Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

JAM BIJË E KORÇËS

by

RAIMONDA MOISIU: KORÇA PËR MUA ËSHTË AROMA E BLIRIT, SERENATES, INTELIGJENCES E QYTETARISË  –  UNË PËR KORÇËN JAM BIJË E SAJ!/

– Me sa di unë, vendlindja juaj është Korça, një qytet që më ka lënë mbresa të pashlyera, kur kam qenë në verë të vitit 1979, ku edhe sot kujtoj rrugët e pastra, aromën e blirit dhe bisedat mes njerëzve si pëshpëritje serenatash  që shpalosnin kulturë, ndaj doja të dërgoja në vitet e fëmijërisë tënde, atëherë kur vatra familjare të pikturohet në shpirt  me penelin e kujtesës për t’u marrë me vete gjithë jetën… a mund të na thoni  diçka që ju kujtoni në çaste vetmie, apo prej ngaçmimeve të ndryshme të jetës?

– Kësaj pyetje që në krye po i përgjigjem me termin shpirtëror “lokalist”: Jam 24 karat korçare! Korça për mua është aroma e  blirit, serenatës, kulturës, inteligjencës e qytetarisë korçare. Ndërsa unë për Korçën – jam bijë e saj. Përmes qytetit tim dikur  kalonte një lumë që e ndante atë në dy lagje –të krishterë e myslimanë.  Unë jam lindur e rritur në pjesën perëndimore të qytetit, pikërisht në  lagjen e aristokracisë myslimane,  lagje e hershme e ngritur  në shekullin e 15-të me ndërtimin e Xhamisë nga Iljas Bej Mirahori, kleriku historik e i shquar korçar nga ku hodhi themelet e Korçës, të  qytetit modern për kohën.

Rrjedh nga një familje e thjeshtë qytetare dhe intelektuale, me tradita patriotike dhe atdhetare. Babi im një idealist e patriot, bir i një fanolisti dhe partizan i plagosur në kokë nga lufta, ku humbi pjesërisht dritën e syve, punoi nëpunës i thjeshtë në ndërmarrje shtetërore, ndërsa nëna ime ishte nga mësonjëset e para të dala në dekadën e parë të çlirimit të atdheut me arsim 7 vjeçar, më pas mbaroi shkollën e mesme pedagogjike në Korçë dhe dyvjeçar në Shkodër, punoi mësonjëse në fshatrat e Kolonjës rrëzë malit të Gramozit, dhe  edukatore kopshti në qytet.

Unë jam rritur dhe edukuar e rrethuar nga  erudicioni i kockës  qytetare e intelektuale, jo vetëm i familjes sime, por edhe familjeve të dëgjuara korçare, si ajo e Merdanëve, Mytevelinjve, Tabakëve, Tuxharëve, historianit Nedim Thëllimi,  dhe fermerëve të thjeshtë, fisnikë, shumë punëtorë e duarartë, që në termin popullor i quanim “bostanxhinj”. E rrethuar nga erudicioni i dijes e kulturës i mësuesit Shefqet Selimaj, një burrë i mençur dhe i ditur,  mësuesit tjetër për arsimin fillestar Haxhi Çili dhe mësueset, Zhani Zheku, Vasilika Grameno e Nimete Shtylla. Mësuesi e gjuhës dhe letërsisë në arsimin e hershëm, që ka pasur ndikim të jashtëzakonshëm te unë – ishte Sotir Naçi, biri i mësuesit të shquar të Mësonjtores së Parë shqipe, Nuçi Naçi.  Vëllai i vetëm i nënës sime, inxhinier pyjesh, por edhe  pasionant mbresëlënës i letërsisë, do të ndikonte  tek unë, mbesa e tij, me detyrimin ndaj leximit të krejt bibliotekës së tij të  pasur me libra të autorëve më të shquar botërorë që nga; Fan Noli e Konica,  Tolstoi, Dostojevski, Aleksandër Dumas, Gorki, Petro Marko, Dritero Agolli, Ismail Kadare, Fatmir Gjata, Haki Stërmilli  etj. Nuk e ekzagjeroj po t’iu them se në moshën 12 – 13 vjeçe  kam lexuar librat e ndaluar për kohën: “Zonjusha me orkide” e “Belami” të Dumas,  “Qyteti i Fundit”, dhe “Hasta La Vista” të Petro Markos, “Sikur të isha djalë” i Haki Stërmillit, “Marsejeza” e Justin Godart dhe “Nëna” e Gorkit. Kështu që unë u rrita dhe u edukova, duke vështruar erudicionin e mençurisë dhe urtësisë  intelektuale e krijuese të atyre sa përmenda më lart. Të gjitha këto së bashku me kujdesin dhe rigorozitetin e nënës sime, si mësuese, ndikuan në formimin tim të dijeve dhe letrare. Ajo më mori kohë për të kuptuar se çfarë duhet e si duhet të sfidosh që të bëhesh një shkrimtar, poet apo artist.

Kam pasur  një fëmijëri normale të lumtur e të gëzuar. Ajo ç’ka e bënte më të hareshme fëmijërinë time ishte vëmendja e gjithë pjesëtarëve të familjes ndaj meje, jo vetëm si vajza e vetme me dy vëllezër, por mësoja shumë dhe ata krenoheshin dhe gëzoheshin me arritjet e rezultatet e mija në mësime. Me mbarimin e arsimit tetëvjeçar me rezultate të shkëlqyera fitova të drejtën e studimit për gjuhë të huaja, dega anglisht. Në të mesmen do dëshiroja të përmend mësuesen e letërsisë Liri Dhrimo, ajo për mua ngelet modeli shembullor dhe profesional i dijeve, njohëse e shquar e gjuhës e letërsisë shqipe e botërore.  Statura e saj qytetare, intelektuale e dijeve dhe e mësonjëses  ka pasur një ndikim të jashtëzakonshëm tek unë. Në të lartën dua të përmend studimin në gjuhë të huaj të letërsisë botërore. Mbas mbarimit të studimeve mendova se hapi tjetër ishte puna, të ushtroja profesionin e mësueses të gjuhës angleze në Korçë e rrethinat e saj, deri ditën që kam emigruar në SHBA.

– Si mendoni ju, një krijuese në Shqipëri, a mund të jetë vetvetja në krijimtarinë e saj, po në diasporë, apo ka pengesa të dukshme dhe të padukshme që e stepin atë? Ju ku e vendosni veten, në krijuese që shpalosh pa hezitim ato që ndjen dhe mendon? Cilat janë disa nga problemet aktuale në Shqipëri e në Diasporë?

– Ka ndryshime dhe pengesa duke filluar që nga mentaliteti dhe atavizmi maskilist ndaj krijimtarisë femërore, sigurisht. Nuk më pëlqen ta ndaj në krijuese në Shqipëri e Diasporë. Zëri krijues, qytetar e intelektual femëror është i pranishëm në tërë botën shqiptare në të dyja kahjet e Atlantikut. Megjithatë, ju këmbëngulni për diçka esenciale dhe mbase esencialja mund të jetë kjo: duke e  filluar nga vetja ime, unë me mund e sakrifica kam fituar pavarësinë dhe forcën gjatë jetës, jam shumë e lirë, dhe liria ime është modeli i sinqeritetit – pra- Vetvetja. Këtë e reflektoj edhe në krijimtarinë time, ku liria ime është e pafrikshme, e çiltër e pa komplekse. Që do të thotë se frymëzimi, muza, idetë, ëndrrat janë diktuar në një pjesë të jetës dhe lirisë për të jetuar e shprehur.

Ka ëndrra prej tyre që kanë kuptim, por ka edhe të pakuptimta, sigurisht të gjithë kemi të tilla, por ato kanë rëndësinë e tyre të veçantë në jetën tonë, pra në rastin tim ato marrin kuptim nëpërmjet letërsisë. Sepse unë nuk mund ta shpjegoj, pse unë shkruaj disa gjëra që unë kurrë nuk e kam menduar edhe kur kam qenë vetvetja. Ka drama sociale, tragjedi të dhimbshme përtej dhimbjes, që mua më dhëmbin në shpirt, lënë gjurmë të thella në shpirtin tim, ka dashuri të mëdha e të bukura në lirinë dhe jetën time dhe të gjithsecilit dhe unë i kam përjetuar me forcën e shpirtit dhe reflektuar në krijimtarinë time.

Në udhëtimin tim krijues poetik e në prozë  gjen vajzën, femrën qytetare emancipuese, kurajoze, ekspozoj brishtësinë femërore, e cila jep e merr dashuri, gjen tonin qytetar e intelektual, me guxim ndaj ambientit, rrethanave, mentaliteteve, dhunës ndaj gruas, -përcjell mesazhin e dashurisë njerëzore. Sa herë ulem të shkruaj, më krijohet ndjesia e një udhëtimi të  lumtur e të trishtë, pra  më duhet të ekuilibroj gjendjen shpirtërore e pasionin në  përshkrimin e realiteti plot jetë, mbresëlënës që mbart në vetvete magjinë e ndryshimit e të shpresës, të mëkoj ëndrrat, që unë dëshiroj të arrij në rrugën e krijimtarisë. Një femër krijuese është vetvetja edhe në rastin kur shkruan për tema tabu duke përshkruar aktin intim me imtësia, ashtu sikundër ajo e ka përjetuar vetë, përpiqet sadopak të jetë e mundur transparente dhe me elokuencë, që është ajo pjesë aq tërheqëse dhe e ndjeshme për meshkujt e tërë botës.

Sot letërsia e femrave autore po zë një vend të veçantë në letrat, ku aderojnë shkrimtare të shquara si Elvira Dones, Natasha Lako,  Diana Çuli, Besa Myftiu, Irma Kurti, Flutura Açka, Luljeta Leshanaku, Mira Meksi, Rozi Theohari, Albana Mëlyshi, Ilirjana Sulkuqi, Entela Safet Kasi, Mimoza Ahmeti, Elinda Marku, Lindita Arapi, Yllka Filipi, Ilire Zajmi, Albina Idrizi, Drenusha Zajmi,  Eva Gavani, Merita Bajraktari McComarck, Julia Naçi Gjika, Elida Buçpapaj, Vilhelme Vranari, Shpresa Vrana, etj, dhe veçmas prurjeve të reja në letërsinë shqiptare. Të qenit vetvetja në të shkruar do të thotë se dashuria njerëzore triumfon në të bukurën e të përditshmen njerëzore. Për mua më e vështira në artin e të shkruarit ka qenë pjesa kur dhimbjen dhe dashurinë time në shpirt, apo harenë e gëzimin ta kthej fenomen shoqëror apo historik.

– Unë kam lexuar disa krijimtari të shkrimtarëve dhe poetëve të emigracionit dhe vetëm në pak autorë shikoj ngritje cilësore, shumica nuk sjell ndonjë risi të re për letërsinë shqipe, si mendoni ju, pse vjen kjo?

– Sigurisht ka  një masivitet të madh të njerëzve që shkruajnë, sepse janë shtuar edhe streset në jetën e përditshme. Disa shkruajnë fjali e paragrafë “të mrekullueshëm”, por nuk kanë asnjë ide si t’i renditin ato së bashku në një rrëfim apo si t’i bëjnë personazhet e veprës të vijnë realë e jetësorë. Të shkruara mjaft çekët, një drejtshkrim gjuhësor analfabet,  nën nivelin e mesatares letrare e artistike, jepen më shumë pas sasisë së faqeve, se sa pas cilësisë artistike e letrare, vetëm e vetëm për të fituar imagjinaren – statusin e reputacionit të një shkrimtari të madh, “të talentuar”, të një “poeti të shquar”. Këta janë  autorë të importuar nga sindromakarrieriste e përfitimit të famës e parasë, pehlivanët e letërsisë. Verbohen aq shumë nga kjo famë dhe të bëjnë emër, sa nuk kursejnë as financat e tyre ta blejnë reputacionin dhe karrierën si shkrimtarë, bilës kanë guximin shkojnë deri aty sa të vetëquhen “gjeni”. Kjo racë krijuesish  janë fenomene groteske paralajmërojnë vulgaritetin dhe mediokritetin në letërsi, injorancën dhe paditurinë, vetëgjymtimin dhe vetëvrasjen intelektuale të shoqërisë, skllavërinë shpirtërore dhe krijuese të talenteve që ripërcaktojnë karakterin e dyfishtë të udhës së artit dhe letërsisë artificiale, realitetin mjeran të kësaj lloj letërsie. Krijues, që nuk kanë asgjë të freskët apo të re për të rrëfyer.  Pse ndodh kjo? Ngaqë kemi letërsi jo cilësore e artistike, artificiale, dashuri të rremë, vetëkënaqësi mediokre, plagjiaturë e naivitet letrar. Sepse ata janë të vetëdijshëm në mediokritetin dhe melagomaninë e tyre që përfaqësojnë kokëboshësinë nën kurorat e famës e lavdisë. Ka mjaft poetë  e shkrimtarë në ekzil, që me grintën e mençurisë, talentit, profesionalizmit dhe fuqisë shpirtërore përcjellin krijimtari të mirëfilltë letraro – artistike dhe  përcaktojnë denjësisht letërsinë më të mirë në nivel letrar e cilësor të viteve të fundit në emigracion.

– Ç’është poezia për ju? Çfarë poezie shkruani ju dhe ku e gjeni më shumë veten në poezi apo në prozë?  Kur shkruani prozë, mendoni se e rëndoni me më shumë figuracion se ç’ka duhet? Kjo gjë ndodh tek poetet që shkruajnë edhe prozë, po tek ju?

– Respektoj poezinë në maksimum, ashtu si ai fetari që respekton fenë e tij. Unë besoj shumë në të qenët poet në të gjitha çastet e jetës. Të qenët poet është njerëzore, jo luks. Nganjëherë unë kaloj net pa gjumë duke medituar për funksionimin e poezisë. Poezia për mua është përpjekja që të bashkosh idetë me fjalët, figurat e goditura artistike, muzikalitetin, rimën, kadencën, vargun e lirë, modernen, kombinimin e artit me filozofiken, psikikes me shpirtëroren. Fjalët e përdorura nga poetët janë fjalët ndjellëse dhe kanë anën e tyre intelektuale, ndjejnë sensin që përshkon çdo poet që krijon. Jeta e njeriut është poezi, – poezia është Poeti!

Në prozë humbet në honet e thellësisë së shpirtit, kujtesës dhe  përvojave jetësore në këndvështrimin metaforik. Në prozë je thellësisht i vetmuar, ndërsa në poezi bisedon me natyrën, me zogjtë, me dashurinë , me jetën. Poezia e proza kanë  vështirësitë e veta. Poeti e prozatori duhet të jetë  i aftë për të dyja.  Por edhe poezia e proza ecin së bashku si dy nimfa të dashuruara.

– Kam vënë re që ju i shkruani shumë dashurisë në një këndvështrim të veçantë dhe tepër kurajoze, si është pritur fillimisht nga  opinioni shqiptar? Çfarë keni parasysh kur botoni, lexuesin, apo veten? Si mendoni ju për kualitetin e lexuesit të poezisë?

– Vetëm dashuria shpëton botën! Fjala dashuri në vetvete është një! E bukur, e brishtë inteligjente dhe gjthpërfshirëse. Ekzistojnë dy shprehje për dashurinë: – Të dashurosh dhe të jesh në dashuri! Që të dyja kanë në themel brishtësinë e sinqeritetit të ndjenjës njerëzore. Të jesh grua të të dashurojnë është art dhe të përjetosh një dashuri nga më të bukurat e jetës është vërtet –art. Pikërisht ky lloj model i sinqeritetit të dashurisë, më ka dhënë mua kurajon, forcën, guximin e besimin për të lëvruar pjesën më të guximshme të poezisë atë liriken, erotiken, meditativen e krehur bukur me skena hipotetike të besueshme të ndjeshme dhe me etikë intimiteti poetik e prozaik. Kam pasur tre lloj vlerësime; të ndershme e objektive – vlerësime lajkatare maskilistësh, – vlerësime ambiciozësh që i shtojnë vetes strese duke pasur zili gjërat të shkruajtura nga unë, një emër jo fort i njohur në poezi para pak vjetësh. Gjithsesi, të gjithë i përshëndes, se fundja ata/ato e kanë lexuar poezinë dhe prozën  time. Sa për mbështetjen e poetëve të talentuar kam ndjerë mbështetjen e tyre dhe kemi ndarë së bashku eksperiencat. Është klishe e lashtë;  “Çfarë shkon rreth, vjen rreth e rrotull” – një gjetje kjo veçanërisht e vërtetë e mbresëlënëse për komunitetin e poetëve. Unë jam një e apasionuar pas të shkruarit brenda realitetit që jetoj, jo për të qenë e pasur apo të fitoj famë – unë vetëm bëj kompromis me lirinë time dhe lirinë e lexuesit, bëj kompromis me vetveten dhe përshëndes emocionalisht dhe artistikisht lexuesin e krijimtarisë sime, bëj kompromis me mesazhin e emancipimit shpirtëror, qytetar e intelektual që ja edhe ai/ajo/lexuesi/lexuesja  të ndjehet ashtu sikundër ndjehem unë –gjithçka në emër të dashurisë njerëzore.

– A mendon se letërsia shqiptare i ka shkallmuar prangat e diktaturës dhe a mendoni ju që një shkrimtar i realizmit socialist të shkruajë vepra të letërsisë moderne?

 

– Po është më se e vërtetë se ekziston dhe ndjehet ndryshimi thelbësor mes dy epokave –realizmit socialist dhe periudhës postkomuniste, është rrotacion  konceptesh e përmbysje dogmash, dhe letërsia ka fituar  lirinë dhe forcën shprehëse. Gjithsesi asnjë shoqëri nuk është statike. Shkrimtari, poeti e artisti i shërben një periudhe të caktuar historike, popullit e  kombit të tij. Por e përbashkëta brenda krijimtarisë  letraro – artistike mes dy epokave janë, frymëzimi, bota shpirtërore e secilit nga ne dhe vlerat njerëzore të saj. Të gjitha këto duhen kuptuar thellësisht në kohën e kushtet kur ajo krijimtari është  shkruar. Ne kemi sot shkrimtarë të shquar që u përkasin dy epokave,  shkrimtarë që kanë bërë emër dhe janë vlerësuar nga kritika e kohës në epokën që ata kanë jetuar e shkruar. Ndërsa këta shkrimtarë të vjetër shpalosën ide të mëdha, që bota duhet të ndryshonte, për një kohë të re e me koncepte të reja, ata ditën si t’jua kalojnë të rinjve stafetën, dhe të marrin përsipër luftën për ndryshim që është luftë e vazhdueshme. Dhe lexoni letërsinë postkomuniste sa vërehet ndryshimi e progresi, – ndonjëherë ajo merr gjenerata, por shpresa për ndryshim nuk vdes.

– Në vlerësimet e veprave në letërsinë shqipe, a mendoni ju që duhet një komision mbarëkombëtar me specialistë të letërsisë për të bërë veçimin e më të arrirave dhe për të bërë një kritikë të mirëfilltë të tyre dhe si e mendon nëse po?

– Çdo krijues  dhe autor duhet të dijë se puna, praktika, eksperiencat jetësore  dhe durimi i bëjnë shkrimtarë dhe  poetë. Jo gjithçka që shkruhet është perfekt e duhet ta botojmë. Që shkrimtarit apo poetit t’i botohet vepra, së pari ai/ajo duhet patjetër të vetë ndërgjegjësohet për atë që ka shkruar dhe të kërkojë që vepra e tij/e saj të vlerësohet së pari nga një Bord Letrar dhe Kritika e Kohës i përbërë me specialistë profesionalë të gjinive të ndryshme për cilësinë, nivelin letraro – artistik, drejtshkrimin e gjuhës shqipe, si edhe  ruajtjen e pastërtisë gjuhësore nga huazimet e gjuhëve të huaja. Kur them që të vlerësohen, dua të theksoj që edhe botuesit e veprës së tyre do të konkurrojnë më pas. Botuesit janë biznesmenë njëlloj si bizneset në profesione të tjera. Nga ata kërkohet “nivel monetar,…”jo artistik, kërkohet për qokë  dhe famë. Sepse ata – botuesit – nuk janë filantropistë, ata janë aty për të fituar para. Është domosdoshmëri jetike dhe unike që veprat e reja para se të çohen për botim të vlerësohen nga një komision mbarëkombëtar, jo vetëm për të na dhënë vepra të mira e të arrira, por rritet edhe  interesi për të lexuar dhe detyrimi ndaj lexuesve sikur plotësohet më dukshëm e më mirë. Nëse shkrimtari dhe poeti kanë  pasionin dhe talentin e lindur, nuk ka rëndësi sa kohë merr, libri do ta shohë dritën e botimit, fundi e justifikon mjetin.

– A mendoni ju, që përveç Ismail Kadaresë, kemi shkrimtarë që e meritojnë të kandidojnë për çmimin “Nobel” dhe cilët janë ata?

– Kjo është  temë e prekshme, ka shumë për të thënë rreth saj. Vlerësimi letrar në Shqipëri është i përqendruar vetëm në emra të veçantë e të përhershëm. Për këtë temë po jap vetëm mendimin tim personal. Po kemi sigurisht shkrimtarë dhe shkrimtare që meritojnë të kandidojnë për Çmimin Nobël, bilës nga letërsia shqipe kemi autore  femra që e meritojnë atë çmim. Në rast se merret parasysh krijimtaria e Petro Markos mbas vdekjes ai meriton Çmimin Nobel – ndërsa mes gjeneratës së artë të shkrimtarëve dhe figurave të njohura tashmë të letrave shqipe,  e meriton Fatos Kongoli, ndërsa për  femrat autore shqiptare në poezi Luljeta Leshanaku dhe  si shkrimtare e kompletuar, nuk e ekzagjeroj kur e shpreh – e meriton Elvira Dones.

– Në vlerësimet që bën Ministria e Kulturës, apo dhe Bashkitë nëpër rrethe, unë kam shprehur mendimin se këto jepen jo për vepra të arrira, por sa e si ndihmojnë autorët në politikat partiake që janë në pushtet, ju çfarë mendimi keni?

– Si krijuese, intelektuale, qytetare dhe bashkëkombase, ju drejtohem Ministrisë së Kulturës,  kolegëve në Shqipëri e krejt botën e trojet shqiptare,  të hedhin sytë nga Letërsia që shkruhet në egzil, që jo vetëm  i përket periudhës së shtrirjes kombëtare jashtë kufijve të atdheut dhe idealizmit, pasionit dhe shprehjes,  zbulimin e zërit të veçantë rreth veprave të Rilindjes të shpirtit shqiptar krijues të letrave shqipe, rreth ideve të artit si frymëzim shpirtëror dhe metaforës së rritjes intelektuale dhe letraro – artistike, dhe shprehin më së miri të vërtetën universale për individin e shoqërinë, dhe ta vlerësojnë këtë letërsi. Të qëndrojnë larg vlerësimit nën sindromën e klaneve dhe qokave.

– Diçka konkretisht rreth krijimtarisë suaj, librat që keni botuar dhe dorëshkrime, po në të ardhmen keni projekte?

– Unë kam punuar shumë fort që ta ndërtoj krijimtarinë time. Nuk ka qenë e lehtë, me mund e sakrifica fizike, mendore, financiare dhe pasion. Jam përpjekur gjithmonë që të jap më të mirën e të bukurën në krijimtarinë time. Deri më tani jam autore e 12 librave në prozë, poezi e publicistikë dhe bashkëautore në gjashtë antologji kombëtare e ndërkombëtare me poezi shqipe dhe angleze, jam bashkëautore në antologji me prozë e publicistikë, që shkojnë në 18 libra. Shpresoj që këtë vit të botoj disa libra që i kam në dorëshkrim në gjininë e romanit, vëllim me poezi në gjuhën shqipe e angleze, një libër me përsiatje, esse dhe kritika letrare, dhe librin voluminoz me  publicistikë me intervista. Vajza ime e vetme, Evisa është menaxhere e botimeve të mija dhe shpreson shumë që ato këtë vit të shohin dritën e botimit.

– Si funksionon Shoqata e Shkrimtarëve  Shqiptaro – Amerikanë, a ndihmohet nga shteti amerikan, apo nga donatorë të  tjerë? Po për botimin e veprave si veprohet, a ka ndonjë grup kritik në Amerikë që merret me kritikën dhe në ç’nivel është ajo? Roli yt si Kryetare, planet për shoqatën?

– Në kapërcyellin e shekullit 21-ë, poeti, përkthyesi, kritiku letrar dhe publicisti shqiptaro -amerikan Prof. Gjekë Marinaj doli me teorinë në lidhje me Letërsinë Postkomuniste të Diasporës Shqiptare; Grupimin e krijuesve, autorëve, poetëve e shkrimtarëve në egzil, në  Shoqatë apo Lidhje Shkrimtarësh, – ide që pati efekt të thellë dhe mbështetje nga figura të njohura të Letrave Shqipe, mërguar në ShBA – ës, në  dekadën e fundit të shekullit të kaluar, – ide që do të bënte rrotacionin spektakolar dhe historik në letërsi; Themelimin e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro – Amerikanë. Shumica e shkrimtarëve shqiptaro – amerikanë i përkasin Letërsisë Postkomuniste të Diasporës,  ata ndajnë e tregojnë historinë nën efektin e karizmës, aureolës të rrënjëve historike dhe kulturës shqiptaro – amerikane. Është një Shoqatë e regjistruar me ligj, jo fitimprurëse, dhe nuk ndihmohet nga shteti amerikan aspak, gjithshka bëhet në bazë të kontributit financiar të vetë krijuesve  dhe aktivitetet e Shoqatës përballohen me shumë vështirësi, në bazë të kuotës së anëtarësimit në Shoqatën e Shkrimtarëve. Angazhimi im,  me zgjedhjen si Kryetare e Shoqatës,  është  aktiv, angazhim ekstra me vullnet e dëshirë, që pavarësisht mundësive që ofron Amerika,  përballemi me vështirësitë që hasen në emigracion prej punës e obligimeve të ndryshme familjare e ekonomike. Me mbështetjen e Kryesisë, të Presidentit të SHSHSHA – së,  poetit e publicistit Adnban Mehmeti dhe anëtarëve të saj, ndaj idesë sime për të mbajtur një simpozium shkencor rreth  – i dha frytet e veta dhe në fund të vitit të kaluar zhvilluam Simpoziumin Shkencor  me temë “Letërsia dhe roli i saj në Diasporë. Vëmë re se prurjet në letërsi janë të shumta, shtëpitë botuese të shumta, të cilat tashmë janë bërë në modë, duke e trajtuar literaturën, sikur të jenë mallra me shumicë, në një mjet përfitimi material, financiar dhe më shumë gjasa për përfitim moral e intelektual, kështu që veç  kumtesave që u referuan aty dhe certifikimi i referuesve,  u trajtua dhe ramë dakord në parim, ngritja e një bordi kritik letrar, që do të merret me kritikën e librit para se vepra të shkojë për botim. Aktualisht jemi në koordinim e kontakt të vazhdueshëm me kolegët e kryesisë dhe së shpejti ky bord do të funksionojë. Në muajin prill ose maj nuk e kemi vendosur akoma datën, organizojmë aktivitetin letrar  dhe në atë aktivitet do të ndajmë  çmimet për veprat më të mira, por jo si para ca viteve me Penda e Artë, por me emrat  e korifenjve të letrave shqipe në Diasporë si psh Çmimi: Faik Konica, Fan Noli, Arshi Pipa, Isuf Luzaj, Bilal Xhaferi etj.

– Një mesazh për krijuesit shqiptarë…

– Ëndrrat për t’u bërë krijues – poet apo shkrimtar është sa e bukur aq edhe e ndjeshme. Secili krijues duhet të ruajë besimin, guximin dhe kurajon për të hedhur në letër atë që ndjen e përjeton në udhëtimin e lumtur e të trishtë të jetës. Kjo realizohet vetëm  me punë e integritet, pasion e talent, por edhe fat.

Bisedoi:Zyba Hysa

 

Ermira Babamusta, studimet në Harvard dhe politika ndërkombëtare

by

Ermira Babamusta, studentja dhe aktivistja shqiptaro-amerikane vlerësohet për arritje të shkëlqyera nga Harvard/

Nga Blerina BRAHO/

Shqiptarët që po japin një kontribut të shkëlqyer në të mirë të emrit të Shqipërisë janë të shumtë në botë dhe njëra nga këta është edhe shqiptarja me famë Ermira Babamusta, e cila studion e punon në Amerikë. Me kontributin e saj Ermira shërben si ambasadore e kulturës dhe vlerave shqiptare në botë. Ermira njihet për arritjet e saj në fushën e diplomacisë dhe politikës në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe gjithashtu për promovimin e shqiptarëve të talentuar në botë. Ajo mbahet mend më së shumti si një nga personat që ka punuar në administratën e Presidentit Obama dhe për vlerësimin që ka marrë nga Kongresi Amerikan. Por së fundmi ajo ka shënuar edhe një arritje tjetër në listën e saj të sukseseve e fitoreve. Ermirës i është akorduar një çertifikatë nga universiteti prestigjioz i Harvardit për arritjet e saj akademike. Se si arriti ajo të bëhej pjesë e Harvardit, cilët profesorë të famshëm i kanë dhënë leksione dhe si do e ndihmojnë këto njohuri në të mirë të Shqipërisë mund të lexoni intervistën me poshtë.

Momentalisht Ermira Babamusta po merret me sondazhin për qeverinë e Kosovës për hulumtimin e saj të doktoraturës. Ekspertët e Kosovës janë të ftuar të marrin pjesë: www.prishtinapress.info/sondazh.

Kohët e fundit një tjetër arritje është shënuar në listën tuaj të fitoreve akademike dhe personale. Juve ju është akorduar certifikata e mjeshtërisë nga universiteti prestigjioz Harvard. Mund të na tregoni diçka më shumë për këtë arritje?

Ermira Babamusta: Dashurinë për edukim, kulturë dhe njohuri ma kanë dhënë të dy prindërit, të cilët janë arsimtarë. Si fis (Babamusta dhe Cani) e kemi pasur traditë shkollimin jashtë shtetit dhe shkollimin e lartë. Ibrahim Babamusta, nipi i gjyshit tim, mori Medaljen e Artë nga Perandori Franc Ferdinand i Austrisë. Babai im, Neki Babamusta, “Mësues i Merituar” ka zhvilluar lëvizjen arsimore në Shqipërinë e Mesme dhe Kosovë, ka mbajtur shumë kumtesa historike në Durrës dhe Tiranë tek Ministria e Arsimit, ka dërguar materiale historike tek Instituti i Historisë në Tiranë, të cilat janë vlerësuar dhe është falënderuar nga ish drejtori i saj z.Stefanaq Pollo. Për shkenca ekzakte në Shqipëri kontribut shumë të madh kanë dhënë dhe vazhdojnë të japin të afërmit e parë të mi si Agron Babamusta, (Drejtor i shkollës së lartë Apollo në Tiranë), Neritan Babamusta, (ish -shef kuadri në Ministrinë e Arsimit, më pas në Institutin e Studimeve), Ismail Babamusta bashkë me vëllanë (hulumtues rezultativ në shkenca mjekësore farmaceutike), etj.. Gjithmonë e kam patur synim doktoraturën dhe tani kam edhe fatin të shtoj Harvardin në rezymenë time. Nuk e kisha imagjinuar se do studioj në Harvard. Ky program që u pranova ishte i rezervuar vetëm për 500 studentë nga e gjithë bota me konkurs. U gëzova kur pashë emrin tim në listën fituese të pranimit dhe jam e lumtur që arrita të fitoj edhe certifikatën e mjeshtërisë. Krenohem që përfaqësoj Shqipërinë dhe Kosovën në këtë program që fillova verën e kaluar.

Si ndodhi që ju u pranuat tek programi Sigurimi Kombëtar dhe Strategjia (National Security & Strategy) dhe çfarë risish morët nga ky program?

Ermira Babamusta: Në gusht 2013 aplikova për programin e certifikatës për kursin Strategjia dhe Sigurimi Kombëtar Amerikan. Si pjesë e aplikimit dhe konkursit të programit duhet të shkruaja një ese që kërkonte formulimin e një memorandumi duke paraqitur strategji për një çështje sigurimi rreth Sirisë. Një muaj më pas, në shtator më lajmëruan që nga mijëra që aplikuan, isha zgjedhur një nga 500 studentët për të qenë pjesë e programit. Ky program kishte përzgjedhur studentë nga shtete të ndryshme të botës dhe unë u zgjodha si studente e Universitetit West Virginia dhe si përfaqësuese e Shqipërisë dhe Kosovës. Në dhjetor, kur mbaroi programi, isha një nga 290 studentët që u akorduan me certifikatën e mjeshtërisë. Vetëm gjysma e pjesëmarrësve nga 500 vetat që u pranuan arritën ta fitojnë këtë certifikatë me sukses, dhe më vjen mirë që isha midis tyre. Të tjerët ose e lanë programin, sepse ishte mjaft i vështirë, ose nuk arritën të fitojnë notat dhe pikët e duhura për të marrë certifikatën. Semestrin e ri të pranverës filloj kursin e dytë për Drejtësi dhe e mbaroj nga vera 2014. Që ditën e parë të programit, në seminarin e parë që u zhvillua, kam mësuar më shumë se sa kam mësuar gjatë gjithë jetës time si studente, me dy mastera dhe doktoraturë që kam deri tani. Harvardi ka një metodë mësimi krejt ndryshe nga universitetet e tjera dhe më la shumë përshtypje të mirë. Jo vetëm që diskutohet teori, që është sistemi tipik i arsimit në të gjitha universitetet amerikane sot, por ndryshimi në Harvard është se, profesorët, që ditën e parë, na mësuan edhe aspektin praktik të punës. Nëse fillon punë, për shembull në Departamentin e Mbrojtjes, çfarë duhet patur parasysh për të qenë i suksesshëm, për të mbajtur pozitën dhe kërkesat nga shefi. Na mësuan si të shkruajmë memorandume që i drejtohen Presidentit ose Sekretarit të Shtetit dhe liderëve të tjerë në botë. Profesorët flisnin nga përvojat e tyre gjatë punës në administratën amerikane. Kam marrë shumë mësime të mira, por përfitimi më i madh ka qenë aspekti praktik se si funksionon zyra dhe cilat janë kërkesat administrative në nivelet e larta qeveritare për ato që synojnë këto funksione. Njohuri të tilla mësohen natyrisht me përvojë pune dhe nuk ceken në arsim. Kështu më bëri përshtypje që Harvardi përdorte këtë metodë. Harvardi jo vetëm që të lidh me ekspertë dhe njerëz të lartë, që ishin pjesë e forumeve dhe diskutimeve të programit, por të mëson edhe këshillon si të arrish suksesin në punë. Ky besoj ka qenë përfitimi më i madh për mua.

Çfarë metodash keni mësuar në këtë program të Harvard-it?

Ermira Babamusta: Gjatë programit kemi analizuar disa hipoteza dhe situata të imagjinuara posaçërisht për këtë program në mënyrë që të mësonim si të analizonim në mënyrë strategjike çështje sensitive në lidhje me sigurimin e shtetit. Kemi shqyrtuar disa shembuj si Siri, Irani, Uikileaks, Korea, etj., për të kuptuar më mirë politikën e jashtme, interesat e një shteti dhe procesin e vendimmarrjes së liderëve të botës.

Një metodë mjaft interesante ishte koncepti i “Red Teaming” (ekipi i kuq), që u zhvillua gjatë kohës së Luftës së Ftohtë kur Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimi Sovjetik ishin në konkurrencë. E ka marrë emrin nga Rusia e kuqe atëherë, dhe Amerika blu. Koncepti i “ekipi i kuq” do të thotë adoptimi i pozitës së kundërshtarëve për të kuptuar se si ato marrin vendime dhe cilat përgjigje ose veprime do merrnin ato në politikë. Thelbi i këtij koncepti është ta imagjinosh veten si kundërshtari, qoftë një shtet tjetër, një person ose një biznes, dhe e koncepton botën nga sytë e tyre, duke kuptuar interesat, alternativat dhe veprimet e mundshme të tyre. Kjo metodë përdoret sot në komunitetin e inteligjencës dhe mbrojtjes. Brenda analizës së inteligjencës duke përdorur alternativën “Ekipi i Kuq” më të suksesshmet janë këto teknika: “Analiza e Ekipit A/B”, “Mbrojtja e Djallit”, “Analiza ‘po në qoftë  se’, lista e supozimeve kryesore etj..  “Analiza e Ekipit B” ka për detyrë shqyrtimin e analizës së Ekipit A, që pranohet si njohuri e zakontë ose e pranueshme. Duke u nisur nga kjo analizë e Ekipit A si pikëfillim, Ekipi B duhet të ofrojë një interpretim tjetër. Ndërsa grupi “Mbrojtja e Djallit” pasi merr nën shqyrtim të gjitha pikat e dëshmisë duhet t’i lidhi në një mënyrë që del në një përfundim krejt ndryshe nga konkluzionet fituese. Këto metoda nxitin formimin e ideve të reja dhe bashkëpunimin në grup ose mendimin në grup që sfidon mendimin e zakontë ose atë të përgjithshëm.

Në fund të debateve dhe analizave, profesori im i Harvardit, Graham Allison na bënte gjithmonë pyetjen “Si mund të jem unë gabim?” Kjo pyetje njihet si pyetja e Gjeneralit George Marshall, që ka punuar si Sekretar Shteti dhe Sekretar i Mbrojtjes gjatë Presidentit Harry Truman. Mbas tij është emëruar edhe Plani i Marshallit, për të rindërtuar Europën pas Luftës së II-të Botërore. Si strateg ushtrie dhe mbrojtje gjenerali Marshall gjithmonë bënte pyetjen “si mund të jem unë gabim” për të hedhur poshtë argumentin e tij, të gjej dobësitë me qëllim që të forcojë konkluzionet, vendimet dhe veprimet e tij. Besoj se këto metoda mund të aplikohen jo vetëm në nivele të larta qeveritare, ose në organizata e administrata, por edhe në jetën e përditshme të njeriut për të kuptuar më mirë analizat dhe mendimet e tij.

Në 2004 koncepti i Ekipit të kuq u bë ligj dhe në legjislaturën amerikane nëpërmjet Aktit Reformues të Inteligjencës në 2004, ku brenda 180 ditëve Drejtori i Inteligjencës Nacionale ka për detyrë të fillojë procesin e caktimit të personave me përgjegjësi për të arritur në konkluzione alternative për komunitetin e inteligjencës. Kjo me qëllim për të evituar dështimet e inteligjencës si rastet, Komisioni i 9/11 (2004), Komisioni i Armëve të shkatërrimit në masë (2005). Në 2006 hyri në ligj edhe Akti i Autorizimit të Mbrojtjes së Atdheut për të përdorur analizën Ekipi i Kuq për të marrë masa paraprake ndaj kërcënimeve terroriste ose armëve kimike.

Çfarë mund të na thoni ndonjë kuriozitet për profesorët e tuaj në Harvard. Ka persona të njohur publik mes tyre?

Ermira Babamusta: Kam patur fatin të mësoj nga profesorët më të mirë. Profesori Graham Allison është drejtori i qendrës për shkenca dhe punë të jashtme “Belfer Center” tek shkolla JFK School of Government në Harvard. Ka punuar si këshilltar special për Sekretarin e Mbrojtjes gjatë Presidentit Reagan, dhe si asistent sekretar i mbrojtjes për politikë dhe plane për presidentin Klinton. Ka fituar çmimin e lartë civil nga Departamenti i Mbrojtjes dhe ka publikuar shumë libra shkencor në lidhje me politikën. Librin e tij “Esenca e Vendimeve” po e përdor si bazë e temës time të doktoraturës. Ndërsa profesori David Sanger, është korrespondenti kryesor i Uashingtonit për “Nju Jork Tajms”. Ka fituar çmimin “Pulitzer”, ka botuar disa libra dhe jep mësim në “Harvard” për politikë publike. Ka shërbyer për shtatë vjet si korrespondent i “The Times” për Shtëpinë e Bardhë. Profesori tjetër Dr. Derek Reveron është drejtori i Strategjive të Sigurimit dhe Drejtori i Kolegjit “US Naval War College” në Njuport. Secili prej tyre ka dhënë një kontribut të madh në mësim duke na mësuar nga përvojat e tyre në politikë. Në forumet e shumta që kanë organizuar kemi patur debate mjaft interesante.

Të gjithë e dinë që Harvard është një nga universitet më prestigjioze dhe të dëshiruara në botë. Dijet që merren në atë shkollë konceptohen si unike dhe efektive në çdo fushë, por si të ndihmojnë çka ke mësuar në Harvard për ta aplikuar në Shqipëri dhe Kosovë?

Ermira Babamusta: Përsa i përket interesave kombëtare kam mësuar nga Harvardi piramidën e rëndësisë propozuar nga Dr. Derek Reveron dhe James Cook: (1) jetësore, (2) të rëndësishme dhe (3) periferike. E para ka të bëjë me mbijetesën e shoqërisë, e sistemit për të mbrojtur mirëqenien, sigurinë dhe lirinë e vendit. Për çfarë jemi të gatshëm të vdesim. E dyta ka të bëjë me mbrojtjen e interesave të rëndësishme (p.sh. ndalimi i gjenocideve). Dhe e treta kë mund të financojmë, ose interesa me më pak rëndësi. Mbi të gjitha përcaktimi i strategjisë që lidh mënyrat dhe arritjet tregon suksesin e objektivave. Sipas Reveron dhe Cook strategjia është në dy nivele: (1) strategjia e madhe, që përfshin nivelet më të larta diplomatike, ushtarake dhe ekonomike, për shembull ‘strategjia e sigurimit kombëtar’, përgatitur nga Presidenti për t’iu përgjigjur një sfide dhe (2) ‘strategjia teatrale’, e cila bazohet në strategjinë e madhe nacionale, për të zhvilluar vizionin dhe implementimin e funksioneve dhe koordinimin e aktiviteteve/veprimeve.

Për të patur zhvillim në Shqipëri dhe Kosovë këto dy strategji duhen të jenë të qarta dhe të caktuara së pari. “Strategjia e madhe” cakton konceptet dhe planet, ndërsa e dyta përcakton veprimet dhe implementimet, si dhe lidhjen me institucionet, duke u bazuar në planin e madh kombëtar. Duke analizuar misionin, objektivat dhe rrugën e implementimit të dyja strategjitë mund të jenë mjaft të suksesshme. Në aspektin ekonomik, interes jetësor do ishte zhvillimi i tregut; sa prodhime vendore bujqësore ka në treg, sa e fortë është ekonomia dhe sa të zhvilluara janë fabrikat, uzinat dhe prodhimet e tjera/industria e rëndë. A mund të vetëfurnizohet Shqipëria dhe Kosova me prodhimet e saj vendore? Interesat e rëndësishme për mua do hynte lidhja me tregun e huaj, eksporti dhe përmirësimi i mjeteve, teknologjisë, rritja e iniciativave, përkrahje shtetërore, etj. Nëse Shqipëria dhe Kosova nuk forcohen ekonomisht dhe ushtarakisht, nuk mund të luajnë rol të fuqishëm në rajon dhe në botë.

Duke u nisur nga praktika politike ju aktualisht jeni duke përgatitur edhe një anketë me target grup Kosovën dhe popullsinë e saj. Ku konsiston realisht ky anketim?

Ermira Babamusta: Momentalisht po merrem me hulumtimin e dytë shkencor duke përdorur modelin e profesorit Graham Allision të Universitetit të Harvardit, bashkë me pesë profesorë të komitetit tim të temës nga universiteti i West Virginia-s. Këtë hulumtim e fillova në Kosovë, ku jetova disa muaj në Prishtinë në 2012-13. Falënderoj Ministrinë e Diasporës dhe Ministrinë e Punëve të Jashtme në Kosovë për përkrahjen e tyre, si dhe personat e tjerë që janë angazhuar deri tani.

Ftoj ekspertë të çështjeve të Kosovës si policë, profesorë, avokatë, politikanë, ekonomistë, qeveritarë, gazetarë, administratorë, etj., të marrin pjesën në Fazën I të anketës time zyrtare për qeverisjen e Kosovës që do punohet në libër dhe në temën e doktoraturës. Më nevojitën sa më shume ekspertë të marrin pjesë në këtë punim. Ju ftoj ta plotësoni tek www.prishtinapress.info/sondazh.

Falënderoj z. Engjëll, Blerinën dhe stafin e mrekullueshëm të Telegrafit, që kanë treguar një përkrahje të jashtëzakonshme në promovimin e talenteve shqiptare në vend dhe diasporë. Ju falënderoj shumë për këtë dashamirësi që tregoni. Suksese.

Presidenti Obama u shpall si njeriu i dytë më i admiruar në botë për vitin 2013. Ju keni punuar për administratën e Presidentit Obama. Ç’mund të na thoni për eksperiencën e punës?

Ermira Babamusta: Përgëzoj Presidentin Obama për punën e tij, për vlerat e larta, kushtimin që i ka dhënë popullit amerikan, realizimin e programit që premtoi gjatë kandidaturës. Presidenti ka arritur sukses në uljen e papunësisë, sidomos mbas krizës së 2008-s që e tërë Amerika e përjetoi. Puna ime tek administrata e Presidentit Obama, në 2008 dhe 2012, ishte një eksperiencë shumë e mirë dhe më dha nga afër mundësinë të njihem me popullin amerikan, të kuptoj dhe luftoj për çështjet dhe të drejtat e tyre dhe vlerat demokratike dhe njerëzore në përgjithësi. Në të ardhmen synoj të punoj tek Shtëpia e Bardhë. E vlerësoj dhe respektoj shumë sistemin amerikan, si atë politik dhe atë juridik. Vlerësoj dhe punën e Presidentit Nishani, që kam patur rastin ta takoj disa herë bashkë me bashkëshorten e tij, znj. Odeta, në Nju Jork nëpërmjet komunitetit shqiptar dhe Vatrës. Z. Nishani ka përkrahur në mënyrë të shkëlqyer bashkëpunimin Amerikë-Shqipëri dhe lobimin e çështjes së Kosovës. Përgëzoj këtu edhe punën e përkryer të Ambasadorëve z. Bekim Sejdiu dhe z. Ferit Hoxha për përfaqësimin e shkëlqyer të imazhit shqiptar në botë. Ndjehem krenar me figura të denja dhe të larta të kombit tonë që po e çojnë Shqipërinë dhe Kosovën në drejtim të duhur. I uroj të dyja shteteve zhvillim të mëtejshëm. 

SHQIPËRIA ËSHTË SI E TË MAJTËVE ASHTU DHE E TË DJATHTËVE

by

 Eduard Ndreu flet për Gazetën “DIELLI” në SHBA/

*Ndryshimi rrënjësor i administratës publike nga e majta ka një faturë financiare të cilën fatkeqësisht nuk e paguan pushteti por biznesi privat dhe publiku shqiptar./

* Besoj që ka ardhur koha që ti jepet fund një mënyrë të tillë të sjelluri, pasi Shqipëria është si e të majtëve ashtu dhe e të djathtëve. Askush nuk ka pronësinë ekskluzive mbi të./

Gjatë vizitës në SHBA të Ing. Eduard Ndreu, editori i Diellit realizoi një intervistë ekskluzive, ku ish drejtori i Portit të Durrësit, tregon emocionet që provoi gjatë vizitës në shtëpinë e Vatrës. Ai tha se me emrin e Vatrës ishte  familjarizuar që në fëmijërinë e tij, pasi ai është rritur në një mjedis ku gjyshërit, vëllezërit e tyre, prindrit dhe xhaxhallarët, vazhdimisht diskutonin për historitë e paraardhësve të tyre, për historinë e Shqipërisë, për historitë e diasporës, Vatrës. Më pas ai flet për punën 8 vjecare si drejtor i portit më të madh të Shqipërisë, për pozitën, që ka ndërmarrë ndryshim tërësor të administratës, për mosmarrjen e statusit nga Shqipëria, për korrupsionin dhe krimin, për pushtetin e të majtëve, që çdo veprimtari të kryer më parë po e konsiderojnë të gabuar, ku bie në sy një mungesë e theksuar besimi kundrejt administratës paraardhëse si dhe në të njëjtën kohë ka një nxitim të madh për t’a zëvendësuar me shpejtësi nga pushteti socialist çdo veprimtari të kryer më parë po konsiderohet e gabuar, e korruptuar, e pa studiuar. Nisur nga ky këndvështrim, nga ana e drejtuesve të rinj, ka një mungesë të theksuar besimi kundrejt administratës paraardhëse si dhe në të njëjtën kohë ka një nxitim të madh për t’a zëvendësuar me shpejtësi; flet për organizimin e së djathtës, për emergjencën e organizimit të polit të djathtë etj. Ndiqeni intervistën:

Z. Ndreu ju ishit për të parën herë në Shtëpinë e Vatrës, shoqatës më jetëgjatë në historinë shqiptare, si u ndjetë në këtë vizitë të parë?

Eduard Ndreu– Eshtë me të vërtetë nder të jesh i mirëpritur në shoqatën më jetëgjatë dhe kuptimplotë të mbarë shqiptarëve. Me emrin e Vatrës jam familjarizuar që në fëmijërinë time, pasi  unë jam rritur në një mjedis ku gjyshërit, vëllezërit e tyre, prindrit dhe xhaxhallarët, vazhdimisht diskutonin për historitë e paraardhësve të tyre, për historinë e Shqipërisë, për historitë e diasporës, Vatrës. Familja jonë ka patur përherë aktorë të spikatur si në Shqipëri ashtu dhe në diasporë, ndaj dhe ishte dhe vazhdon të jetë i pashmangshëm interesi ynë për aktorë të rëndësishëm që ndikojnë në çështjen kombëtare. E parë në këtë këndvështrim për mua vizita tek Vatra ka qenë një ngjarje e veçantë. Shtoi kësaj dhe pritjen e shkëlqyer që mu rezervua, më bën të ndihem shumë i privilegjuar, ndaj dhe i jam Vatrës shumë mirënjohës.

Cili ishte qëllimi i vizitës tuaj në SHBA?

(Ne foto: editori i diellit Dalip Greca duke e njohur z. Ndreu me rrugen historike 101 vjecare te Vatres)

(lexoje te plote ne Diellin e printuar)

Flet Redi Llupa,një nga emrat më në zë të interpretimit pianistik

by

Intervistë me pianistin Redi Llupa, nga Amerika-performon në Shqipëri/

Intervistoi DEMIR GJERGJI/

Kur vëmë gishtat mbi tastierë na kujtohen shumë mjeshtra të tastierës, deri tek Van Vang pianist i madh kinez e shumë të tjerë, por kjo s’do të thotë që edhe ne shqiptarët s’kemi nxjerrë mjeshtra të tillë. Unë kam këtu njërin prej tyre, ai është Redi Llupa. Ai ka ardhur nga Amerika për të performuar këtu në skenat shqiptare. Por si ka arritur ai të jetë sot një nga emrat më në zë të interpretimit pianistik. Këtë do të na i thotë vetë, pra Redi, cila ka qenë rruga për të arritur deri aty ku je tani?

Kureshtja, studimi dhe mbështetja e prindërve. Studioj shumë, akoma studioj. Mbështetja e prindërve ka qënë maksimale, por kur futesh në botën e artit duhet një ingredient i tillë si kureshtja, kureshtje për të njohur botë të ndryshme në art, dëshirë të njohësh përvoja të ndryshme, njerëz të tjerë të artit.
Kur ti flet për kureshtjen unë si një njeri që vetëm e dëgjoj pianon më shkon mendja tek pjesa e pasme e pianos, tek ajo e padukshmja.
Është shumë interesante se pianoja të bën të interesuar edhe pas shkencës akustikore. Pianoja është një miniorkestër dhe kjo lloj kureshtje bëhet e pafundme kur trupi yt bashkohet me këtë krijese jo jetësore në fillim, por kur merr shpirt nga ty ajo bëhet e jashtëzakonshme.
A të kujtohet moment i parë kur ke vënë gishtat mbi pano?
Vështirë e kam ta kujtoj tani, por më kujtohet impresioni i parë nuk di se çfarë më ndodhi se brenda meje ndryshoi diçka, sikur të shpon diçka, unë kujtoj që jam impresionuar nga tingulli.
Në ç’moshë keni qënë kur ka ndoshur kjo? A të kujtohet?
Unë fatmirësisht kam prindërit muzikantë, mamja ime është pianiste dhe që në vogëli e kam prekur pianon. Dëshira për tu bërë pianist më erdhi më vonë.
Veç asaj kureshtje që ju përmendët, çfarë dhuntish të tjera duhet të ketë dikush që të shkojë me besim drejt instrumentit të pianos, që të bëhet pianist?
Mua më pëlqen që njerëzit të më etiketojnë me dhunti, por ju përmendët besimin. Profesori im Pressler, thotë “që po të kesh besim ti je i plotfuqishëm në skenë ” e po s’pate atë, pra besimin, nuk ke as shpresë, asgjë. Kjo është për të gjitha profesionet, po nuk pate ti vetë besim nuk mund të ecësh, besimi të çon tek puna, mëndja punon dhe trupi punon.
Cila ka qënë ajo fazë e vështirë e punës tuaj për tu bërë ky që jeni, ky pianist që jeni sot?
Mposhtja e mungesës së durimit, kam qënë fillimisht i paduruar doja ta mësoja pjesën shpejt, por ti luan shpejt dhe harron që duhet të kuptosh. Është si të lexosh një libër, ti mund të lexosh pesë romane a më shumë brenda një kohe të shkurtër dhe mund të mos kuptosh ç’ka shkruar Remark, Stendal e shumë mund të përmëndim autorë të tjerë. Duhet të kesh durim, dhe problemi qëndron në atë që: a përballesh ti dot me këtë apo jo? Problemi bëhet bardh e zi pastaj, ose po ose jo.
Cili ka qënë pedagogu juaj i parë dhe ç’ kujtoni në atë fazë.
Në jetë pedagogja ime e parë ka qënë mamaja ime, por në shkollë ka qënë Nadjezhda Porodini. Ajo kish besim që unë mund të zhvilloja diçka në instrument, besoj që veçantia e saj ishte që më mësoi që çdo tingulli ti jepja kuptim, ashtu si në poezi që secili varg duhet të ketë thellësi mendimi.
Po a mendoni që pedagogia juaj e parë, pra nëna juaj, është më e mira që të ka mësuar pianon, apo ke pasur të tjerë pedagogë më të mire pas saj?
Mendoj që nëna ime është pedagogia më e mirë e pianos për mua, sepse ajo më mbush shpirtin, asnjë pedagog tjetër pas nënës time nuk ma dhuron këtë kënaqësi as Porodini, as Presleri i madh, as Rodrigues apo të tjerë.
Redi do të doja të dija: periudha e Shqipërsië ç’farë vendi zë në përgatitjen tuaj për tu bërë një pianist i zoti?
Sa herë kthehem këtu edhe si turist përmbildhen gjithë kujtimet, të afërmit mësuesit, kushdo që ka kontribuar në karakterin tim. Këtu të rritet përgjegjësia dhe privilegji, e them me mburrje që jam shqiptar vij nga një vënd i vogël por me shpirt të madh. E kur luaj kompozitorët shqiptarë akoma më shumë emocionohem.
Kujton ndonjë ngjarje që të ka mbetur në mend nga vendi yt, me që vendlindja është një vend kyç në përgatitjen tënde, kur je ngjitur për herë të parë në skenë apo diçka e tillë?
Vëshitrë ta thuash me fjalë, por sa herë që vij këtu ndjej ashtu siç thotë Naimi aromën e fushave diçka ndryshe është edhe në skenë.
Mos doni të thoni që kur vini këtu ju i bini diçka ndryshe pianos?
Mund të themi që ajo influencon e ndofta një gjykues më i imirë është audienca, veçanërisht një audiencë që më ka ndjekur në disa vënde të ndryshme, unë besoj që më ndodh diçka e veçantë kur luaj në Shqipëri.
Si e gjykonit atëhere muzikën shqiptare pianistike dhe si e gjykoni tani pasi ktheheni pas një përvoje nëpër skenat e ndryshme të botës?
Pyetje shumë interesante për mua tani që pasi kam luajtur repertor të pasur edhe gjeografikisht të jap një mendim. Muzika shqiptare është rritur në vetvete se jemi në një repertor origjinal shqiptar. Une e trajtoj në mënyrë të barabartë me repertorin botëror. Të gjithë artistët shqiptarë poetë, piktorë e interpretues janë të barabartë me atë botëror.
Kur bisedon me ty padashur krijon bindjen sikur ke një jetë prej burri por unë do të gaboja në moshën tënde, cila është mosha juaj e vërtet?
25 vjeç është mosha ime, nuk di është shumë a pak por unë shfrytëzoj çastin për të studiuar e kapur gjithçka dhe jam i kënaqur që jam 25 vjeç se kam akoma shumë kohë për të mësuar.
Tani që mësova moshën tënde them se më hoqe nga arsenali i pyetjeve të mia një armë pasi doja të të pyejsa për muziken e para viteve 90 por ti atëhere ke qënë vetëm 2 vjeç. Cila ka qëne mosha kur jeni larguar nga Shqipëria?
U largova në gusht të 2005 e në tetor bëja 17 vjeç, kam qënë në një kolegj britanik në Itali ku 200 nxënës nga 80 vënde të ndryshme të botës tregonin eksperienca të ndryshme, jo vetëm si artistë por edhe si persona p.sh. shoku im i dhomës ka qënë nga Afrika, një tjetër nga Spanja, Egjipti e plot të tjera vënde. Gjuha, psikologjia e ndryshme kanë influencuar shumë. E bukur është të reflektosh çdo moment në mënyra të ndryshme.
Ç’ndodhi me ju në raport me pianon kur raporti me vendin u bë nostalgjik pas largimit tuaj nga Shqipëria, atdheun e kishit larg por e kishit në zemër?
Raporti me pianon u pasurua, pianoja është një shoqe që s’të ndahet orë pas ore, është aty, të dëgjon pa fjalë aty ku fjalët nuk punojnë më, ndërsa personaliteti im u pasurua. Këtë e them me kënaqësi pasi kam pasur fatin të jem me gjithë këto takime me njerës e kultura nganjëherë edhe ekzotike.
Student të kulturave të ndryshme, po para pedagogut si ishit, ju ishit më pranë tij se një egjyptian apo afrikan apo francez, apo ishin ata para teje.
Në muzikë mund të flasësh me gjuhën e muzikës, gjuhën shpirtërore unë mund të ndërlidhesha shumë thjesht me të tjerët, pedagogët shkojne pas egos së studentit, pra egos dhe ambicjes time për punë për tu bërë më i mirë, për tu bërë ajo që unë synoj, Pedagogët janë të hapur ndaj shpirtit tënd për tu bërë i dobishëm edhe ata donin të ishin të dobishëm ndaj meje.
Ma përshkruani dot itinerarin pasi keni ikur nga Atdheu?
Pas Tiranës shkova në Trieste në Itali në kolegj, pas Italisë stacioni im ishte Amerika me 4 vite studimi në Masachustes në Konservatorin e Bostonit ku edhe u diplomova për piano, pastaj në Indiana University kryeva masterin, aty pata mundësinë të isha student i pianistit legjendar Pressler e më pas tashmë jam në Majemi ku kam filluar doktoratën në piano dhe jam edhe asistent pedagog i pedagogut tim Rodrigues.
Ju ka çuar shansi, fati në këtë itinerar, vëmendja e pedagogëve ndaj teje apo këmbëngulja e familjes që të ka mbështetur vazhdimisht?
Mbështetjet nga familja e pedagogët kanë qënë të padiskutueshme, por propabilitetet janë shtuar me anë të punës e përzgjedhjes time, këmbënguljes se sa doja të mësoja, ku doja të arrija. Profesori im Pressler thotë që gjithmonë duhet të jetë edhe 5% fat, pra edhe fati ka bërë punën e vet, unë s’di ti përgjigjem tamam por unë besoj se është edhe puna.
Nëse në vend të kësaj tavoline do të kishit një piano, cilën pjesë do të luanit më parë?
Janë shumë pjesët që mund të luaj, por di të them që këtë vit kam luajtur çdo ditë Apasionatën e Bethovenit, kështu që do të zhytesha me pasion në të.
Juve keni patjetër një disk të regjistruar se këtë emision do ta pasurojmë edhe me pjesët tuaja.
Po pjesë kontemporane të ndryshme, një pjesë e tyre janë edhe në youtube.
Gjykimi yt për muzikën klasike që nga kolosët e saj e deri në ditët e sotme, si ka ndryshuar muzika pianistke në vite që nga koha e Chladermanit, Lan Langut etj që ju mund të na përmendni më shumë.
Pyetje interesante pasi piano ka historinë e saj të evolucionit teknologjik që kur u shpik si instrument. Sa herë që ajo evolonte si instrument evolonte edhe vetë pjesa, muzika që luhej. Pjesët klasike të Bahut kanë qenë të parat që kanë ndryshuar nga 12 tonalitete minor-maxhor, para tij bëheshin vetëm pesë tonalitete se po të bëheshin më shumë pianoja çakordohej, për këtë arsye Bahu u quajt avangard e kompleks për kohën dhe nuk dëshirohej të luhej. Apo Apossionata, me që e përmendëm, ka shkuar nga nota më e ulët deri tek nota më e lartë. Pjesët e tjera të Bethovenit nuk shkonin me këtë diapazon kështu u rrit gama, u shpërnda dhe tingulli u pasurua . Kjo ish arsyja që në disa raste Bethoveni u quajt si kompozitori që kompozonte gabim. Për kohën ai ishte i avancuar, kontemporan le të themi.. Heroika simfonia nr. 3 e Bethovenit është bërë në kohën e revolicionit francez, atëhere kishte topa, klithma heronjsh shpata etj. tani teknologjia ka ndryshuar e gjithsesi një arkitekturë që i është dhënë shpirt si janë ato të Gjirokastrës apo Beratit për shkak të dedikimit qëndrojnë. Ne prandaj luajmë Bethoven akoma, sepse ai qëndron. Pjesët kontemporane të huajat apo tonat luhen sepse reflektojnë kohën. Ne vetëm pasurohemi kemi kompjutera, avione, makina etj ashtu edhe muzika reflekton prandaj ne luajmë edhe kontemporanët tanë Aleksandër Peci dhe Ermir Bejo.
Por përse luhet Bethoven akoma, (një frazë kjo që unë do ta maj mend), nga mënyra se si ai ka kompozuar kuptohet, apo …
Këtu ndoshta do të kundërshtoj pak se mënyra se si ai donte ta luante Apassionatën ka vdekur. Ne thjesht e kemi të vështirë ta luajmë si ai donte ta luante atë. Një analitik muzicist Buczoni apo Adorno muzikant dhe filozof gjerman kanë thënë që transkriptimi i një partiture kalon tre faza: vjen nga mëndja tek pena në letër, i dyti nga zemra dhe nga mëndja tek performuesi, ndërsa transkiptimi i 3 tretë është nga performuesi tek audienca. Fundin nuk mund t’ja gjejmë është e vështirë, Bethoveni do të luhet sepse ne nuk dimë se si ai ka dashur ta luajë Apassionatën psh.
Një 25 vjeçar, pianist i zoti a mendon se zhvillimi i pianos si instrument ka ecur drejt në ditët e sotme?
Po ka ecur, është akoma në ecje po muzika bëhet më komplekse si teknologjia e saj. Po ta krahasojmë me instrumenta të tjerë si perkusionet që kanë një big bang në ditët e sotme se janë mjaft afër teknologjisë së sotme dhe mund të imitojnë shumë tinguj. Po ashtu edhe piano që ka brenda saj çekiça që përdoren në marinba ne nuk i shohim çekiçat se shohim vetëm “dhëmbët” e pianos. Mund të themi që edhe painoja është një instrument perkusional pasi është një instrument edhe me tela, edhe me taste, por gjithsesi jo perkusoinal tërësisht, Amerikanët si eksperimentuesit më të mëdhenj kanë kompozuar pjesë që duhen luajtur nga prapa pianos, jo në tastirë. Pianoja ështe dhomë e hapur ta jep mundësinë të luash edhe brenda saj.
Në vende të ndryshme, në skena te ndryshme si në Rusinë e largët, Itali a Japoni a tingëllon ndryshe e njëjta pjesë në piano të ndryshme?
Unë në Indiana pata fatin të studioja teknologji pianistike e tani di të akordoj dhe të rregulloj vetë piano. Jam çuditur sa ndryshe janë pianot me njëra tjetrën, sepse disa pjesë të saj bëhen ende nga dora e njeriut kjo i bën jo shumë perfekte. Hapësita më e vogel në milimetër jep një tingull çares tjetër dhe një piano mund të jetë vetëm për ninulla, balada dhe imagjino të bashkohet me akustikën e Veronës, Balshoj teatër apo edhe në TOB. Piano përçon ndryshimin një piano tjetër në të njëjtën skenë tingëllon ndryshe.
Madje fatntazia të çon që në Henë do të tingellojë ndryshe fare se s’ka gravitet. Por le të futemi pak në jetën tënde. Një 25 vjeçar ke qënë 18; 20 vjeçar që ka jetën e vet. Mbase me duar ke dashur të luash në fytyrën e një vajze ç’ka ndodhur me ty gjatë kësaj kohe?
Frymëzime të ndryshme normal. kam dashur të bëj edhe profesione të tjera shtyrë nga kuriozitete të ndryshme. Kam edhe unë muzën time, unë tezen time e kam poete, shkrimtare Eva Gavani, shkruan jashtëzakonisht bukur dhe kam dashur edhe unë aq pak ta imitoj sa do pak me fjalët e mia primitive. Kam dashur edhe me mjete shumë të thjeshta të pikturoj, por edhe me shkencën kam dashur të jem në kontakt të vazhdueshëm. Duke gjetur kohë për studim unë kërkoj të gjej kohë edhe për kohën time të lirë.
Në një koncert, në një sallë të mbushur plot cili do të ishte për ty spektatori ideal apo një person për të cilin do të doje të luaje, një person që të inspironte të interpretoje më mirë nga të gjitha netët e tjera në atë koncert?
Do të përdor përgjigjen e profesorit tim duke perifrazuar profesor Presslerin: nuk ka rëndësi se për kë luan por ka rëndësi se kush frymëzohet nga performanca jote, ajo është audienca më perfekte qoftë edhe një person i vetëm që mund të jetë një fëmijë, një i moshuar por që ti me tingujt e tu e ke ndryshuar sa do pak, e ke prekur atë. S’ka rëndësi numri i spektatorëve, pasi ti mund të bësh koncerte të ndryshme, albume që të gjithë ti blejnë e njëkohësisht mund të ndihesh bosh, pasi nuk je bërë i dobishëm me muzikën tënde. A ka rëndësi muzika jote për dikë? Kjo është.
Këmbëngul në pyetjen time në një version tjetër. Do të luaje në një teatër të Pekinit e pastaj në TOB, a ka ndryshim ky interpretim?
Pyetje pak e vështirë se ndryshimin vështirë ta gjesh. Se kur futesh në muzikë del me mendimin se nuk ka ndryshim, sepse audienca do të kuptojë nëse ti shprehesh, por gjithesi ka një farë ndryshimi që përbën paradoksin – është si muzika kontemporane apo si një film i regjizorit Belatar, janë filma simbolikë se nuk të japin përgjigje në moment, ti duhet ta rishohësh e rishohësh derisa ta kuptosh.
Ikën nga Amerika vjen në Shqipëri: si ndryshon Redi, pra ta lëmë pianistin një çast në marrdhënie me shpirtin tend çfarë ndodh?
Unë qëndroj ashtu si më ka bërë nëna i takoj të gjithë me të njëjtën dashuri, më i apasionuar për dituri. Shqipëria më duket si e njohur ashtu edhe e pa njohur, se vazhdimisht ndryshon.
Gjithë kjo karrierë ç’farë ju ka dhënë, ta lëmë anën mateiale ç’keni marrë prej saj? …vlerësime, diploma?
Dua ta përmledh përgjigjen kam marrë dashamirësinë, jam bërë më mendjehapur e kjo lidhet me atë që unë insistoj të jem i dobishëm për dikë, metamorfoza ime është e lidhur me këtë dhe ja ku jemi, duartrokasim.
Do të doja të dija se a mendoni se jeni në majë tani që jeni në moshën 25 vjeçare?
Jo nuk jam në majë, absolutisht nuk e mendoj, nuk e ka ndjerë në majë veten asnjë muzikant besoj. Unë kam një ambicje: dua të tejkaloj Presslerin profesorin tim. Ne studentët e tij themi që të bësh mësim me Presslerin është si të jetë Sokrati gjallë, e pra pak si shumë ego por unë dua të kaloj Sokratin (qesh)
Maja juaj është që të jeni më mirë se profesori juaj.Keni ardhur kësaj here në Shqipëri nga Majemi, për ç’motiv?
Unë isha i ftuar në Pianodrom dhe luajta disa pjese kontemporane të autorëve të juaj dhe shqiptarë, por do të vi gjithmonë në vëndin tim sepse dua të tregoj se sa më ka dhënë vëndi im, qoftë edhe thjesht gjuha shqipe më jep shumë.
Njeriu yt më i dashur që do doje të të dëgjonte në këtë intervistë të sotme?
Nuk dua të ndaj askënd nga njerëzit e mi, janë të gjithë shumë afër zemrës time kështu që s’do të veçoj asnjë. të gjithë famljen time…
Në fund, Eva Gavanit një pyetje, na ka ndjekur me vëmendje,madje është bërë ajo shkaku për tu takuar sot. Ç’dini për Redin dhe për pianon e tij.
Të flas për Redin dhe pianon e tij kam një emocion më të madh se të flas për Evën, Demirin si poet apo edhe për vetë poezinë. Redi është një produkt i shkëlqyer i prindërve të tij, i familjarëve të tij, ai fëmijërinë e tij e ka të lidhur edhe me mua e kjo më bën të ndihem mirë. Po ti rikthehem një pyetjeje tuajën, do të thoja që njeriu të cilin Redi do të donte ta kishte në koncertet e tij e ta dëgjonte në intervistat e bukura që ka dhënë këto ditë të media është mamja ime, pra gjyshja e Redit e cila e ka rritur dhe e ka ndjekur në sazhot e tij të para, e ka duartrokitur e është përlotur që kur Redi ishte fëmijë. Redi ka duart më të bukura në botë, ka qenë një fëmijë shumë human, i dashur dhe i ëmbël. Redi ka njohuri në letërsinë shqipe historinë dhe gjeografinë. Njeh mirë filozofinë si daja i tij i ndjerë, dhe unë mund të them që Redin e kam dobësi. Të telefonova se Redi ka luajtur dhe është promovuar në skena botërore dhe mua më vjen pak keq që në Shqipëri njihet më pak, por Demir Gjergji veç të tjerash do të mbahet mënd si një nga intervistuesit më të mirë të një talenti shqiptar me famë botërore, që do të kapë shumë shpejt majat. Nuk dua të të marr më shumë kohë Demir, por për gjithë buzëqeshjen, duartrokitjet dhe krenarinë ne e falenderojmë Redin familjarisht.

Intervistoi DEMIR GJERGJI

MAKSIM BEGEJA : PROBLEMI I PRONAVE, SHKAK KRYESOR I MOSMARRJES SE STATUSIT

by

Bisedë me Nipin e ish Kryetarit të Bashkisë së Tiranës, Ali Begeja, Republikanin z.Maksim Begeja/

 Bisedoi Keze Kozeta Zylo/

 Mbas çlirimit të vendit ish kryetari i Bashkisë së Tiranës për vitin 1922-1923, Ali Begeja vazhdoi profesionin e tij si avokat deri në vitin 1947, kur u arrestua me grupin e deputetëve nga regjimi komunist. Në qelitë e hetuesisë së Tiranës iu nënshtrua torturave çnjerzore derisa vdiq.

Ju ftoj të ndiqni bisedën me pinjollin e familjes së shquar intelektuale tiranase Begeja, i cili në vitet e demokracisë ka dhënë një kontribut të vyer në politikën shqiptare, është zgjedhur deputet në Parlamentin shqiptar dhe punon me përkushtim për çështjen kombëtare.

 Zoti Begeja cila ka qenë fëmijëria juaj dhe sa kanë ndikuar prindërit në formimin tuaj jetësor?

Unë kam lindur në një familje autoktone tiranase, me tradita,  sidomos në fushën e arsimimit të pjestarëve të saj.  U rrita dhe u edukova  në këtë familje intelektualësh me një bagazh dijesh, me një temperament kërkues ndaj të resë.

Sigurisht që kjo do të ndikonte ndjeshëm në formimin tim.  Që në moshë parashkollore, pra kur isha 4 vjeç, familja më dërgoi në kolegjin  e murgeshave në Tiranë, deri në moshën 6 vjeç kur hyra në vitin e parë të shkollës fillore.  Atje qëndronim nga mëngjesi deri mbasdite vonë. Pavarësisht orientimit të tij fetar katolik, aty hodha bazat e një edukate të qëndrueshme arsimore e shoqërore.  Që në atë moshë unë fillova të mësoj të shkruaj dhe të bëj veprime arithmetikore, por e rëndësishme ishte edukata që mernim atje.  Kur ngriheshim nga gjumi i drekës, duhej të rregullonim vetë krevatin.  Nëse çarçafi apo batania kishte rrudha apo nuk ishte rregulluar mirë, vinte madre murgesha dhe me mirësjellje të bënte vrejtje që ta rregulloje ashtu siç duhej, apo kur hanim drekë duhej që pjatat, lugët e pirunjtë, përdorimi i këtyre të fundit ishte i detyrueshëm, ti dërgonim në vendin ku do të laheshin.  E njeta gjë ishte edhe me lodrat: nuk mund të merrje një lodër pa lejen e madres. Pasi luajshe me të, duhej ta vije në vendin ku e kishe marrë.

Në pamje të parë këto veprime duken si të parëndësishme, por mua ato më formuan karakterin, duke më bërë që të jem ekzigjent ndaj vehtes dhe jetës.

Edukata dhe mësimi i marrë në këtë kolegj,  bëri që kur fillova shkollën fillore e deri në mbarim të 7 vjeçares ( arsimi fillor atëhere ishte me 7 klasë) unë isha ndër më të dalluarit e klasës.  Notat e mia ishin vetëm njësha, e cila ishte nota më e lartë.

Ndikim të madh në edukatën time ka luajtur edhe bibloteka që kishim në shtëpi.  Salloni i madh me gjatësi mbi 10 metra, në muret e tij kishte rafte librash, që nga enciklopeditë italiane e franceze e deri tek libra shkencorë, të jurisprudencës, romane, libra për fëmijë etj. në disa gjuhë. Në një ndarje të tij  ishte pianoja, të cilën na e sekuestroi rregjimi komunist  në vitin 1945, së bashku me mobiljet dhe pothuajse gjithë librat. Në këtë biblotekë kaloja disa orë në ditë në shoqërinë e xhaxhallarëve duke shfletuar dhe lexuar librat që ndodheshin aty.

Në vitin 1952 familja më dërgoi në shkollën teknike, ish Politeknikumi 7 Nëntori.  Babai kërkonte që të merrja një profesion, mbasi kishte bindjen që me gjimnaz do të  ishte shumë e vështirë që të më jepej e drejta e studimit në shkollën e lartë.  Në shkollë isha gjithmonë nën kontrollin e babait dhe të nënës, të cilët çdo javë ndiqnin rezultatet e mia dhe që kur ndodhte që të merrja ndonjë notë të ulët, bëhej diskutim në familje.

Politeknikumin e mbarova në vitin 1956 me mesatare 4,75 ( në atë kohë nota më e lartë ishte 5 ).

Nuk më dhanë të drejtën të vazhdoja  të paktën shkollën e lartë në vend, ndërkohë që shokë të mi me mesatare 3 – 3,5 vazhduan studimet jashtë shtetit.  Përkundazi më emëruan teknik i mesëm mekanik në ndërmarrjen Komunale të Durrësit. Duhej që unë djalë i ri pa mbushur 18 vjeç, pa përvojë në jetë, të punonja larg familjes !!  E gjitha kjo vetëm për shkak të biografisë.

Ishte ndërhyrja energjike dhe shkalla e njohjes së babait tim, të të ndjerit Selman, që më dhanë mundësinë që të vazhdoj ish Institutin Politeknik, i cili më vonë u përfshi në Universitetin e Tiranës.

Me mbarimin e Universitetit në degën e Inxhinierisë Mekanike, më emëruan në Peshkopi, ku kam punuar për 12 vjet në Stacionin e Makinave e Traktorëve, fillimisht  si kryeinxhinjer dhe në pesë vitet e fundit si drejtor i kësaj ndërmarrje. Nuk e kam për turp të them se edhe kur dola në jetë, isha nën kontrollin dhe ndikimin e prindërve dhe familjes tonë, me qëllim që të përkushtohesha në punë dhe të jepja maksimumin e mundësive për të punuar me ndershmëri e devocion.  Kjo periudhë ka qenë shumë e rëndësishme për mua, mbasi njoha vështirësitë e jetës dhe i përballova me sukses.  Këtu ka ndikuar shumë edhe ambienti i ngrohtë që gjeta midis dibranëve, të cilët që në fillim më konsideruan si djalin e tyre dhe më mbajtën pranë.

Pas kësaj në vitin 1982 u ktheva në Tiranë, fillimisht në Stacionin e Mekanizimit të Bujqësisë si bashkëpuntor shkencor dhe më vonë specialist në Ministrinë e Bujqësisë, ndërsa nga viti 1991 deri në vitin 1994 kreva detyrën e  Drejtorit të Drejtorisë Mekanike në këtë ministri. Më pas punova një vit në Bankën Kombëtare si shef i sektorit të kreditit afatgjatë dhe më tej iu përkushtova tërësisht politikës.

 

Cila është familja Begeja e cila është ndër familjet e hershme tiranase me tradita dhe plot kulturë?

 

Siç e thatë dhe Ju, familja Begeja është një ndër më të vjetrat në  Tiranë.  Ajo është

vendosur aty në fund të  viteve 1700, e ardhur nga një lagje e Krujës e quajtur  “Begej”, kur Toptanasit morën në dorë administrimin e qytetit të Tiranës.

Stëgjyshërit tanë kanë qenë kryesisht hoxhallarë, por të prirur për arsim. Këtë e vërteton fakti që djalin e parë të  tyre, Aliun, e dërguan për studime në shkollën qytetase dhe që më vonë mori profesionin e avokatit. Keni parasysh se flasim për vitet 1900.

Zhvillimin kulturor e intelektual familjes tonë, ia dedikojmë në radhë të parë gjyshit avokat Ali Efendiut siç thirrej rëndom në rrethet intelektuale të kohës,  i cili fëmijët e tij që në vitet `30 i dërgoi në  gjimnazet më të mira në Tiranë, Shkodër e Korçë dhe pastaj në shkollat e larta jashtë shtetit në Itali e Francë.

Për të hedhur sado pak dritë mbi figurën e gjyshit tonë Aliut, po përmend shkurtimisht aktivitetin e tij nga rinia e deri sa vdiq.

Ai në vitin  1908 merr pjesë në komisionin e krijuar për hartimin e programit për përhapjen e gjuhës shqipe dhe sigurinë e vendit, komision i drejtuar nga  Refik Toptani, ndërsa në prill 1910 merr pjesë si delegat i Tiranës në kongresin e III-të  të Manastirit për gjuhën shqipe.

Në vitin 1911 deri në vitin 1914 ka kryer detyrën e gjykatësit paqëtues në Tiranë.  Pas kësaj periudhe hapi zyrën e vet si avokat, në ish pazarin e vjetër.

Në mars 1914, së bashku me një  grup patriotësh tiranas mbështet qeverinë e princ Vidit.  Për aktivitetin e tij në shërbim të vendit, princ Vidi e dekoron me medaljen “Besë e Bashkim”, medalje që edhe sot ruhet në familjen tonë.

Në Kongresin e Lushnjes që u mbajt më 21 janar 1920, shoqata “Drita”, shoqata e parë e intelektualëve të Tiranës ku sekretar i saj ishte Ali Begeja,  e zgjodhi Atë  përfaqësues  të saj  në këtë kongres.  Avokat Ali Begeja në vitet 1922-1923 zgjidhet  kryetar i Bashkisë së Tiranës.

Në vitin 1924 Ali Begeja zgjidhet antar i Asamblesë Kushtetuese së bashku me Ahmet Zogun, Seit Toptanin, Zija Toptanin, Osman Myderrizin, Rrauf Ficon  etj. që përfaqësonin  qarkun e Tiranës.  Në vitet 1927 ishte kryetar i Dhomës së Tregtisë në Tiranë.

Në zgjedhjet parlamentare të vitit 1937, Ai zgjidhet deputet i legjislaturës së tretë për prefekturën e Durrësit, në përbërjen e së cilës ishte dhe qarku i Tiranës.

Mbas çlirimit të vendit Ali Begeja vazhdoi profesionin e tij si avokat deri në vitin 1947, kur u arrestua me grupin e deputetëve nga rregjimi komunist. Në qelitë e hetuesisë së Tiranës iu nënshtrua torturave çnjerzore derisa vdiq.

Pas vendosjes së demokracisë, rrugës që ndodhet në rrugën e Dibrës në Tiranë, 100 metra para selvisë ku historikisht janë shtëpitë tona, i është vënë emri rruga “Ali Begeja”.

Për të vijuar me pjesëtarët e familjes:

Djali më i madh i Aliut, Jusufi, ka qenë ndër studentët e parë të gjimnazit të shtetit në Tiranë  së bashku me Mentor Qokun, Xhelal Staraveckën etj. dhe pastaj i ka përfunduar ato në liceun e Korçës.

Duke qenë i dhënë pas karierës ushtarake, familja me shpenzimet e saj e dërgoi në Itali për të kryer studimet fillimisht në  Colleggio Militare di Roma (kolegji ushtarak i Romës) dhe pastaj në akademinë ushtarake në Modena. Pas mbarimit të studimeve emërohet N/toger në batalionin e parë të Gardës  Mbretërore.  U largua nga vendi në prill 1939 dhe u vendos në Francë. Gjatë luftës së II-të botrore, në vitin 1942 regjistrohet në rradhët e  “Forces Françaises Libres” të gjeneralit De Gaulle (De Gol), duke luftuar deri në vitin 1945 si në Francë, Angli e deri në Liban, me detyrën e komandantit të kompanisë së rëndë në batalionin e këmbësorisë.

Për meritat e tij, është dekoruar nga vetë gjenerali De Gaulle me medaljen përkujtimore në shërbim të Francës dhe luftës kundër nazizmit.

Duke patur ide anti komuniste Ai në bashkëpunim me shqiptarë të tjerë që jetonin në Francë, themeluan shoqatën “Lëvizja Patriotike Shqiptare”. Në vitin 1980 themelon shoqatën

“ Emigration Albanaise”, dhe merret me organizimin e komisionit për inagurimin e sheshit “Skenderbej” në Paris, në të cilin u vendos edhe busti i heroit kombëtar.

Pati fatin që në vitin 1991 të vinte në Shqipëri, e cila kishte qenë ëndrra e tij gjatë gjithë jetës në mërgim. Vdiq në vitin 1992.

Djali tretë Halimi, pas mbarimit të gjimnazit të Shkodrës, vazhdoi Universitetin e Lionit në Francë, në fakultetin e Drejtësisë.

Ka qenë një futbollist i shquar, anëtar i ekipit të parë kombëtar të futbollit.

Ishte një ndër themeluesit e Ballit Kombëtar në Tiranë. Siç shprehen bashkëpuntorët e tij, ndër të cilët edhe i nderuari Said Demneri që sot jeton në Toronto-Kanada, “Halimi ishte njeri intelektual, shumë aktivist, shumë atdhetar, shumë organizator, trim, i ndershëm, modest.  Ai ka qenë një figurë e shquar e nacionalizmës shqiptare, që tërë jetën e tij e shkriu për të mirën e kombit shqiptar,” Në demostratat kundër fashizmit, arrestohet dhe pastaj syrgjynoset në Siena të Italisë, ku përfundon studimet e larta dhe merr titullin avokat.  Gjatë luftës merr pjesë në formacionet e Ballit Kombëtar. Më 16 shtator 1942, Halimi merr pjesë në Konferencën e Pezës, si përfaqësues  i Rinisë nacionaliste dhe i deleguari personal i Mit-hat Frashërit.

Ai përpiloi “Traktin për Demokracinë”, dokument që në historiografinë e luftës ka hyrë me emrin “Dekalogu i Ballit Kombëtar”. Ky dokument  paraqitet nga Halimi, miratohet nga organizata e Ballit Kombëtar  dhe shpallet publikisht më 28 nëntor 1942.

Në qershor 1944 shkon në  Kosovë, si zv.komandant i batalionit “Besnik Çano”, ku luftoi për tre muaj rresht.  Në vitin 1944 largohet nga shqipëria dhe vendoset në New Jork, ku vazhdon aktivitetin e tij politik kundër komunizmit.  Ai mbeti gjithnjë një antikomunist i vendosur.  Halim Begeja ishte anëtar themelues i komitetit “Shqipëria e Lirë” dhe sekretar i këtij komiteti. Gjithashtu ai u zgjodh Sekretar i përgjithshëm i Ballit Kombetar dhe se bashku me Vasil Andonin, Halit Maçin, Nexhat Peshkëpinë e të tjerë, botuan për disa dekada gazetën “Flamuri” të Ballit Kombëtar. Më vonë me shpenzimet e veta botoi në New Jork gazetën “Zëri i Ballit Kombëtar” Me këtë frymë vazhdoi veprimtarinë e tij kudo që ishte, në Europë dhe SHBA.

Në luftën e tij politike për interesat kombëtare, gjatë gjithë jetës së tij e deri në vdekje, Halimi është udhëhequr nga tri parime kryesore: Shqipnia Etnike Demokratike me baza shoqnore e përparimtare; Flamuri Kuq e Ζi me shqiponjën dy krenare pa shenja të hueja; Shtet i lirë i dalë nga vota e lirë e popullit shqiptar”.

Vuante nga veshkat dhe u detyrua që të bënte transplant.  Për këtë ishte Jusufi, i vëllai, i cili erdhi nga Franca në New Jork dhe  i dhuroi veshkën e vet , me të cilën Halimi jetoi edhe tre vjet të tjera. Vdiq në New Jork në vitin 1977 pa e parë vendin dhe familjen e tij.

Enveri djali i katërt i Aliut, mbas shkollës fillore, në vitin 1934, ndoqi gjimnazin e Tiranës. Në vitin 1938 vazhdoi akademinë ushtarake në Milano. Në vitin 1942 braktis shkollën në vitin e fundit dhe kthehet në Shqipëri për të marrë pjesë në formacionet ushtarake në luftën kundër fashizmit. Pas çlirimit përfundon studimet e larta  në Akademinë Ushtarake “Frunze” në ish Bashkimin Sovjetik. Pas kthimit nga Akademia, emërohet në Shkollën e Bashkuar të Oficerëve, ku punoi për 25 vjet, nga të cilat 15 vjet si komandant i saj, deri sa doli në pension.

Në shenjë nderimi dhe respekti për këtë kuadër të spikatur ushtarak, rrugës përballë Spitalit Civil nr.1  pranë Shkollës së Bashkuar të Oficerëve, i është  vënë emri “Enver Begeja”.

Xhaxhai tjetër Skënderi ishe më i vogli nga fëmijët. Nën ndikimin e Halimit u bë futbollist dhe atlet i njohur. Mbaroi gjimnazin e Korçës. Mori pjesë në luftën kundër fashizmit me çetën e Dajtit. U burgos nga gjermanët dhe do të ekzekutohej, por me ndërhyrjen  e të vëllait Selmanit pranë prefektit të Tiranës Qazim Mulletit, nga burgu Tiranës e dërguan në spitalin e Elbasanit gjoja si i sëmurë, nga ku i shpëtoi dënimit me vdekje duke u arratisur.  Kreu studimet e larta në Bullgari për avokaturë.  Mbas mbarimit të studimeve, në vitin 1954  emërohet pedagog dhe shef i katedrës së Kriminialistikës në fakultetin e Drejtësisë të Universitetit Tiranës, detyrë që e ushtroi për mbi 46 vjet dhe ku mori titullin e Profesorit dhe Doktorit të Shkencave.

Lashë për në fund babain tim Selmanin.  Ai ishte i vetmi nga fëmijët që mbeti pa shkollë të lartë.  Shkak ishte barra që i takoi për të mbajtur familjen.

Ishte djali i dytë i Aliut. Që në fëmijërinë e tij mbasi mbaroi shkollën e mesme, hyri çirak për rrobaqepës, zanat që e vazhdoi deri sa mori kafe “Kursal”, të cilën e administroi deri në vitin 1941. Ai ishte lokali më në zë në Tiranë, ku mblidheshin politikanë, deputetë, zyrtarë të lartë, të huaj të ardhur nga vende të ndryshme dhe që i siguronte familjes të ardhura të mjaftueshme për të mbajtur familjen  dhe vëllezërit e tij nëpër shkolla brënda e jashtë shtetit.

Më vonë pasi la Kursalin, hapi një dyqan ushqimor në pazarin e vjetër.  Edhe ky gjatë luftës u dogj.  Mbas çlirimit vazhdoi profesionin e rrobaqepësit fillimisht në rrobaqepësinë ushtarake, më vonë si privat e më pas si përgjegjës i repartit robaqepësisë në Ndërmarjen e Artizanatit, nga ku doli në pension. Vdiq në vitin 1988.

Në familjen tuaj keni pasur xhaxhallarë të përndjekur nga regjimi komunist,ndërkohë më kujtohet takimi me regjisoren e famshme shqiptare Liri Begeja ardhur nga Franca (vajzën e xhaxhait tuaj) me të cilën patëm fatin të takoheshim në shkollën tonë 1 Qershori në kohën e tranzicionit pas viteve 90-të. Si arritët të mbijetonit ju, pasardhësit e tyre?

Mbas çlirimit familja jonë, megjithëse siç përmenda më lart kishte Aliun të vrarë në

birucat e sigurimit, Jusufin që konsiderohej si antikomunist aktiv e zogist nga regjimi i Enver Hoxhës dhe Halimin të shpallur kriminel lufte prej tij, nuk ka patur reperkursione, internime apo dëbime nga Tirana për asnjë nga pjesëtarët e saj. Në këto drejtime ka ndikuar influenca e  Enverit, që siç e përmenda më lart,  ishte komandant i Shkollës së Oficerëve pikërisht në periudhën më të errët të internim-dëbimeve, ndërsa Skënderi pedagog në Universitetin e Tiranës, që të dy ish partizanë në vitet 1942-1944.

Sigurisht ka qenë edhe përkushtimi në punë i sejcilit prej pjesëtarëve të familjes tonë, që kemi qenë të gatshëm të punonim kudo që na çonin brënda e jashtë Tirane, jo vetëm unë por edhe motrat, vëllai, djemtë e xhaxhallarëve.  E vërteta është se për të gjithë ne u shprehnin vetëm fjalë të mira dhe lavdërime për punën që bënim.  Besoj se edhe ky qëndrim i joni ka ndikuar duke na konsideruar si njerëz të punës, që nuk paraqisnim rrezik për sistemin.

Meqë përmëndët Lirien, po them dy fjalë për familjen e xhaxhait: Jusufi pati dy vajza Lirian dhe Viktorian. Siç e dëshmonin edhe vajzat e tij, ka qenë tip autoritar dhe ka ndikuar shumë në formimin e karakterit të tyre dhe veçanërisht në dashurinë e tyre për Shqipërinë.

Këtë e ka shprehur më së miri Liria me filmat e saj dhe dokumentarët që ka realizuar si “Prilli i thyer”, “Larg nga Barbarët” etj.  Liria është një grua e zgjuar, e gatshme për të ndihmuar cilindo, pragmatiste, e aftë që të përfitojë nga çdo moment që i krijohet në jetë, pa menduar gjatë për pasojat tek të tjerët.

Viktoria është një nënë model, shumë e dashur, e sjellshme, me shpirt të madh.  Mendoj se karakterin e saj e ka trashëguar nga e ëma zonja Jeannine Lon Champ, një grua fisnike në kuptimin e plotë të fjalës, inteligjente, shumë e dashur dhe e sjellshme.  Që në takimin e parë, kur kam patur fatin të takohem në Paris në vitin 1992,  të ngjallte ndjenjën e respektit.  Ishte përfaqësuese tipike e fisnikërisë franceze.

Ju keni luftuar vazhdimisht për ceshtjen e pronave, ndërkohë keni qenë në koalicion me Partinë Demokratike, pse ende është e pazgjidhur çeshtja e pronave?

Është e vërtetë se jeta ime politike, nga viti 1991 e deri më sot, ka qenë dhe është e përqëndruar në luftën për zgjidhjen e problemit të pronave.  Kjo luftë ka filluar që në vitin 1991 kur u miratua ligji famëkeq 7501, i cili i mori tokën pronarëve dhe ia dha atë  atyre që nuk kishin asnjë të drejtë ligjore mbi të, kundër të cilit kam luftuar me bindje dhe përkushtim, e kam vazhduar në vitet 2001-2005 kur isha deputet i Kuvendit të Shqipërisë, e vazhdoj edhe sot së bashku me stafin drejtues dhe deputetët e Partisë Republikane.

Ishte marveshtja PS-PD, e miratuar nga Ramiz Alia, në atë kohë President, që solli këtë katraurë me pronat dhe të cilën po e vuajnë jo vetëm pronarët, por e gjithë ekonomia shqiptare.

Është ky problem që ka sjellë konflikte e kaos pa fund midis familjeve, deri në vrasje.

Është ky një ndër shkaqet kryesore që  Bashkimi Europian na refuzoi statusin e vendit kandidat dhe jo vetoja e Hollandës.

Për tiu kthyer pyetjes tuaj se pse kjo çeshtje nuk po gjen zgjidhje, mendimi im është se, me gjithë përpjekjet tona si Parti Republikane, dy partitë kryesore PD-PS për interesa elektorale dhe interesa korruptive të lidershipëve e pasuesve të tyre, kanë rënë  dakord për të mos i kthyer pronën pronarit.  E them këtë se p/ligjet që ne kemi paraqitur në Parlament janë rrëzuar prej tyre, mbasi  vota jonë ka qenë gjithmonë e pa mjaftueshme për t’i miratuar ato.

Nga ana tjetër problemi i pronës po e fut qeverinë shqiptare në një rrugë pa krye.Pronarët duke mos gjetur zgjidhje nga shteti shqiptar, po i drejtohen çdo ditë e më shumë Gjykatës së Strasburgut.  Deri në  fund të vitit të kaluar ajo ka marrë 20 vendime në favor të tyre, të cilat i kanë kushtuar ekonomisë shqiptare 10 miljon Euro ( rreth 14 miljon  USD) për rreth 69 mijë m2 tokë.  Mendoni se janë në proces edhe 60 vendime të tjera që do të merren gjatë vitit 2014.  Ky është vetëm fillimi.  Pronarët po ndërgjegjësohen çdo ditë e më shumë se shteti shqiptar, pavarësisht nga forca politike që e drejton apo do ta drejtojë atë, nuk do të gjejnë zgjidhje, përsa kohë do të ndiqet kjo strategji diskriminimi ndaj tyre.  Prandaj Ata do të vazhdojnë ti drejtohen  Strasburgut.

Si e mendoni zgjidhjen e problemit të pronës në Shqipëri ?

Deri më sot ndaj pronarëve është ndjekur një politikë mashtrimi. Bëhet gjoja sikur ata po kompensohen për pronat e tyre.  Në fakt fatura financiare e kompensimit shkon në rreth 24 miljard Euro ose 33 miljard USD.

Në këtë faturë përfshihen 12.000 Ha troje të zëna nga ndërtimet informale dhe rreth 50.000 Ha tokë bujqësore. Nga viti 2008 që ka filluar kompensimi financiar, janë dhënë çdo vit mesatarisht 3 miljon USD.  Në institucionin që merret me shqyrtimin e dosjeve të pronarëve, Agjensia e Kthimit e Kompensimit të Pronave, paraqiten çdo vit mbi 1500 kërkesa, nga të cilat me fondet e akorduara, kompensohen 35-40 subjekte dhe këto vetëm për 200 m2 truall.

Me këto ritme  vetëm kompensimi i 12 mijë Ha ose 120 miljon m2 troje të zëna nga ndërtimet informale, do të kërkonte 6 mijë vjet !!!.

Ne si Parti Republikane kemi paraqitur propozimet tona për zgjidhjen e këtij problemi dhe konkretisht:

Së pari duhet të saktësohet sipërfaqja e tokës bujqësore dhe e truallit që i është marrë pronarëve. Pra të dalë detyrimi shtetit ndaj tyre. Me gjithë instrumentat që ka në dispozicion qeveria për ti saktësuar këto shifra, kjo nuk është bërë por është anashkaluar qëllimisht.

Në këtë kuadër është e domosdoshme që të bëhet rivlerësimi i çmimeve të tokës. Është hartuar një metodikë çmimesh në të cilën tokat në bregdet vlerësohen jo vetëm me të njejtin çmim si ato në zonën malore, por edhe vlera që nuk i përgjigjen tregut.  Po jap vetëm një shëmbull: 1 m2 tokë bujqësore në Ksamil vlerësohet me 243 lekë ose 2,4 USD, po aq sa edhe në Tamarë në malësinë e Shkodrës.  Në një kohë që vlera e tregut në bregdet shkon në jo më pak se 140 USD/m2.

Së dyti duhet të verifikohen titujt e pronësisë të dhëna deri më sot.

Është abuzuar edhe me zbatimin e ligjit 7501, sipas të  cilit toka bujqësore duhej ti jepej familjeve fshatare sipas numrit të frymëve dhe mesatares së tokës për frymë në Prill të vitit 1991. Këto kritere bazë nuk janë zbatuar, por është ndarë tokë deri në vitin 2008 pa zbatuar kriteret e përcaktuara. Nga ana tjetër në shumë raste familjet fshatare kanë marrë abuzivisht më shumë se i takonte. Prandaj verifikimi i titujve të pronësisë do të saktësonte tokat e marra mbi ato që i takonin sipas ligjit.

Këto toka ti kthehen pronarëve.

Së treti Ne kemi kërkuar që t’i jepet përparësi dhe të fillojë kompensimi fizik i pronarëve. Mundësitë për këtë ekzistojnë.  Përveç tokave të lira që do të dalin nga verifikimi i titujve të pronësisë, janë mbi 17 mijë Ha toka bujqësore dhe 71 mijë Ha. pyje e kullota në pronësi të shtetit që duhet të vihen në dispozicion të kompensimit të pronarëve, për të cilat ka patur edhe vendime qeverie,  por për të cilat duhet të saktësohen sipërfaqet e parcelave dhe vendndodhja e tyre.

Së katërti Ne kërkojmë që legalizimi i trojeve të zëna nga ndërtimet pa leje të bëhet pasi pushtuesit e tyre të paguajnë vlerën e truallit të zënë me çmimin e tregut.  E gjithë kjo vlerë të shkojë në favor të pronarit të cilit i është zënë toka.

Së pesti në pronësi të shtetit janë mbi 10 mijë Ha. toka inproduktive, shkurre, toka pyjore etj. dhe rreth 15 mijë Ha. kullota e livadhe pronë shtetrore në zonën bregdetare. Në kuadrin e master planit për zhvillimin e turizmit në këtë zonë, një pjesë e këtyre tokave mund të kthehen në troje dhe të përdoren për kompensimin fizik të pronarëve.

Nëse do të merren këto masa, jam i bindur se problem i pronës do të gjejë zgjidhje dhe fatura financiare do të zvoglohet në kufij tërësisht të përballueshëm dhe për një periudhë të shkurtër kohe.

Ju keni një përvojë të gjatë në politikë, jeni qysh ne themelim të Partisë Republikane, cilat janë disa nga momentet më pikante që donit të kujtonit nga jeta në politikë?

Unë kam hyrë në politikë që në janar të vitit 1991, kur u formua Partia Republikane.Që në atë kohë kam qenë anëtar i Komitetit Drejtues të saj dhe nga viti 1997 deri në 2002 N/kryetar i Partisë.

Në të gjitha zgjedhjet parlamentare, duke filluar që nga Marsi 1991 deri në vitin 2005, kam vënë kandidaturën për deputet për Partinë Republikane.

Në vitin 2001, u zgjodha deputet i saj në kuadrin e koalicionit të partive të djathta “Bashkimi Për Fitore”, detyrë që e mbajta deri në vitin 2005.

Kjo ka qenë periudha gjatë së cilës lufta ime për pronat ka qenë aktive.  Kam paraqitur në Kuvënd p/ligje e amendamente, që deri diku kanë ndikuar në përmirësimin e ligjeve ekzistuese, por që mjaft prej tyre nuk janë  miratuar nga grupet parlamentare të PD-së e PS-së, gjithmonë në kuadrin e marveshtjes midis tyre për të mos i dhënë pronën pronarit, siç e theksuam më lart. Në vitin 2009 u zgjodha kryetar i Degës së PR për Tiranën.

Në zgjedhjet vendore të vitit 2011, u zgjodha anëtar i Këshillit bashkiak të Tiranës dhe anëtar i Këshillit të Qarkut, detyra që i mbaj edhe sot. Aktualisht jam kryetar i Këshillit Politik të Qarkut Tiranës.

Cilat janë disa nga kujtimet me politikanin Godo?

Me të ndjerin z. Godo jam njohur që në vitin 1991.  Mund të them se kam qenë një ndër bashkëpuntorët e ngushtë të tij. Ishte politikan i zgjuar.  Mbi të gjitha ishte në gjëndje që të parashikonte ngjarjet dhe të përcaktonte qëndrimin e tij në  çdo situatë.

Ai ka ditur që ta drejtojë Partinë Republikane me urtësi e mençuri, duke bërë që ajo të vlerësohej nga i gjithë spektri i politikës shqiptare.

Ai ka patur ndikim të drejtëpërdrejtë në vitet 90 të për kalimin e pushtetit pa gjakderdhje, nga regjimi i urryer i komunizmit në demokraci.  Ndoshta për shumë persona kjo nuk duhej të bëhej, mbasi ishte e nevojshme që tentakulat e atij regjimi të priteshin një herë e përgjithmonë, por situata që mund të arrinte deri në vrasje masive të popullsisë dhe veçanërisht kërkesat e organizmave ndërkombëtare për të realizuar kalim të butë të pushtetit, e detyruan zotin Godo që të mbante një qëndrim të tillë.

Rol me rëndësi ka luajtur z.Godo në ngjarjet e vitit 1997, ngjarje që u krijuan nga Partia Socialiste për të marrë pushtetin.  Edhe në këtë rast ai ka ndikuar që ngjarjet  mos të precipitonin  në  një luftë civile.

Z. Godo ishte bashkëkryetar në hartimin e Kushtetutës në vitin 1998.  Pikërisht preambula e saj në të cilën ndër të tjera theksohet  “ ……..aspirata shekullore e popullit shqiptar për identitetin dhe bashkimin kombëtar ”, dhe nenet 41 e 181 që sanksionojnë të drejtën e pronës private si të  shenjtë dhe të paprekshme, janë hartuar prej tij.

Gjithashtu është i njohur kontributi i tij në zgjidhjen e çeshtjes së Kosovës, lufta për të drejtat e popullit çam dhe të shqiptarëve në Maqedoni.

Dekorimi i z. Sabri Godo nga Presidenti i Republikës, me “Urdhërin e Skenderbeut”, është pa dyshim shprehja e konsideratës së lartë që ka shteti për këtë burrë të madh.

Presidenti i Italisë, Giorgio Napoliteano, i ka akorduar z. Godo titullin e nderit “ Commendator”, duke bërë që edhe në Itali Ai të gëzojë nderimet më të larta dhe të regjistrohet në librin e artë të Commendatorëve.

Mund të them pa asnjë mëdyshje se gjatë këtyre viteve Ai ka qenë politikani më i respektuar nga të gjithë krahët e politikës shqiptare.  Në çdo vendimmarrje të forcave politike kanë spikatur mendimet dhe këshillat e tij.  Me të drejtë Ai vlerësohet si “ Plaku i urtë i politikës”.

Pikërisht për këto vlerësime, Këshilli Bashkiak i Tiranës pas vdekjes miratoi vendosjen e  bustit të tij përballë Akademisë së Shkencave, në krah të Parlamentit.

 

Staten Island, New York

17 Janar, 2014