύει…” / dikush “po pyet zotin për frutat, që i prodhon toka…”16. Formulimi i pyetjes duket se ka qenë një përpjekje për të riprodhuar vargun e cituar nga Pausania, gjë që sugjeron se këngët e veçanta tashmë kishte një antikitet të caktuar reflektonin kohën pellazge nga fundi i shekullit të pestë para Krishtit.

Kjo, nga ana tjetër, nënkupton se perëndeshë-Tokës nënë-ishte adhurohej në shenjtëroren dodonase (që çiftëzohet me Zeusin) para shekullit të pestë para Krishtit. Perëndeshë Μήτηρ që mund të ketë qenë Nënë-Tokë ose Demetra dhe u përmend në një pyetje të fillimit të shekullit të katërt para Krishtit së bashku me perëndinë Νᾶος [Zeus]17.

Demetra dhe Afërdita ishin gjithashtu ndër perëndeshat që adhuroheshin në shenjtërore në gjysmën e dytë të të parës mijëvjeçarit para erës sonë, duke qenë se ka pyetje që i drejtohen si të parës dhe të dytës 18

Lidhja me Zeusin nuk tregohet në burime. Tradita mitologjike e regjistruar nga mitografi athinas Pherecydes në gjysmën e parë të shekullit të pestë para Krishtit, por ndoshta duke u kthyer në kohën arkaike, lidhur me Dodonat si një grup nimfash, pesë ose shtatë në numër, të referuara si Nimfat e Shiut – Hiades / Ὑάδες dhe Dodonaean Nimfat – Δωδωνίδες / Δωδωνιάδες νύμφαι19; në traditën latine, ato u caktuan si Naiada-nimfat e burimeve dhe përrenjve (Hyginus, Fabulae, 182.2.1-2: “…nymphae Dodonides uocantur (alii Naides uocant)…”). Besohej se Hyades ishin si shoqëruese të Dionisit (“…τὰς Ὑάδας Δωδωνίδας νύμφας φησὶν εἶναι καὶ Διονύσου τροφούς…”20).

Vlen të përmendet se sipas disave versioneve të mitit, Diona ishte një nga dodonetat e Hyades-Naiads 21, e cila mund ta tregojë edhe prania e saj në Shenjtëroren dodonase tashmë, në periudhën arkaike, por si një perëndeshë e vogël e ujit ose si nimfë 22. Për më tepër, tradita i dha njërit prej Hyadëve emrin Θυώνη, i cili njihet edhe si një emër alternativ i nënës së Dionisit Semele dhe kishte implikime orgjiastike / maenadike23: me Nimfat mitike të shiut të Dodonës, me siguri, janë imagjinuar si maenada24. Adhurimi i një nimfe ose nimfash në shoqëri me Dodonën mund të jenë vërtetuar në mbishkrimet në lamelat nga shenjtërore: njëra prej tyre, e datuar deri në fund e shekullit të pestë para Krishtit, përmban një pyetje për flijimit për një Nimfe25, ndërsa fjalët “[Νύ]μφια” dhe “[ὕ]δατο[ς]” mund të lexohen në një tjetër pyetje që daton qysh në mesin e shekullit të katërt para Krishtit26.

Historiani Efori i shekullit të katërt para Krishtit jep informacione të habitshme që nënkuptojnë afërsinë e Zeusit Dodonas me perëndinë e lumit Acheloos (Vjosa): sipas historianit, Zeusi në dhënien e përgjigjeve orkulare i bën thirrje fuqisë të gjithë ujit të lumit Acheloos (“…τὸ σύνολον ὕδωρ Ἀχελῶον ὑπὸ τοῦ χρησμοῦ καλεῖσθαι…”) dhe zakonisht i shton secilës përgjigje të tij një urdhër për t’i bërë sakrificë perëndisë Acheloos, i cili quhet me emrat e veçantë (“…τοὺς ἐκ Δωδώνης χρησμούς· σχεδὸν γὰρ ἐφ’ ἅπασιν αὐτοῖς προσάγειν ὁ θεὸς εἴωθεν Ἀχελώῳ θύειν, ἰδιοῦνται τὰς τοῦ θεοῦ προσηγορίας·”)27; megjithatë, përgjigjet e lexuara në lamela hyjnoren e supozuar nuk përmbajnë formulat përmendur nga Efori. Zoti Acheloos si një personifikimi i lumit më të madh të që buron nga Greqisë Veriore dhe që ishte në thelb një zot i fuqishëm, Ktonic, si një dem i fertilitetit me disa tipare dionisiake, një formë e partnerit hyjnor-ngjizës të perëndeshës së tokës; që në Epir ishte i nderuar si “mbreti i ujërave” i atij vendi (Ovid. Metamorfoza. 9.17-18).

Në kohën historike, ai ishte veçanërisht i adhuruar në Etoli, Thesproti dhe Tesali, por edhe në territoret e tjera, në kulte të ndryshme dhe tradita mitike qw lidheshin me nimfat, veçanërisht me nimfat të burimeve28.

Tradita mitologjike arkaike-klasike e hershme e shoqërimit të Nimfave të Hyades me Dodonën duket se nënkupton praninë në shenjtëroren e hershme dodonase të perëndisë të Dionisit në hipostazën e tij si Ὕης “Rainy” (“…Ὕης δὲ ὁ Διόνυσος…”29 / “…Hyes është Dionisi…”; “ Ὕης. ἐπίθετον Διονύσου… ἐπειδή… ἐπιτελοῦμεν τὰς θυσίας ἀυτῷ καθ’ ὃν ὁ θεὸς ὕει χρόνον”30 /

“Hyes, është një epitet i Dionisit… sepse… ne i bëjmë sakrifica atij në atë kohë kur zoti bie shi”). Në traditën e mëvonshme, Dionisi Hyes ishte kujtohet si zot me brirë demi – taurokeros dhe si bartës i lagështisë plehëruese 31. Meriton vëmendje që në në fund të shekullit të pestë para Krishtit, dikujt iu bë një pyetje:

“Kujt nga perënditë duhet t’i bëhet sakrifica për të pasur shi në sezonin e duhur?” / “…τίνι κα θε[ῶν θύων…h]ωραῖοι hυετο[ὶ…”32; kjo sugjeron se ka pasur një konfuzion edhe midis vendasve në lidhje me perëndinë / hyjninë që konsiderohet përgjegjëse për aktivitetin e shiut në zonën e Dodonës në fund të shekullit të pestë p.e.s.: as Dionisi Hyes as Zeusi, perëndi klasike të stuhisë, dukej të dobishme për kërkuesi në këtë çështje, dhe ai/ajo u detyrua për të pyetur se kush nga perënditë në veçanti rregullonte shiun.

Termi φολοριαστικόν si formë e gabuar e φ(ι)λορ(γ)ιαστικόν lexohet në një lamellë që daton në gjysmën e parë e shekullit të pestë p.e.s.33 mund të tregojë se orgia dioniziane në një farë forme u zhvillua në shenjtërore në periudhën arkaike të vonë

Koha e hershme klasike. Duhet theksuar gjithashtu se një sakrificë te Dionisi, në grup me perëndi të tjera, u urdhërua në shekulli i katërt para Krishtit, në një përgjigje të supozuar hyjnore të lexuar në lamelën 34, na siguron prova shtesë për Lidhjet e Dionisit me shenjtëroren dodonase35.

Pyetjet drejtuar Apollonit36 dhe Herakliut37 nënkuptojnë se edhe ato perëndi adhuroheshin në shenjtëroren Dodonase në kohën klasike; kjo është mjaft e kuptueshme – se të dy ishin bijtë mitologjikë të Zeusit, ndërsa Apolloni ishte edhe zot i profecive.

Shumë kanë shkruar për pellazgët, dhe shumë edhe për mitet e hyjnive të përmendura (edhe pse asnjë në veçanti për këto), por ata nuk lejuan që drita historike që vjen nga hetimi i këtyre gjërave të kumbonte për të sqaruar temat reciproke. Deri më tani, ne nuk dimë aq sa duhet për pellazgët për të mos njohur mirë disa nga mitet e tyre dhe nuk dimë aq sa duhet për këto mite për të mos njohur mirë pellazgët.

Si perfundim të gjitha perënditë e adhuruara në Dodonën pelazgjike përbëjnë 80 për qind të Olimpit grek.

Besim Ndregjoni/

Sot mbushen 47 vite që u pushkatuan Poetet Vilson Blloshmi dhe Genc Leka. Dy yje lirie. Vilson Blloshmi dhe Genc Leka lindën në muaj Mars dhe diktatura jua mor jeten ne muajn Korrik. Ata bënin pjesë në radhët e familjeve kundërshtare të regjimit komunist. Për këtë arsye u përfshinë në një proces agjenturialo-operativ të Sigurimit dhe më pas hetimor-gjyqësor të hetuesisë e gjykatës. U pushkatuan se deshën poezin, deshën paqen, deshën lirine! Vilsoni 29 vjeç, Genci 36 vjeç. Perse i pushkatuat or barbare aziatik me emer shqiptar!?

Saharaja s’di të ëndërrojë.

Ajo bluan gurë me mend’ e saj…

Saharaja s’ka këngë të këndojë,

Saharaja s’ka as lot të qajë.

Saharaja nuk ka miq e shokë,

Saharaja nuk ka bijë, as bir.

Saharaja është një copë tokë,

Thonë se dhe me natën s’shkon mirë

Shkëputur nga poezia e Vilson Blloshmit, me titull “Saharaja”, e konsideruar si vepër penale e “agjitacion e propagandës për dobësimin dhe minimin e pushtetit popullor”. Ata qe i ban ekspertizen e poezise sot krenohen ne emisionet televizive si shkrimtare, si politikane, i gradon Keshilli Bashkiak i hajduteve te Tiranes ne drejtime te komisioneve, ca moderatore te paskrupullta qe drejtojne emisione televizive i nxjerrin fytyrat e xhelateve te djeshem perpara shoqerise sikur keta jane engjuj, realisht ata jane xhelate qe ju moren jeten Poeteve te lirise. Po turpi këtu tek ne nuk njeh kufi!

Ka 34 vite që Vilsoni dhe Genci na lëshojnë piskamën “Kur do ti denoni krimet e xhelatëve komunistë” por kjo piskame njerëzore përballet me heshtjen e Presidentit, të Parlamentit, të Qeverise, të Opozitës!

Na fal Vilson, Genc vendin tuaj e tonin, Shqipërinë e ka perfshire Saharaja! Ne te mbijetuarit e diktatures ju bejme Homazhet me lule çdo korrik pranë dy kokave të mëdha prej bronzi që ndodhen krah për krah në një pellg me ujë të kristaltë në një platformë betoni në qytetin qendror shqiptar të Librazhdit.

Lulet përkujtojnë Genc Lekën dhe Vilson Blloshmin, të cilët u ekzekutuan nga regjimi i diktatorit komunist Enver Hoxha më shumë se katër dekada më parë për shkak të poezive që ata shkruanin, megjithëse ato nuk ishin botuar kur ata u nxorën në gjyq. Ne synojmë që vepra e tyre të jetojë përgjithmonë, për hir të fjalës së lirë dhe shpirtit të tyre poetik”

Ju dhe pse u pushkatuat Rroni në zemren e popullit, ata që ju ekzekutuan dhe pse janë gjallë fizikisht janë të vdekur!

DR. ALBERT KURTI/

Iliria shquhet për një trashëgimi të pasur krishtere, e cila evidentohet nga ndërtimi i kishave të para në Europë dhe trashëgimia e emrave të vendbanimeve, maleve, kodrave, etj. Pothuajse në Iliri gjejmë lehtësisht emrat që lidhen me përhapësit e besimit të krishterë në Iliri dhe kishat më të vjetra në Europë. Duke qenë se Iliria e Antikitetit kishte shtrirje shumë herë më të madhe se Shqipëria sot, në këtë artikull të shkurtër do ndalemi te vlerat e trashëgimisë kulturore të krishterë në zonën e Pajovës.

Pajova është njësi administrative që shtrihet në lindje të bashkisë Peqin, në Shqipërinë e Mesme. Edhe pse ka një sipërfaqe të vogël, afërsisht 69 km2, kultura e hershme e krishtere përfaqësohet nga kishat paleokristiane dhe emrat e vendbanimeve e të kodrave.

Gjatë antikitetit aty ku shtrihet Pajova dhe fshatrat e saj, ushtronin aktivitetet e tyre jetësore fisi i fuqishëm ilir i Parthinëve. Ata ngritën qytetin e Saragut, në shekullin e XV Para Lindjes së Krishtit, që u bë i njohur gjatë kohës së Perandorisë Romake, për shkak të betejës së Çezarit kundër Pompeut.

Shumë shekuj më vonë në lindje të Sarakut, përkatësisht në shekullin e parë Pas Lindjes së Krishtit u ngrit një tjetër vendbanim që do quhej Kodër Qytet apo Kodër Kishë, në fshatin Leqit: ky vendbanim shquhet për kishat e vjetra.

Ndërmjet Saragut e kodër Shkujkë (në lindje të Kodër Kishë) mendohet te jenë 5 ndërtesa kishtare të hershme nga të cilat 2 prej tyre janë zbuluar: Kisha e Shën Mërisë dhe Kisha e Shën Ndreut. Zbulimet e fundit arkeologjike tregojnë që njëra nga kishat daton në periudhën e nisjes së Krishtërimit në vendin tonë (në Iliri).

Foto: Kisha e Shën Marisë dhe Kisha e Shën Ndreut

Kishat e Pajovës kanë vlera të jashtëzakonshme për trashëgiminë kulturore shqiptare dhe krishtere. Pikërsisht në Kishën e Shën Ndreut është gjetur kryqi, ku skocezët e kanë vendosur në flamurin e tyre kombëtar.

Jo vetëm kishat, por edhe emrat e vendbanime dhe kodrave (përmendëm më lart) janë pjesë e trashëgimisë së krishtere. Pali, apostopulli i parë që shkeli në Iliri ka kaluar edhe në Pajovë, Përparim, etj. Kjo identifikohet edhe me origjinën e emrave të disa fshatrave që kanë lidhje me emrin e këtij apostopulli, si: Pajova (Paljova), Paulesh (Paul ose Pal), Palaj në njësinë administrative Përparim, pjesë e bashkisë Peqin.