Nga Visar Zhiti/

Poeti ynë nga Gjakova, që plot me Gjak lirie e ka dhe poezinë…

Baca Ali! – po i thoshim nga nderimi dhe ajo afërsi shpirtërore që të jepte ai, me një krenari të brendshme, që duke i lexuar poezinë kthehej në madhështi dhe adhurim. Ali Podrimja është poet emblematik.

Shoh një pullë poste të Republikës së Kosovës me portretin e tij, që vështron larg nëpër Shqipëritë, – siç e shkruante ai në shumës, se ka shumë Shqipëri thoshte. Kam mall për letrat e tij dhe do të doja t’i përgjigjesha sërish, t’i nisja një letër sot në Qiell, ku ai 12 vjet më parë iku atje, të endet shpirt në kopshtet e parajsës pas gjithë atyre dhimbjeve në tokën amë.

Bardi modern i eposit shqiptar të shekullit XX, kështu më është dukur. Shfletoj libra të tij, mbyshem me frymë dhe me kushtrime të brendshme. Është poeti shqiptar më i përkthyeri në gjuhë të tjera, në anglisht e bëri albanalogu i dashur dhe miku i përbashkët, Dr. Robert Elsie, në gjermanisht një tjetër mik, përkthyesi Hans-Joachim Lanksch dhe në italisht studiuesja jonë e shquar, pedagogia universitare Blerina Suta, me një parathënie që pata fatin ta shkruaj unë, në greqisht

një tjetër shkrimtar mik, e përktheu Iliaz Bobaj, etj, etj.

Shfletoj Podrimjen sot më shumë se ditë të tjera… S’ka si të mos ndal te poezia “Prizreni”, është në njërin nga librat e tij, dua të dëshmoj në vetë të parë si e donte ai tjetrin, me çfarë empatie. Nën titullit e poezisë si kushtim ka venë emrin tim, e ka shkruar para shumë viteve, me atë hermetizmin e tij mallëngjyes, që ngjan sikur është kod për të vazhduar bisedën tonë, se në vargun e fundit thotë:

Frymon atDheu, paska Zot

dhe s’ka pikë e as presje gjëkundi. E pafund… dhe fjalën atDhe e shkruante siç donte, Dheu – me shkronjë të madhe brenda fjalës, e di ai pse. I veçantë është dhe Dheu që e mbulon në Prishtinë…

Ah, si fillon poezia:

Putha pikën e gjakut

Mes Qiellit dhe Tokës

atëhere kjo pikë gjaku është e ylltë a është bërë yll a yjet janë pika gjaku, është e vuajtjes, e dhimbjes, e dashurisë, imja. Dhe poeti nxiton të thotë:

Më mbuloi drita hyjnore

dhe ashtu ndodhi vërtet me Podrimjen. Ai mbylli sytë përgjithmonë mes poezisë në Francë, në qytetin e vogël Lodevë, pikërisht në një festival poezie, si “poet i hartës së grisur” siç thotë poetja tjetër nga Kosova, Ilire Zajmi, e ftuar dhe ajo atje bashkë me Aliun tonë, ku një vit më parë kishim qenë me të dhe shkrimtarët Luan Starova, edhe poeti Anton Papleka, edhe unë. I ndjej…

Që nga qielli Podrimja “e lëviz gurin, rrënjën”, është në identitet me të gjitha fjalët e shqipes ashtu si dhe me njerëzit që i donte dhe e duan, që u linte ato autografe si poezi më vete…

Po unë kam gëzimin e dhimbshëm se kam marrë dhe një çmim letrar me emrin “Ali Podrimja”, edhe me emrin e mikut të tij, poet panteonik dhe ai, “Azem Shkreli” me librin me poezi “Si është Kosova”. Aty është dhe:

ELEGJIA IME

PËR POETIN ALI PIDRIMJA

– nga Visar Zhiti –

nuk mund të vdiste Podrimja

në Kosovën tij,

s’e linte toka këtu të shtrihej,

as të mbyllte sytë,

gjithnjë në këmbë,

klithmë jete gjithnjë

nëpër beteja shpirti,

me vështrim shqiponje

e flatra të rënda ere,

Toka Dardane nën hapat e tij

si nën ledhatime dashurie,

Deti Jon avitej si frymëzimi i tij

me dallgë të bardha

si me kuaj dasmash,

që i çuam në luftë

dhe Lumi i tij,

ditën i errët dhe i përzishëm,

kurse natën plot me shkëlqime

parajse,

që lidhte zërin me ecjen,

ëndrrën me rrugën, jetën me vdekjen

si birin me atin.

Ku ikën Ti, burrë i magjepsur,

me një këmishë yjesh,

të zbërthyer?

* * *

po ku ikën Ti, që s’ikën kurrë,

Vëlla i shtrenjtë,

Vëlla i madh, Bard i shenjtë?

Nuk shkulesh dot se je zemër me rrënjët në gur,

e kemi thënë, je gur me rrënjët

në zemër,

je rrënjë jete mes eshtrave të epokave

në Hijen e Tokës,

je kohë pavdekësie në një thirrje,

e kemi thënë.

* * *

atëhere ku shkoi shpirti yt? Ku ishte?

Mos vallë sipër zjarreve, kur digjeshin Prizreni, Kruja?

Ende më thellë endej si re

sipër një si Troje, që

u bë më e pamposhtur kur s’ishte më,

kërkonte shpirti dardanin Enea,

që vazhdonte të ikte ai

me atin mbi kurriz.

Shpirti i Eneas kërkonte trupin Tënd,

e di, ma kanë thënë perënditë tona

në Tomorr,

të njihnin, ti u ngjite atje, të pritën

dhe ndanë bukën me Ty.

Ecje Ti, Vëlla i perëndive, Baba Ali,

me Kosovën mbi shpinë,

me Lumin prej dore

dhe s’duhej të vdisnin as Lumi,

as Kosova, as Ti,

as perënditë. Binin shigjetat, por Ti me ç’magji

i ktheje në rreze dielli?

* * *

ky dardan i zhveshur që kishte ndalur në Butrint,

ishe Ti,

me shkëmbinjtë mburojë

e krahët shpata,

ngule një gur tjetër në Çamëri

mes hirit,

me fjalët e Tua të forta sa guri,

lexove poezinë e fundit në Sarandë. Që të të përqafonin,

u krijuan menjeherë gjire të tjerë

të kaltër. Ti shikoje

detin, atje ku mbështetej Naimi,

tek ai ulli i moçëm,

që befas bleroi prej Teje.

Nga duart e Tua dilnin pulbardha…

* * *

Vëllai ynë i madh, bard nga Gjakova,

me Gjak klithmash në buzë,

me himnin e lirisë në ballë

për luftëtarët e Tu,

plagët e tyre i vure të gjitha

në trupin Tënd,

të dhimbnin,

me ujin e Lumit tënd i qetësoje,

dole nga vorbullat e vdekura i gjallë,

shtatore lirie lakuriq,

krenar dhe i përunjur prej dhëmbjes,

i ndershëm dhe i madhërishëm

prej dëshpërimit,

me këngën që edhe ujqit i bënte miq

të zbutur,

ndërsa ajri përreth shndërrohet

në mermer të bukur

që qan.

Na mbytën lotët pa Ty.

Ti s’na duhesh varr,

kur dhe varret e tjerë i kishe hapur dhe vdekjet i bëje jetë,

skeletin e kujtesës tonë e mbushje me mish e gjak nga Yti, me metaforat

e Tua dhe po harroje veten, baca Ali,

ku po shkoje ashtu, në ç’hutim,

nuk duroje,

doje të ishe njëkohësisht në shumë vende dhe asgjëkundi,

me të gjithë, dhe me ata që s’janë

e s’kanë ardhur ende,

Mik i perëndive,

Ti, që na tregoje rrugët

nga duhej të kalonim.

Ti, që në flamujt tanë, të vjetër

e të rinj,

kishe venë krahun Tënd si shtizë.

Mos ik! Ku shkove ashtu, në ç’pyll

nate të huaj?

Kush të thirri aq larg? Lumi? S’e mbajnë dot brigjet,

i shtyu si anët e arkëmortit. Kishte ardhur Lumi, që krijove Ti,

e hape burimin me thonj…

* * *

Doje që të shlodhëshe gjetiu, tutje, matanë jetës,

se toka Jote dhe jeta Jote nuk të linte

të shtrihëshe,

të mbyllje sytë,

Udhëtar i dashuruar,

gjithmonë në këmbë, i zbathur

si dëshirat

në të kremten e poezisë,

sy-hapur si koha.

Lumi Yt rridhte poshtë flokëve të Tu, sillte zëra,

dilnin shtojzavalle, pasqyra hënash

të thyera,

bari i njomë si gishtrinj fëmije,

të ndillte të tretëshe aty,

kush të thirri prapë, yjet ngecnin

mbi qerpikë,

stërkala ujrash sikur shkundeshin psherëtima të argjenda,

Lumi, i lumi Ti, u ngjir së thirruri

deri sa të mori me vete.

Po Ti s’mund të jesh varr në tokën tënde, jo,

veçse epos i ri

nëpër erën e thinjur

që fryn dhe fryn,

sjell frymën tënde të fundit

që të mos vdesë

AtDheu, – e shkruajta si Ti

dhe po shtoj

në nderimin Tënd, emrin e lashtë,

që e vije në fund:

Ulpianë, më 23.07.2012

——————————

Shënim: e solla sot

në vend të një tufe me lule mbi varr…

Besnik Imeri*/

Me shkatërrimin e shtetit në vitin 1992 çakenjtë grekë të Greqisë dhe grekofonët e Shqipërisë ju vërsulën me tërbim Shqipërisë duke e kafshuar ku të mundeshin duke shkulur copa mishi prej saj, si dhe duke e copëtuar atë thela-thela. I pari që shpalli hapur para presidentit të Shqipërisë  kërkesën për njohjen e Vorio-Epirit qysh në vitin 1991, ishte kryeministri i atëhershëm i Greqisë Miçotaqi Plaku. I dyti që erdhi në Shqipëri në vitin 1992 për vënien në jetë të kësaj kërkese ishte mitropoliti grek Anastas Janullatosi, i cili me ndihmën e Sali Berishës uzurpoi Kishën Autoqefale Ortodokse Shqioptare, si një mjet i rëndësishëm për të kthyer Shqipërinë e Jugut në një tokë greke. E treta vepër kriminale dhe antishqiptare ishte lejimi i ndërtimit të varrezave greke në Shqipërinë e Jugut prej qeverive kuislinge filo-greke shqptare, duke e quajtur de fakto atë një tokë greke, e cila ishte “çliruar” në vitin 1940 nga Greqia, por që e kishin “pushtuar” më pas shqiptarët. Kjo ishte një ngulje thike e pabesë ndaj Shqipërisë dhe shqiptarëve me ndihmën e kryeministrave të Shqipërisë. 

        Një armë e pabesë në duart e Greqisë për shpalljen e Vorio-Epirit ishte edhe përdorimi i të ashquajturit minoritet grek në jug të Shqipërisë (të ardhur gjatë periudhës së sundimit osman para rreth 200-300 vjetësh nga vllehët e greqizar të Thesalisë, si argatë për të punuar tokat e bejlerëve shqiptarë të Delvinës dhe Gjirokastrës), të cilët të zgjuar dhe nxitur nga Greqia u quajtën shtetas grek dhe ata u bënë promotor të kësaj pabesie ndaj shqiptarëve, të cilët për pesëdhjetë vjet ishin mbajtur në pëllëmbë të dorës nga shteti shqiptar. Pjesë e kësaj loje hileraqare dhe të pabesë u bënë edhe nje pjesë e vllehëve që banonin në territoret e Shqipërisë së Jugut.

        Në këto situata Himara u shpall nga Greqia tokë greke, banorët e saj shqiptarë prej mijëra vjetësh u quajtën popullatë greke minoritare, dhe aty filluan të vijnë misionarët e parë të “çlirimit” të saj prej Shqipërisë dhe shqiptarëve. Politika shqiptare heshturazi, haptazi dhe fshehurazi, u bë pjesë e kësaj loje të ndyrë në kurriz të Shqipërisë. Në këtë veprimtari antishqiptare, për të mos mbetur pas të tjerëve, por edhe për të dhënë ndihmën e saj në rrënimin e Himarës shqiptare, nxituan të marin pjesë edhe disa nga mediat shqiptare, të cilat flisnin me nënkuptime për minoritetin grek në Himarë. Politikanët grekë që vinin në Shqipëri, haptazi deklaronin para politikanëve shqiptarë se Himara ishte tokë greke, madje për tridhjetëedy vjet rresht kërkojnë llogari shkeljen e të drejtave të “minoritetit grek të Himarës”. Pasardhësit e familjeve antishqiptare në Himarë qysh nga shekulli i kaluar, të cilat i kishin shërbyer grekëve për copëtimin e Himarës prej tokës shqiptare, duke filluar që nga krijimi i shtetit shqiptar në vitin 1912, ndezën motorrët dhe me një egërsi të patreguar zhvilluan një veprimtari të ethshme antishqiptare. Pjesë e këtyre ishte edhe Fredi Beleri, pjesëmarrës në masakrën e Peshkëpisë në vitin 1994, vepër e organizatës antishqiptare MAVI, ku mizorisht u vranë ushtarakë të mbrojtjes së kufirit shqiptar.

        Në këtë veprimtari antishqiptare tre fshatra dygjuhësh, shqip dhe greqisht folës: Himara, Dhërmiu dhe Palasa, moren zvarrë, rrënuan dhe groposën katër fshatra të pastra shqiptare me një aktivitet atdhetar qysh nga Lidhja e Prizrenit (pjesë e krahinës së Himarës qysh nga fillimi i shekullit të XX), të cilat flisnin një shqipe nga me të pastrat, e afërt me të folurën e Kurveleshit dhe të Çamërisë: Vunoin, Pilurin, Kudhësin dhe Qeparoin, duke i quajtur banorët e tyre si grekë.

        Në këto kushte të vështira për sigurinë territoriale të vendit tonë prej agresivitetit grek, politikanët shqiptarë duke e pasur mendjen tek vjedhja dhe grabitja, duke shfrytëzuar edhe ligjin antishqiptar, famëkeqin 7501, zaptuan tokat e bregdetit të fshatrave të Himarës, për të ngritur aty objekte personale dhe turistike. Të parët në këtë dhunim të pashëmbullt ndaj banorëve të Bregut ishin kryeministrat e Shqipërisë, të cilët, për realizimin e këtij synimi, vunë në përdorim edhe strukturat shtetërore. Loja me dy porta e këtyre, ku nga njëra anë bëjnë atdhetarin, dhe nga ana tjetër, duke grabitur pronat e banorëve të Bregut, gjoja si pa dashka, i japin një armë të fortë kundërshtarëve politikë (në të vërtetë partnerëve dhe miqve të tyre) politikanëve grekë, për të ngritur akuza ndaj Shqipërisë. Kjo lojë e fëlliqur antishqiptare ka njëzetedy vjet që luhet në kurriz të Shqipërisë dhe shqiptarëve. Në këtë rast armiku i vërtetë i banorëve të Himarës dhe i gjithë shqiptarëve është politika shqiptare. Politika greke është thjesht përfituese duke u bërë pjesë e lojës. Tokat dhe pronat në fshatrat e Bregut janë pronë e banorëve të tyre denbabaden dhe prej mijëra vjetësh.

        Rasti më i freskët dhe më i pastër është loja që luajnë Miçua i Greqisë dhe i biri i Taqit të Shqipërisë, njëri në rolin e atdhetarit grek, dhe tjetri në rolin e atdhetarit shqiptar, njëri në rolin e kryeministrit të Greqisë dhe tjetri në rolin e kryeministrit të Shqipërisë (ndërkohë që, që të dy janë të një etnie dhe të një gjaku, dhe, aq sa i pari nuk është grek, aq dhe i dyti nuk është shqiptar), të cilët, para do kohësh ishin miq të ngushtë dhe putheshin buzë më buzë, kurse kohët e fundit kanë nxjerrë pallat nga milli dhe po bëjnë namin si armiq të vërtetë. Molla e sherrit është bërë Fredi Beleri. Edvin Kristaq Rama në rolin e një “atdhetari shqiptar” nuk i jep mandatin, ndërsa Miçua në rolin e një “atdhetari grek” mbron mandatin e një kryetari bashkie greke. Të gjitha këto në funksion të politikave zgjedhore në të dy vendet, por më shumë, dhe, në të vërtetë, në zbatim të platformave antishqiptare të qarqeve antishqiptare në perëndim, për copëtimin e Shqipërisë, ku pyka çarëse është Himara.

        Po opozita shqiptare do të pyesë ndokush çfarë bën? Ajo në rolin e rospisë i hedh benzinë zjarrit, duke kandiduar në bashkinë e Himarës një antishqiptar të betuar. Pra si gjithmonë ajo bëhet një vegël qorre e politikës greke dhe qarqeve antishqiptare në perëndim. Kjo lojë e fëlliqur e çon Shqipërinë në buzë të greminës. Thonë që Fredi Belerin, Miçua e bëri eurodeputet. Në të vërtetë atë eurodeputet e bëri Edvin Kristaq Rama, i cili duke e arestuar bëri që nga Greqia të vijnë me shumicë pasuesit e partisë greke në Shqipëri, PBDNJ, dhe rezultati të përmbysej. Pastaj, ky duke dënuar kryetarin e zgjedhur të bashkisë Himarë, të cilin e kandidoi opozita, i hapi rrugën Miços për ndërkombëtarizimin e saj. Pra nga një flluskë e vogël krahinore, kjo u kthye në një flluskë ndërkombëtare, ku për zgjidhjen e saj do të fusin hundët ndërkombëtarët antishqiptarë. 

*Botuar me shkurtime. 

The Albanian-American Association of Law Enforcement (AALEA) has organized a fundraising campaign to support the family of Officer Nevruz Cenalia, who was killed in Albania on May 13, 2024.

The fundraising effort drew support from the Albanian community in the United States. The campaign intended to provide financial assistance to Officer Cenalia’s family, helping them cope with the sudden loss of a husband and father, and raise awareness to the wider community about this tragic loss.

At a ceremony held in New Jersey on July 11, 2024 the funds were handed over to representatives of Officer Cenalia’s family.

AALEA representatives expressed their gratitude for the overwhelming response and generosity shown during the campaign. “The support that we’ve received from our community has been incredibly touching. It’s a testament to our collective spirit and commitment to helping one another in times of need,” said Elton Shametaj, founder and chairman of AALEA. He added: “We are extremely grateful for the generosity shown by all those who contributed to this campaign. It’s a small help for Officer Cenalia’s family, but a reminder that we are always there to support each other. ”

The successful campaign underscores the strength and unity of the Albanian community in the United States to unite in support of the family of a fallen officer in the motherland.

This is not the first time the Albanian-American Law Enforcement Association has organized a successful fundraising campaign. The organization has previously raised considerable funds for similar purposes, including a campaign that raised $60,000 for the family of Officer Afrim Bunjaku, who was unbelievably killed in Kosovo during the Banjska terrorist attack. These initiatives highlight AALEA’s ongoing commitment to supporting police officers who have made the ultimate sacrifice and above all their families.

Dr. Bledar Kurti

(Profesor i Politikës Amerikane dhe Alumni i Departamentit Amerikan të Shtetit)/

Atentani me armë ndaj ish Presidentit Trump, njëherazi dhe kandidat për President në zgjedhjet e 5 nëntorit në SHBA, tronditi jo vetëm amerikanët por mbarë botën. E megjithatë, ishte një kronikë e një ngjarjeje të paralajmëruar.

Në politikë nuk ka rastësi. Asgjë nuk ndodh rëndomë. Ky nuk është konstatim njerëzor e as opinion individual por një paradigmë dhe një e vërtetë historike. Ata që merren me politikë, ose më saktë, ata që bëjnë politika, e dinë shumë mirë.

Ishte një ngjarje e paralajmëruar pasi gjatë dekadës së fundit, SHBA ka qenë e zhytur thellë në një konflikt politik e social të paprecedentë. Gjatë kësaj dekade ndasitë politike nuk kanë qenë thjesht bindje apo qëndrime, por njëra palë e ka demonizuar palën tjetër deri në esktrem.

Urrejtja, sulmi dhe mallkimi që masat e gjera popullore të njërës palë kanë ndërmarrë ndaj tjetrës zor se krahasohet me fanatizmin politik të ndonjë vendi tjetër.

Në shtetet liberale të SHBA, si Nju Jork, Kaliforni, etj, të shprehësh bindje konservatore apo republikane damkosesh si një qenie e padenjë për shoqërinë, shoqëruar me një diskriminim të pashoqë. Kjo ndasi politike dhe sociale është amplifikuar ekstremisht edhe nga media, e shkruar, vizive dhe “online.” Hollivudi, si institucion opinion-diktues, me përmasa globale, ka qenë i angazhuar maksimalisht për t’i thelluar edhe më shumë ndasitë politike.

Intelektualët dhe autorët e librave, edhe pse me ekspertizë në një fushë tjetër nga ajo politike, në çdo kapitull libri, në mënyrë tërësisht artificiale, kanë shprehur deklarata politike të njëanshme, e jo rastësisht librat e tyre renditeshin te New York Times Bestsellers. Universitetet janë tjetërsuar prej kohësh në mision e filozofi, duke mbajtur qëndrime të njëanshme politike, duke krijuar përçarje sociale te brezi i ri.

Ky koordinim përçarës ndaj një shoqërie të lirë si ajo amerikane është dëshmuar në të gjitha fushat e jetës, në sport, muzikë, te dramat e performuara në Broadway, besimet fetare, e deri te historianët të cilët arritën të guxonin e të zhbënin figurat e vetë etërve dhe themeluesve të kombit dhe shtetit amerikan si George Washington, Thomas Jefferson, etj, statujat e të cilëve u lyen me bojë të kuqe e u tërhoqën zvarrë me litarë në qafë.

Për ta përligjur të gjithë këtë konflikt të rreptë idealesh hyri në skenë edhe drejtësia. Gjykatat dhe prokuroria, në shumë raste, u kthyen në një krah të ekzekutivit duke e zhbërë parimin e ndarjes së pushteteve.

E gjithë kjo situatë dhe ky konflikt social që ka përjetuar SHBA gjatë viteve të fundit çoi edhe në aktin radikal të atentatit me armë ndaj Donald Trump. Një atentat i kryer jo vetëm nga dora e një individi por pasojë e një krize mbarë shoqërore dhe politike e cila është në një gjendje edhe më të keqe se ajo e viteve 1960-të, kur ndodhën katër vrasje të bujshme që tronditën Amerikën dhe mbarë opinionin publik: vrasjet e Presidentit John F. Kennedy (1963), Malcolm X (1965), Martin Luther King (1968), kandidatit për President, Robert Kennedy (1968).

Çfarë po ndodh në Amerikë nuk është aspak lajm i mirë për SHBA dhe botën. Ndërkohë që është i vetmi shtet që ka armatimet e gjeneratës së tretë, 80% të arit botëror, themeluese dhe sponsorizuese e organizmave kryesore në botë, po vetë-shkatërrohet nga ndasitë e brendshme. Dhe në një situatë gjeopolitike delikate, me konflikte të rënda në botë, një situatë e tillë vulos fatin në drejtimin e gabuar të shumë shteteve të tjera.

SHBA ka përgjegjësinë të jetë shembull edhe përtej kufijve dhe oqeaneve të saj sepse kur Amerika teshtin e gjithë bota ftohet. Dhe sot ajo po teshtin më fort se asnjëherë tjetër. Por, nëse shoqëria amerikane mbahet fort pas asaj që e karakterizon si shtet, lirisë dhe vlerave njerëzore epokale, ky do jetë vetëm një makth që do shuhet me një zgjim të ri.

Asllan Bushati/

Irani shtrihet në Azinë perendimore në një sipërfaqe prej 1,648.195 kilometrash katrore dhe me një popullsi prej 90 milion banorësh. Ai kufizohet me: Turqinë, Azerbajxhanin, Armeninë, Detin Kaspik, Turkmenistanin, Afganistanin, Pakistanin, Gjiun e Omanit e Gjiun Persik. Është vend multifetar, multietnik dhe multikulturor, ku 51% e popullatës është persiane, 24% azerbajxhanase, 7% kurde, 7% lurset, 7% mazandaranët dhe gilaket, 3% arabët, dhe 2% boloshët. Irani është një vend me një histori mijra vjecare, me kulturë e identitet të vecantë, i ballafaquar me shumë luftra që nga koha e Aleksandrit të Maqedonisë e deri tek ato ruse, turke, britanike etj. Për një kohë të gjatë këtë vend e sundoi Dinastia Pahlavi (i fundit Shahin Shahu- Pahlavi u përmbys në 1979 nga revolucioni Islamik i Iranit drejtuar nga Ajetollah Khomeini).

Që nga kjo kohë u aplikuan forcërisht ligjet fetare, ku liritë e të drejtat themelore të njeriut (vecanërisht ato për femrat) pësuan goditjen më të rëndë. Po ashtu vendi u militarizu e u bë prodhuesi më i madh i terrorizmit ndërkombëtar. Veprimtaria e tij terroriste, me të gjitha format e mënyrat u përcollë kundër Europës Perendimore, SHBA-së dhe fuqishëm në Irak, Siri, Liban, Rripin e Gazës, Jemen edhe ISIS. Kohët e fundit u bë mbështetësi kryesor i Rusisë me armatim, municion dhe vecanërisht drone të cilat duke u përdorur në Ukrahinë kanë vrarë një masë të madhe civilësh e vecanërisht gra e fëmijë. Po ashtu duke qenë se Shqipëria pranoi një sasi të opozitarve të kohës së Pahlevit në teritorin e saj, Irani ndërmori sulmet kibernitike duke dëmtuar shumë sektorë, gjë e cila coi në ndërprerjen e mardhënive diplomatike.

Veprimtari shumë të rrezikëshme për sigurinë e Izraelit dhe të gjithë Lindjes Mesme Irani bëri me mbështetjen e armatosjen e Hamasit dhe Hezbullahut duke krijuar një situatë të rëndë e një dëm kolosal për popullin palestinëz.

Irani ka formën presidenciale të ushtrimit të pushtetit i cili bëhet me zgjedhje, por presidenti është autoriteti numër dy në vend, sepse autoriteti numër një është Lideri Suprem (aktualisht Ali Khamenei).

Me qenë se Presidenti Republikës Islamike të Iranit Ebrahim Raisi, humbi jetën pas një aksidenti me helikopter në maji 2024, më 28 qershor u zhvillu raundi parë dhe më 5 korrik raundi i dytë zgjedhor. Pas përfundimit të raundit të dytë reformatori Masoud Pezeshkian u zgjodh President i Republik Islamike të Iranit me 53,6% të votive të elektoratit. Po kush është Masoud Pezeshkain? Ai ka lindur në Kurdish të Mahabadit një rajon azerbaxhano Iranian. Ai flet gjuhët persisht, azerbajxhane, kurde, arabe dhe anglisht. Është 69 vjec me profesion kirurg kardiak dhe ka shërbyer si Ministër i Shëndetsisë në vitet 2001-2005. Po ashtu ka qenë kandidat për president edhe dy herë të tjera në 2013 dhe 2021.

Pezeshkian ka qenë një opozitar i fortë edhe kundër ish Presidentit thellësisht konservator Mahmoud Ahmedinaxhad. Që në 2009 kur shërbente si parlamentar ai ishte i orientuar qartë nga procesi i reformimit të shtetit Iranian. Shpesh kritikonte ashpër praktikat e pamoralshme e anti ligjore të shtetit e vecanërisht të patrullave të policisë sidomos në veprimet kundër grave. Ai bënte thirrje për:”përgjegjesi të lartë në sjelljen ndaj grave, besimtarve, minoriteteve” etj.

Publikimet e kohëve të fundit bëjnë me dije se ai u bë zëri më i fuqishëm në politikën iraniane brenda vendit, (2022) kur e reja Mahsa Amini u arrest për mos respektim (refuzim) të kodit të veshjes iraniane dhe tragjikisht humbi jetën nën tortura e policisë në burg.

Në fushatën elektorale të këtij viti, Pezeshkain duke e njohur mirë situatën e brendëshme të Iranit, u suall si përfaqësuesi i njerëzve të demostratave, i klasës mesme, studentëve, të rinjëve dhe vecanërisht grave. Nga ana tjetër, ai u zotu të gjente gjuhën e përbashkët me konservatorët, të kooperonte e të kordinonte me to, për të evituar ndonjë konflikt të thellë brenda shtetit dhe vecanërisht me Liderin Suprem Ali Khamenei. Pra ai parashtroi dhe u zotu se do të ndërmerrte reforma të qënësishme politike pa e theksuar këtë të fundit “politike”.

Vizioni ekonomik i tij fokusohet tek një drejtësi sociale e bazuar në ligj, zhvillimi i balancuar rajonal, reforma strukturore të thella, themelimi i një sistemi transparent ekonomik, luftë të hapur kundër korrupsionit dhe stimuli i rritjes përgjithëshme të ekonomisë. Premtoi ngritjen e një klime të favorëshme për investimet e huaja për të ulur nivelin e papunësisë dhe reduktimin e inflacionit në 40%. Ai nënvizoi se Iranit i duhen të paktën 200 miliard nga investuesit perendimor duke i dhënë fund nivelin shumë të ulët të mardhënieve të sotme me perendimin. Irani, tha ai është ekonomia e 19 në botë nga përmasat e GDP-së e cila është e barabartë me 1,081 trilion. Pra premtoi reforma të thella ekonomike duke u hapur ndaj vendeve perendimore, gjë e cila nuk është dëgjuar në vendin e tij që nga koha e Pahlevit.

Duke qenë se me Kushtetutën e Iranit, Pezeshkani, është udhëheqësi numër dy, ka kakufizime në vendimmarrjet për problemet madhore vecanërisht ato të politikës jashtme, sigurisë dhe Gardës Revolucionare. Prandaj ai ka hedhur insinuatën për mos përplasje me liderin suprem Ayatollah Ali Khamenei. Por nga ana tjetër edhe për ti thënë atij se jam i vendosur në zbatimin e premtimet të marra para elektoratit të vendit.

Irani është vend i rëndësishëm në botë, e fuqi e madhe rajonale. Interesat e vendeve perendimore janë që ai të mbetet fuqi jo bërthamore. Të dhënat e deri tanishme të Institutit Ndërkombëtar Atomik të Vienës (dhe shërbimeve sekrete) bëjnë me dije se një sasi e madhe uranium është pasuruar në kufijt e 60%. Aktualisht ky nuk është në formatin e municionit bërthamor i cili kërkon pasurimin mbi 90%, por nuk është larg kufirit të kërkuar për një municion të tillë.

Sido që të jetë, zgjedhja e Mosaud Pezeshkain në postin e Presidentit të Republikës Islamike të Iranit, në perendim ka prirjen të shihet si një shpresë, që në ate vend,do të kryhen reforma të thella e të gjithanëshme. Reforma që do të cojnë në vendosjen e lirive e të drejtave njerzore, ngritjen e mirqenies dhe uljen e tensioneve të brendëshme e të jashtme.

Pyetjes së kryetitullit se: a ka shanse që Irani të reformohet ? mund ti përgjigjemi me një “po” në se lufta që po gatitet nuk është afër shpërthimit.