Gjon F. Ivezaj/

Lahuta shqiptare përfaqëson një nga format më të hershme të trashëgimisë kulturore jomateriale të shqiptarëve dhe një nga dëshmitë më të qarta të vazhdimësisë së tyre historike në Ballkan. Ajo nuk është thjesht një instrument muzikor, por një mjet përmes të cilit është ruajtur historia, kujtesa kolektive dhe identiteti kulturor i shqiptarëve për shekuj me radhë. Kjo vazhdimësi është dokumentuar dhe analizuar nga një numër i madh historianësh, albanologësh dhe etnomuzikologësh europianë dhe shqiptarë, të cilët e kanë trajtuar lahutën si element organik të kulturës shqiptare.

Albanologu austriak Johann Georg von Hahn, i konsideruar themeluesi i studimeve moderne shqiptare, në veprën e tij madhore Albanesische Studien (1854), thekson se shqiptarët janë një popull autokton i Ballkanit dhe se tradita e tyre gojore përmban shtresa shumë të lashta historike. Hahn vëren se kënga epike shqiptare, e shoqëruar me instrument me tel të vetëm, është e lidhur drejtpërdrejt me strukturën shoqërore fisnore dhe me kodin zakonor shqiptar. Sipas tij, kjo traditë nuk mund të kuptohet si huazim, por si zhvillim i brendshëm i një kulture të vjetër ballkanike.

Historiani dhe gjuhëtari Norbert Jokl argumenton se gjuha shqipe dhe kultura e saj ruajnë elemente arkaike që nuk gjenden në gjuhët dhe kulturat fqinje. Në analizat e tij mbi folklorin dhe epikën shqiptare, Jokl thekson se këngët epike të kënduara me lahutë përmbajnë struktura gjuhësore dhe tematike që i paraprijnë ardhjes së popullsive sllave në Ballkan, çka përforcon tezën e autoktonisë së kësaj tradite në kulturën shqiptare.

Udhëtarja, antropologia dhe historiania britanike Edith Durham, në veprën e saj High Albania (1909), jep një përshkrim të hollësishëm të lahutarëve shqiptarë në Malësinë e Madhe dhe në Shqipërinë e Veriut. Durham e përshkruan lahutarin si “ruajtës të historisë dhe ligjit moral të maleve”, duke theksuar se lahuta shërben si mjet për transmetimin e historisë, të normave shoqërore dhe të identitetit kombëtar shqiptar. Ajo nënvizon se kjo traditë është thellësisht e rrënjosur në jetën e shqiptarëve dhe nuk paraqitet si element i huazuar.

Në fushën e studimeve të epikës gojore, Milman Parry dhe nxënësi i tij Albert B. Lord, gjatë kërkimeve të tyre në Ballkan në gjysmën e parë të shekullit XX, i kushtuan vëmendje të veçantë traditës epike shqiptare të shoqëruar me lahutë. Në veprën The Singer of Tales (1960), Lord pranon se epika shqiptare ruan forma arkaike dhe tematike që lidhen me një traditë më të vjetër ballkanike, të ndryshme nga epika sllave e dokumentuar më vonë. Ai thekson se këto këngë nuk janë produkte të imitimit, por shprehje autentike të një kulture me rrënjë të thella historike.

Studiuesi shqiptar Eqrem Çabej, në analizat e tij mbi folklorin dhe gjuhën shqipe, ka vënë në dukje se epika shqiptare dhe instrumenti shoqërues i saj janë të lidhura ngushtë me zhvillimin e brendshëm të kulturës shqiptare. Çabej argumenton se motivet, terminologjia dhe struktura e këngëve epike shqiptare tregojnë vazhdimësi kulturore dhe gjuhësore, duke përjashtuar mundësinë e një huazimi të vonë nga kultura të tjera.

Edhe etnomuzikologë si Ramadan Sokoli, themelues i etnomuzikologjisë shqiptare, e kanë trajtuar lahutën si instrument arkaik shqiptar. Sokoli thekson se ndërtimi, teknika e luajtjes dhe repertori i lahutës janë të lidhura drejtpërdrejt me jetën shoqërore dhe historike të shqiptarëve të veriut dhe se kjo traditë përfaqëson një shtresë të vjetër të kulturës muzikore ballkanike.

Nga pikëpamja historike, fakti se popullsitë sllave u vendosën në Ballkan pas shekullit VI të erës sonë, ndërsa shqiptarët përfaqësojnë vazhdimësinë e popullsive ilire, e bën metodologjikisht të paqëndrueshme çdo pretendim se lahuta është krijim i huaj për shqiptarët. Një instrument që është i pandashëm nga gjuha shqipe, nga epika kombëtare dhe nga struktura shoqërore tradicionale shqiptare nuk mund të jetë produkt i huazimit kulturor.

Kjo qasje shkencore u konfirmua edhe në nivel ndërkombëtar me përfshirjen e artit të punimit, luajtjes dhe këndimit me lahutë në listën e Trashëgimisë Kulturore Jomateriale në Nevojë të Mbrojtjes nga UNESCO, ku lahuta përcaktohet qartë si trashëgimi e komuniteteve shqiptare. Dosja e miratuar mbështetet në studime historike, etnomuzikologjike dhe arkivore, duke njohur vazhdimësinë dhe autoktoninë e kësaj tradite në kulturën shqiptare.

Në dritën e këtyre burimeve dhe dëshmive shkencore, del qartë se lahuta ka qenë dhe mbetet instrument i shqiptarëve ndër shekuj. Arti, muzika dhe kultura nuk mund të përvetësohen apo të shkëputen nga populli që i ka krijuar. Shqiptarizmi, si një nga shtresat më të vjetra kulturore të Ballkanit dhe Europës, ka prodhuar artin e vet muzikor dhe epik, dhe lahuta është një nga shprehjet më të pastra të kësaj trashëgimie.

Dr. Atdhe Hetemi

Drejtori Ekzekutiv i IKKL-së/

Është kënaqësi që sot, në Ditën Ndërkombëtare për të Drejtat e Njeriut, të flas në tempullin e demokracisë, në Kuvendin e Republikës së Kosovës, në një ngjarje që bashkon tri shtylla themelore të shoqërive të lira: të vërtetën, kujtesën dhe drejtësinë.

Kjo ekspozitë e organizuar nën patronatin e Presidentes së Republikës nuk është vetëm paraqitje vizuale e së kaluarës sonë të dhimbshme, por akt institucional i kujtesës, thirrje për përgjegjësi dhe dëshmi e fuqishme se krimet e kryera gjatë luftës në Kosovë nuk harrohen, por vazhdojnë edhe pas më shumë se një çerek shekulli liri, të jenë plagë të hapura që kërkojnë drejtësi.

Pra, video- dhe fotomaterialet që shpalosen sot para jush nuk janë thjesht imazhe, por janë zëra të ngrirë në kohë. Janë jetë të ndërprera dhunshëm, familje të shkatërruara, fëmijë, gra, burra dhe të moshuar që u bënë target i një represioni sistematik dhe të organizuar nga regjimi serb.

E Instituti ka për mision që zërat e viktimave t’i rikthejë në vëmendjen publike vendore e ndërkombëtare, duke mos lejuar që e vërteta të mbulohet nga harresa e heshtja, si format më të rrezikshme të mohimit.

Fatkeqësisht, edhe sot, 77 vjet pas miratimit të Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut, bota ende përballet me luftëra dhe shkelje të të drejtave njerëzore.

Andaj ngjarje si kjo e ditës së sotme, vënë në pah se Kosova e di shumë mirë çmimin e lirisë, peshën e dhimbjes dhe faktin se kujtesa jonë nuk është vetëm emocionale e personale, por edhe publike e shtetërore.

Dëshmitë e paraqitura këtu janë pjesë e një procesi të gjatë dokumentimi dhe hulumtimi, që synon ruajtjen e kujtesës. Sepse pa kujtesë të së vërtetës nuk ka

drejtësi, e pa drejtësi nuk ka paqe të qëndrueshme.

Të nderuar miq ndërkombëtarë, si rezultat i mbështetjes suaj të vazhdueshme, ne besojmë se e vërteta për krimet e kryera gjatë luftës në Kosovë, e dokumentuar me standarde të larta etike dhe profesionale, do të rrënjoset edhe si pjesë e kujtesës

evropiane e globale, sepse kjo e vërtetë nuk është vetëm plagë e Kosovës, por plagë

e ndërgjegjjës njerëzore.

Për këtë arsye, jemi të bindur se puna dhe detyra jonë si shoqëri, nuk është vetëm akademike apo institucionale; por thellësisht humane dhe

fisnike.

Në fund, dua të theksoj se kjo ekspozitë është një hap i vogël i një procesi të gjatë që kërkon durim, guxim dhe përkushtim shoqëror e institucional.

E vërteta do të vazhdojë të flasë.

Kujtesa nuk do të heshtë.

Dhe thirrja për drejtësi nuk do të ndalet.

Nga Frank Shkreli/

Në 10-vjetorin e kalimit në amshim të Sh. T. Imzot Rrok Mirditës, dëshiroj ta kujtoj atë me nderim. Imzot Rrok Mirdita, Ipeshkëv i shuguruar nga duart e Papës historik të shekullit të kaluar, Shenjtërisë së Tij, Shën Gjon Pali II.  Imzot Rrok Mirdita ka shërbyer me përkushtim si Arqipeshkëv Metropolit i Tiranë-Durrësit nga viti 1992 e deri në vitin 2015, kur ndërroi jetë duke mbyllur përgjithmonë shërbimin e tij ndaj Zotit dhe Atdheut. Siç dihet, periudha që ai shërbeu në Shqipëri si udhëheqës i Kishës katolike, dallohej si një prej kohëve më të vështira të tranzicionit politik në atë vend edhe për Kishën Katolike Shqiptare të vuajtur e të martirizuar për pothuaj gjysëm shekulli nga komunizmi enverist ndërkombëtar.

Imzot Rrok Mirdita, gjatë kësaj periudhe të vështirë për Shqipërinë dhe për shqiptarët, ai u bë një zë shprese, besimi, paqeje dhe udhëheqjeje shpirtërore, jo vetëm për besimtarët katolikë por edhe për shoqërinë shqiptare në përgjithsi. I quajtur edhe “ipeshkvi i lirsë”, Perendia e zgjodhi Mons Rrok Mirditën për misionin më të vështirë apostolik të kohës, duke e vendosur atë – për të ringjallur Kishën Katolike shqiptare, duke predikuar dashurinë dhe mirësinë e fesë së tij të Jezu-Krishtit, mu në qëndër të “antikrishtit” botëror në Tiranën e Shqipërisë komuniste – e cila me krenarinë dhe bindjen më të madhe ateiste kishte shpallur, me ligj, Shqipërinë vendin e parë në botë kundër Zotit.  

Megjithë vështirsitë që shpesh dukehsin të pa kapërcyeshme, nën udhëheqjen e tij të urtë, Kisha Katolike në Shqipëri gjeti stabilitet, dinjitet dhe hapje ndaj së ardhmes. Me urtësinë dhe busullën e tij morale, fetare dhe atdhetare, shpresojmë ai të ketë kontribuar ndaj atij që eventualisht, të jetë themelimi i një shoqërie më të drejtë, më të dashur dhe më njerëzore ndër shqiptarët, pa dallim dhe kudo

Por ky është një përvjetor – 10-vjet pass kalimit të tij në amshim,  për të kujtuar figurën e shquar të Monsinjor Rrok Mirditës — baritorit të urtë, meshtarin e përkushtuar dhe shqiptarin fisnik, i cili për gati gjysmë shekulli i shërbeu Kishës dhe kombit me përulësi e dashuri të pashtershme. Këto kujtime të mia nuk janë të reja pasi i kam shprehur edhe më heret, nga burime të ndryshme – kujtime, që në një mënyrë ose në një tjetër, i kam shënuar edhe në shkrime të tjera modeste gjatë dekadave mbi jetën dhe veprimtarinë e Mons Rrok Mirditës. Frank Shkreli: U nda prej nesh Monsinjor Rrok Mirdita | Gazeta Telegraf  Frank Shkreli: Një vit pa Imzot Rrok Mirditën | Gazeta Telegraf —Frank Shkreli: 60-vjet nga themelimi i Lidhjes Katolike Shqiptaro-Amerikane në Nju Jork | Gazeta Telegraf – e tjera burime

Më duket e pabesueshme por kanë kaluar 10-vjet pa Mons Rrok Mirditën. i pabesueshëm është edhe fakti se sa e gjatë mbetet midis nesh edhe mungesa e njerëzve si Rrok Mirdita, që kanë lënë gjurmë të thella në historinë kishtare dhe shoqërore të Shqipërisë post-komuniste. Me “Dom Rrokun” – kështu në të vërtetë i referohemi atij edhe sot, të gjithë që e kemi njohur atë gjatë dekadave – më kanë lidhur shumë ngjarje e zhvillime private e personale të jetës time dhe të familjes.  Duke filluar nga njohja me ‘të pas shugurimit të tij meshtar në Klleznën e tij të dashur, në vitin 1965 mos qofsha gabim. Lidhjet e mia dhe ato familjare me Dom Rrokun u forcuan edhe më tepër kur ai erdhi në Amerikë për t’i shërbyer komunitetit katolik në Shtetet e Bashkuara në fillim të 1970-ave. Ai ishte instrumental si “ndërmjetës” në fejesën time, që çoi në martesën me Vitoren –duke zyrtarizuar kështu, bekimin me kurorën shënjte, në ceremoninë që Dom Rroku bëri me 3 Janar, 1976 – pothuaj 50-vjet më parë, në Kishën Zoja e Këshillit të Mirë në lagjën Bronks të Nju Jorkut.  Për të vazhduar kontakte me të për dekadat që pasuan, në Nju Jork, Washington e më vonë edhe në Shqipëri.

Për Mons Rrok Mirditën unë kam shumë kujtime të mira që lidhen me mua dhe familjen time, por kam edhe më shumë kujtime të paharrueshme mbi rolin e tij si udhëheqës publik dhe fetar gjatë dekdave në vendlindjen tonë të përbashkët në rrethin e Ulqinit, por më vonë në Amerikë dhe në Shqipëri. Janë kujtime të veçanta respekti dhe ndjesie njerëzore që, pëgjithsisht, ai i përcillte tek të gjithë bashkbidesuesit pa dallim,gjithmonë në qetësinë dhe urtësinë, që e dallonte atë.

Nuk e harroj kurrë mënyrën si fliste – ngadalë, me një ton të qetë, pa e ngritur zërin as kur çështjet ishin tepër të ndërlikuara dhe ndonjëjherë edhe konfliktuale. Kishte një aftësi të rrallë për t’i zhvendosur njerëzit nga tensioni i bisedës ose argumenteve, drejt reflektimit, nga dyshimi drejt shpresës dhe zgjidhjes së problemeve. Edhe kur nuk thoshte shumë, thoshte mjaftueshëm për të vendosur drejtimin e duhur për zgjidhjen e çeshtjeve. Ishte pikërisht kjo prani fisnike dhe e matur ajo që më ka lënë një mbresë të përhershme, gjatë gjithë kohës që e kam njohur dhe deri në ditët e sotëme.

Ndonëse Mons Rrok Mirdita, nuk ishte i vetmi ndër udhëheqsit fetarë e publikë shqiptarë të këtyre dekadave të fundit, me veti dhe vlera të dalluara fetari e shqiptari, por ky përvjetor i kalimit të tij në amshim më bën të reflektoj se sa shumë do i nevojiteshin shoqërisë aktuale konfliktuale shqiptare — asaj publike, politike dhe fetare — njerëz si Dom Rrok Mirdita qoftë në trojet shqiptare, por edhe në diasporë ku ai ka shërbyer për një kohë të gjatë.

Në nivel personal fetar dhe publik, Monsinjor Rrok Mirdita do mbetet një pikë reference shembullore, bashkjetetse. Jo sepse ishte i përsosur — askush nuk është — por sepse ishte i sinqertë në qëllim dhe i qëndrueshëm në vlera. Ai dinte të dëgjonte. Dinte të prekte plagë pa i hapur ato, siç shprehej dikur Profesor Sami Repishti, ish- i dënuari i regjimit komunist në Shqipëri. Dinte të jepte shpresë jo me fjalë të mëdha, por me atë lloj qetësie që vjen vetëm nga besimi idhe bindja e brendshëme shpirtërore.

Në këtë dhjetëvjetor, e ndiej sikur kemi humbur, jo vetëm, një figurë të madhe të Kishës, por edhe një busullë morale njerëzore të një kohe që sot mungon në rrafshin publik, shoqëror dhe ndoshta edhe fetar. Por, pavarësisht, viteve që kanë kaluar, Dom Rroku mbetet i pranishëm në kujtesën time dhe të gjithë atyre që e kanë njohur si një shembull i udhëheqsit të heshtur, i një force të qetë dhe i mirësisë, por edhe i vendosur, kur ishte nevoja, ndërsa kurrë nuk kërkonte vëmendje ndaj personit ose veprimtarive të tij. Prandaj në këtë 10-vjetor të kalimit në amshim të Imzot Rrok Mirditës, kujtoj me mall bashkvendasin, mikun e bashkpuntorin figurën e shquar fetare dhe publike të 5-dekadave të fundit, por për të gjithë të tjerët që e kanë njohur, bariun e urtë, meshtarin e përkushtuar dhe shqiptarin fisnik, i cili për gati gjysmë shekulli i shërbeu Kishës dhe Kombit me përulësi e dashuri të pashtershme. Uroj që Mons Rrok Mirdita të mbetet shembull për të gjithë ata që e kanë njohur sadopak se shërbimi ndaj t[ af[ërmit tëndë është forma më e lartë jo vetëm e shërbimit ndaj Zotit, por njëkohsisht edhe dhe ndaj Atdheut.

 I paharruar qoftë kujtimi i tij! 

Salla Nënë Tereza, Kisha ‘’Zoja e Shkodrës’’) 10 Qershor, 2012 – në 50-vjetorin e Lidhjes Katoliko-Shqiptaro-Amerikane

Zef PerGeGa/

Tri dimesonalja, si trinia e shenjtё e fjalёs nё bёrthamen e kujtesёs kombetare, si shkrimtar exselent, Preç Zogajt, si protogonis, jo vezhgues, por nё rend tё parё me shpirtin e sinqertё pёr bluzёn e bardhё tё demokracisё dhe rendit te ri shoqёror, pёr ta ndryshar e shkulur atё nga bunkeri i gjakut dhe qelitё e plumbёta, si kronikan dёshmues me dritёn e syve tё shpirtit dhe nё fund pёr ta perbledhur atё nё librin “Fillimet” ёshtё ndoshta rasti i vetёm dhe i perserishёm, jo vetёm nё letёrsinё shqiptare, por edhe nё atё tё Lordave botёror, apo presidentёve tё botёs qё kanё shkruar mё shumё pёr jetёn personale, t’ue i pastrue yjet e rrёmё nё spaleta e ndonёse pej tyre bota e din fort mire se i kanё larё duar me gjak.

Autori Zogaj ёshtё me ketё vepёr unikal kundra krimit tё harresёs sepse ky fenomen mbart me vete inkubatorin e persёritjёs. Ndaj mendoj se Preç Zogaj meriton njё nderim ndёrkombetar, Ashtu si Rudolf Marku, Zija Cela, Marash Mirashi dhe bota perendimore tё mos i trembёt emrit tё tij qё vjen nga njё krahinё, qё fort mirё e ka njohur bota dhe Franca ka kёrkue me doemos ti kishte kumbare, princore shekujsh ketё Derё, por shpirtit te bukur qё nxori nga zgafellat e zeza te krimit komunist, tё vertetёn historike tё njё kombi tё lashtё.

Kancelari, Nobel dhe Elitar kancelarishe, hapni derёn pёr shqiptarё se me çelёsin e tye keni çelur derёn e zyrёs tuaj. Preç Zogaj, miku ynё bashkёkohas, nuk ёshtё vetёm dëshmitar okular i shumë episodeve të periudhës 1990-‘92 në Shqipёri, por ёshtё fija e hollё e artё e dritёs sё shpirtit tё deshmive tё kohёs qё shkoi, qё vjen e do tё vijё dhe kёtu ёshtё tridimensionalja vizionare e tё vertetёs histoike, pё ta thenё atё kur çmimi i saj ёshtё mё i lartё, pёr thirrur koshiencen njerёzore tё fjetur tё zgjohet nё vemendje dhe mё qenё parashikuese i tё ardhmёs. Kёshtu shoqёria nderton udhё dhe jo gropa pёr tё varrosur vetёn, siç ka ndodhur nё vendin tonё.

Vepra e Preç Zogaj nuk ёshtё njё vepёr e kёnaqёsisё estetike, kjo po se po, por ёshtё njё vepёr e paperseritshme e kataklizmёs, nёpёrmjet fjalёs dhe pёnёs brilante tё shkrimtarit Zogaj, qё tё mos pёrsёritet. Njё vepёr qё tregon shkallёn e lartё tё guximit nё strofullёn e ujqёve trasheguese e tё bijёve.

Kur lindi klasa e re politike e pluralizmit politik nё vitet ’90, pikërisht atë ditë, madje atë orë, nё “martenitetin e lindjёs” Preç Zogaj ishte aty, jo rastesisht, por me vetёdijen e plotё tё nisur nga sheshi i Lezhёs, para Memorialit “Gjergj Kastrioti”, ku mu dha rasti tё merrja pjesё nё atё miting , ku foli Zogaj, herё protagonist ne ballё e herë dëshmitar okular, por mё shumё si zemra e motorrit lëvizës e herë zë kritik i saj.

Preç Zogaj është padyshim ndër burimet më të besuara dhe autoritare të këtij momenti të rëndësishëm historik. Ai ju bashkua Lëvizjes studentore në mëngjesin e të hënës 10 Dhjetor. U bë dëshmitar i protestës dhe një shtytës publik i saj me njё ideal tё vetёm, qё kombin e tij ta shikonte ne pjedestal. Ketё amanet ai e plotёsoi, jo vetёm si poet, jo vetёm si shkimtar, por si njё shenjtёri pagezuese e kujtesёs kombёtare. Shqiptarёt i kane nobelistёt brenda vetёs, mjafton ta largojnё perden e egos. Te pafsha ne maja Preç si çdo shkriptar qё lartёson kombin shqiptar!

Nje moment falenderimi, pёr ju nga Amerika. Tё jam falё!

Gëzim Mekuli/

Flamujt, filmat dhe sloganet janë duke u keqpërdorur pa kufi nga partitë politike. Si rrjedhojë e këtij komunikimi politik, hapësira shqiptare është plot zbrazëti, e thatë, jo bindëse dhe fyese. Në debatin “për” apo “kundër” reklamës politike televizive, shpeshherë është theksuar se natyra dhe forma e shpejtë e reklamës televizive mund të ndikojë negativisht në mbarëvajtjen e debatit politik. Si rrjedhojë e kësaj, politika është bërë më pak konkrete dhe më shumë e përgjithshme.

Reklama politike (në veçanti në fushatën parazgjedhore) është e orientuar dhe e përqendruar më shumë në individ – person. Para së gjithash, reklama politike televizive është e brumosur dhe e ngjyrosur me slogane. Vetëm për pak sekonda kjo provon dhe synon të jetë mjet – instrument i përkryer i partisë për të komunikuar me opinionin publik para dhe gjatë zgjedhjeve të lira.

Shtrohet pyetja: A është e mundshme që politika e sloganeve, e lëshuar në formë mesazhesh të shkurtra dhe të detyruara, të ketë në përmbajtjen e vet sqarime dhe informacione politike?

Në të gjitha kohët komunikimi politik ka pasur dy qëllime kryesore: të argumentojë dhe të mobilizojë. Procesi i argumentimit realizohet në parlamente, tubime dhe seksione të ndryshme publike. Mobilizimet, në të kundërtën, realizohen në thirrje të shkurtra dhe plot emocion. E gjithë kjo bëhet me të vetmin qëllim që të motivohet dhe të provokohet nënvetëdija e votuesve. Synohet gjithmonë të ushtrohet trysni e tillë mbi votuesit në mënyrë që ata të zgjedhin dhe të votojnë “si duhet”.

Gjatë gjithë historisë, janë përdorur mjete nga më të ndryshmet për të arritur këtë qëllim. Flamuri: Në lëvizjen e klasës punëtore, për shumë vite flamuri ishte përdorur shumë. Flamuj me ngjyra shumë, e shkronja festive të mëdha e emocionuese, si: ”Mjaft më! Ne nuk durojmë dot”, ”Kapitalizmi shkatërron njerëzimin”, ”Së bashku jemi më të fortë” etj. dominonin në këtë lëvizje politike. Është kjo një formë interesante dhe njëkohësisht artistike e komunikimit nëpërmjet flamujve.

Por, a ishte ky komunikim konkret dhe bindës?

Gjuha e protestës së punëtorëve i përngjante më shumë demagogjisë, sepse kishte një drejtim. Synimi i saj ishte më shumë që të përfitonte përkrahës nga radhët e tyre e më pak që t’i bindte ata me argumente.

Afishet: Afishet janë një formë tjetër e komunikimit politik. Afishet politike janë shumë herë më artistike sesa flamujt. Me shije e përkushtim, afishet politike janë zhvilluar dhe përsosur nga bolshevikët në Rusi. Afishet komuniste janë ”plot jetë”, dramatike dhe me ngjyra që të lënë mbresa. Ato flasin shumë.

Në shtetet sovjetike propaganda agjitative përmbante një komunikim me demagogji të pastër dhe me qëllime të caktuara ideologjike. Thirrjet duhej të bëheshin me ndjenjë të forta, që shpeshherë merrte përmasa brutale. Apelet i drejtoheshin më tepër zemrës sesa mendjes. Kjo ishte e tëra që ofronin afishet politike. Shumë diktatorë, ndër ta Musolini dhe Tito, dëshmuan se kishin njohuri dhe aftësi të mjaftueshme për ta përdorur këtë medium për mrekulli.

Edhe në mesin e partive politike shqiptare afishet ishte një formë e popullarizuar për mobilizimin dhe provokimin e emocioneve, si për ”të majtët”, ashtu edhe për ”të djathtët”. Në mënyrë shumë sistematike kjo metodë është zbatuar dhe po zbatohet nga politikat dhe dy qeveritë tona.

Vazhdimisht nëpër pllakate shohim përsëritjen e fjalëve shabllon, si: ”Drejt pavarësisë me X partinë”, ”Ne dimë të ndërtojmë shtetin” etj. Kush do të ishte ai bir nëne që do të kundërshtonte këto fjali të shkruara në pllakatet ideologjike e që shoqërisë sonë të varfër, i kushtuan miliona euro? Fjali të ëmbla dhe ”domethënëse”.

Por, a është konkret dhe bindës ky komunikim?

Sloganet: Sloganet janë po ashtu një formë mediale që janë përdorur nga të gjitha partitë. Mjeshtëria ose arti për të formësuar sloganet, që do të mund të përsëriteshin dhe përsëriteshin pandërprerë gjatë një fushate parazgjedhore, është ”vjedhur” nga reklama amerikanë për biznes, që në vitin 1920.
Por, a ishte ky një komunikim konkret dhe bindës?

Filmat politikë: Filmat me karakter politik ishin bërë zakon në politikën shqiptare. Estetika ishte totalitare. Të kopjuara nga regjisorët sovjetikë, si Eisenstein dhe nazistja e re dhe plot elan, Leni Riefenstahl. Shikoni sot se si përdoret efekti i ngjyrave dhe i ndriçimit të fotografisë, vendosja e saktë e kamerës për të fotografuar politikanët ulur në kolltukët e tyre. Këto i ngjajnë shumë teknikës së kamerës, të përdorur në filmin partiak propagandistik të Hitlerit ”Triumf des Willens”.

Duhet ta pranojmë se televizioni na ka dhuruar një formë të re komunikimi politik në debatet tona televizive. Mirëpo, kjo, para së gjithash, është shndërruar në një forum për replika artistike. Fjali të shkurtra dhe ”buzëqeshje dhelpre”. Ky është arti i të folurit që parapëlqehet nga politikanët për të komunikuar me publikun e ”tyre”. Edhe këtu forma shpeshherë na del e bukur. Po çfarë mund të thuash për përmbajtjen?