Muzeu Historik Kombëtar/

Mesha e parë në gjuhën shqipe u mbajt më 22 mars 1908, prej atë Theofan Nolit në sallën e “Kalorësve të Nderit”, në Boston të SH.B.A. Liturgjia Hyjnore e përkthyer nga Fan Noli, tingëllonte shumë bukur në gjuhën shqipe dhe kuptohej nga besimtarët e pranishëm. Po atë ditë shqiptarët u mblodhën në sallën “Feniks” dhe themeluan Kishën Ortodokse Shqiptare të Shën Gjergjit. Kryekisha e Shën Gjergjit në Boston është themeluar më 22 mars të vitit 1908 dhe është kisha e parë ortodokse shqiptare në Amerikë. Grupi nismëtar për themelimin e kryekishës së Shën Gjergjit përbëhej nga patriotë shqiptarë me ideale të larta ardhedashurie. Disa prej tyre qenë: Nikolas Kristofer, arkëtar, Xhorxh Toli, sekretar, Filip Vasili, ndihmëssekretar, Misto Millona, Harri Kaçka, Xhon Kozma, Kosta Racka etj. Klerikët që kanë meshuar në gjuhën shqipe në këtë kishë kanë qenë: Atë Theofan Noli, Atë Naum Çere, Atë Damian Angjeli, Atë Stath Melani, Atë Nikolas Kristofor, Atë Dhosi Katundi, Atë Thimi Theodhosi, Atë Vangjel Çamçe, Atë Vani Çani, Atë Krist Elli, Atë Artur Liolin, etj.

(Me rastin e 580-vjetorit)

Nail  Draga

Në sajë të rëndësisë historike data e 2 marsit të vitit 1444, kur në Lezhë nën udhëheqjen e Gjergj Kastriotit-Skënderbeu u mbajt Kuvendi i Lezhës  qe paraqet bashkimin e parë politik të shqiptarëve kundër  Perandorisë Osmane, duhet të jetë festë kombëtare, ndërsa heshtja deri me tash nga  Kuvendi i Shqipërisë si në monizëm dhe tash në pluralizëm nuk mund të arsyetohet, sepse,  Besëlidhja e Lezhës ishte kuvendi ku u hodhën themelet e bashkimit kombëtar dhe të traditës shtetërore të shqiptarëve.

Më 2 mars te vitit 1444 në Kishën katedrale të Shën Kollit, në Lezhë, aty ku sot gjendet edhe memoriali i Gjergj Kastriotit- Skënderbeut, u mbajt Besëlidhja apo Kuvendi i Lezhës, një nga ngjarjet më të rëndësishme të historisë së popullit shqiptar, gjatë periudhës së mesjetës e të tërë historisë kombëtare, ku u hodhën themelet e bashkimit kombëtar të popullit shqiptar. Ajo  përbën një nga momentet më të ndritura të rezistencës antiosmane, në mesin e shekullit të XV, pasi ishte bashkimi i parë politik e ushtarak mbarëshqiptar i njohur në historinë e Shqipërisë. 

Kuvendi i bashkimit-2 marsi 1444

Në historinë e mesjetës shqiptare, vend nderi zënë 2 marsi i vitit 1444, sepse kemi të bëjmë me ngjarje të jashtëzakonshme ne historinë e popullit shqiptar. Kemi të bëjmë me Kuvendin e Lezhës, kur Gjergj Kastrioti-Skënderbeu, pas kthimit nga Perandoria Osmane, përkatësisht Turqia, ia arriti qellimit për të mbledhur në një kuvend të gjitha principatat shqiptare, me qellimin e vetëm  për të luftuar kundër osmanlinjëve. 

Aleanca e fisnikëve shqiptarë

Në Kuvendin e Lezhës u krijua  një aleancë politike dhe ushtarake e fisnikëve shqiptarë kundër pushtuesve osmanë.

Kuvendi u thirr me nismën e Gjergj Kastriotit-Skënderbeu. Në Kuvendin e Lezhës morën pjesë princa të shquar shqiptarë. Midis tyre ishin Gjergj Arianiti, Andrea Topia, Nikollë Pal Dukagjini, Teodor Muzaka i Riu dhe pjesëtarë të tjerë të kësaj familjeje, Lekë Zaharia, Lekë Dushmani, Gjergj Stres Balsha, Pjetër Spani si dhe përfaqësues të malësive shqiptare. Në Kuvend mori pjesë edhe sundimtari i Malit të Zi Stefan Cernojeviqi. 

Kuvendi vendosi komandant të përgjithshëm të Lidhjes Gjergj Kastriotin Skënderbeun, duke njohur autoritetin e tij politik dhe ushtarak.

Lezha nuk ishte rastësi

Në sajë të dhënave historike mbajtja e kuvendit të Besëlidhjes në qytetin e Lezhes nuk ishte rastësi, duke marrë parasysh se ky qytet në atë kohë ishte nën pushtimin e Venedikut. ku mënjanoheshin mosmarrëveshjet e pakënaqësitë që mund të lindnin ndërmjet sundimtarëve shqiptarë për vendin ku duhej të mbahej Kuvendi.

Por, nuk ka dilemë se ky tubim  u mbajt në Lezhë me qellim për të arritur pajtimin apo kompromisin ne mes principatave shqiptare. Ishte ky një veprim diplomatik i Gjergj Kastriotit-Skënderbeut, për të përbashkuar princat shqiptar, me të vetmin mision se të bashkuar mund të luftohet armiku.Dhe  këti misioni  ia arriti qellimit sepse për 25-vjet drejtoi luftën kundër pushtimit osman, ku shteti i Arbërisë ishte e lirë. 

Kuvendi i Lezhës  mori disa vendime, ku ndër kryesoret   ishin, krijimi i një Besëlidhje Arbërore në krye me Skënderbeun, formimi i një ushtrie të përbashkët të komanduar nga Skënderbeu si kapiten i përgjithshëm dhe krijimi i një arke të përbashkët për të përballuar shpenzimet e luftës. Ushtria e Besëlidhjes u krijua e përbërë nga repartet e bujarëve shqiptarë dhe garda personale e Skënderbeut. 

Po ashtu e arritur e veçantë e Kuvendit të Lezhës është e dhëna se kjo  ishte një aleancë politike ushtarake, e cila bazohej në vendime demokratike nga kuvendi duke respektuar sundimin e fisnikëve në tokat e tyre. 

Besëlidhja e Lezhës në historinë shqiptare shënon një hap përpara bashkimit politik të tokave shqiptare në një shtet të përqendruar, me të cilin arrin pikën kulmore tradita shtetërore në mesjetën shqiptare. Besëlidhja e Lezhës ishte kuvendi ku u hodhën themelet e bashkimit kombëtar dhe të traditës shtetërore të shqiptarëve.

Propozimi pa përgjigje

Në sajë të informacionit që disponojmë ne lidhje me Kuvendin e Besëlidhjes së Lezhës, deri me tash në Kuvendin e Shqipërisë është depozituar  vetëm një kërkesë. Kështu në vitin e kaluar, deputeti  socialist Eduard Nderca  nga Lezha, ka kërkuar  shpalljen e 2 marsit, dita e “Kuvendit të Besëlidhjes së Lezhës’, si festë kombëtare. Deputeti i Lezhës ka depozituar në Kuvend një projektligj me nr.413, me  06.02.2023 që kërkon që 2 marsi të futet në kalendar si festë zyrtare.

Sipas Ndrecës, kjo ditë duhet të shpallet si festë zyrtare pasi është ngjarja më e rëndësishme historike e vendit tonë dhe se brezat e ardhshëm duhet ta kujtojnë këtë ditë dhe të jenë krenarë për trashëgiminë historike shqiptare. Në kërkesë ne mes tjerash cekët se “Projektligji ‘për shpalljen e 2 Marsit (1444), Kuvendi i Besëlidhjes se Lezhës si festë zyrtare e Republikës së Shqipërisë’ është në shërbim të vlerësimit sa me dinjitoz të figurës së Heroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastriotit-Skënderbeut, dhe përkujtimit e respektimit të ngjarjes më të rëndësishme ne historinë e popullit shqiptar, duke bërë të mundur që të gjithë shqiptarët e sotëm dhe sidomos brezat që do të vijnë, të jenë krenarë për trashëgiminë tonë historike kaq të lavdishme”, thuhet në projektligj.

Por, ndonëse ka kaluar një vit nga paraqitja e kësaj kërkese, nuk disponojmë informacion se në lidhje me këtë çështje  është diskutuar në Kuvendin e Shqipërisë. Pse, nuk janë treguar aktiv në lidhje me këtë çështje mbetet të supozojmë por një veprim i tillë nuk mund të arsyetohet më asgjë, qe tregon dobësi personale, morale e partiake të deputetëve e partive politike të përfaqësuara në kuvend. 

Përfundim

Data e 2 marsit të vitit 1444 nuk është një datë e thjeshtë, por është më shumë se kemi të bëjmë me Besëlidhjen e Lezhës e cila përbën një prej ngjarjeve më të rëndësishme të historisë së mesjetës te popullit shqiptar.

Andaj, ndaj kësaj ngjarje me peshë mbarëkombëtare askush nuk mund të qendrojë indiferent, sepse ajo ne vete mban mesazhin e bashkimit të popullit shqiptar si në të shkuarën, tashmën dhe të ardhmën. Pikërisht, duke marrë parasysh një mesazh të tillë, shpallja e kësaj date për festë zyrtare kombëtare mbetet obligim moral e kombëtar për të gjithë shqiptarët.

 (Mars  2024)

Prof.as.dr. Hasan Bello/

Në pranverë të vitit 1932 në Ministrinë e Jashtme mbërriti një shkresë nga redaksia e revistës franceze “Revue des Balkans”, e cila po përgatiste një bibliografi për shtetet ballkanike. Redaksia e kësaj reviste kërkonte nga institucionet e shtetit shqiptar një informacion të saktë mbi numrin e objekteve të kultit islam që ndodheshin në territorin e Mbretërisë Shqiptare. Për këtë arsye, Ministria e Drejtësisë, Drejtoria e Shtypit dhe disa institucione të tjera kërkuan informacion nga Komuniteti Mysliman.

Ky i fundit kishte kohë që kishte nisur një proces verifikimi në të gjitha myftinitë, të cilat zakonisht mbulonin territorin e një prefekture. Në fakt invetarizimi i objekteve të kultit (xhami, teqe dhe mesxhide) bëhej për disa arsye: e para, për të regjistruar dhe paisur çdo objekt me dokumentacionin e nevojshëm kadastral në përputhje me legjislacionin e shtetit shqiptar; e dyta, për të kuptuar nevojat e këtyre objekteve dhe popullsisë lokale me personel dhe mbështetje logjistike. Kjo për shkak se një pjesë e tyre ishin ndërtesa shekullore dhe kishin nevojë për restaurim.

Procesi i invetarizimit të xhamive, teqeve dhe mesxhideve u krye brenda një kohë të shkurtër. Ai u realizua nëpërmjet myftinive, që raportuan numrin e tyre për çdo fshat dhe qytet të Shqipërisë. Sipas një relacioni që Kryesia e Komunitetit Mysliman i dërgoi Ministrisë së Drejtësisë, e cila kishte nën varësi të gjitha komunitetet fetare, në territorin e shtetit shqiptar kishte 984 xhami, 185 teqe dhe 58 mesxhide.

Ky ishte një numër relativisht i lartë në raport me numrin e popullsisë. Megjithatë nuk duhet harruar se shoqëria e atyre viteve ishte shumë më religjoze dhe se nga ana tjetër jo të gjitha objektet kishin të njëjtën madhësi, rëndësi historike dhe arkitektonike.

(Në dokumentin e mëposhtëm paraqitet një listë e cila më pas është plotësuar edhe me të dhënat e disa qyteteve të tjera. Gjithësesi ajo është e përafërt me numrin e përgjithshëm të xhamive, teqeve dhe mesxhideve që ekzistonin në vitin 1932)

Shoqata Malësia e Madhe në Nju Jork organizon një mbrëmje festive për Kryengritjen e Malësisë së Madhe më 13 Prill 2024.

Saturday, April 13th

Eastwood Manor

Doors Open 7pm

---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 18 Mars 2024

“Caras y Caretas” ka botuar, me 7 qershor 1913, në faqen n°70, një shkrim mbi demonstratën patriotike asokohe të shqiptarëve me banim në Buenos Aires, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar : 

Demonstrata patriotike shqiptare

Shqiptarët me banim në Buenos Aires kanë formuar një shoqëri patriotike “Shoqëri Veteqeverimi – Shqipërise”, akti i parë i së cilës ishte betimi për besnikëri ndaj flamurit të Shqipërisë, një vend që, në konfliktin ballkanik, ka arritur, falë mbrojtjes së Austrisë, avantazh më të mirë se shtetet e tjera, ndoshta më të dënuara se ai nga fatkeqësitë e luftës. Qëndrimi i shqiptarëve të mbledhur për qëllimin atdhetar, u vëzhgua me simpati, gjë që u dha këtyre patriotëve duartrokitjet e publikut dhe të shtypit kombëtar.