Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

INTEGRIM I SHQIPTAREVE, POR PA HUMBUR IDENTITETIN

by

SHQIPTARËT KANË AFTËSI TË INTEGROHEN NË KULTURËN E VENDEVE KU KANË MIGRUAR POR AMA PA MOHUAR KULTURËN DHE ORIGJINËNE TYRE/

-Thotë mësueja fierake më punë dhe vendbanim në Tonronto të Kanadasë Ardiana Bani/

Shkruan: Sokol DEMAKU/

Kështu që jam e mendimit se kur ne të fillojme të tregojmë kulturën tonë më mirësjelljen tone, më punën tonë, më djersën e ballit, pa kërkuar të asimilohemi nëpër botë, por të integrohemi në të, atëhere Shqiptarët do jenë edhe më të bashkuar dhe më të nderuar.

Kam filluar të ndjek veprimtarinë e radios Dituria si edhe të revistës Dituria falë faqës së internetit www.Dituria.se, kur e pash këtë veprimtari kaq të gjallë dhe fisnike në faqet e internetit, kur mësova se si Shqiptaret në Suedi vazhdojnë të mbajne lidhjet më bashkatdhetarët, se si i inkurajojnë dhe si po përhapin më dinjitet kulturën Shqiptare nëpër botë, ndjeva një kënaqësi tepër të veçantë. Jam e lumutur që nëpërmjet kësaj reviste, në mënyrë elektronike, më jepet mundësia të mësoj rreth jetës dhe veprimtarisë së bashkatdhetarëve të tjerë kudo nëpër botë. Revista Dituria është vërtetë një ndërmarrje më vlera të mëdha dhe e meriton të përgezohet dhe të ndiqet nga të gjithe bashkatdhetarët tanë.

Puna e mësuesit mbetet po aq fisnike kudo që të udhëtosh nëpër botë. Mua më ka pëlqyer gjithnjë të jem mësuese e matematikës dhe e shkencave. Ky është pasjoni i veçantë i imi, dhe nuk ka ndonjë ndryshim për mua nëse jam perballë studentëve shqiptarë apo kanadezë apo internacional si tani që jap mësim në Kolegj. Të them të drejtën nuk shoh ndonjë ndryshim të madh, por mund të them kaq, që gjërat janë tepër, tepër më të organizuara këtu ne Kanada. Mëgjithatë çdo e mirë ka të keqën e vet dhe çdo e keqe ka një të mirë, themi ne.

Kush është Ardiana Bani?
Përpara se t`u përgjigjem pyetjeve tuaj do doja në rradhë të parë t’ju shprehja kënaqësinë e madhe që më jep fakti që Shqiptarët edhe pse të shpërndarë në çdo vend të botës vazhdojnë të ruajnë lidhjet në mes tyre, dhe kjo falë nismave dhe ndërmarjeve të tilla si Revista Dituria në Borås, dhe do doja t’ju falenderoja shumë për këtë mundësi që më dhatë.

Më duket pak e vështirë të përgjigjem në Shqip, se kush jam unë? Unë jetoj në Kanada që prej 15 vjetesh dhe të flasësh për veten tënde në North America është gjëja më normale, por kur vjen puna të flasësh më bashkatdhetarët e tu, ne akoma e kemi atë ndrojtjen që na karakterizon, që të kemi kujdes të mos mburremi vend e pa vend, gjë që unë mendoj është karakteristika më e bukur e Shqiptarit dhe ndoshta duhet të vazhdojmë ta ruajmë.

Unë punoj si mësuese e matematikës dhe e psikologjisë Tek Cambrian College në Brampton Campus, të Torontos.  Ne të njejtën kohë unë kam edhe biznesin tim si life coach, dhe public speaker. Ndërkohë kam shkruajtur tre libra “The Secret Beyond the Secret: How The Law of Attraction Aligns You with Your Destiny,” “The Twelve Laws of Living: The New Truth About God, Soul and Antimatter,” dhe së fundi “The Truth in Search of Antimatter.”

Keni lindurë në Tiranë ku dhe keni kalue një pjesë të jetës, cfarë ka sot në kujtesë nga to kohë Ardiana?

Nostalgji. Edhe pse jeta jonë nën regjimin e komunizmit nuk ishte aspak e lehtë, unë nuk mund të kujtoj vuajtjet, apo fukarallëkun që shumica e shqiptarëve e ka përjetuar, nuk mund të kujtoj netët pa gjumë me merakun se nuk do më jepej e drejta për të vazhduar studimet e larta sepse gjyshi im nga babai ishte pushkatuar si armik i komunistëve, nuk mund të kujtoj asnjë nga keto çaste te vështira pa u sforcuar në rradhë të parë që të harroj ditët e lumtura me shoqërinë, të qeshurat rinore, bujarinë e njerëzve tanë, fakti që edhe diçka e vogël si pirja e kafesë në shtëpitë e njëri tjetrit kur shkonim për vizita pa shumë ceremoni, na bënte te lumtur.

Shkollën fillore dhe te mesme në qytetin e Fierit, Shkolla Fillore “Naim Frasheri” Shkolla e mesme “Gjimnazi Janaq Kilica” ku keni jetuar që prej moshës gjashtë vjeçare derisa mbaruat universitetin, cka mundë të na thoni për këtë kohë të kaluar në punë?

Fieri është qyteti im i fëmijerisë, dhe ruaj kujtime shumë të bukura. Në Fier njerëzit që më panë të këndoj “Unë jam e kuqja” në skenën e festivalit të fëmijëve, vazhdojnë të më thërrasin me këtë emër. “Unë jam e kuqja ngjyra e flamurit, ngjyra e ylberit, ngjyra e nderit…” Unë isha vetem 8 vjeçe kur kam kënduar në skenën e festivalit dhe isha shumë e ndrojtur në fillim, por përkrahja e shoqërisë dhe të afërmve të mi, më bëri ta kaloja me sukses këtë etapë. Më pas përqendrimi im u drejtua në shkencat ekzakte, si matematikë dhe fizikë. Këtu kuptova se isha plot kurjozitet për shkencën dhe jetën në përgjithësi dhe se 24 orë në ditë nuk janë të mjaftueshme ndonjëherë.

Keni punuar si pedagoge e matematikës dhe e kompjuterit në Universitetin Bujqësor te Kamzës, në Tiranë, një krahasim me ate këtu në Kanada, si e spejgoni këtë?
Puna e mësuesit mbetet po aq fisnike kudo që të udhëtosh nëpër botë. Mua më ka pëlqyer gjithnjë të jem mësuese e matematikës dhe e shkencave. Ky është pasjoni i veçantë i imi, dhe nuk ka ndonjë ndryshim për mua nëse jam perballë studentëve shqiptarë apo kanadezë apo internacional si tani që jap mësim në Kolegj. Të them të drejtën nuk shoh ndonjë ndryshim të madh, por mund të them kaq, që gjërat janë tepër, tepër më të organizuara këtu ne Kanada. Mëgjithatë çdo e mirë ka të keqën e vet dhe çdo e keqe ka një të mirë, themi ne.

Çka ju shtyri të mërgoni dhe të studioni mu këtu në Kanada?
Kur vendosa të mërgoj ne Kanada, në 1997 ishin vite të vështira për Shqipërinë. Siç jeni në dijeni në ketë vit pati një luftë të ashpër midis partive politike që i kaluan kufijtë e miresjelljes. Pas hapjes së depove të armëve të ushtrisë dhe aksidenteve, madje edhe vrasjeve më qellim, jeta në Shqipëri nuk ishte më e sigurtë. Kështu që në fillim të 1998 aplikova për të ardhur në Kanada dhe aplikimi mu aprovua në 1999.

Ka kohë që jetoni në Kanada, çfarë mund të na thoni për jetën këtu, çfarë është ndihma e shtetit për të huajit këtu dhe si ndiheni?
Kam 14 vjet në Kanada, dhe vazhdoj ta pëlqej jetën këtu, por mbi të gjitha jam e vetëdijshme që ka probleme edhe Kanada si në çdo vend tjetër. Që këto probleme ndoshta s’mund të krahasohen me problemet në vende të tjera ku ka luftë dhe varfëri kjo është qartë, por kjo nuk do të thotë që njerëzit këtu nuk mbetën të pa kënaqur dhe nuk kerkojnë zgjidhje sa më të mira për vetën dhe fëmijët e tyre. Ndonjëherë problemi i vendeve të zhvilluara, më sa kam kuptuar deri tani është vetëkënaqësija.

Përsa i përket ndihmës së shtetit për të huajt unë mund të them që ndihma e shtetit është e pranishme, dhe e gatshme për këdo, jo vetëm për të huajt, dhe është e barabartë për të gjithë. Kështu që kush vjen nga një vend i huaj dhe vëndoset ne Kanada për herë të parë nuk ka më shumë prioritet se një kanadez i lindur dhe i rritur në Kanada por që kanë të njejtën nevojë financiare. Por, ndërsa shtetasi Kanadez ka më shumë njohuri dhe experiencë se sa një emigrant, atëhere mundësitë e emigrantit për të gjetur punë janë tepër me të kufizuara. Punë të kategorive të ulta janë të vetmet punë që të ofrohen në fillim, pamvarësisht nga shkalla e edukimit. Unë madje e kam cakitur pak këtë temë në librin tim “Secret Beyond the Secret.”

Si e kalon një ditë Ardiana në mergim?
Cdo ditë këtu ka rutinën, dhe specifiken e vet, por më e përgjithshmja është kjo: Ngrihem ne orën katër të mëngjezit çdo ditë, dhe punoj për dy deri në trë orë me shkrimet e mia, ose u përgjigjem emaileve të ndryshme, përgatitem për mësimdhënjen ose bej korrigjimet e provimeve të studenteve. Fëmijët zgjohen nga gjumi ne orën shtatë dhe i ndihmoj të bëhen gati për shkollë. Unë kam tre fëmijë, Julinda vajza e madhe vazhdon studimet në Universitetin e Torontos për psikologji dhe Shkencat e jetës, Joni eshte 10 vjec në klasë të pestë, kurse Jenna është pothuajse pesë vjeçe dhe është akoma në kopsht. Pasi kthehem nga puna neë orën 3, 4, ose 5 varet sa orë leksioni kam në ditë të ndryshme,  zakonisht, marr femijët nga baby sitter, dhe ndërsa përgatis darkën merrem me diskutime të situatave dhe problemeve të ndryshme që mund të kenë hasur gjatë ditës. Mua më pëlqen të lexoj shumë, dhe çdo moment të lirë e shfrytëzoj për të lexuar, kur fëmijët shkojnë për të fjetur.

Disa ditë të caktuara une shkoj në mbledhjet e klubit që marr pjesë. Ky është një grup bamirësije qe njihet ne te gjithe boten me emrin Lions International Club. Edhe fundjava ka specifiken e vet, fëmijët shkojnë në programe, Joni shkon në dy programe karate dhe running, kurse Jenna shkon në leksione të notit dhe soccer (futboll). Gjithashtu këto janë dy ditët që fëmijët shkojnë të vizitojne gjyshërit. Prindërit e mi janë këtu në Kanada. Kjo është e vetmja kohë ku unë mund të takohem me shoqerinë time te vjetër ose të re, dhe me familjarë të tjerë që janë këtu ne Kanada. Biznesin tim, life coaching, takimin më klientat ose Publik speaking, si dhe  workshope të ndryshme e organizoj kryesisht mbrëmjeve te javeës por asnjëhere gjateë fundjaves. Fundjava i përket familjes time dhe shoqërisë.

Çfarë janë kushtet për të jetuar e punuar këtu, mund të na bëni një krahasim me ato në vendlinje?
Kushtet për të jetuar më duken më të lehta këtu në Kanada, për arësye se gjërat janë të organizuara dhe të kontrolluara. Edhe kur ka anomalira këtu është krijuar një besim i madh që qeveria do ndërhyjë dhe gjërat do kthehen në normalitet si më parë. Kjo gjë është vërtetuar përherë, kështu që vëtem ky fakt të ben të jetosh e qetë dhe pa ate stresin që të jep një jetë e pasigurtë. Puna është punë. Këtu nuk ka kohë të pish kafe në orarin e punës apo të besh telefonata përsonale në punë.  Tetë orë në punë apo më tepër janë të rendimentit maksimal sepse edhe konkurrenca është e madhe. Në çdo moment duhet të jesh në gadishmeri për të kryer detyrë mbi detyrë dhe madje edhe të punosh sa për pesë veta ndonjëherë.

Ju merreni edhe me shkrime, merreni me poezi apo me prozë?

Poezia ka qenë dashuria ime e parë. Kur isha në klasë të shtatë njëra nga poezitë e mia, pak e shkurtër por që u bë motivacioni i shkrimeve të mëtejshme eshte:

E mira dhe e keqja

vrapojnë në një rreth si të marra

Dhe s’mund ta putosh asnjëhere

Se cila do dali e para

Ndaj o njëri, pse qan,

Dhe ti tjetri pse qesh,

Nuk e dini që jeta

e burgosur është ne rreth?

Por siç e thashë kjo ishte një nga pasionet e mia të hershme, dhe kur erdha këtu në Kanada, vite, vite më pas, zbulova që kisha dëshirë të frymëzoja dhe të inkurajoja njerëzit më anë të prozës. Pasi fillova punë si Life coach, një nga klientet e mia të hershme Tereza, më pyeti një ditë “Pse nuk shkruan një libër më këshillat që u jep klientave?” Aty fillova ta konsideroja publikimin e një libri si një gjë të mundëshme, dhe kështu shkrova tre librat që përmenda më lartë.

Keni libër të botuar dhe çfarë është tema që shtjelloni në te?
Kam botuar dy libra në fushën e metafizikës dhe spirituale, ndërsa libri i tretë është një hipotezë e re shkencore rreth antimatter. Si mësuese e shkencave dhe e matematikës, jam gjithmonë në kërkim të së vërtetës, të zbulimit të arësyeve shkencore dhe e theksoj shkencore, mbrapa çdo akti njerëzor, por edhe mbrapa fenomeneve mistike e të pashpjegueshme. Nga ana tjetër, unë jam gjithashtu e bindur që Zoti ekzizton. Lidhja ime shpirtëtore më Zotin është forcuar gjithnje e më shumë më kalimin e viteve, jo vetëm nga ngjarjet mistike që janë manifestuar në jetën time private, por edhe nga fakti që unë kam mundur të gjej një shpjegim shkencor të fenomeneve të ndryshme që shumë veta i quajnë mistike ose spirituale. Një nga këto zbulime është shpjegimi që i bej njerit prej ligjeve më të mirënjohur në kohët e fundit, Ligji i tërheqjes që njihet në Anglisht më emrin “The Law of Attraction.” Ky dhe ligje të tjera që lidhen më aspektin shpirtëror të njeriut kanë qarkullar prej vitesh, por mua nuk më binden shpjegimet dogmatike të këtyre ligjeve, pavarësisht se unë i përjetoja ato. Kështu që e bëra si qëllim në vetvete për të zbuluar arësyet shkencore dhe llogjikën që mund të qëndroj mbrapa këtyre ligjeve, dhe shpresoj t’ja kem harritur më këto dy libra. Pyetjet si: A ka Zot? Në rast se ka Zot, pse ka kaq shumë probleme dhe padrejtësi në jetë? Pse nuk i ndalon ose parandalon Zoti vuajtjet njerëzore? A janë të vërteta fenomenet misterioze si fantazmat, magjitë, mallkimet, parandjenjat, etj. Pse ekziston xhelozia? A ka dashuri? A ekziston shpirti? Por kur trupi vdes a vazhdon shpirti te ekzistojë? A rilindet shpirti njerezor dhe si mund ta vërtetojmë këtë? Të gjitha këto pyetje janë diskutuar në librin “The Twelve Laws of Living” që mund ta gjeni në amazon.com dhe që mund të përkthehet “Dymbëdhjetë Ligjet e Jetesës” Në librin tjetër “The Secret Beyond the Secret” që përkthehet “Sekreti përtej Sekretit” është një shpjegim i një formule që kam zbuluar e cila ka sjellë rezultate mahnitëse si për vetën time ashtu edhe për klientat e mi. Në këtë libër unë shpjegoj nëse njerëzit e kanë destininë e tyre të shkruar nga Zoti, dhe në rast se po çfare na ngelet neve në dorë për të bërë? Mund të duket e çuditshme, por unë kam zbuluar se Zoti na ka lenë shumë shumë fuqi në dorën tonë. Problemi është se ne nuk jemi në dijeni te kësaj fuqie dhe për këtë arësye ne e shpërdorojmë ose nuk e përdorim fare. Sekreti se si të përdoret kjo forcë është shpjeguar në këtë libër.

Çka presin lexuesit në të arrdhmen nga Ardiana, cilat janë planet e juaja?
Ne rradhë të parë do mundohem të përkthej librat në Shqip pak e nga pak. Tani për tani ato janë në Anglisht sepse duke qenë se ajo është gjuha e përditshme që përdor për të komunikuar e ndjej më të lehtë të përdor Anglishten kur shpreh mendime filozofike si këto që ju sqarova më lart. Më vonë kam dëshirë të shkruaj një roman ku më anë të dramës që do zhvillohet nëpër faqet e librit njerëzit mund të kuptojnë se si keto 12 ligjet e natyrës diktojnë fatin tonë, dhe shkaktojnë drama në mes njerëzve.

Çfar është malli për të afërmit , si e ndjeni vetën këtu në një mes të huaj?
Të them të drejtën unë jam një njeri qe adoptohem shpejt në çdo situatë, dhe nuk mund të them që ndjehem si e huaj në këtë vend. Kjo mund të jetë edhe meritë e Kanadasë si një vend më shumë kultura dhe emigrantë nga vende të ndryshme të botës. Por gjithashtu prindërit e mi erdhëmn në Kanada në të njejtën kohë më mua. Unë nuk kam motra ose vëllëzer por disa nga familjarët e mi që kam pasur lidhje të ngushta që kur isha në Shqipëri i kam këtu ne Toronto tani. Gjithashtu kam plot shokë e shoqe që nga femijerija ose të universitetit që janë këtu dhe takohemi herë pas here për të pirë kafe dhe për të marrë vesh se si shkojnë gjërat në jetën tonë. Mbi të gjitha lidhjet më anë te facebook-ut e kanë bërë më të lehtë komunikimin me njerëzit që i kemi larg dhe që na mungojnë. Por megjithatë malli për vendlindjen gjithmonë ekziston.

Sa ka arritur Ardiana të krijoj shokë apo shoqe në një mes të ri, në një vend më kuturë tjetër nga ajo që ne kemi?
          Më thenë të drejten ka qenë shumë e lehtë të bej shokë e shoqe këtu në Kanada. Kulturat nga më të ndryshme janë të pranueshme, për sa kohë që ruan politesen dhe nuk ofendon kulturat e tjera. Që në fillim kur unë erdha ne Kanada kam pasur fatin e mirë të takohem më njerëz shpirtgjërë, bujar, që më kanë afruar ndihmë të sinqertë dhe më kanë ndihmuar të integrohem në jetën Kanadeze. Unë mund të them më pak dhimbje në këtë pikë se ndihma që më dhanë shoqeria e huaj ishte shumë më e sinqertë dhe pa interes në krahasim më ndihmën që u pretendua se mu dha nga disa familje shqiptare.  Është vërtetë e turpshme dhe e dhimbshme kur kupton se një nga karaktristikat më të njohura të Shqiptarit siç është bujaria dhe ndihma e sinqertë, ekziston vetëm në historinë e largët të popullit tonë.

Çfarë është aktiviteti juaj kur kemi te bejmë me profesionin tuaj këtu dhe jetën stundetore në vend të huaj?

Unë jap mësim në Kolegj. Studentët e mi janë studentë që vijnë nga e gjithë bota për të studiuar dhe për të ndërtuar një jetesë këtu në Kanada. Duke qenë se jam edhe vetë një emigrante kam një lidhje më të fortë shpirtërore me studentët e mi, dhe e ndjej si detyrë që tu bej të ditur se çfarë konsiderohet një sjelle më politese këtu në Kanada dhe çfarë nuk është e pranueshme. Ka shumë rregulla të mirësjelljes së përditshme që janë fare të zakonshme si mbajtja e dyerve hapur për të tjerët, mënyra e të falenderuarit, mënyra e të kërkuarit leje për të kaluar kur vendi është i ngushtë etj, gjëra që ne nuk i vemë re kur jetojmë në këtë vend për një kohë të gjatë pasi jemi përshtatur, por që janë tepër të dukshme kur një i sapo ardhur nuk i ndjek këto rregulla,  jo sepse nuk është i edukuar apo është i pakulturuar por sepse këto rregulla nuk janë konsideruar si gjëra primare në vendin e tyre.
Sa ka arritur Ardiana të përshtatet në kohën, klimën dhe në natyrën kanadeze?
Ah, unë do mbetem mesdhetare në shpirt. Bora më pelqen vetëm kur e shikoj nga dritarja. Megjithate vjeshta është shumë e bukur këtu Kanada më të gjitha ngjyrat e natyrës. Në vjeshtë dua të eci më orë te tëra nëpër parqet pafund të Torontos.

Nëse do te kishe mundësi te jepje ndihmesën tënde në realitetin që jetojmë ne shqiptarët sot, ku mendon se konkretisht duhet ndryshuar diçka?

Po e filloj nga pjesa e fundit e pyetjes. Nëse bëhet fjalë për realitetin në Shqipëri, në rradhë të parë duhet të ndryshoi mentaliteti karshi punës dhe argëtimit. Diskutimet nëpër kafene për politikën nuk duhen konsideruar punë. Së dyti, duke qenë një shtet dhe vend kaq i vogël ne nuk na duhen shumë parti politike më platforma të ndryshme. Ne na duhen njerëz të aftë që të drejtojnë një vend të vogël. Në rast se bëhet fjalë për veprimtarinë e Shqiptarëve nëpër botë do të thoshja se gjëja e parë që ne duhet të ndryshojmë dhe sa më shpejt që të jetë e mundur është dyfytyrësia, fallcifiteti që ka filluar të na karakterizoj.  Kam vënë re që Shqiptarët në mërgim lëkunden midis dy ekstremeve: ose do fillojnë të mburren se sa të zotët janë shqiptarët, dhe në çdo diskutim shoqëror më të huajt nuk lenë t`u shpetoj rasti pa përmendur faktin se Nënë Tereza ishte Shqiptare, dhe se John Belushi ishte shqiptar gjithashtu, madje edhe Aleksandri i madh mund të këtë qenë më origjine Ilire, por në shumë raste të tjera disa shqiptarë kthehën në grek, e madje edhe italian. Unë e kuptoj se si një vend i vogël që jemi dhe pa fuqi ekonomike ne nuk mund të jemi krenar për këtë fakt, por kemi plot cilësira të tjera për të cilat duhet të krenohemi. Dhe kjo nuk fillon duke u mburrur më figurat e shquara por fillon në rradhë të parë më faktin që Shqiptarët janë shumë të adoptueshem, Shqiptarët kanë aftësi të integrohen në kulturën e vendeve ku kanë emigruar por ama pa mohuar kulturën dhe origjinën e tyre.

Dua të përmend këtu një rast që kur punoja si mësuese zevendësuese ditore, në një shkollë të mesme në Toronto, vite më parë, njëra nga mësueset më pyeti se cila ishte origjina ime. Kur unë i tregova se isha nga Shqiperia, kjo mësuese e cila ishte më origjine greke, tha në mes te sallës plot e përplot më mësues “Oh ti je nga ai vend nga kanë ardhur hajdutët që vjedhin shtëpitë e grekerve” Kjo qe një situatë tepër e vështirë për mua dhe një shuplakë në fytyrë për një krim që nuk e kisha kryer unë dhe nuk meritoja të ofendohesha. Për fat të keq çfarë kjo mësuese e rendomtë tha aq publikisht, ishte e vërtetë. Unë nuk mund ta mohoja atë fakt, por vazhdova më qetësinë time dhe i thashë “Where there is a forest, there are also wild shrubs” ose siç e themi ne në shqip “Pyll pa derra nuk ka.” Të gjithë mësuesit e tjerë u mblodhën rreth meje duke më dhenë numrat e tyre të telefonit që unë t u telefonoja dhe të vazhdoja shoqërinë më ta. Kështu që jam e mendimit se kur ne të fillojme të tregojmë kulturën tonë më mirësjelljen tone, më punën tonë, më djersën e ballit, pa kërkuar të asimilohemi nëpër botë, por të integrohemi në të, atëhere Shqiptarët do jenë edhe më të bashkuar dhe më të nderuar.

Si mund ta jepja ndihmesën time në këtë realitet? Lidhjet e mia të vazhdueshme më Shqiptarët dhe Shqiperinë, pavarësisht nga shoqëritë e reja që unë vazhdimisht krijoj këtu në Kanada. Dhe kjo mendoj se është një nga kontributet e mia, por unë mendoj se ndryshimi do të vij kur Shqiptarët të mësojnë të komunikojnë më sinqeritet dhe pa gjykuar njëri tjetrin. Duke qenë se kam eksperiencë në fusha të ndryshme dhe shkollime të vazhdueshme pasuniversitare këtu në Kanada, këto më japin mundësinë që ta quaj veten një eksperte (si life coach) në fushën e mardhënjeve dhe të komunikimit më njerëzit. Dy nga lëndet më të preferuara që jap mësim ne kolegj tani, janë “Positive Psychology” dhe “Leadership skills” (psikologjija pozitive dhe aftësitë e një lideri/udheheqesi). Dhe ndërsa ua mësoj këto strategji nxënësve këtu në Kanada, pse jo më kënaqësi do ndihmoja edhe bashkatdhetarët e mi.  Kushdo që ka pyetje ose kërkon ndihmë përsa i përket aftësive që ju duhen për t’u intergruar në jetën Kanadeze, ose që ka nevojë për ndihmë në përmirësimin e komunikimit në mënyrë që të jetë sa më i sukseshëm në jetë, por edhe të mos shfaqet para të tjerëve si mendjemadh apo vulgar, janë të mirëpritur të më kontaktojnë për life lessons nepermjet skype. Cdo kush mund te më kontaktoj nëpërmjet emailit: abc@knowthetruth.ca

Cfarë janë kontaktet e Ardianes më vendlindjen?
Unë komunikoj vazhdimisht nëpërmjet internetit, më shoqërinë dhe të afërmit që janë në Shqipëri. Në fakt unë vazhdoj të mbaj lidhje të forta më Shqipërinë dhe largësia nuk ndjehet në ditët e sotme kur ka kaq shumë mënyra të ndryshme dhe të shpejta komunikimi. Tani për shembull, sapo kam filluar bashkëpunim biznesi më një shoqen time të fëmijërisë që jeton ne Shqiperi Margarita Kola dhe që ka hapur një agjenci martesash atje, Marriage-Dating.al. Unë jam përfaqësuesja e kësaj agjencie Shqiptare, në Kanada.

Një i mërguar kërkon të jetë pothuajse për gjithçka i informuar. Kjo ka të bëjë kryesisht më natyrën e personit. Thjesht doja një përgjigje të shkurtër. Si është nga natyra Ardiana?

Të them të drejtën unë kam dëshirë të jem e mirë informuar por ka disa fusha që nuk më interesojne shumë për shembull fusha e politikës apo sporteve si hokey, baseball, footballi amerikan të cilat nuk arrij ti kuptoj. Ju deshët një pyete të shkurtër por fatkeqesisht kjo është një pikë delikate që kërkon një çik më shumë sqarim për sa i përket fushës politike. Në fushën e politikës unë nuk mund ta kuptoj se si njerezit mund të gënjehen dhe të besojnë se një kandidat apo parti do jetë më i mirë se një kandidat apo parti e krahut të kundert? Unë nuk mbaj shpresa të kota se një kandidat do jetë më i mirë dhe më i pakorruptueshem se tjetri. Kam besim vetëm ne koalicion të partive, dhe kur në të arrijme të zgjedhim njerëzit më të mirë të do partie, që mund të kryejnë detyrat specifike të specialistit në fusha të caktuara, vetëm atëhere do më interesonte të njoftohesha se si shkojnë punët.

Ka kohë që jetoni këtu, sa janë kontaktet tuaja më shqiptarët këtu, keni miq dhe a shoqëroheni?
Kam gati 15 vjet (14 vjet e gjysëm për të qenë e saktë) dhe kontaktet më miqtë e mi shqiptarë këtu në Kanada janë të vazhdueshme. Kjo mund të jetë e lehtë për faktin se ka shumë Shqiptarë këtu në Toronto.

Nëse kjo lami që keni zgjedhur për studim nuk do të ishte profesioni juaj, ne cfarë profesioni do e gjente vetën Ardiana?

Unë pothuajse i kam bërë realitet të gjitha profesionet që do të zgjidhja në këtë jetë. Më pëlqen matematika dhe shkenca, më pëlqen të jap mësim, më pëlqen të ulem më njerëzit dhe ti ndihmoj më problemet e tyre, kështu që prandaj jam edhe life coach, më pëlqen psikologjija dhe jo vetëm që e jap mësim por edhe aplikoj në librat dhe në biznesim tim si life coach, më pëlqen të shkruaj, dhe edhe këtë e arrita duke publikuar tre libra deri tani. Një gjë nuk e kam bërë akoma realitet, muzikën. Më pëlqen që një ditë të luaj në pjano dhe kitare. I kam të dyja keto instrumenta në shtëpi, kam nisur kurset e muzikës disa herë por jeta e ngarkuar nuk më ka dhënë mundësinë që t’i vazhdoja. Kështu që do të thoshja se unë i jam mirënjohes Zotit për gjithë aftësitë që më ka falur dhe nuk do doja një jetë më ndryshe se sa kjo që kam.

E  lexoni revistën në shqip ”Dituria”që botohet në Skandinavi, cka mund te na thoni për te?
Kam filluar të ndjek veprimtarinë e radios Dituria si edhe të revistës Dituria falë faqës së internetit www.Dituria.se, kur e pash këtë veprimtari kaq të gjallë dhe fisnike në faqet e internetit, kur mësova se si Shqiptaret në Suedi vazhdojnë të mbajne lidhjet më bashkatdhetarët, se si i inkurajojnë dhe si po përhapin më dinjitet kulturën Shqiptare nëpër botë, ndjeva një kënaqësi tepër të veçantë. Jam e lumutur që nëpërmjet kësaj reviste, në mënyrë elektronike, më jepet mundësia të mësoj rreth jetës dhe veprimtarisë së bashkatdhetarëve të tjerë kudo nëpër botë. Revista Dituria është vërtetë një ndërmarrje më vlera të mëdha dhe e meriton të përgezohet dhe të ndiqet nga të gjithe bashkatdhetarët tanë.

 Planet tuaja për të ardhmen, çka Ardiana mendon dhe ka në fokus?

Më thënë të drejtën unë nuk bej plane afatgjata. Jam e mendimit që njeriu duhet të jetë spontan, shpirt i lire siç e ka krijuar Zoti, sepse planet tona afatgjata kanë një këndveshtrim të ngushtë dhe dritë të shkurtër. Por një dëshirë e kam në shpirt, dhe kjo dëshirë është që t’ua bej të njohur njerëzve ate që m’u be mua e njohur tre vjet më parë dhe që ishte zanafilla e punës së madhe që une i dedikova shkruarjes së librave të mi. Tre vjet më parë, unë përjetova disa situata fantastike që përshkruhen vetëm nëpër libra dhe që unë pata fatin e mirë t’i përjetoj. Cfarë ishin keto situata dhe si e ndryshuan ato jetën time, i kam shpjeguar në librat e mi si edhe në websitin tim.

Çka ju benë të lumtur dhe çka ju mundon më së shumti?
Ajo që më ben të lumtur në jetë, ashtu si çdo prind shqiptar, është të shikoj se si fëmijët e mi po mësojne dalengadalë cilësitë e duhura për t`u bërë njerëz të sukseshëm në jetë. Më “njerëz te sukseshem” unë nënkuptoj arritjen e dëshirave dhe qëllimeve që një njeri i ve vetvetës në jetë, dhe që nuk kanë si synim vetëm përfitim përsonal.

C’ka më mundon më së shumti?  Më mundo fakti që për shkak të politikës njerëzit krijuan shtete dhe shtetet krijuan barriera midis shteteve, duke grumbulluar kështu pasuritë njerëzore dhe tokësore vetëm në duar të disa dinastive. Kjo bëri që paraja të vleresohet më shumë se shpirti njerëzor, dhe ky është një gabim i lashtë sa edhe vetë njerëzit. Dhe unë e quaj si gabimin më të rëndë. Uji, buka, të edukuarit nëpër shkolla, rrobat për t`u veshur, shërbimi shëndetesor, çdo gjë që është e nevojshme për të jetuar si qenje njerëzore nuk duhej të shkembeheshin më para. Një këngetar gjysëm lakuriq në skenë nuk duhej të vleresohej më shumë se një pastruese që rropatet gjithë ditën duke pastruar ambjentet ku ne jetojmë e punojmë. Por mënyra se si janë ndërtuar ligjet dhe shtetet e aq më shumëv reklamat fallco, e nxisin shumë e më shumë grumbullimin e parase vetëm në disa duar. Kjo më mundon, dhe më mundon shumë.

Si e kalon kohen e lirë?

Në kohën e lirë kam shumë dëshirë të lexoj. Por kam edhe shumë dëshirë të argëtohem, ne shkojmë çdo të shtune më fëmijët në Kinema, shkojmë në pishina, ecim nëpër parqe. Mbi të gjitha unë e krijoj vetë kohën e lirë, kur është e nevojshme. Ndonjëherë kur fëmijët ndjehen të stresuar nga aresye të ndryshme, unë i shkëpus për disa minuta nga rutina e përditshme e të studjuarit dhe në vemë muzikë dhe kërcejmë, ose luajmë lojna nga më të ndryshme, shikojmë filma për të qeshur në televizor ose kompjuter.  Një nga programet që pëlqejmë më shumë është Wizard of Wavery Place. Qëllimi im është ti mësoj fëmijët e mi që rendimenti në punë është më i madh kur mendja është e çlodhur dhe e çliruar nga stresi. Kështu që koha e lirë dhe argetimi duhet të jenë pjesë e pandarë e jetesës së përditshme, por jo më kryesorja pjesë e ditës.
Po të kishit mundësin të zgjidhni, ku do kishit jetu?

Ah, sikur të kisha mundësi te zgjidhja, unë do udhëtoja në të gjithë botën. Nuk mund ta kuptoj vetën të lidhur në një vend sikur të mos ishte kufizimi nga ana financiare. Më pëlqen të njihem me kultura të ndryshme, të shikoj vende të reja, vende piktoreske, të bukura nga natyra apo edhe nga dora e njeriut, por mbi gjithçka më pëlqen të kem sa më shumë shokë te rinj dhe të vjeter në jete.

Parajsa fillon me fëmijët dhe mbaron me librat…

by

Intervistë ekskluzive per DIELLIN me shkrimtaren, poeten, esseisten, kritiken letrare dhe Sekretaren e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, dr.Yllka FILIPI/

 Bisedoi Raimonda MOISIU /

      Dr.  Yllka FILIPI  ka mbrojtur  Doktoraturën në fushën e Letërsisë së Krahasuar, Universiteti i Tiranës  (2009-2012). Është specializuar në degën e Letërsisë duke përfunduar  Studimet e Thelluara Pasuniversitare, Master Shkencor (2006-2008), pranë këtij Universiteti. Studimet e larta i ka kryer në Fakultetin e Historisë dhe të Filologjisë, Universiteti i Tiranës, dega  Letërsi dhe Gjuhë Shqipe (1995-1999). Shkruan kritikë, poezi, prozë dhe ese. Ka botuar në periodikë të ndryshëm brenda dhe jashtë vendit. Është vlerësuar nga kritika me disa çmime të para kombëtare dhe ndërkombëtare,  si një zë unikal në letërsinë moderne shqiptare. Aktualisht jeton dhe punon në New York, ku bashkëpunon midis të tjerash, me gazetën Illyria dhe revistën Kuvendi në Michigan. 2011 e në vazhdim Zv/Kryetare e Katedrës së Studimeve e Hulumtimeve, të Mendimit Kritik Modern të Presidencës së LNSHP, U.S.A

Është autore e këtyre veprave:

*Trekëndëshi universal i Bermudeve, Dante-Migjeni-Kadare, studim krahasues, 2012

*Post Hekuba vëllim poetik, Ombra GVG, 2011

*Me ipsum ames (roman postmodern), M. Barleti, 2010

*Eternitas  (vëllim poetik, ) M. Barleti, 2009

*Eshtra tempujsh, (cikël poezish të zgjedhura,) 2009

*Dante-Kadare, studim kritik, Albas 2008

Ka fituar këto çmime letrare

 Qershor 2012  Çmimi poetik Ndërkombëtar “Azem Shkreli II”, Ennepetal, Gjermani

Maj 2011 Çmimi i Parë, në Festivalin Ndërkombëtar të poezisë, TPSH, Vushtrri, Kosovë

Prill.2011 Çmim Special, Fituese në Konkursin Letrar Ndërkombëtar Poetik, Muza Poetike Pegasi Albania 2011.

Krijimtaria e saj është përfshirë në disa antologji si

* 100 Poetë për dashurinë, (Lirika shqiptare dhe botërore) 2012,

* Korsi e hapur,  2012, në 14-gjuhë të botës, etj.

–Dr.Yllka,- Cila ka qenë eksperienca juaj e parë në gjininë e prozës, poezisë apo publicistikës? Ç’mund të na thoni mbi fillimet e karrierës suaj letrare? Si u gjendët në këtë “udhëtim” të bukur e mbresëlënës?

Poezia është arti ku shpirti nënvizon epërsinë e tij, që herët në shkrimet e mia. Grimcat e para filluan të gëlonin që në fëmijërinë e hershme, por eksperiencat e vërteta morën formë të përcaktuar qartë, vetëm në vitet e gjimnazit, e më tej. Aftësitë imagjinative më jepnin dorë të lirë në pikturimin e tablove të ndryshme shpirtërore, aty ku rridhnin brengat, dramat, idilet e njerëzimit dhe nuk e lejonin intuitën të mbetej pezull. Udhëtim i bukur? Udhëtim mbreslënës? Unë do ta quaja udhëtim i përjetshëm drejt jetës, drejt dashurisë.

 -Isadora Duncan shkruan: Nuk më habit aspak fakti që një grua mund të bëhet artiste e vërtetë,  megjithëse  arti është “mbikqyrës” i vështirë e i rreptë, sepse kërkon përkushtim fizik dhe inteligjencë në gjithcka,  ndërsa një grua që e dashuron atë jep gjithçka nga përvoja e jetës së saj. Sa qëndron kjo thënie, për ju ?

Një përfaqësim i tillë i artit i gërshetuar edhe me faktin e të qenurit femër, pavarësisht “mbikqyrjes” së vështirë dhe të rreptë si edhe përkushtimit fizik, nuk e ka lënduar aspak dashurinë time për të. është gjëja më e bukur që buron nga shpirti dhe niset fluturim për në shpirtra të tjerë, si një lloj ngushëllimi hyjnor ndaj dhimbjeve të njërëzimit. Si një shpresë.

-Kush ka ndikuar në mënyrë të konsiderueshme në krijimtarinë tuaj, prindërit, artet, letërsia apo  njerëzit e thjeshtë, qoftë edhe një person i vetëm që ka luajtur një rol të veçantë në frymëzimin tuaj?

E gjithë kjo është një kompleksitet figurash, imazhesh reale dhe fiktive, një galeri e tërë detajesh që kanë ndikuar në frymëzimet e mia, por padiskutim një mbështetje e jashtëzakonshme për të ecur përgjatë kësaj rruge me të papritura, shira e stuhi, kanë qenë prinderit e mi. Simbol i vetësakrifikimit për të ardhmen e fëmijëve të tyre. Burim i pashtershëm frymëzimi për mua, është Eros-i, im bir 9-muajsh.

-Ju jeni poete. Qindra vargje poetike dhe disa vëllime me poezi. Po citoj disa tituj  Eshtra tempujsh, Eternitas, Post Hekuba) në gjuhë të huaj dhe bashkëautore në antologji kombëtare e ndërkombëtare. Ç’mund të na thoni për këtë përvojë interesante e përkushtim profesional?

Kanë rrjedhur natyrshëm, ashtu një e nga një si pikat e shiut mbi xham, e formohen rrëkeza, më vonë ndoshta luginëza…është një kënaqësi e jashtëzakonshme tek i sheh të rriten…

-Kur shkruani, cili është vendi juaj më i preferuar, në studio,  në natyrë apo krejt rastësisht edhe duke pirë kafe diku?

Frymëzimet janë spontane, Muzat nuk trokasin asnjëherë, vijnë ashtu papritur, në studio, në natyrë, në rrugë, në vetmi, mes turmës, në rërë, në kafene, shpesh edhe në gjumë…

 -Cfarë është muza për ju, është aftësi gjenetike, sipas mendimit tuaj? Çfarë ju shtyn të shkruani një poezi proteste me ton qytetar e intelektual?

Unë e shoh si një energji që buron nga një tjetër energji supreme e cila trazon shpirtin njerëzor, ngacmon, flijohet. Shpërfillja, nëpërkëmbja, dhunimi i të drejtave të gruas më irriton pa masë. Shën Maria ishte grua…Muzat janë gra tronditëse gjithashtu.

 -Shumë lirika dashurie. Çfarë është dashuria për ju? Kur një grua e ndjen se është e dashuruar? Si arrini ta reflektoni këtë në krijimtarinë tuaj letraro-artistike?

Dashuria është formë e finalitetit të forcës për të mbijetuar, sa kohë jeton veçan çdo koncepti intrigues, ajo perceptohet larg nga urrejtja, si një formë finale e gjallimit të së mirës së përjetshme, gëzimit dhe madhështisë universale.

-Romane, studime poezi: në cilën prej tyre ndjeheni më mirë?

Me secilën prej tyre përjetoj një lidhje të veçantë e nuk mund t’i dalloj, por mund të them se kam shumë dobësi për poezinë… Aty ndihem më e sigurtë. Një shtëpizë prej qielli, realitet i dytë trupi e shpirti.

 -Ju jeni edhe prozatore, biles keni sjellë një formë të re në prozën bashkëkohore . -kujtojmë këtu romanin Me ipsum ames (Të më duash mua, vetëm), tashmë një shkrimtare e afirmuar, autore e disa librave. Çfarë mendoni se ka mbetur konstante? Si lindi shtysa për të kaluar nga vargjet në prozë?

Ky roman është shkruar në kohën kur isha ende një studente e apasionuar e letërsisë, në vitin e tretë dhe për vite me radhë qëndroi në sirtarët ku ruheshin dorëshkrimet e mia. Nuk guxoja ta hidhja në treg me frikën e asaj risisë që nuk përqafohet kurrë në fillim… Tanimë më kanë mbetur  shumë pak kopje nga ky libër.

Për mendimin tim është më i thjeshtë kalimi nga poezia në prozë. Blatohet mrekullisht me nënvetëdijen. Të kundërtën nuk mund ta perceptoj dot. Shtysa vjen natyrshëm nga dëshira për t’u vetëshprehur në mënyra të ndryshme.

–Si mendoni ju, cilat janë elementët thelbësorë të një proze, në rastin tuaj, të tregimit apo romanit. Sfida që përballeni me ndërtimin e tij, duke e krijuar atë me idetë që keni në mendje për ecurinë e personazheve. Ju i paraqisni personazhet tuaja nga jeta reale në përshtatje me kohën e situatën, apo anasjelltas?

Do të citoja këtu një mbishkrim të zbuluar në tempullin e Isis-it (Nëna natyrë): Unë jam gjithçka ç’ka qe, është e do të jetë gjithmonë. E asnjë mortor s’do të mund të ma ngrejë vellon që më mbulon fytyrën. Shpesh i sjell personazhet nga koha në akohorësi dhe i preh në gjirin e natyrës. I ngjan një sfide nga ku buron pafundësisht , një tjetër lloj sfide e vetvetes për të mos u rrëzuar në grackat e kohës, harrimit.

-Zhanrin e romanit “e bëtë ju që të vinte te ju”, apo është preferenca tuaj?

Subjekti i këtij romani ka lindur si një shëmbëlltyrë reale dhe virtuale e qenies bashkëkohore me përthyerjet, dritëhijet apo qerthujt simbolikë të jetës, tej destinëve ekzistencialë që vërtiten paralelisht  midis dashurisë dhe vdekjes. Ai është drama e asgjësimit fizik dhe shpirtëror të qenies mbi të cilën kumti i dashurisë ngadhnjen mbi gjithçka. Një vepër e hapur  në të cilën konotacionet artistike gërshetohen me dramën e njeriut të kohëve moderne. Erdhi ai tek unë! Tepër insistues!

–Shquheni në prozën tuaj për mendimin inteligjent, plot figura letrare, artistike dhe mendimin filozofik. Ku qëndron forca e inspirimit si një shkrimtare që i përket lëvizjes feministe, pas periudhës postkomuniste të realizmit socialist?

Inspirimi është thjesht një energji supreme nga e cila pashpjegueshmërisht buron forcë, tharm, limfë. Ajo bëhet ujë dhe shuan zjarrin e shpirtit tim.Realiteti është ngacmues, misteret gjithashtu. Ushqim shpirtëror, sui generis në llojin e vet. Proporcion i bollshëm dhe alternativ.

 Ju shkruat librin “Dante, Migjeni, Kadare”, i vlerësuar shumë nga kritika e kohës, për   argumentimet  tuaja rreth letërsisë bashkëkohore, si  reminishencë mesjetare, a mund të dimë diçka më shumë mbi të?

Kjo nismë është një përçapje hulumtuese për të ndriçuar hijet dhe gjysmëhijet e ambjenteve ku lëvizin figurat të cilat japin përmasat fantazmagorike të ferrit deri në kohërat moderne. Pra, jemi në kërkim të një strukture të ferrit gjithkohor. Të parë në këtë këndvështrim (përtej parapëlqimeve personale), janë ngritur paralelizma duke hyrë kështu në tejhorësinë arkitekturore  infernale që shpalosin veprat, gjë për të cilën kritika ka folur pak ose aspak. Janë alternuar metoda polidimensionale studimore si ajo strukturaliste, semiotike, komparativiste, simbolike, psikoanalitike etj, të cilat kanë krijuar mundësinë e ndriçimit të mjegullës infernale e cila bashkon këta autore, në dukje, jo fort të ngjashëm. Vizionet reale që sjell Migjeni mbi mjerimin e viteve’30 dhe lëngatën e kombit të tij, përkojnë intuitivisht me  imagjinatën danteske në  përfytyrimet fantastike   të përtejbotës.   Ndërsa Kadare, me vetëdije të plotë, është i përgjegjshëm kur huazon prej Dantes tablot vizionare të skëterrës. Ferri migjeno-kadarean ngrihet mbi strukturën e ferrit dantesk, duke harmonizuar arkitektonisht universalizimin e vuajtjes brenda tij.

-A keni menduar ndonjëherë të shkruani skenarë filmi? Nëse provoni ta bëni atë, ç’mund të na tregoni për aktin e të shkruarit të një skenari, me trillimin e karaktereve dhe të shkruarit e dialogut. Shumë duan të jenë shkrimtarë dhe besojnë se janë të tillë. Pra, a ndikon letërsia në skenarin e një filmi?

E kam menduar disa herë. Skena dhe libri në fakt kanë dallime të dukshme midis tyre. Mendoj se ka goxha tkurrje dhe shpesh copëtim të membranës imagjinative të autorit në momentin kur në skenë hyn regjisori. Bëhet një lloj binomi sintagmatik që nuk ka lidhje varësie mes veti. Regjisori shpesh është bashkëautor e rëndon edhe një autor i mëvetësishëm i cili mund të krijojë (i detyruar nga rrethanat)”një vepër të re”.Veçse trilli dhe dialogu, sigurisht zbehen, dhe vepra humb shumë…A mund të gjendet ky binom brenda një njeriu të vetëm…?

-Teoritë e përkthimit janë trajtuar në mënyrë të konsiderueshme për kohën tonë. A e ka nxitur përkthimi i veprave tuaja,  ndjenjën tuaj të krijimtarisë, intensitetin dhe kërkesat në artin e të shkruarit?

Patjetër, pasi ti e di tashmë, se diku, pas një dere a një pragu zemre dikush pret me padurim një ngushëllim shpirtëror edhe në një gjuhë ndryshe nga ajo e nënës…është gati si një ëndërr e cila merr kuptim në konfiguracionet globale të subkoshiencës, pa njohur kufij nacionalë, etnikë, gjuhësorë…Zgjohet më shumë dëshira për komunikim virtual me lexuesin tënd, i cili nuk të braktisë kurrë, veç ti duhet gjithnjë, të mos e zhgënjesh asnjëherë.

–Shkrimet e veprat tuaja të përkthyera, kanë një reputacion për një lloj vitaliteti, në të cilin fokusi është i qartë dhe i gjallëruar. Kjo vërehet tek të gjithë librat tuaj. A mendoni se një lloj kurioziteti intelektual është burim edhe për ta shkruar veprën në dy gjuhë?

 Sigurisht, kjo është një shtysë e cila krijon natyrshëm një lidhje dyjare harmonike dhe luhatëse drejt të njëjtit shpirt që diktohet në dy gjuhë. Atij shpirti që sipas Kant-it,nga pikëpamja e ndijimit estetik nënkupton një parim gjallues të mendjes…

–Në cdo lloj karriere –nënkuptoj karrierën tuaj në letrat shqipe dhe në botën e artit, a keni pasur zhgënjime? Cilat kanë qënë uljet dhe ngritjet gjatë ushtrimit të saj?

Zhgënjimet janë pjesë e pandashme e atij parashtrimi arbitrar që na dikton destini substancial jetësor. Dhe kur është pjesë e jetës, kuptohet ndodh edhe në art. Por  fatmirësisht unë e përceptoj atë si jashtë qënies, ndaj shpesh e gjej veten në kërkim të self-reliance…dhe kjo më jep  impulse aktive të cilat shndërrohen shpejt në forcë për të vazhduar…

Si jeni ndier përballë botës së frikshme të mediokritetit, klaneve, hipokritëve dhe inferioritetit?

 Volteri thotë: Qielli na ka falur vetëm dy gjëra për të na shpërblyer nga të gjitha mizeriet e jetës, shpresën dhe gjumin. Shpesh ndihem e tkurrur si një amebë në turbullirë, por që çuditërisht e gjen shpejt atë ujin e kthjellët e gjithë romancë të sipërfaqes duke u larguar nga kthetrat e filozofisë së dëshpërimit në këtë botë të thërrmuar copë e çikë. Për ku? Drejt sublimes.

 – Çfarë ju pëlqen dhe çfarë nuk ju pëlqen në punën tuaj? Në ditët e sotme tradita dhe realiteti  “përziehen” me vlerat fetare. Në opinionin tuaj si shkrimtare, studiuese  e poete, a ka ndonjë konfuzion që ndikon në marrëdhëniet njerëzore   dhe ato ndërkulturore. Cili është ndryshimi ndaj të cilit kemi nevojë qoftë si individë ashtu edhe si shoqëri njerëzore?

Ka një kompleksitet idesh lidhur me këtë çështje, por në fakt në të gjitha epokat, realitetet janë gjendur të përzier, të ndërthurur, siç shpesh gjendet i ndërthurur vetë njeriu mes qerthujve të rrugëtimit së tij. Konfuzionet janë thjesht hije që zhduken me lindjen e  agimeve të reja. Vetëm atëherë kur një komb do tentojë ta mbyllë hendekun mes kulturës dhe primitivizmit brenda vetes, vetëm atëherë do të kemi arritje standartesh, idealesh, besimesh, shpresash. Shën Agustini ka thënë se një popull bëhet nga njerëz të bashkuar në dashurinë për diçka. Ne duhet ta duam më shumë diçka veten, vendin tonë. Nga kjo dashuri do të lindë ardhmëria e kombit.

 Pse shkruan dr. Yllka Filipi …?

Katharsis. Sikur ta dinit se sa magjepsëse janë Muzat… lufta bëhet paqe, shpirti bëhet dritë.  Si një lloj rilindjeje e brendshme e krijuesit… mbi të zakonshmen dhe vulgaren duke marrë trajtat e së epërmes. Një ngazëllim i subkoshiencës  drejt të pazakonshmes.

-Mendoni se keni arritur aty ku duhet me krijimtarinë tuaj apo kini akoma për të bërë?Çfarë po shkruani aktualisht? Projektet tuaja në të ardhmen?

Kjo rrugë është e gjatë dhe pothuaj e pafund. Mbetet shumë e shumë për të bërë. Kam në duar surpriza të këndshme për horizontin e pritjes, atë lexues që shpreson se gjithnjë gjendet diku për ty: ti, i gatshëm për t’ia vjedhur kohën, ai, i gatshëm për të ta dhuruar. Në projektet e mia gjenden disa guacka gjigande ku strehohen rregullisht Muzat. Ato thjesht më magjepsin dhe unë thjesht jam gjithnjë në kërkim të jehonave… si në një gjysmëëndërr. Më zgjon shpesh klithma e kojrilave, ajo klithmë që trondit të gjithë poetët në mërgim…

–Kush është dr.Yllka Filipi,-ku jetoni aktualisht? 

Kur isha fëmijë më joshnin po aq sa edhe më tmerronin misteret, (i përfytyroja kurdoherë të zeza në intuitën dhe kërshërinë e vocërrakut), ndërsa sot përpiqem të zbuloj enigma gjithfarëlloj. Ndoshta është kjo një mënyrë arratisjeje e individit ndaj botës së trazuar, apo një përpjekje cisterciane për të zbuluar të panjohurat, a enigmat e shpirtit njerëzor, me një ndjenjë puritanizmi sociocentrik duke gjetur strehë në këto limane të braktisura nga stuhitë e të mbushura me dritë. Një formë e skajshme  e ultrabotës, në përtej oqeanin ku jetoj, në NewYork.

–A ka ndonjë ngjarje në jetën tënde së cilës ia sheh gjurmët edhe sot? Sapo jeni zgjedhur Sekretare e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, cfarë do të thotë kjo për ju?

Jeta njerëzore është e gjitha një ngjarje madhore gjurmët e së cilës e shoqërojnë individin nga e shkuara drejt ardhmërisë, si pjesë e pashkëputur e nënshtrimit të vetes nga ëndrrat, vetmitë, pasionet, zhgënjimet, racionaliteti i pastër. Janë të gjitha hallka të një zinxhiri të vetëm paradigmatik. Me emrin e guximshëm jetë.

Këtë zgjedhje e shoh si një detyrë e cila kërkon përkushtim, devotshmëri dhe dëshirë për të mbajtur gjallë amanetin mbi një shekullor të udhëheqësve shpirtërorë të intelektuakëve shqiptarë në Amerikë Noli, Konica e më tej, me veprimtarinë e pasur atdhetare, artistike dhe shkencore,  në skalitjen e tipareve të diasporës mbarë. Të gjithë mërgimtarët duhet të jenë Ambasadorë të Kulturës së vendit të tyre, gjuhës, historisë, traditave dhe shpirtit të kombit. Një matricë universale vlerash.

–Sa ju mungon Shqipëria në New York?

Atdheu, është një ndjesi e çuditshme manjetike që të thith kah vetja, edhe pse kah brenga. Perceptimet poetike e konvertojnë këtë të fundit intuitivisht me të dy kahet nga  lumturia. Dhe ti si i verbër vrapon përjetësisht me shpirt e me zemër drejt tij. Dhe koka Të mbet’ gjithnjë mbrapa…

-Autorët tuaj më të preferuar…

Nga letërsia botërore: Homeri, Dante, Kafka, Kamy, Sartri, Pamuk… Nga letërsia shqiptare: Kadare, Camaj, Podrimja, Shkreli…

-Si e shihni kritikën letrare sot? A ekziston një e tillë dhe e mirëfilltë?

Sigurisht që ekziston. Në formate dhe mënyra universale. E shoh me shume optimizëm këtë gjini, pasi pas viteve’90,  bumi i shpërthimeve, sipas këndvështrimeve të reja, gëloi edhe aty. Koha do të bëjë seleksionimin e vet të rreptë, kuptohet, pasi koha nuk e njeh komercializmin, ajo rrjedh e rrëmben tentativat e brishta, por argumentimet e cimentuara mirë do të mbeten. Kështu që dalëngadalë ajo integrale e turbullt konfiguracionesh kriticiste do të qartësohet duke u bërë kështu një bazë e shëndoshë për veprat e ardhshme.

-Mesazhi tuaj për talentet e reja, por edhe  për shkrimtaret femra në përgjithësi…

Të jesh femër, të dhurosh jetë do të thotë të jesh poezi, të jesh univers. Midis kufijve të ngushtë të filozofisë transhendale të jetës, femra është i vetmi privilegj: njësi qiellore e substancës së postuluar.  Aty ka shpirt, ujë, tokë, diell dhe energji, ndoshta supreme. Qoftë talentet e reja, qoftë ato të konsoliduarat duhet të memorizojnë se Parajsa fillon me fëmijët dhe mbaron me librat.

 Ju Faleminderit!Intervistoi: Raimonda MOISIU

 

 

Dom Lush Gjergji: Rrënjët e thella të tolerancës ndërfetare

by

Toleranca ndërfetare te shqiptarët i ka rrënjët e thella dhe të kamotshme dhe atë nuk kanë mundur ta asgjësojnë ndarjet, përçarjet, sundimet e të huajve dhe as kalimi nga një sistem në sistemin tjetër, thotë në intervistën për Radion Evropa e Lirë, Dom Lush Gjergji, vikar i përgjithshëm i Ipeshkvisë së Kosovës./

Nga Bekim BISLIMI/

RADIO EVROPA E LIRË-Është thënë edhe më parë se shqiptarët shquhen për tolerancë ndërfetare. A e vazhdojnë këtë traditë shqiptarët e Kosovës edhe sot dhe si manifestohet kjo?

DOM LUSH GJERGJI-Toleranca jonë i ka rrënjët e vjetra. Toleranca jonë, më tepër vëllazëria jonë gjithëshqiptare mbështetet mbi të gjitha në historinë, në traditën dhe kulturën tonë të përbashkët të vjetër më se 1500 vjet, kur kemi qenë të gjithë të krishterë derisa nuk erdhën sundimet e të huajve dhe të huajt u munduan të na ndajnë dhe të na përçajnë.
Të na ndajnë arritën zyrtarisht, sepse tash jemi të krishterë dhe myslimanë, dhe të krishterët jemi ortodoksë dhe katolikë, në Kosovë më pak, kurse në Shqipëri më tepër, sidomos pjesa ortodokse, dhe janë sektet e ndryshme në mes të vëllezërve shqiptarë myslimanë.
Por, ajo çka është dhe fondi ynë i përbashkët, është vëllazëria jonë gjithë shqiptare. Këtë, as ndarjet, as përçarjet, as sundimet e të huajve, as kalimi prej sistemit në sistem nuk ka arritur kurrë ta asgjësojë. Aty-këtu është munduar ta dëmtojë, por shqiptari e ka ruajtur ndjenjën e përkatësisë së përbashkët iliro-shqiptare, prandaj edhe ndjenjën e vëllazërisë. Dhe, kjo vazhdon dhe duhet të vazhdojë me një motivim edhe më të madh, që, përpos se jemi vëllezër si shqiptarë, duhet ta kultivojmë, ta rrisim e ta shtojmë gjithnjë se jemi vëllezër edhe si besimtarë monoteistë, secili në përcaktimin, bindjen dhe zgjidhjen e vet, por të jemi vetvetja dhe për t’ia mundësuar edhe tjetrit që të jetë vetvetja.
Ky është parimi bazë, parimi i shenjtë që, fundja, liria fetare është parakusht i të gjitha lirive. Nëse Zoti na ka krijuar të lirë, kush jemi ne që t’ia mohojmë lirinë njëri-tjetrit?!
Mjaft na kanë mohuar të tjerët që na kanë sunduar, e ne vëllai vëllait, në asnjë mënyrë nuk dëshirojmë, as t’ia mohojmë, ta kërcënojmë e as ta rrezikojmë, por t’i themi feja është ofertë, është mundësi, zgjidhe ajo çka më së tepërmi ty të pëlqen, ty të ndihmon që të jesh shqiptar i mirë, që të jesh njeri i mirë, që të kesh familje të mirë, që të jesh i sigurt dhe i lumtur në jetë se bashkëpunon me Zotin dhe me të afërmit.

RADIO EVROPA E LIRË-A mund të thuhet se shqiptarët kanë qenë shembull për popujt tjerë, domethënë lidhur me tolerancën ndërmjet vete?

DOM LUSH GJERGJI-Gjithsesi, unë besoj se pasi s’kemi gjëra për eksportim, së paku të eksportojmë këtë çka e kemi që është tradita dhe kultura e jonë, e cila e ka zanafillën prej  Konstantinit të Madh, një dardan, një ilir, i cili e ndërroi historinë e botës dhe për herë të parë i barazoi të krishterët me paganët.
Dhe, kjo përvojë ka vazhduar gjatë shekujve dhe vazhdon edhe sot, jemi shembull jo vetëm për tolerancë, sepse toleranca e ka një kuptim të ngushtë. Të shkojmë te shprehja, e barti, e duroi, e pranoi. Ta mbash, ta durosh apo ta pranosh vëllanë, pse e ke vëlla do të ishte tepër pak, por e nderoj, e dua, jam i lumtur se e kam vëlla. Prandaj, kjo çka ka qenë gjatë shekujve është platforma, është trualli, në të cilin ndërtojmë.
Ne mundemi dhe duhet ta begatojmë gjithnjë e më tepër për të qenë edhe shembull jo vetëm i së kaluarës, por shembull konstruktiv pozitiv i ndërtimit të urave të reja në mes të dialogut ndërfetar krishtero-mysliman, apo myslimano- krishterë, sepse kjo ka një domethënie të jashtëzakonshme, pasi që bota gjithnjë e më tepër jeton në një pluralizëm, edhe etnik, edhe fetar, edhe kulturor, politik e ekonomik.
Sot, të jetosh, domethënë të dish të komunikosh në pluralizëm me tjetrin, i cili është ndryshe. Dhe, këtu është shumë e rëndësishme që shqiptari ta kuptojë se të jetë ndryshe – nuk do të thotë është kundërshtar. Prej ndryshimit apo të qenët ndryshe, secili prej nesh mund të marrë dhe të mësojë diçka.
Merre atë që të pëlqen dhe lëre atë që nuk të pëlqen. Vetëm në këtë mënyrë e vërteta me dashuri dhe për dashuri do të ishte motoja e asaj çka unë mendoj dhe porosis të gjithë shqiptarët dhe bashkatdhetarët tanë kudo që jetojnë. Të udhëhiqemi nga e vërteta, e mbi të gjitha ta zbatojmë dashurinë me njëri-tjetrin, sepse tepër shumë kemi vuajtur, e sot duhet ta gëzojmë lirinë, demokracinë dhe mundësinë për zgjidhje, si në aspektin fetar, atë kulturor, atë shpirtëror ashtu edhe në atë politik.
Mos të mendojmë se ai që është ndryshe prej meje, është kundërshtari im, sepse kjo na ka mbetur si kujtim historik kur ndryshe ishin të huajt që kishin ardhur për të na sunduar, për të ndarë dhe për të na përçarë.

RADIO EVROPA E LIRË-Dom Lush, a ka pasur lëkundje në këtë tolerancë, apo s’ka pasur fare?

DOM LUSH GJERGJI-Lëkundje te vetë shqiptarët nuk kam hetuar, hetoj aty-këtu ndikimet e të tjerëve. Të tjerët nuk duan të na shohin në këtë prizëm. Ndoshta është edhe vetë zilia, xhelozia, janë ndikimet e ndryshme sidomos nga bota arabe, e cila kur ka ardhur këtu, në çfarëdo forme apo mënyre ka menduar se do ta gjejë një islamizëm të tipit të vet.
Islamizmi ynë është tradicional, është i hapur, ndaj të gjithëve, veçmas ndaj shqiptarëve të krishterë, të cilët i trajton si vëllezër, sikurse edhe ne i trajtojmë si vëllezër. Më islamizmi nuk është një fe e turkut apo e arabit, por është një fe e vëllait tim, sikurse ata na konsiderojnë ne vëllezër.
Jo rastësisht shumë shqiptarë sot të islamizuar, apo pa ndonjë përcaktim fetar krishterimin e quajnë feja jonë e vjetër.

RADIO EVROPA E LIRË-Duke marrë parasysh që në Kosovë jetojnë edhe bashkësi tjera etnike me përkatësi të ndryshme të religjionit, si qëndron situata në këtë rrafsh, a ka tolerancë të ndërsjellë?

DOM LUSH GJERGJI-Këto dy vitet e fundit gjendja dukshëm është përmirësuar. Me iniciativën e ipeshkvit tonë, imzot Dodë Gjergjit, para rreth dy viteve kemi filluar që t’i kemi takimet në mes të, tashmë po përdoret shprehja liderëve, edhe pse janë krerë të bashkësive fetare, domethënë Kryeimamit të Kosovës, Ipeshkvit ortodoks të Kishës Ortodokse Autoqefale të Kosovës dhe të Ipeshkvisë së Kosovës.
Dhe, kjo ka vazhduar dhe vazhdon çdo 2-3 muaj, ku kemi takime, dreka apo darka të përbashkëta radhazi bashkësitë dhe bisedojmë haptazi vëllazërisht. Kjo përvojë është shumë pozitive, sepse me ndërrimin e kreut në Kishën Ortodokse, Artemije ishte më parë, i cili refuzonte parimisht çdo takim me shqiptarët, por edhe çdo takim e bashkëpunim edhe me ndërkombëtarët, tash është ipeshkvi i ri Teodosije, i cili ka një shpirt ekhumenik dhe merr pjesë në të gjitha këto takime.
Prej këtyre takimeve, kemi ardhur te krijimi i këshillave apo komisioneve, të cilët punojnë dhe shqyrtojnë çështje dhe i përgatisin për krerët e bashkësive fetare.
Takimi i parë ishte pikërisht këtu, në rezidencë, para një rreth një muaji e gjysmë. Tash do të organizohet një takim tjetër radhazi dhe kështu ne bisedojmë vëllazërisht hapur për të gjitha çështjet, ia shpjegojmë gjendjen e bashkësive tona fetare njëri-tjetrit dhe mundohemi të marrim qëndrime të përbashkëta për të qenë shembull.
Kush e do Zotin, kush është fetar, nuk mund të mos e dojë njeriun, sepse dashuria për Zotin kalon nëpër shkallë të njeriut, ne Zotit s’mund t’i bëjmë as mirë as keq, varemi prej tij, kurse me njeriun ndajmë përditshmërinë.
Prandaj, nga ky aspekt mendoj se gjendja është dukshëm më e mirë dhe shpresoj dhe uroj që ky dialog edhe ekhumenik, edhe ndërfetar, të begatohet gjithnjë e më tepër. Dhe, secili prej nesh, ta them me stilin e me figurën e Nënës Terezë – Jepe pjesën më të mirë të vetvetes. Cila është ajo pjesë? Dashuria, shërbimi, flijimi, dhurimi ndaj njëri – tjetrit. Kur tjetri është i lumtur, mund të jemi edhe ne së bashku.

RADIO EVROPA E LIRË-Në raportin e fundit të Departamentit Amerikan të Shtetit, është shtruar shqetësimi i liderëve religjiozë për mungesën e mekanizmit, siç thuhet, që i lejon grupet religjioze të regjistrohen dhe të marrin status juridik. Sa kohë ka që ekziston ky problem dhe çfarë vështirësish ka nxjerrë?

DOM LUSH GJERGJI-Këtu është një problem, të cilin e kemi shqyrtuar edhe ne, si Ipeshkvij dhe Kisha Katolike në Kosovë, sepse mungon ende ligji për bashkësitë fetare. Një propozim-ligj ka qenë, ne i kemi dhënë vërejtjet dhe propozimet e tona. Është thënë se diku në fund të vitit të kaluar apo në fillim të 2013-s do të shqyrtohet në Parlament. Nuk dimë përse ky ligj nuk ka ardhur ende në Parlament, nuk është diskutuar dhe nuk është votuar.
Mungesa tjetër është se Qeveria e Kosovës nuk ka një mekanizëm apo një ministri sikurse në vendet tjera, apo një zyre, sikurse në Maqedoni, për shembull, është zyra për marrëdhëniet shtet-bashkësi fetare.
Në vendet tjera, sidomos në Evropë dhe Amerikë, është një ministri, e cila enkas merret me këto çështje. Ne nuk hyjmë në atë se si do të jetë, por mendojmë se do të ishte mirë që edhe Qeveria jonë dhe shteti i brishtë dhe i ri i Kosovës, ta ketë një mekanizëm që të dinë edhe besimtarët, por edhe shteti, se me kë dhe si të komunikojë.
Ne kemi marrëdhënie të mira dhe të rregullta me Qeverinë, me presidenten, kryeministrin, kryetarin e Parlamentit, e ministrat tjerë, por këto janë krejt marrëdhënie të karakterit personal dhe ndërpersonal, në forma jozyrtare.
Derisa mos ta kemi ligjin, i cili definon bashkësitë fetare, derisa mos ta kemi një mekanizëm ndërmjetës të komunikimit ndërmjet bashkësive fetare dhe Qeverisë së Kosovës, sigurisht se mund të ketë vështirësi dhe kjo mendoj se është mungesë. Për nga ana jonë e konsideroj mungesë.
Shpresoj që ta kuptojë edhe Qeveria se nuk kërkojmë asgjë përpos një komunikim dhe bashkëpunim më të mirë, sepse ne dëshirojmë t’i ndihmojmë Qeverisë sonë, duke edukuar ndërgjegjen e qytetarëve dhe besimtarëve tanë.

ABDYL KELLEZI NË KOTË TË VLORËS, NGA DREJTOR FERME, SHPËRNDARËS KARBURANTI…PUSHKATIMI…

by

Bisedë me të mbesën, Holta Këllezi, që jeton në Toronto të Kanadasë, e cila u internua në moshën 6-7 muajshe/

 Nga Gëzim Llojdia/

Kota është një qytet-fshat. Ndodhet buzë Shushicës dhe ka një vjetërsi moshe prej 50 vjet. Është krijuar si fillim fermë blegtorale e Llakatundit aty nga viti ’61. Më vonë ndahet dhe bëhet më vete fermë bujqësore e blegtorale. Një soj bashkimi  ku ata nga fshatrat që nuk  e hanin dot punën atje gjenin marifetin dhe zbritnin ne fermë. Kota ka qenë një vend i heshtur. Aty nga viti ‘20,kur u bë lufta,u vendos një garnizon ushtarak dhe është vrarë një gjeneral. Një shqiptar nga Shkoza me emrin Kanan Mazeja theu nofullat thonë aty pikërisht ku ka qenë porta e fermës gjatë luftimit me italianët,aq deshën rapsodët që t’i thurnin rapsodi :”Kanan Mazeja nga Shkoza me një nofull copa-copa…,dhe këtë vend që ishte i humbur e shkretuar i vunë edhe  bejte të tilla si :”Obobo se çënka Kota më e mirë se Europa…. Thoshin këta,pra bejtexhinjtë. Emri i saj ka një legjende interesante dhe intriguese. Unë këtë e kam lexuar nga një mësues tërbaciot vite më parë,italianët  e kishin ngritur garnizonin e quanin kuotë 860 m ,ajo ishte kodra,duke u shqiptarizua ajo erdhi dhe u quajt nga kuotë në Kotë…Kota ka qenë një qendër e internimit. Peta që ishte një sektor i saj ka pasur vetëm të persekutuar. Në Kotë u internuan zv/kryeministri i diktaturës  Abdyl Këllezi deri ditën që u muar dhe u pushkatua. Një pasdite maji sollën në këtë qytezë të vogël dy skoda,ngarkuar me rraqe. Në Kotë ,thonë për vaki dhe rrahje mblidhen të gjithë .Në fakt nuk ishte asgjë nga të dyja .Kishin sjellë anëtarin e byrosë politike,  zv/kryeministrin,kryetarin e komisionit te planit të shtetit shqiptar,Abdyl Këllezin. Në atë fermë internuan edhe familjen e Vasil Katit,madje Pranverën ,në Tiranë e njihni, ishte shpallur mis Tirana në fshehtësi. Ndërkaq në këtë fermë u mbyllën me internim edhe motra e Xhevdet Mustafes  ,dhe gjyshërit e Tedi Papavramit, doktori plak dhe e shoqja, vuajtën ikjen e  nipit në Francë. Ferma buzë Shushicës  kishte një sektor të sajën që quhej Petë dhe e kishte vetëm me të internuarit ordiner,siç i quante regjimi qindra familje që ikën pas viteve ’90 nëpër fshatrat dhe qytetësit e tyre ose mbeten atje mes baltës në  dimër dhe pluhurit të zhegut. Kjo e fundit ka mbetur gërdallë. Sot atje  në atë sektor pa ujë  të pijshëm, por me dy liqene artificiale,jetojnë vetëm  dy familje.

***

Zv/kryeministri ishte me bashkëshorten Safeten e thërrisnim ne një grua fisnike nga Kosova. Dhe tre djemtë,Leonin,Yllin dhe Maksin. Si dhe nusen e djalit dhe një vajzë të vogël. Njëri nga tre fëmijët e zv/kryeministrit ra në dëshpërim dhe kaloi një depresion gjithë kohën e internimit .Zv/kryeministriy i dhanë një hyrje të zgjeruar dhe pas disa ditësh ai filloi punë si drejtor i fermës së Kotës. Ndërkaq tre fëmijët e tij dhe nusja e djalit u sistemuan në punë shtetërore. Këllezi doli ditën e parë për të shkuar në punë me një kostum të zi.Shkoi në  fermë dhe pyeti:”Ku janë forcat sot në korrje gruri, ku ne Buallar? Mori administratën e hypi në makina dhe u nis vetë .Të nesërmen përsëriti këtë pyetje:”ku janë forcat sot korrje gruri në Petë, hypi administratën dhe rinis kështu një punë duke e bërë fermën të ndriste. Të gjithë këto ndryshime  u raportuan lartë. Mirëpo dihet se fati ishte paracaktuar .Kështu vunë spiunët që në atë fermë nuk mungonin dhe s’ishin të paktë, për t’u kundërpërgjigjur;Punon armiku për të fshehur të vërtetën…Një ditë atij i erdhi gjysma e keqe,urdhri i trishtimit. Hiqej nga drejtor ferme dhe vendosej shpërndarës karburanti, pra të zihej me zetoristët e shoferët që ai regjim i kishte nën hyqmën e tij.Megjithatë ai gojë kyçur çdo ditë shkonte i përpiktë të hapte rubinetin e naftës dhe një mbrëmje korbi erdhi më i zi se i pari lajm. E morën. Që nga ajo natë ai nuk u pa më në vajtje ardhjet e tij  në fermë  e vogël. Lajmi i pushkatimit të tij u muar vesh në një biçim salle kulture që kishte ferma. I kishin dërguar edhe familjes lajmë që të vinte. Erdhi bashkëshortja Safetja dhe djemtë. I deleguari lexoi letrën e KQ të PPSH ku thuhej se armiku Abdyl Këllezi u dënua me pushkatim dhe u ekzekutua,sall buçiti ;”Poshtë armiku” dhe i binte këmbëve në çimento,ndërsa asaj bashkëshortes së tij i ndrisnin pikëzat e lotit. Të nesërmen   bashkëshortja vuri në kokë një shall të bardhë,shenjë zie. Ç’praj asaj dite djemtë dhe nusja e djalit ju vunë punës,i mbyllën në shtëpi dhe fituan një respekt që askush nuk mundi ti haronte, për  edukatën,moralin dhe normat e larta të jetës,sado që i provokonin,i ndiqnin e i torturonin nëpër punesat më të zeza,ata mbetën deri në fund fisnik të një jete internimi.

****

Pranvera e vitit 1975. Orët e fillimit të internimit dhe zhdukjes nga skena politike të ish-ministrit,anëtarit të Byrosë politike .Ditë maji. Dy skoda me rimorkio lëvizin nga dyert  e bllokut të udhëheqjes shqiptare. Ndërkaq dy automjetet e rënda morën drejtimin për në jug të vendit. Blloku dhe rojet e armatosura mbyllën portat. Atje udhëheqësi sapo ishte zgjuar kur u shua zhaurima e skodave. Enigma e kureshtarëve kur ndiqnin automjetet, që largoheshin  .

-Iku dhe një nga Byroja politike!

Tani automjete do të shtegtonin nëpër asfaltin e butë tej kryeqendrës së vendit. Njerëzia brenda tyre  shikonte brengosjen deri në dridhjen nga pikëllimi. Në sytë e tyre,vërtet lexoje:-Për ku ishte drejtimi i automjeteve?

Të dhëna në dy automjetet ishin 7 pjesëtarë të familjes Këllezi, të tjerët punonjës të sigurimit. Në automjetin  e parë udhëtonte ish-kryetari i komisionit të planit të shtetit me bashkëshorten në tjetrën, tre djemtë, Leoni me bashkëshorten Marjetën dhe vajzën 6 muajsh,Ylli dhe Maksimi.

15 qershori 1975 flitej se ishte lexuar një buletin nëpër të gjithë institucionet shtetërore, ku godiste si armik Abdyl Këllezin. Vetëm ca kohë më parë po më konkretisht  në maj të vitit 1975 ,Abdyl Këllezi u shkarkua nga detyra e anëtarit të byrosë politike. Tre djemtë e tij dhe nusja e djalit Marjeta u hoqën nga puna për ti përcjellë në internim .Leoni asaj kohe punonte në Institutin e fizikës bërthamore. Ishte specializuar në  Kinë. Leoni më kishte folur për jetën në Kinë. Me tregonte anekdota dhe kinezërit e pafund.

Ne ,tha kishim me vete mjeshtrin e uzinës traktori që do të bënte  kopje sepse kinezët nuk i jepnin gjithçka. Mjeshtri shikonte me sy kur dhe i vizatonte në hotel gjithë çfarë kishte parë me sy. Një herë tjetër na shpunë për të vizituar fshatin e lindjes së Maos .Udhëtuam me tren,me avion me makinë,tre ditë për të mëritur në Shaoshan. Atje nuk kishte kuzhinë evropiane. Ata kishin dëgjuar që shqiptarët hanë pilaf dhe na kishin përgatitur një lloj çorbe d.m.th pilaf, që notonte në gjalpë . Leoni i rrëfente bukurish bukur ndodhitë .Ylli gjendej gjatë asaj kohe në universitete më ngjanë në inxhinieri. Kur përfundoi zborin ushtarak  e fakultetit shkoi direkt në internim. Ndërsa Maksimi pësoi një traumë të rëndë.

***

Kur dy skodat me rimorkioi qëndruan në buzë mbrëmje në një qytezë të tipit socialist, kallaballaku, që u mblodh aty pyeste kurioz se kush po vinte për internim. Bëhej fjalë për zv/kryeministrin e qeverisë, anëtarin e byrosë politike. Në pallatin dy kate ndërtuar në vitin 1962, tip sovjetik në katin e dytë kishte ditë, që skuadra e ndërtimit po meremetonte hyrjen ku do të strehoheshin të internuarit, mirëpo nuk njihej se kush do të ishin banorët. Në atë zonë sillnin shpesh të internuarit e regjimit por ca më larg saj në një sektor ku vdisje për ujë dhe të hante të gjallë balta në dimër dhe pluhuri në zheg të verë,quhej  Petë. Qyteza, quhej Kotë dhe ishte krijuar vetëm në vitin 1961,si ndërmarrje  blegtorale fillimisht dhe më vonë bujqësore. Aty ishte administrata, zyrat, rrjeti i dyqaneve të shërbimeve të NTSH, pallate banimi, ofiçina, furra e bukës, kinemaja  e vjetër te vatra e kulturës, shkolla 8 vjecare, postë-PTT .

Gjendej në këmbë të fushë së Ahmete, poshtë ishte lumi dhe sipër maja e gjatë. Atë ditë unë kam parë zv/kryeministrin, që u fut direkt në banesë. Abdyl Këllezi i emërua drejtor i fermës bujqësore:”Kanan Maze” të Kotës. Ishte operativ. Që ditën e parë pyeti:- Ku punojnë forcat e punës?

-Në korrje gruri.

Urdhëroi dy makina mblodhi administratën dhe vetë shkoi  në krye të punëve. Kështu veproi çdo ditë.

Ku janë kombajnat sot?

-Në Brusnje. Makinat dhe administrata shkonte ku punonin njerëzit dhe nxirje buka e gojës. Vetëm pas ca muajsh erdhi urdhëresa ,që Abdyl Këllezi hiqej nga drejtor ,çuditërisht dërgohej të furnizonte me naftë  automjetet e fermës. Më  datën  4 shtator Abdyl Këllezi arrestohet. Abdyl Këllezi ish-ministër dhe zv/kryeministër i Shqipërisë në vitet 1945-1975, i ekzekutuar me pushkatim në vitin 1976 si “armik i popullit. Atë ditë vjeshte e thirrën si zakonisht.

-Të kërkojnë te karburanti. Ish-anëtari i Byrosë Politike mori çelësat e cisternës, xhaketën e hollë dhe dolli nga pallati .Mirëpo BC-ja e degës ishte fshehur pas pallatit të parë ku ishte edhe rruga. Aty i hodhën prangat lexuan akuzën në emër të popullit , ndërsa anëtari i Byrosë politike shikonte për të fundit herë banesën ku kishte lënë,bashkëshorten ,tre djemtë, mbesën e vogël 10 muaj  dhe nusen e djalit. Një ditë të vitit 1976  buzë-mbrëmje fronti thirri një mbledhje për të lexuar një nga të shumtat buletine, që përcilleshin në popull direkt nga udhëheqja e lartë. U thirrën edhe familja e Këllezit ndërsa i deleguari lexoi buletinin ku flitej se Abdyl Këllezi ishte pushkatuar. Bashkëshortja dhe djemtë mbajtën një qëndrim burrëror.

Unë  i kam njohur në internim tre djemtë e familjes Këllezi. Nusen e djalit Marjetën dhe Holtën e vogël dhe më pas Dorianin ,që lindi në atë qytezë të vogël. Për këtë familje fisnike është folur gjatë. Qëndrimi  i tyre atje ka qenë  i pashembullt.Pasqyra  e punës dhe qëndrimit të tyre na rrëfen lëndën që ka dhuruar tek ata Zoti ynë. Ndrit pasqyra. Tek shpirti  i diellit. Unë do t’u rrëfej atë që ata e kanë bërë pak ose aspak nëpër medium. Marjeta, Leoni, Ylli arrin të realizonin nga dy-tre norma në ditë në punët më të vështira siç ishte qilizma,hapja kanali etj. U ngrinin normën. U ngritën normat, mirëpo ata të tre arrinin të bënin nga tre norma në një ditë. Në këto kushte u rritë edhe Holta Këllezi në atë qytezën e vogël ,që zgjerohej buzë lumit. Çapkënia vajzë. Mësuesit u vunë përpara një dileme të madhe. Ç’duhej bërë me këtë vajzë të shkëlqyer?

10 ishte pak nga njohurit e saj që i dhuronin të dy prindërit.

Marjeta Kellezi ka Studiuar në Universiteti i  Tirane. Fakulteti i Shkencave te Natyrës , dega fizike.Kishte lindur më 1952…

***

Holta Këllezi është mbesa e ish-anëtarit të Byrosë politike të Shqipërisë. U lind në bllok. 6-7 muaj shkoi në internim në një nga fermat bujqësore në jug të vendit. Dielli i praruar lind në lindje,ndonëse gjelbërimi zë fill në mërmërin pranverore. 16 vite pra diku në vitet ‘91 më vonë,mbante statusin e të qenit e lirë në vendin e vet. “Kreshtat” përmbi biografin e saj nuk do të njolloseshin më me nënshkrimin: ”mbesa e armikut të popullit”. U shkollua dhe sot punon në Kanada.

Disa të dhëna : Ka Studiuar në University of  Tirana. Eshte e martuar me Gjergji Vani. Flet shqip,English,Italisht. Ka lindur më Dhjetor 16.

Përshëndetje Holta:- Dua të bëjë një interviste me ty.

-Pyetja-Ju keni lindur ne bllok por u rritet ne internim. Ç’farë mund të thoni për këtë kontraste?

Holta Këllezi:Unë nuk e kam njohur jetën e bllokut pasi kam shkuar në internim 6-7 muajsh kështu qe nuk kam arritur kurrë te bej dallimin midis këtyre jetëve. Unë njoh vetëm një jete fëminore, atë të internimit.

-Ju keni shkuar ne internim rreth 7 muajsh dhe u larguat ne vitet ‘90.Si ishte jeta ne internim?

Holta– Jeta në internim ishte e vështirë sidomos vitet e para te fëmijërisë i kujtoj si tepër te vështira dhe jo në perspektiven e jetës së gjithë familjes sime por në perspektiven e një fëmijë që mundohej të kishte një jetë normale, por që në cdo hap i bëhej me dije, që ishte jo si gjithë të tjerët.

-Ju u kanë mohuar të drejtat si nxënëse e dalluar a mund t’më thoni raste?

Holta:-Ishte pak e vështirë ta kuptoja pasi në moshë të vogël nuk arrin të perceptosh pse ti duhet të jesh ndryshe nga të tjerët. Mbaj mend, që deri në klasë të parë asnjë fëmijë s’luante me mua dhe jo se nuk donin por sepse prindërit kishin frike ti lejonin fëmijët e tyre të luanin me mua .Kur kam shkuar në klase të parë e të dytë, kam filluar të kem shokë dhe ja di për nder mësueseve të mija të shkollës fillore, që u thonin fëmijëve te shoqëroheshin me mua .Me pas duke u rritur kam pasur shoqëri shumë të mirë, që vazhdoj ta mbaj dhe tani.

-Si e kishit menduar jetën nëse nuk do te hapej vendi ynë drejt Evropës?

Holta- Me thënë te drejtën do duket ndoshta pak e çuditshme, po unë gjithmonë kam besuar në ato vite me pafajësinë e një fëmije që po të mësoja patjetër do më jepej e drejta e shkollimit të lartë,kurrë nuk më shkonte ndër mend që do jetoja përjetë në fshat,ndoshta ka qenë një sens i brendshme që më fliste,s’di, po kurrë s’kam qenë pesimiste si tip. Nuk më shkonte në mend kuptohet, që do ndodhnin gjithë ato ndryshime por fakt është që shpresa e mban njeriun gjallë,prandaj ndoshta dhe motoja e jetës sime gjithmonë ka qenë:bëj gjithçka ke në dorë dhe më e mira do të ndodhe”

-Me se merrni aktualisht?

Holta-Aktualisht kam prej vjetësh që jetoj ne Toronto_Canada,jam e martuar me dy çuna dhe punoj ne fushën e stomatologjisë .Jam e kënaqur me jetën time dhe e jetoj jetën ne maksimum.

-Prindërit tuaj kane vuajtur mjafte dy intelektual u dërguan direkt ne punët e bujqësisë si e kane përjetuar dramën e vuajtjes.

Holta– Prindërit e mi janë shume te shtrenjte për mua, sa je fëmijë nuk e kupton se ç’farë kane bërë apo ç’farë kane arritur ne jete .Duke u rritur kam kuptuar më shumë dhe kam arritur ti vlerësoj në maksimum jo vetëm për sakrificat që  bënë në jetë por mbi të gjitha për ata çka janë. Dy njerëz të mrekullueshëm që megjithëse sistemi i goditi shume fort nuk ndryshuan po ngelën po ata të mrekullueshëm. Ajo çka vlerësoj më shumë ke ta është qe më mësuan të mësoj ,punoj fort, të jem e ndershme ,të respektoj gjithë njerëzit pavarësisht prejardhjes apo statusit te tyre social,të kem një buzëqeshje në fytyre dhe mbi të gjitha, të mos urrej asnjë e askënd. Kjo e fundit është një arritje e madhe për mua pasi vuajtjet e bëjnë njeriun shumë lehtësisht të urrej. Dua të përmend pak njeriun me të cilin kaloja pjesën më të madhe, të kohës në internim,njeriun që ishte i pari të më dilte në mbrojtje kur dikush më ngacmonte dhe që më përcolli një fortësi mendore,gjyshen time të dashur, që tani s’jeton më. Them se kam qenë me fat, që në jetën time jam rritur nga prindër të këtij niveli dhe nga një gjyshe, që çdo kush do e kishte zili.

-Faleminderit Holta!

-Faleminderit prej jush!

3 SHTATOR 1920, DITA E RISHPALLJES SË PAVARËSISË KOMBËTARE

by

3 shtator 1920 – 2013; 93 vjetorit të Luftës heroike të Vlorës/

 Intervistë me studjuesin Enver Memishaj – Lepenica/

-Zoti Lepenica ! Ju keni botuar dy vepra për udhëheqësit e Luftës së Vlorës, 1920: “Emblema e një epopeje” dhe “Major Ahmet Lepenica…” Si janë vlerësuar këto vepra?

E. Memishaj: “Emblema e një epopeje”, flet për 12 anëtarët e Komitetit të “Mbrojtjes Kombëtare” dhe 2 komandantët e luftës. Recenca është bërë nga Prof. Dr. Muharrem Dezhgiu në  Institutin e Historisë dhe Prof. Dr. Uran Asllani, vlerësime që janë botuar në hyrje të librit, si dhe janë shkruar e botuar shumë artikuj në shtypin e përditshëm.

“Major Ahmet Lepenica … “, është monografi për Komandantin e Përgjithshëm të Luftës së Vlorës, 1920. Vepra është vlerësuar nga Prof. Dr. Bardhosh Gaçe, Mjeshtër i Madh dhe është promovuar nga Akademia e Shkencave dhe Ministria e Mbrojtjes, si dhe janë shkruar shumë artikuj në shtypin e përditshëm.

Pra të dy veprat janë vlerësuar si punime të mirëfillta shkencore.

– Pse duhet vlerësuar Lufta e Vlorës, cilat janë të veçantat e kësaj lufte?

E. Memisha: Për për të kuptuar, veçorinë dhe rëndësinë që ajo luftë ka në historinë e tonë, duhet të kthehemi pak pas. Më 17 dhjetor 1912, Konferenca e Ambasadorëve njohu Shqipërinë autonome, nën sovranitetin e Sulltanit dhe nën garancinë dhe kontrollin Fuqive të Mëdha.

Më 29 korrik 1913, Shqipëria u shpall principatë autonome, sovrane e trashëgueshme, çdo lidhje me Turqinë pritej, shpallej asnjanëse nën garancinë e gjashtë Fuqive të Mëdha.

Mbi bazën e këtij vendimi më 7 mars 1914, arriti në Durrës, princi Vilhelm fon Vidi, dhe më 17 mars 1914, formoi qeverinë nën kryesinë e Turhan Pashë Përmetit.

Gjatë Luftës së Parë Botërore, që filloi më 4 gusht 1914, në krah të Antantës  (Anglisë, Francës dhe Rusisë), u radhit edhe Italia, së cilës më 26 prill 1915, i dhanë si shpëblim territoret shqiptare dhe i kërkuan që ajo nuk do të kundërshtonte dëshirën e Antantës, për t`i dhënë Serbisë e Malit të Zi zonat veriore, ndërsa Greqisë zonat jugore të Shqipërisë, kështu që Shteti shqiptar mbetej vetëm Shqipëria e Mesme nën protektoriatin italian.

Më 18 janar 1919, filloi punimet në Paris, Konferenca e Paqes e cila e trajtoti Shqipërinë, megjithëse asnjanëse, më keq se shtetet që humbën luftën, pra çështja shqiptare do të zgjidhej sipas Traktatit të Fshehtë të Londrës të vitit 1915.

Në vazhdim të punimeve të Konferencës, Italia dhe Greqia, më 29 korrik 1919, nënshkruan një marrëveshje, sipas së cilës Italia do të mbështeste Greqinë për të aneksuar Korçën e Gjirokastrën, ndërsa Greqia do të përkrahte aneksimin e Vlorës dhe mandatin mbi pjesën e mbetur të shtetit shqiptar.

Para, sipas këtyre marrëveshjeve, Lufta e Parë Botërore dhe Konferenca e Paqes e kishte përmbysuar Pavarësinë Kombëtare, Shqipëria ishte coptuar ndërmjet fqinjëve dhe shteti shqiptar nuk ekzistonte më.

Patriotët shqiptar vendosën t`i dilnin vet zot vendit të tyre prandaj më 21 janar 1920, mbajtën  Kongresin e Lushnjës, i cili për herë të parë në historinë e Shqipërisë e shpalli vendin të pavarur, dhe që nuk i njihte marrëveshjet e Fuqive të Mëdha.

Por, pavarësisht vendimeve të këtij kongresi Shqipëria vazhdonte të ishte e pushtuar: në Jug nga Greqia, në Veri nga Serbia dhe Vlora, Tepelena dhe Gjirokastra nga Italia, pra vendimet e Kongresit, ishin formale dhe  mbeteshin në letër.

Në këto rrethana vlonjatët rrëmbyen armët dhe bënë Luftën e Vlorës, fitorja e së cilës, vulosi me gjakun e 400 dëshmorëve vendimet e Kongresit të Lushnjës dhe hodhi poshtë planet armiqësore të Fuqive të Mëdha dhe të fqinjëve grabitqar, për coptimin e tretë të Shqipërisë.

-Cilët ishin udhëheqësit kryesorë dhe nga kush u mbështet kjo luftë?

E.Memisha: Ideja e çlirimit të Vlorës nga pushtuesi italian dhe bashkimi sajë me qeverinë e Sulejman Delvinës lindi në Vlorë nga elita e patriotëve vlonjatë dhe u mbështet nga gjithë populli shqiptar dhe në  fshehtësi nga qeveria e Sulejman Delvinës.

Vlonjat, që nga dita e pushtimit italian, më 25 dhjetor 1914, në përpjekjet e pandërprera për liri, arritën që më 29 maj 1920 të formonin Komtetin e “Mbrojtjes Kombëtare” që do të organizonte dhe udhëhiqte luftën çlirimtareme të Vlorës.

Në krye të Komitetit u zgjodh patriota i shquar Osmën Haxhiu( 1885 – 1937) dhe anëtarë: Sali Bedini (1850 – 1938), Hamit Selmani (1844 – 1923), Duro Shaska (1859 – 1924), Hazbi Canua (1860 – 1931), Beqir Agalliu (1886 – 1944), Ali Velça (1868 – 1943), Alem Mehmet (1869 – 1926), Hysni Shehu (1880 – 1938), Qazim Kokoshi (1882 – 1947), Murat Miftar (1881 – 1948) dhe Myqerem Hamzaraj  (1895 – 1946).

Komiteti shpalli mobilizimin e popullit për luftë, duke zgjedhur edhe Shtabin e Luftës, në krye të të cilit u emërua patrioti i shquar, major Ahmet Lepenica.

Në Shtabin e Luftës u zgjodhën ish oficerë të shkëlqyer të Perandorisë Osmane: Ibrahim Abdullahu (1880-1955), major Ismail Haki Kuç (1866-1920), major Ismail Haki Libohova (1873-1928), kapiten Qazim Koculi (1883-1943), kapiten Ahmet Muka (1885-1947), toger Halil Kajo (1880-1921), toger Aziz Çami (1893-1943), toger Abdurrahman Çiraku (1887-1967), toger Elmas Ademi ( ?  )

Udhëheqësit e Luftës së Vlorës duhen vlerësuar jo vetëm se ideuan, organizuan dhe udhëhoqën në fitore një nga betejat më të rëndësishme të historisë sonë, dhe rishpallën Pavarësinë Kombëtare, por edhe për një veçori tjetër: ata e filluan dhe e mbajtën luftën me pasurinë e tyre nga data 5 deri në 10 qershor 1920.

Peshën kryesore të kësaj lufte e mbajti Vlora me forca të gjalla, me armatim, me municion, me barna dhe me ushqime, se vetëm në 10 qershor 1920, arritën në Vlora ndihmat e para nga ana e Beratit.

-Sa zgjati Lufta e Vlorës ?

E.Memishaj:  Lufta filloi më 5 qershor 1920, dhe brenda një natë e një dite ranë të gjitha garnizonet italianë të dislokuara jashtë qytetit të Vlorës. Kryengritësit e rrethuan Vlorën dhe e mbajtën në një darë të hekurt.Vlora u sulmua më 10 qershor, kryengritësit përballuan kundërsulmin armik më 18 qershor dhe sulmuan përsëri 22 korrik 1920. Pas fitoreve të shqiptarëve dhe dy sulmeve mbi Vlorë, Italia u detyrua të nënshkruaj më 2 gusht 1920 njohjen e pavarësisë së Shqipërisë dhe tërheqien nga tokat shqiptare.

Më 3 shtator 1920, nëVlorë, u festua me madhështi, nga i gjithë kombi shqiptar, rishpallja e Pavarësisë Kombëtare që ishte rrjedhojë e fitores së Luftës së Vlorës. Nga ai vit 3 shtatori, ka qënë për vlonjatët një festë kombëtare që çmohej e vlerësohej si 28 nëntori i vitit 1912. Kështu festohej kjo festë deri më 29 nëntor 1944. Pas kësaj date komunistët e harruan dhe nuk e festuan më 3 shtatorin sepse atë lufte e kishin udhëhequr bejlerët dhe agallarët që ishin gjakpirës të popullit!

-Si u arrit fitorja e luftës ndaj një Mbretërie 40 milionëshe?

 

E. Memishaj: Shqipëtarët kishin të drejtë ta sulmonin Italinë befasisht sikundër ajo pabesisht e kishte pushtuar vendin, por ata që drejtonin luftën ishin burra të shquar me një qartësi dhe largpamësi të admirueshme. Ata i dërguan Komandës Italiane një ultimatum sepse: duhet të tregonin se ishin shtet, se do të luftonin, ballë për ballë dhe kjo luftë duhej të dihej e të njihej nga Europa që e kishta coptuar Shqipërinë.

Ultimatumi thoshte: Hiquni nga Vlora ose do të kemi luftë! Pra një grusht shqiptarësh i shpallte luftë një mbretërie 40 milionshe, nga më të fuqishmet e kohës, që kishte dalë fitimtare nga Lufta e Parë Botërore.

Fitorja u arrit sepse shqiptarët bënin një luftë të drejtë, për liri.Në një luftë të tillë, shpërthen patriotizmi dhe vetmohimi ashtu siç ndodhi edhe në Vlorë në vitin 1920. Kryengritësit ishin betuar se do të luftonin deri në shuarje të njerës palë, thuhej në ultimatumin e dërguar pushtuesit. Pra luftëtarët do të  ktheheshin në shtëpi me fitore ose të vdekur. Për këtë arsye çetat u ndanë për të luftuar larg vendlindjes, kështu psh: çeta e Dukatit kalonte malin e lartë dhe vinte të luftonte në Gjorm, çeta e Gjormit dhe e Lepenicës kalonte malin dhe shkonte të luftonte në Llogora të Dukatit e kështu me radhë.

Lufta e Vlorës u përballua nga i gjith populli të pasur e të varfër, burra e gra fëmijë dhe pleq me një solidaritet që nuk ishte parë më parë.

Një rol të veçantë në këtë luftë pati patriotizmi i gruas vlonjate, që shkuan në luftë në krah të burrave si Rubie Hosi, Hanko Merte, Sartë Rrokaj, Sado Koshena Zakine Krasta, Safë Musai etj.

Në fitoren e luftës, një rol të rëndësishëm luajti vendosmëria, mbështetja dhe ndihma e qeverisë së Sulejman Delvinës, e cila nuk doli haptas pasi do të konsiderohej se i shpallte luftë Italisë, luftë të cilën nuk mund ta përballonte dot, kështu që qeveria la të kuptohej se ishte një kryengritje popullore që qeveria nuk kishte gisht në të.

Qeveria e Sulejman Delvinës, duke qënë e bindur se nga fati i Vlorës varej fati i Shqipërisë,  ishte e vendosur ta çlironte Vlorën me çdo sakrificë.

Shtypi ndikoi në zgjimin dhe ngritjen e ndërgjegjes kombëtare, veçanërisht gazeta “Drita”, që botohej në Gjirokastër nga Veli Hashrova.

Në fitoren e luftës influencoi edhe faktori jashtëm. Lufta u përkrah nga të gjitha kolonitë shqiptare, nga Amerika erdhën vullnetarë për të luftuar.

Proletariati italian,i lodhur nga katër vjet të Luftës Parë Botërore u ngrit në greva e demonstrata të fuqishme dhe nuk lejuan t`i dërgoheshin ndihma ushtrisë italiane në Vlorë. Në Parlament, Partia Socialiste punoi shumë kundër luftës, duke kërkuar tërheqien e trupave nga Vlora.

Fitorja e Luftës së Vlorës, ishte kurorëzim i përpjekjeve të popullit tonë, për ta parë atdheun e tij përsëri të lirë dhe të pavarur. Vlonjatët dhe gjithë populli shqiptar, me fitoren e Luftës së Vlorës, bënë pluhur e hi planet armiqësore të fqinjëve dhe të Fuqive të Mëdha; Anglisë, Francës, Italisë dhe Rusisë, për coptimin e Shqipërisë dhe për zhdukjen e saj nga harta politike e Europës si shtet i pavarur dhe sovran.

Lufta e Vlorës qe vendimtare për të ardhmen e Shqipërisë. Si luftë çlirimtare zë një vënd të rëndësishëm në historinë e vëndit tonë. Këtej e tutje nuk mund të mendohej më për coptimin e

Shqipërisë gjë që edhe u vërtetua në fakt.

 

– Cili është mendimi i studiusve dhe historianëve, për rëndësinë e kësaj lufte?

 

E. Memishaj: Për këtë ngjarje historike ka pasur dhe ka një mirëkuptim të plotë ndërmjet studiusve dhe  historianëve: Lufta e Vlorës më 1920, rishpalli Pavarësinë Kombëtare, të përmbysur e harruar nga Lufta e Parë Botërore. Pa u zgjatur shumë le të citojmë dy nga autoritetet e shquara të historisë sonë.

Prof. Dr. Muin Çami e përkufizon rëndësinë e kësaj lufte me këto fjalë: “Vendimet e Kongresit të Lushnjës për të mbrojtur me çdo kusht pavarësinë dhe tërësinë territoriale të vendit, i vuri në jetë Lufta e armatosur e Vlorës… Me fitoren e Luftës së Vlorës, populli shqiptar shpëtoi vëndin nga një fund tepër tragjik, nga coptimi i tretë i trojeve shqiptare… E drejta e kësaj krenarie i takon në radhë të parë popullit të Vlorës dhe të krahinës… Faktori i brëndshëm luajti rolin vendimtar në rifitimin e pavarësisë të shtetit shqiptar dhe të mbrojtjes të integritetit të tij territorial.”

(Muin Çami “Shqipëria në marrdhëniet ndërkombëtare 1914-1918”, Tiranë 1987, f. 331)

Prof. Dr. Arben Puto thotë se: “Lufta e Vlorës përbën një ndër faqet më të ndritura të historisë së Shqipërisë së pavarur… Nga pikëpamja e rëndësisë dhe e pasojave, si Kongresi i Lushnjës ashtu edhe Lufta e Vlorës, mund të barazohen me shpalljen e Pavarësisë në nëtor të vitit 1912”.

(Arben Puto “Shqipëria politike 1912 – 1939”, Toena, tiranë 2009, f. 273)

–  Si është vlerësuar kjo luftë në  regjimin komunist ?

E.Memishaj: Lufta e Vlorës dhe udhëheqësit e sajë nuk u vlerësuan në regjimin komunist, sepse sipas komunistëve atë luftë e kishin bërë bejlerët dhe agallarët që ishin gjakpirës të popullit !?

Lufta u falsifikua, sikur gjoja ishte organizuar dhe udhëhequr nga fshatarët e varfër edhe sot më ndonjë rast përmënden si udhëheqës fshatarët e varfër që ranë  dëshmor në këtë luftë dhe para tyre duhet të përulemi me nderim, por ata nuk qenë udhëheqës dhe nuk mund të ishin të tillë.

Jo vetëm që lufta u falsifikua por udhëheqësit e asaj luftë heroike, familjet dhe të afërmit u persekutuan egërsisht. Kështu ndodhi me familjen e Osmën Haxhiut, Sali Bedinit, Hamit Selmanit. Djali vetëm i Duro Shaskës, Sadiku për t`i shpëtuar ndëshkimit komunist në nëntor të vitit 1944 u arratis jashtë shtetit së bashku me 3 kushërinj të tij, 4 nipa të tjerë që mbetën në Shqipëri u burgosën. Kujtimi djali i  Ali Beqirit var në litar në vitin 1946.

Alem Mehmetit i grabitën pasurinë, i dogjën shtëpinë dhe djali vetëm Mehmeti u arratis jashtë shtetit. Tre djemtë e Hysni Shehut: Temua, Suloua dhe Raufi vdiqën në burgjet komunite. Qazim Kokoshi vdiq në burgun e Vlorës dhe gjithë të afërmit e tij kaluan nëpër burgjet e zeza komuniste.Ventigjari djali  Myqerem Hamzarajt u dënuan me 20 vjet burg.

Po këtë persekucion barbar pësoi edhe Shtabi i Luftës. Qazim Koculi u vra nga mercenarët dibranë në janar të vitit 1943, djali dhe vajza e tij vuajtën burgun. Aziz Çami u vra me atentat më 15 dhjetor 1943, nga komunistët, e kështu me radhë.

Vetëm në vitin 1962, në 5O vjetorin e Pavarësisë Kombëtare u vlerësuan dëshmorët dhe disa udhëheqës të kësaj luftë por jo sipas meritave.(Intervistoi: Intervistoi: Albert Zholi)