Kadri Tarelli shkruan nga Durresi/*

 “Unë, nëse do të jetoja edhe një herë,

do të punonja me shqiptarët dhe për shqiptarët”.

Ullmar Kvik (Qvick)/

 PËRSHËNDETJE SHKRIMTARËVE TË ARDHUR NGA SUEDIA/

Si koleg dhe gazetar, prej më se 10-vjetësh kam qenë pjesëtar i grupit që ka pritur e përcjellë miq, drejtues komune, drejtues arsimi, drejtor shkolle, mësues, nxënës, prindër, suedezë dhe shqiptarë, të kryesuar nga Sokol Demaku, atëherë mësues, mërgimtar prej Kosove i vendosur në Suedi. Çdo vit, shpesh edhe dy herë në vit, ata e mësyjnë Durrësin, në kuadër të një lidhje, apo siç i themi ne “Binjakëzim” mes dy shkollave: “Demokracia” në Durrës dhe “Fjardingskolan” në Boras të Suedisë. Prania ime e përhershme ishte falë përkujdesjes së ish drejtorit Avdyl Buçpapaj, që nuk më ndau asnjë herë nga kolektivi, për të qenë i pranishëm në të gjitha vizitat, bisedat dhe diskutimet në shkollën e tij, por edhe në takimet në shkolla të tjera, publike dhe jopublike dhe në institucionet e pushtetit vendor, Bashki, Drejtorinë Arsimore Rajonale, Bibliotekën Publike dhe në Qendrën Kulturore të Fëmijëve në Durrës, njëkohësisht edhe në takime të nivelit të lartë, siç është rasti i pritjes në Ministrinë e Arsimit dhe të Shkencës të Shqipërisë, në tetor të vitit 2011, takim ky i koordinuar nga shkrimtari Viron Kona.

Në një shkrim, në Qershor të vitit 2011, kushtuar Sokolit shprehesha: “Si fillim në krye të shkrimit mendova të vendosja titullin, “Sokol Demaku “Ambasador” i shqiptarëve në Suedi”. Shpejt ndërrova mendje. Kostumi i “ambasadorit” është shumë i ngushtë për trupin dhe shpirtin e Sokolit”. Tani bindem vetë, njëkohësisht binden edhe të tjerët, që e njohin dhe bashkëpunojnë me të, se Sokoli i kalon përmasat e “ambasadorit”, kur është fjala për t’i shërbyer çështjes shqiptare. Koha më dha plotësisht të drejtë, sepse pak dit më parë, pas disa takimeve në Tiranë, Lezhë dhe në Shkodër, ai erdhi në Durrës së bashku me dy shkrimtare suedeze, znj. Anna Mattsson, bashkë me të edhe znj. Britta Stenberg, shoqëruar me ta edhe shkrimtari i njohur Hamit Gurguri, edhe ky banues në Suedi. Ky veprim tregoi se Sokoli e tejkaloi pritshmërinë ndaj vetes dhe ndaj nesh. Ai nuk po mjaftohet vetëm me shkollat dhe bibliotekat, as me vajtje-ardhje të shkrimtarëve shqiptarë në Suedi dhe Shqipëri, por duke gjetur mbështetjen, gatishmërinë dhe mikpritjen e letrarëve dhe institucioneve shqiptare, kërkon dhe realizon vizita, takime, lidhje, njohje e bashkëpunim edhe me shkrimtarë suedez. Një veprim ky i lavdërueshëm, i lakmueshëm dhe i dobishëm për letërsinë dhe kulturën shqiptare, dhe më së shumti në formimin dhe forcimin e lidhjeve dhe miqësisë mes krijuesve të të dy vendeve. Veç kur e mendon një gjë të tillë, të duket e bukur dhe fisnike, ndërsa kur e prek është e mrekullueshme.

Nuk është hera e parë që shkrimtarë e studiues suedezë vizitojnë Shqipërinë. Pa hyrë në thellësinë e viteve po përmend vetëm Ullmar Kvik (Qvick), shkrimtar e studiues, njohës i përkryer i gjuhës shqipe, i cili u bë mik i shqiptarëve dhe i Shqipërisë, botues i librit, “Më shumë heroizma se sa grurë”, kushtuar historisë së Shqipërisë. Përpara tij, ndonëse nuk dihet se kur ka ardhur në Shqipëri, suedezi Erik Hans Tunman(1746-1778), një hulumtues mbi gjenezën e shqiptarëve, shkroi në vitin 1774, punimin shkencor “Hulumtime në lidhje me historinë e popujve evrolindor”. Në këtë vepër, tema “Mbi historinë dhe gjuhën e shqiptarëve dhe të vllahëve”, përfshin faqet 171 – 366… Ku, si një çështje kardinale e konsideron ai problemin me ilirët dhe shqiptarët. Tunmani vjen në përfundimin se ilirët janë stërgjyshërit e shqiptarëve…

I përmenda këto raste për të thënë se, është e çuditshme kjo raca e studjuesve, shkrimtarëve dhe krijuesve. Kudo që shkojnë shkruajnë nga një libër. Kështu ndodhi me Edith Durham, që shkroi librin “Brenga e Ballkanit”, Çarls Telford Erikson, librin “Pesë vjet në Shqipëri (1908-1913), Historiani francez Zhan Klod Faveirial, librin “Historia (më e vjetër) e Shqipërisë”, e shumë të tjerë që u dashuruan me Shqipërinë dhe shqiptarët. Po kështu ndodh edhe me shkrimtarët tanë. Viron Kona, sa herë ka shkuar në Suedi ka shkruar nga një libër, e konkretisht: “Bukuri suedeze”,  “Për Ju miqtë e mi”,  “Zonja nga Borasi” dhe “Ju dua më shumë se veten”, ndërsa prof. dok. Murat Gecaj shkroi librin “Me zemër në vendlindje” (Shënime e mbresa, nga Suedia). Kështu mund të rendisim edhe plot shkrimtarë, poetë dhe krijues, që njohjet, ndjesitë, përjetimet dhe përshtypjet gjatë udhëtimeve apo qëndrimeve në vende të tjera, i hedhin në letër. Ata na sjellin shkrime me vlerë për natyrën, jetën shoqërore-ekonomike-politike, letrare-artistike-shkencore-sportive, më tej, karakterin, mentalitetin dhe traditat e popullit, pra një pasqyrim i historisë në një çast të dhënë. Gjë e bukur dhe e dobishme, që na ndihmon të njohim veten, në të njëjtën kohë të njohim edhe të tjerët. Mbase ky është misioni i shkrimtarëve dhe krijuesve, si “Ambasadorë” pa dekret, të njohin popujt dhe të lidhin popujt. Misioni më fisnik dhe hyjnor që ata zotërojnë, që i dallon nga të tjerët dhe që i bën të përjetshëm.

Koha rrjedh ndërsa jeta vazhdon. Nuk di se ç’kanë ndërmend të bëjnë dy shkrimtaret suedeze, mikeshat e nderuara të Lezhës, Shkodrës, Tiranës dhe Durrësit. Është në dëshirën dhe vullnetin e tyre, por unë, si edhe shumë të tjerë që patën mundësi të njihen me to, shpreh kënaqësinë dhe shpresën që t’i kemi përsëri mes nesh, me veprën e tyre të përkthyer në shqip.

Përshëndetje dhe urime shkrimtarëve të ardhur nga Suedia, duke shpresuar për vepra të bukura, që t’i shërbejnë dy popujve tanë.

Kadri Tarelli

Durrës, korrik, 2016.

NE FOTO:Nga majta.A.Buçpapaj, S.Demaku, A.Mattsson, H.Gurguri, B.Stenberg, V.Kona