Eris Jashari/

Çka të mveshë si qytetar me të drejtën e të votuarit në një demokraci? Normalisht, janë ligjet dhe procedurat e caktuara që definojnë në detaje se nga cila moshë është e lejuar të votohet, kush ka të drejtë të shprehë vullnetin e tij në kutitë e votimit, rrugët e përfitimit të shtetësisë, mënyra se si votohet, lejimet dhe ndalimet tjera që veç e përmbajtësojnë këtë të drejtë elementare demokratike. Mirëpo, kur kësaj i shtohet edhe kontribuimi në buxhetin e atij shteti, të jepet moralisht e drejta të kërkosh llogari nga përgjegjësit që e menaxhojnë atë, të cilët zgjedhen dhe kontrollohen përmes të votuarit. Vetëm në vitin 2021, në formë të remitencave dhe shpenzimeve tjera janë pranuar rreth 2 miliardë euro nga mërgata, kurse i gjithë buxheti i shtetit është 2.7 miliardë euro (Germin, 2022). A duhet lejuar votimi i diasporës në zgjedhjet vendore në Kosovë?

Nëse veç pak kundrohet në historinë e luftës së fundit e cila është bazamenti i Republikës së sotme, veçse legjitimohet e drejta për gjithëpërfshirje të mërgatës në proceset shoqërore që ngjajnë në vend. ‘‘…diaspora shqiptare kontribuonte për organizimin e jetës paralele në Kosovë, respektivisht për financimin e arsimit dhe të shëndetësisë, si dy shtyllat kryesore për mirëmbajtjen e rezistencës civile dhe të kohezionit demografik shqiptar në Kosovë.’’ (Beha, 2017). Kjo dëshmon edhe më qartazi se e drejta e diasporës për të votuar në Kosovë as që duhet diskutuar. Pra, diskutimi duhet fokusuar në atë se si të përmirësohet kjo e drejtë, si të lehtësohet dhe përçohet në mënyrë sa më efiçiente zëri i atyre që jetojnë jashtë në rezultatet e zgjedhjeve, e pse jo ndoshta edhe në atë se si të përfaqësohen vetë ata në jetën politike duke e prekur politikbërjen në mënyrë konkrete, pra me pjesëmarrje direkte në ulëset e institucioneve gjegjëse. 

Korniza ligjore aktuale

Ligji për Diasporën dhe Mërgatën 04/L-095 e parasheh si mërgimtar apo pjesëtar i diasporës dhe mërgatës, çdo person që ka vendbanim apo vendqëndrim jashtë RKS-së dhe që ka lindur apo ka prejardhje familjare nga Kosova (gzk.rks-gov.net, LIGJI Nr. 04/L – 095 PËR DIASPORËN DHE MËRGATËN, 2012). Ky ligj mëton që mërgimtarët kudo nëpër botë t’i përfshijë në kuadër të identifikimit me shtetin e Kosovës. Kjo pastaj shërben si premisë bërthamë nga e cila derivon edhe kontribuimi i tyre në fuqizimin e tij si dhe dëshira për pjesëmarrje jo vetëm në jetën politike, por edhe atë ekonomike, kulturore e kështu me radhë. 

Ligji për Zgjedhjet e Përgjithshme në Republikën e Kosovës 03/L-073 përcakton se votuesi jashtë Kosovës, bën aplikim të suksesshëm nga jashtë saj duke përdorur një nga mënyrat e votimit sipas rregullave të KQZ-së (gzk.rks-gov.net, 2008). Sipas këtij ligji, në nenin 5, të drejtë për të votuar ndër të tjerë, ka edhe ai që banon jashtë Kosovës ose ka lëshuar Kosovën në apo pas 1 janarit 1998, me kusht që t’i plotësojë kriteret e parapara sipas ligjit në fuqi për të qenë qytetar i Kosovës. Pra sistemi zgjedhor e parasheh votimin e diasporës, ku përmes rregullave të KQZ-së mbi Votimin Jashtë Kosovës 03/2013, i përcaktojnë tri mënyra për ta marrë një fletëvotim duke e dorëzuar formularin për regjistrim ose aplikim:

• (a) përmes postës në një nga Kutitë postare të KQZ-së, 
• (b) faksit te KQZ-ja, në numrin e shënuar në fund të Formularit për Regjistrim/Aplikim për votim jashtë Kosovës. 
• (c) emailit, në emailin zyrtar të Operacionit të Votimit Përmes Postës së shënuar në fund të formularit dhe të publikuar në faqen zyrtare të KQZ-së në internet (KQZ, 2013).

Me këtë rregullore përcaktohet si kriter që votat jashtë Kosovës duhet të pranohen nga KQZ-ja 24 orë para ditës së zgjedhjeve, të cilat arrijnë me postë në adresën postare zyrtare.

Krahasimi me vendet e tjera

Një hulumtim i realizuar nga Instituti Demokraci për Zhvillim (D4D) dhe Demokraci Plus (D+), ilustron qartazi se si është i rregulluar votimi i qytetarëve që jetojnë jashtë vendeve të tyre respektive si dhe përmes çfarë mënyre votimi shprehin vullnetin e tyre në zgjedhjet e brendshme. Në figurën 1 vërehet se në Kosovë është e lejuar të votojnë diaspora në të gjitha llojet e zgjedhjeve që organizohen, përveç zgjedhjes së Presidentit që është kompetencë e Kuvendit. Karakteristika të njëjta kur vije në pyetje të votuarit në zgjedhje lokale ka edhe në Finlandë, Poloni e Zvicër, ndryshe nga Kroacia, Bulgaria e Belgjika, ku nuk lejohet të votohet as në zgjedhjet lokale e as në referendume.

Figura 1 – Votimi i qytetarëve jashtë vendit sipas llojit të zgjedhjeve  (D4D & D+, 2018)

Ka disa metoda të cilat shtetet i përdorin për organizimin e zgjedhjeve jashtë vendit, duke përfshirë votimin: fizik (në ambasada apo konsullata), me postë, me faks, votimin elektronik, nëpërmjet një personi tjetër dhe votimin e parakohshëm (para ditës së zgjedhjeve) që njihet si proxy (D4D & D+, 2018). Krahasuar me vendet e listuara në figurën 2, Kosova është më e kufizuar në këtë drejtim, duke u mundësuar diasporës të votojnë vetëm përmes postës. Kjo në të shumtën e rasteve ka mobilizuar bashkatdhetarët që të marrin udhën qoftë edhe vetëm për ditën e zgjedhjeve, ku kanë shpenzuar kohë, mund e mjete financiare, vetëm që të shprehin vullnetin e tyre fizikisht. Vërehet se Zvicra dhe Armenia kanë bërë hapa përparues në lehtësimin e procedurave të të votuarit, ku është e besuar si formë edhe votimi elektronik. Njëherazi, nëpër shumë vende si Kroacia, Bullgaria e Franca, shihet mundësia e të votuarit në ambasada dhe konsullata si praktika më e mirë për ta bërë një gjë të tillë.  

Figura 2 – Praktikat sipas metodave të votimit (D4D & D+, 2018)

Sa i përket shteteve fqinje që e rrethojnë Kosovën, ka llojllojshmëri të rregullativave kur vije në pyetje lejimi i diasporës për të votuar. Në Mal të Zi nuk është e lejuar në asnjë formë të votohet përveç se brenda territorit të tij (Reçica, 2021). Aspak më mirë nuk qëndron as Shqipëria, e cila nuk e ka të rregulluar fare mundësinë e të votuarit në ndonjë formë tjetër, përveç se të votosh fizikisht atje. Në Maqedoni të Veriut në anën tjetër, ka qëndrim krejtësisht ndryshe sa i përket kësaj çështjeje. Mërgata maqedonase voton një ditë më herët se zgjedhjet nëpër konsullatat më të afërta ku jetojnë, dhe votat e tyre që numërohen si një zonë zgjedhore garantojnë tre (3) vende të deputetëve në Kuvend, por që zgjedhja e këtyre deputetëve është e kushtëzuar nëse plotësohet kriteri i votave që duhen për t’u bërë deputet krahasuar me gjashtë (6) zonat e tjera të brendshme (Atanasov, etj., 2022).

Sfidat rreth të votuarit të diasporës 

Në zgjedhjet qendrore të parakohshme në qershor 2017, vetëm 20,354 (6.8%) e diasporës ka aplikuar për t’u regjistruar për votim, ku nga to, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ) ka miratuar 15,118 aplikacione për regjistrim dhe vetëm 5,949 (30% të aplikacioneve) kanë dërguar fletëvotimet ndërsa nga to 5,246 janë pranuar si vota valide (GERMIN, 2018). Kjo është një humbje e ¾ të votave potenciale në proces, e cila do të duhej të alarmonte institucionet përgjegjëse për të ndërmarrë masa që të evidentohen problemet dhe sfidat që shkaktojnë një dukuri të tillë. Shumë prej votave të bashkatdhetarëve nuk arrijnë me kohë në destinacion, e për pasojë humb edhe efekti i tyre i ligjshëm për ndikim në rezultat të zgjedhjeve.

 Kufizimi i afatit kohor për pranimin e votave jashtë Kosovës përmes nenit 96 të Ligjit për Zgjedhjet e Përgjithshme dhe Rregullës Zgjedhore të KQZ-së nr. 03/2013, është në kundërshtim me nenin 45, lexuar bashkë me nenin 55 të Kushtetutës, pasi që nuk përmbushet qëllimi për të cilin lejohet kufizimi (GERMIN, 2020). Këto nene lejojnë që të kufizohen me ligje të drejtat nëse qëllimi i tyre është i arsyetuar mirë. Nëse logjika e kufizimit qëndron në atë se parandalon vonesën në procesin e numërimit të votimit, praktika ka dëshmuar të kundërtën, sepse votat me postë përfundojnë së numëruari në afat të shkurtër pas përfundimit të procesit zgjedhor, kurse certifikimi përfundimtar i tyre ka ditur të zgjasë me muaj, qoftë për shkak të ankesave të ndryshme apo pengesave tjera përgjatë procesit të numërimit. 

Argumentet PËR dhe KUNDËR

Debatet rreth lejimit apo ndalimit të votimit të atyre që jetojnë jashtë Kosovës janë të shumta, dhe shpeshherë kanë ditur të mbizotërojnë opinionin e gjerë në të gjitha taborët e shoqërisë, qoftë në mediet televizive dhe tryezat publike të diskutimit ashtu edhe në qarqe private. Secili analizon nga këndvështrimi i vetë, gjë që duhet respektuar, por që qëndrimi zyrtar i shtetit është ai që vlen në fund të ditës dhe se ky qëndrim duhet në vazhdimësi të mbrojë interesin e përgjithshëm të të gjithëve. Në tabelën e mëposhtme, paraqiten disa prej argumenteve për dhe kundër të votuarit të diasporës në Kosovë, të cilat shpërfaqin dy anët e ndryshme të medaljes për këtë çështje:

Për votimit të Diasporës

Kundër votimit të Diasporës

• Ofron mundësi të barabarta votimi për të gjithë;• U mundëson qytetarëve që jetojnë jashtë shtetit pjesëmarrjen në zhvillimet politike në vendlindje;• Siguron që qytetarët të mbajnë lidhje me prejardhjen e tyre;• Rrit interesimin e diasporës në zhvillimin ekonomik të vendlindjes;• Ofron mundësi për të zhvendosurit dhe emigrantët për të votuar, përfshirë edhe shërbyesit civil, shërbyesit diplomatikë.

• Më pak të prekur nga veprimet e organeve/autoriteteve qeveritare;• Më pak të interesuar, dhe kanë më pak njohuri për problemet e shtetit;• Nuk paguajnë taksa në vendlindje, përse të kenë të drejtë për të vendosur për çështje politike?;• Kostoja e organizimit të votimit jashtë vendit është shumë e lartë;• Ka mungesë transparence në votim.

Tabela 1 – Argumente pro dhe kundër të votuarit të diasporës në Kosovë

Rekomandimet për reformat e nevojshme

Qeveria aktuale e Kosovës me në krye z. Albin Kurti miratoi ndryshimet për ligjin për zgjedhjet, për t’u mundësuar diasporës të votojë nëpër përfaqësitë diplomatike në vendet ku jetojnë, pa u konsultuar me partitë e tjera politike parlamentare, duke nxitur kështu reagime të ashpra të partive opozitare (Shehu, 2021). Reagime pati edhe nga shoqëria civile e përfaqësuesit diplomatikë ndërkombëtarë, të cilët ishin kundër që një proces kaq i rëndësishëm të kalohet brenda një mbrëmjeje të një së premte, e sidomos pa përfshirje të të gjitha palëve me interes në këtë çështje. Qeveria u tërhoq nga një iniciativë e tillë dhe i hapi rrugë për ta reformuar sistemin zgjedhor në proces të rregullt.

Në plan-programin qeverisës 2021 – 2025, Qeveria e Republikës së Kosovës në pikën 2.17.5 Rritja e rolit të mërgatës në zhvillimin dhe promovimin e vendit ndër të tjera parasheh “… krijimin e mundësive për votim nëpër misione diplomatike.” (Qeveria, 2021). Duke qenë e paraparë në dokumentin që portretizon fushëveprimtarinë dhe synimet kyçe të të qeverisurit përgjatë mandatit të saj, veç se bëhet i ditur qëndrimi i kësaj qeverie kur është në pyetje vota e diasporës. Ndonëse mund të ketë prapavijë politike për përfitim populist një pozicion i tillë, qëllimi primar është eliminimi i shpenzimeve dhe stërmundimeve të kësaj kategorie votuesish, që vullnetin e tyre do ta shprehnin në kutitë e votimit sa më pranë shtëpive të banimit në vendet ku jetojnë e veprojnë. 

Janë pesë (5) rekomandime që dalin nga të gjeturat e mësipërme:

• Komisioni Qendror i Zgjedhjeve KQZ duhet të mbajë një regjistër i cili përfshin të gjithë Kosovarët që jetojnë jashtë vendit;
• ambasadat dhe konsullatat të vënë në dispozicion ambientet e tyre, ku votuesit nga diaspora mund të shkojnë të votojnë;
• të informohet më mirë popullata mbi të drejtën e tyre për të votuar;
• afatet për aplikim dhe votim të zgjaten;
• të ndahen vende të rezervuara në Kuvend për përfaqësim të diasporës.

Përfundime

Konceptimi i demokracisë mbështetet në parimin e “qeverisë nga populli”, që nënkupton se njerëzit qeverisin me veten, marrin pjesë në vendimmarrje duke strukturuar jetët e veta dhe fatin e shoqërive të tyre (Heywood, 2008). Askush nuk mund të mbrojë dhe avancojë në mënyrën më të mirë të mundshme interesat e një komuniteti apo grupi qoftë etnik, fetar, social a kulturor, apo të një grupi të migruar nga vendi i origjinës, se sa përfaqësuesit e zgjedhur prej tyre, si dhe asgjë nuk mundëson më shumë që një shoqëri të përparojë me hapat e duhur se sa përfshirja dhe identifikimi i të gjithëve me proceset shoqërore që ngjajnë në atë vend. Republika e Kosovës ka dëshmuar se ka vullnet dhe dëshirë që qytetarët e migruar jashtë, t’i bëjë të ndjehen si pjesë e pandashme e vetë ekzistencës së saj. Është në interesin e të mirës së përgjithshme që të përqafojë brenda vetes të gjitha grupacionet dhe t’i unifikojë ato me qëllimin e vetëm të një të ardhmeje prosperuese të përbashkët. 

Bibliografia

Atanasov, Z., Dimitrievski, D., Krsteska, A., Naumovska, B., Cekiq, A., Bliznakovski, J., & Todorovska, M. (2022, shkurt). SISTEMI ZGJEDHOR IMAQEDONISË SË VERIUT Si të sigurohet përfaqësimi i drejtë në Parlament. (E. Aeti, & J. Ziba, Përkth.) Shkup, Maqedoni e Veriut: Instituti Nacional Demokratik (NDI). Shikuar 26 maj 2022, prej https://www.ndi.org/sites/default/files/WEB%20Final%20Digi%20-%20%D0%90nalysis%20on%20the%20electoral%20model_Alb.pdf

Beha, A. (2017). MES STABILITETIT & DEMOKRATIZIMIT Zgjedhjet, partitë politike dhe demokracia brendapartiake në Kosovë. Prishtinë: Qendra për Kurajë Politike dhe Departamenti i Shkencës Politike, Universiteti i Prishtinës.

D4D, & D+. (2018, tetor). VOTIMI NGA JASHTË Shqyrtimi i politikave dhe rekomandimeve praktike. Prishtinë, Kosovë. Shikuar 22 maj 2022, prej https://d4d-ks.org/wp-content/uploads/2018/10/D4D_Elec_13_SHQ.pdf

GERMIN. (2018, maj). Analizë e shkurtër e politikave mbi votimin jashtë vendit. Shikuar 25 maj 2022, prej germin.org: https://germin.org/wp-content/uploads/2019/01/Analiz%C3%AB-e-shkurt%C3%ABt-mbi-Vot%C3%ABn-e-Diaspor%C3%ABs_Germin.pdf

GERMIN. (2020, mars). VOTIMI NGA JASHTË 2019 Analizë e votimit nga jashtë në zgjedhjet për Kuvendin e Kosovës. Prishtinë, Kosovë. Shikuar 18 maj 2022, prej https://germin.org/wp-content/uploads/2020/06/Vota_2019_Shqip.pdf

Germin. (2022, janar 8). KOSOVAPRESS. Shikuar 23 maj 2022, prej kosovapress.com: https://kosovapress.com/shpenzimet-dhe-remitancat-diaspora-i-dha-kosoves-rreth-2-miliarde-euro/

gzk.rks-gov.net. (2008, qershor 15). LIGJI NR. 03/L-073 PËR ZGJEDHJET E PËRGJITHSHME NË REPUBLIKËN E KOSOVËS. Prishtinë, Kosovë. Shikuar 22 maj 2022 prej https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2544

gzk.rks-gov.net. (2012, korrik 3). LIGJI Nr. 04/L – 095 PËR DIASPORËN DHE MËRGATËN. Prishtinë, Kosovë. Shikuar 22 maj 2022 prej https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2831

Heywood, A. (2008). Politika. (B. Kraja, Përkth.) Shkodër: Dukagjini.

KQZ. (2013, korrik 2). RREGULLA ZGJEDHORE NR.03/2013 VOTIMI JASHTË KOSOVËS. Prishtinë, Kosovë. Shikuar 23 maj 2022 prej https://web1.kqz-ks.org/wp-content/uploads/2018/01/KQZ-Rregulla-03-2013.pdf

Qeveria. (2021, maj). PROGRAMI I QEVERISË SË REPUBLIKËS SË KOSOVËS 2021 – 2025. Shikuar 27 maj 2022, prej kryeministri.rks-gov.net: https://kryeministri.rks-gov.net/wp-content/uploads/2021/05/Programi-i-Qeverise-se-Kosoves-2021-2025.pdf

Reçica, V. (2021, shkurt 4). Si voton diaspora në Shqipëri, Maqedoni, Mal të Zi, Kroaci dhe Serbi. Shikuar 25 maj 2022, prej albinfo.ch: https://www.albinfo.ch/si-voton-diaspora-ne-shqiperi-maqedoni-mal-te-zi-kroaci-dhe-serbi/?fbclid=IwAR2c1o27_ly8H1iGX5mbUdCgRByNPogG-xsMyqkYQNk7N_e-qHpCljiGIRE

Shehu, B. (2021, prill 03). Ligji për zgjedhje – mollë sherri për zgjedhjen e presidentit të Kosovës. Shikuar 27 maj 2022, prej dw.com: https://www.dw.com/sq/ligji-p%C3%ABr-zgjedhje-moll%C3%AB-sherri-p%C3%ABr-zgjedhjen-e-presidentit-t%C3%AB-kosov%C3%ABs/a-57090633

Thank you, Mr President,

Thank you, Ms. Msuya and Mr. Abdi for your updated information.  

We meet again on Ukraine; the war is going on with its destructive path, the overall situation is dire and worsening, people continue to suffer. Lives of countless civilians, particularly women and children are devastated because of Russia’s aggression that continues unabated.

If one would try to summarize the news we get every day from Ukraine – including what we heard from the briefers today – it would be:

continued shelling with mounting civilians victims, targeting cities with large scale destruction of civilian infrastructure;

persistent attacks of hospitals, healthcare facilities and schools;

horrible crimes including extrajudicial killings, torture, rape, mass graves;

countless shocking personal stories of lives uprooted, ripped apart, which will never be the same again.

We also learn about the continued Ukrainian resistance against a continued war they did not want, they did not choose.

The war goes on and intensifies, so too does the magnitude of human suffering. 7,172 and counting civilian casualties; 14 million people have been forced to leave their homes in only three months.  Two months ago, the UN projected some 4 million people would be displaced. In less than 10 weeks, that number is now at 5.8 million and the new projection is now at 8.3 million. This requires more financial support for refugees and host countries to face challenges with access to food, housing, transportation, services.

Massive destruction of civilian infrastructure has made life unbearable or completely disrupted for millions of people. Systematic destruction of health facilities, transport, supplies, and warehouses continue has severely affect basic services.

Mr. President,

We are particularly concerned by reports of unlawful attacks on schools which deprives civilians of access to education.  

It is unbearable to see schools that used to be school; now they are a pack of rubble.

Schools, just like hospitals, should be safe places, immune to harm, free from attacks. In Ukraine today they aren’t!

An average of 22 schools a day have regularly come under attack in Ukraine since the start of the war, disrupting the education of 5.5 million children remaining in the country. Their school year had ended on the 24^th of February. At least one in six UNICEF – supported schools in Eastern Ukraine have been damaged or destroyed since the start of the war.

Only few days ago, more than 60 people were feared dead after a Russian bomb flattened a school being used as a shelter in the village of Bilohorivka, Luhansk region. There is no justification for such recklessness.

Against this desolate picture, we are pleased to highlight that, on a positive note, UNESCO Global Education Coalition composed of 200 members from the private sector, civil society, academia and the UN family, is working actively to ensure the right to education and to continuity of learning in Ukraine. Some 48,000 digital devices will be provided to Ukrainian teachers, reaching out to hundreds of thousands of learners to ensure the continuity of online teaching. A Higher-Education e-Assessment platform for more than 200 000 students, that Unesco is establishing together with the Ukrainian Government, will ensure that students can pass their exams evaluations.

Dear colleagues,

As the military aggression escalates, civilian causalities rise and war crimes and crimes against humanity mount. Reports and preliminary facts gathered on the ground raise serious confirm grave breaches of international humanitarian law in Ukraine.  

A report recently published pursuant to the OSCE’s Moscow Mechanism analyses a shocking range of apparent war crimes, from rape and torture to deportation and the use of human shields. It marks an important next step in a long road to a full understanding of the illegal and criminal acts committed and suffered in the ongoing aggression.

It concludes that, among other, two most blatant attacks mentioned several times during our discussions: the bombing of the Mariupol Maternity House and Children’s Hospital and the bombing of the Mariupol Drama Theatre, where several hundred civilians were killed, constitute most likely an egregious violation of IHL and those who ordered or executed it committed a war crime.

Mr. President

Everything should be done to secure the rights of children. We call on SG and the SRSG on Children and Armed Conflict to add Ukraine as a ‘situation of concern’ in SG upcoming 2022 annual report on children and armed conflict in light of grave violations committed against children in eastern Ukraine between 2014 and 2021, as well as evidence of an alarming increase in grave violations across the country, amid the rapid and ongoing escalation of hostilities since late February 2022.

Thorough investigation must be carried out and accountability must and will be ensured.

Dear colleagues,

The seismic effects of Russia’s war in Ukraine are felt everywhere;

the stores in places far from Russia and Ukraine are running out of cooking oil;

farmers are scrambling to buy fertilizer and governments are struggling to respond to public disquiet due to the sharp raise of prices.

Disruptions to the flow of these essential goods are compounding other supply chains, causing shortages and pushing millions of people into hunger. There must be no mistake for who the responsible is.

Ceasefire arrangements for the evacuation of some 600 civilians from the steel plant in Mariupol show that it is possible to find solutions, it is possible to silence the guns in the name of life when there is a will. This should be extended to the soldiers wounded that are still there. We support efforts of USG Griffiths and praise the UN actors for their contribution and encourage it to continue their efforts.

Colleagues,

This senseless war must come to an end. The sooner this happens, the better for Ukraine and their people to start healing their profound wounds; the better for Russia and Russians to get out of a self-victimisation attitude; the better for everyone, everywhere.

Thank you.

-Presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, me një dekret të veçantë ka dekoruar bashkëpunëtorin më të afërt Akademik Fehmi Aganin me Urdhrin Hero i Kosovës, për Vepra Trimërie për Lirinë dhe Pavarësinë e Kosovës/

-Para 23 viteve në 6 Maj 1999  kam raporuar edhe këtë lajm: Shqiptarët në Prishtinë – mburojë e gjallë/

 Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari

PRISHTINË,  6 Maj 2022/  Në Kosovë para 23 viteve, në 6 Maj 1999, Akademik Fehmi Agani u rrëmbye e vra nga forcat okupatore serbe derisa po udhëtonte drejt Maqedonisë mes shqiptarëve të dëbuar nga vatrat e veta.

Presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, me një dekret të veçantë ka dekoruar bashkëpunëtorin më të afërt Akademik Fehmi Aganin me Urdhrin Hero i Kosovës, për Vepra Trimërie për Lirinë dhe Pavarësinë e Kosovës.

Duke e shpallur këtë vendim në 6 Maj 2004, Presidenti Rugova theksonte se, “së bashku me Profesor Aganin i vendosëm themelet e shtetit të pavarur të Kosovës dhe funksionimin e tij”.

Serbia – agresioni dhe  agresori nuk duhet shpërblyer, theksonte para 28 viteve Akademik Fehmi Agani në deklaratën botuar në gazetën e rezistencës, të lëvizjes e luftës për liri e pavarësi, “Bujku”, në 26 Shtator 1994, ku është botuar edhe intervista e parë ekskluzive, që kam zhvilluar për Agjencinë Shtetërore Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë me Presidentin historik të Kosovës Dr. Ibrahim Rugova, me titull “Politikë globale që sa më parë të bjerë muri mes shqiptarëve”.

 “Agresori nuk duhet shpërblyer” është titulli në faqen e parë të gazetës, ku shkruaja se,

i pyetur lidhur me qëndrimin rreth vendimit të Këshillit të Sugurimit për zbutjen e sanksioneve ndaj Serbisë e Malit të Zi, nënkryetari i LDK-së Dr. Fehmi Agani deklaronte:

 Edhe pse përkrahim të gjitha përpjekjet për arritjen sa më të shpejtë të një marrëveshje për Bosnjën në bazë të propozimit të Grupit të Kontaktit, megjithatë lajmi për zbutjen e sanksioneve ndaj Serbisë, edhe pse është fjala për një zbutje të përkohshme e të kufizuar, në Kosovë nuk është për t’iu gëzuar.

Pikërisht, në kohën kur Serbia po pret zbutjen e sanksioneve ndaj saj, në Kosovë me brutalitet po zbaton sanksionet që ajo u imponoi Kosovës dhe shqiptarëve.

Megjithatë, shpresojmë se, siç është deklaruar shpesh nga instanca të ndryshme ndërkombëtare, sanksionet kryesore ekonomiko-financiare dhe bojkotimi ndërkombëtar i Serbisë nuk do të mund të suspendohen pa zgjidhjen e problemit të mdh të Kosovës, si dhe problemit të Krainës dhe problemeve tjera të ish-Jugosllavisë. Përndryshe, do të ishte kjo një shpërblim i agresionit dhe i agresorit, përfundonte Dr. Fahmi Agani.

AGANI-16 SHKURT 1996: NË GJYKATËN E HAGËS, DOSJET E KRIMEVE SERBE MBI SHQIPTARËT

Në një nga konferencat për shtyp në Prishtinë, në 16 Shkurt 1996, ku ishte edhe korrespondenti në Kosovë tash i Gazetës DIELLI, duke u përgjegjur në një pyetje rreth asaj se çka është ndërmarrë në Kosovë për dërgimin në Gjyqin e Hagës të të dhënave për autorët e krimeve mbi
shqiptarët në Kosovë, Dr. Fahmi Agani,  nënkryetar i LDK-së, tha se Këshilli për Mbrojtjen e të Drejtave e Lirive të Njeriut dhe Qeveria e Kosovës i kanë
drejtuar këtij gjyqi dosjet e krimeve serbe mbi shqiptarët. “Shpresoj se ky
gjyq do të punojë drejt dhe do të vijë në radhë edhe dosja e Kosovës”, tha
Agani.

6 MAJ 2004: AKADEMI PËRKUJTIMORE NË KUJTIM TË 5 VJETORIT TË VRASJES SË AKADEMIK PROF. DR. FEHMI AGANI

FJALIMI I PRESIDENTIT RUGOVA

6 maj 2004,

Prishtinë, KOSOVË

E nderuara Familje Agani,

E nderuara Zonja Agani,

I nderuari Kryetar Daci,

Të nderuar akademikë,

Të nderuar deputetë, ministra e kryetarë të komunave,

Të nderuar pjesëmarrës,

Zonja dhe Zotërinj,

Jemi tubuar sot këtu, në Teatrin Kombëtar të Kosovës, në këtë Akademi Përkujtimore në kujtim të 5 – vjetorit të vrasjes së Akademik Prof. Dr. Fehmi Agani, Nënkryetarit shumëvjeçar të LDK-së dhe deputetit të Kuvendit të Republikës së Kosovës.

Gjendemi sot së bashku në kujtim të përjetshëm të Profesorit tonë të madh, të Profesorit tim dhe të mikut tim të çmueshëm e bashkëpunëtorit, bashkëmendimtarit dhe bashkëvepruesit tim e tonë shumëvjeçar, Profesor Aganit. Ju lutem t’i them disa fjalë në këtë përvjetor përkujtimi.

Zonja dhe Zotërinj,

Profesori ynë Agani, me këtë titull që u bë emër i Tij për të gjithë ne në jetën tonë publike e private, gjithë jetën dhe veprën ia kushtoi vendit tonë Kosovës dhe popullit shqiptar. Për decenie të tëra Profesor Agani ishte i njohur për veprën e Tij arsimore universitare, shkencore e filozofike. Ishte i dashur dhe i çmuar nga të gjithë.

Me themelimin e LDK-së, që ishte njëri ndër themeluesit e saj, Ai dhe të gjithë ne hyri në jetën aktive politike e shtetërore për të mbrojtur vlerat dhe ekzistencën e kombit të Kosovës dhe të popullit shqiptar. Ai mori pjesë aktive në aktet madhore të vendit tonë siç janë: Deklarata e Pavarësisë, Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Referendumi për Pavarësi dhe në ndërtimin e institucioneve të Kosovës në bazë të zgjedhjeve presidenciale e parlamentare të Republikës së Kosovës të vitit 1992. Së bashku me Profesor Aganin i vendosëm themelet e shtetit të pavarur të Kosovës dhe funksionimin e tij, që sot në botë njihet si “shtet i shqiptarëve të Kosovës” apo si “shtet paralel”, si kontribut yni në historinë e lëvizjeve të botës për pavarësi.

Zonja dhe Zotërinj,

Profesor Agani për një decenie të tërë ishte njeriu më aktiv në lëvizjen tonë për liri, pavarësi e demokraci. Ai ishte gjithmonë në vijën e parë të veprimit në planin publicistik, diplomatik dhe të veprimit në terren. Ishte ndër profesorët e rrallë që kishte pranuar të punonte me studentët e tij dhe me të gjithë njerëzit për të mirën e vendit të vet. Ishte i palodhshëm dhe gjithmonë i gatshëm për të gjetur zgjidhje për çdo problem të veprimit shtetëror e politik si dhe për çdo çështje të veprimit të përditshëm duke ndërtuar dhe mbrojtur lirinë dhe pavarësinë, objektivin tonë madhor. Me këto cilësi Profesor Agani jepte kontribut të madh në formimin e kulturës politike, shtetërore e njerëzore të vendit tonë.

Zonja dhe Zotërinj,

Cilësi tjetër e madhe e Profesor Aganit ishte modestia e Tij njerëzore e morale dhe modestia e Tij e veprimit. Me këtë cilësi që e kanë vetëm njerëzit e mëdhenj, fitonte përkrahjen e miqve tanë dhe respektin për të si burrështeti dhe për Kosovën. Po ashtu me modestinë e Tij në veprimin politik fitonte përkrahjen e qytetarëve dhe të njerëzve për veprim të përbashkët.

Zonja dhe Zotërinj,

Ne edhe sot pas pesë vjetësh në liri, kemi dhembje për Profesor Aganin që nuk është më në mesin tonë që ra nga dora e armikut, por krenarinë e kemi më të madhe, sepse e kemi veprën dhe jetën e Tij të ndritur.

Në këtë përvjetor mund të themi se për ne është një përkujtim krenar i madh për Profesorin tonë të madh, që përmban dhembjen për humbjen e Tij fizike dhe është krenari e madhe për veprën e Tij  që është fitorja e Tij. Për këtë jetojnë njerëzit. Për këtë jetoi dhe veproi Profesori ynë i madh. Profesor Agani me veprën e Tij është i pranishëm në jetën e të gjithë neve. Në familjen time është i pranishëm dhe në momente të mira e të vështira gjejmë mbështetje në jetën dhe veprën e Tij, si mik i shtëpisë. Këtë na e dhurojnë njerëzit e mëdhenj.

Zonja dhe Zotërinj,

Këto ditë isha për vizitë në SHBA. Mund t’Ju them se, si gjithmonë ishte një pritje madhështore nga miqtë tanë amerikanë dhe komuniteti shqiptar. Ishte i fortë kujtimi i mirë për Profesor Aganin. Mund t’Ju them se tash pesë vite të lirisë së vendit tonë, në SHBA po forcohet mendimi për njohjen formale të pavarësisë së Kosovës sa më shpejt. Pra, një Kosovë e pavarur, demokratike e integruar në BE, në NATO dhe në miqësi permanente me SHBA. Ky ishte testamenti i Profesor Aganit, testamenti ynë, që jam i bindur me përkrahjen e miqve tanë do ta arrijmë së shpejti.

Zonja dhe Zotërinj,

Ky është një lajm i mirë në këtë përvjetor të përkujtimit të Profesorit tonë të dashur, Profesor Aganit dhe lajm i mirë për të gjithë ne.

Zoti e bekoftë Profesor Aganin.

Zoti e bekoftë Familjen Agani.

Zoti e bekoftë Kosovën tonë të shtrenjtë.

Ju falemnderit.

Dr. Ibrahim Rugova

President i Kosovës

PRESIDENTJA OSMANI: PROFESOR AGANI, FIGURË PËRBASHKUESE DHE POLITIKAN KONSISTENT ME VIZION TË QARTË

Në 23-vjetorin e vrasjes, Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani ka përkujtuar Akademik Fehmi Aganin.

“Profesor Agani ishte intelektuali i angazhuar një jetë të tërë në përmbushjen e synimit për shtetin e Kosovës. Ai ishte figurë përbashkuese, politikan konsistent me vizion të qartë për rrugën që duhet të ndiqte Kosova. Si dorë e djathtë e presidentit historik, Dr.Ibrahim Rugova, Profesor Agani dha kontribut të çmueshëm në afirmimin e çështjes së Kosovës në arenën ndërkombëtare. Aktiviteti i tij kombëtar u ndal më 6 Maj 1999, kur forca të regjimit gjenocidal serb e vranë njërin nga strategët e lëvizjes paqësore. Vënia e autorëve para drejtësisë është synimi ynë i vazhdueshëm”, thuhet në përkujtimin e Presidentes Osmani.

LDK-KRYETARI ABDIXHIKU: PROF. FEHMI AGANI ISHTE I URTI I RRUGËTIMIT TË FUQISHËM PËR LIRI E PAVARËSI

Kryetari i LDK-së, Lumir Abdixhiku përkujton nënkryetarin e LDK-së e dijetarin e madh shqiptar, Prof. Fehmi Agani, në 23 vjetorin e vrasjes së tij.

“Sot, bëhen 23 vjet nga vrasja e ideologut, intelektualit dhe dijetarit të madh shqiptar, Prof. Fehmi Agani. Si shkrimtar, si gazetar, si politilog, si sociolog e mbi të gjitha si atdhetar i madh, profesor Agani ishte pjesë e gjeneratës së artë intelektuale e politike shqiptare në Kosovë gjatë fundshekullit të kaluar.

Vrasja e tij nga forcat ushtarake e policore serbe ishte hakmarrje e qëllimshme ndaj lëvizjes sonë politike për liri e pavarësi. Ishte vrasje e boshtit intelektual e ideologjik të vet Kosovës. Si e tillë, ajo u shndërrua shenjë e pafuqisë së aparatit represiv serb ndaj idesë sonë kolektive për liri e pavarësi.

Fehmi Agani ishte ndër figurat kryesore në krijimin e Lidhjes Demokratike të Kosovës. Shërbeu si nënkryetar i saj e si dorë e djathtë e Presidentit historik Dr. Ibrahim Rugova. Ai ishte i urti i rrugëtimit të fuqishëm për liri e pavarësi. Jeta e tij, veprimtaria e tij politike, është pasuri kombëtare.

Ai u lind në Gjakovë në vitin 1932, ku dhe mbaroi shkollimin fillor. Shkollimin e mesëm e kreu në Prishtinë, ndërsa studimet për filozofi i mbaroi në Universitetin e Beogradit; ku dhe magjistroi në shkenca politike. Gradën doktor i shkencave të sociologjisë e mori në Fakultetin Filozofik të Universitetit të Prishtinës më 1973, në temën “Partitë dhe grupet politike në Shqipëri gjatë Luftës së Dytë Botërore”. Gjatë viteve 50-ta e 60-ta, ai punoi si profesor i shkollave të mesme në Gjakovë dhe në Prishtinë, ndërsa më vonë ishte i anagzhuar si gazetar dhe redaktor i politikës së jashtme në gazetën “Rilindja”. Në vitet 60-ta nisi punën ligjërues i sociologjisë në Fakultetin Filozofik; për të përfunduar si dekan aty. Në vitin 1967, profesor Agani u zgjodh drejtor themelues i Institutit Albanologjik të Prishtinës. Fehmi Agani ishte themelues i Degës së Sociologjisë dhe të Filozofisë në Fakultetin Filozofik dhe i Institutit të Sociologjisë të këtij fakulteti. Ai ishte kryeredaktor i revistave Studia Humanistica dhe Thema. Në fund të vitit 1989, ai së bashku me intelektualë e patritotë të kohës, themeloi lëvizjen më të madhe politike të shqiptarëve të Kosovës – Lidhjen Demokratike të Kosovës. Pjesa tjetër është histori lavdie.

Sot, në përvjetorin e rënies së Prof. Fehmi Aganit, ne nderojmë dhe kujtojmë figurën, rolin dhe kontributin e tij të jashtëzakonshëm për lirinë dhe pavarësinë e vendit. Ai vazhdon të jetë inspirim për rrugëtimin tonë politik drejt të ardhmes.”