Neat Marku kryetar i shoqatës atdhetare “Ilirida” Itali, rrëfen ekskluzivisht për gazetën “Dielli”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit kombëtar të shqiptarëve si dhe organizimin e aktiviteteve të ndryshme për kultivimin e kulturës, traditës, gjuhës shqipe dhe vlerave të tjera kombëtare shqiptare në Itali. Sipas Neat Markut, shoqata “Ilirida” ka për detyrë që të prezantojë para opinionit publik italian dhe komunitetet e tjera që jetojnë e punojnë në Itali, me kulturën tonë kombëtare, me traditën dhe folklorin tonë shqiptar, nëpërmjet organizimit të shumë takimeve e manifestimeve kulturore e artistike. Me Neat Markun bisedoi gazetari i “Diellit” Sokol PAJA.

GJUHA SHQIPE NË THEMEL TË KOMBIT SHQIPTAR

Çdo intelektual apo çdo mësues i gjuhës shqipe në mërgim, kur i përkushtohet rëndësisë së gjuhës shqipe në Diasporë, ideal të vetmin ka shprehjen shpirtërore: “Në gjuhë të tjera edhe mund të flas, por kur më dhemb shpirti shqip bërtas”. Duke u nisur nga kjo shprehje dinjitoze, mësuesit e Diasporës i kanë dhënë vetes një detyrë, një obligim të madh, një mision dinjitoz e atdhetar në hapjen e shkollave shqipe, për të qenë pishtar të shenjtë e mësues të devotshëm në nxënien e mësimit të gjuhës shqipe tek fëmijet tanë, tek nxënësit tanë. Ne mësuesit e kemi për obligim moral e patriotik që nxënësve t’u mësojmë gjuhën e mëmës, lexim e shkrim e t’i aftësojmë që të zotërojnë normën e sotme letrare të shqipes së njëhsuar. Për intelektualët dhe mësuesit e Rilindjes Kombëtare, gjuha ishte “themel i kombit shqiptar”. Pra, gjuha është një trashëgimi e përcjellë brez pas brezi. Prandaj, vetëm gjuha i bën ballë asimilimit. Gjuha është Atdheu ynë i vetëm i përbashkët që nuk njeh kufinjë politik e shtetëror, me të cilët mjerisht akoma ballafaqohet populli ynë, tragjikisht i ndarë më dysh. Poeti ynë i madh Naim Frashëri shkruante se: ” gjuh’ e Shqipërisë është gjuhë e Perëndisë” dhe, ” gjuhë e mëmëdheut është gjuhë e Skënderbeut”.

SHKOLLAT SHQIPE “ILIRIDA” DHE “ACAS SKËNDERBEG”

Shkolla jonë “Ilirida” së bashku me shkollën e Shoqatës “ACAS Skënderbeg” në Spoleto (PG), të udhëhequr nga Presidenti i saj z. Kol Marku nga Lezha, njëri ndër studiuesit e mirënjohur e të denjë të etnokulturës shqiptare që nga 2002, kemi arritur të realizojmë detyrat, obligimet, qëllimet dhe synimet e lartpërmendura, duke prezantuar me nxënesit tanë shumë aktivitete: recitale, këngë e valle folklorike të traditës, gara sportive e të tjera. Këto aktivitete të nxënësve tanë, për çdo vit stolisin mbrëmjet tona gazmore, 28 Nëntorin – Pavarësinë e Shqipërisë, 17 shkurtin – Pavarësinë e Kosovës dhe për çdo vit tubimin Përkujtimor kushtuar dëshmorëve tanë me moton : “Ata një jetë për Ne, ne një ditë për Ta!” Shkolla jonë ” Ilirida ” në bashkëpunim me nxenësit e shkollës së Shoqatës Acas ” Skënderbeg” në Spoleto(PG), kemi organizuar në Peruxha edhe Përvjetorin e vdekjes misterioze të Ismail Qemalit, mu në sallën e Hotel ” Brufanit” ku Plaku i Shqipërisë do të dalë në një konferencë për shtyp. Sa për t’ju përkujtuar: Më 1917 Partia Kombëtare Politike e Shqiptarëve të Amerikës e caktoi delegat të saj për në Konferencën e Paqës në Paris 1919 – 1920. Ismail Qemali kishte mision: ftoi më 23 janar 1919 në Hotel “Brufani ” në Peruxha, ku edhe kishte buajtur, korespondentët e disa gazetave italiane që ndodheshin në Peruxha. Sipas të birit, Et’hemit, kur Ismail Qemali pasi kishte ngrënë drekë doli para gazetarëve që po e prisnin, sapo filloi të fliste u zverdh dhe filloi të dridhej e të belbëzonte dhe e mbyti shkuma e të vjellët. Mësuesit e Mërgatës sonë, me plotë gojën mund të them se janë ata që vazhduan Rrugën e shkronjave duke mbajtur premtimin e rilindasve për gjuhën dhe identitetin kombëtar. Shkolla jonë “Ilirida” është e hapur edhe për fëmijët jo shqiptarë, si në rastin tonë, ku së bashku me nxënësit shqiptarë vijnë edhe shokët e tyre për të mësuar gjuhën dhe kulturën shqipe, edhe atë nxënës nga komuniteti italian , rumun e maroken. Unë shkollat shqipe në Diasporë i konsideroj si një ” Institucion” më vete që angazhohen për ruajtjen dhe mbarëvajtjen e gjuhës dhe identitetit kombëtar. Në bankat e kësaj shkolle, nxënësit marrin njohuri për gjuhën, letërsinë dhe artin, për historin dhe gjeografinë e atdheut tonë, për kulturën, traditën dhe zakonet e popullit tonë, dhe me atë se si duhet të integrohen në vendin ku jetojnë me jetën dhe kulturën italiane. Të gjitha këto mësime janë shumë të rëndësishme për intelektin e nxënësit, ku vetvetiu do të arrijë të vetëdijësohet, të krijojë besim për kënaqësinë që ndjen.

LIDHJA E MËSUESVE SHQIPTARË NË ITALI

Mësuesit e gjuhës shqipe të Mërgatës në Itali, e panë mëse të nevojshme bashkimin dhe kordinimin e ndërsjelltë të të gjitha shkollave me mësim plotësues në Itali që të themelojnë Shoqatën e Lidhjes së Mësuesve Shqiptarë në Itali. Kjo Lidhje është Asociacion, Shoqatë profesionale jo fitimprurëse. Është një organizatë që mbështet organizimin e mësimit plotësues të gjuhës shqipe dhe të kulturës shqiptare në Itali. Lidhja bashkëpunon me institucionet e Italisë dhe me ato të atdheut: me Ministritë e Arsimit dhe institucionet e tjera të Shqipërisë, Kosovës, Maqedonisë etj., ambasadat dhe me përfaqësitë konsullare në Itali. Pra, ne si Lidhja e Mësuesve Shqiptarë në Itali, të udhëhequr edhe nga kryetarja jonë e mirënjohur për punën, angazhimin dhe vendosmërinë e saj, Ariana Hoxha Kosova, në bashkëpunim të ngushtë me Shoqatën Lidhja e Avokatëve Shqiptar në Itali, të përfaqësuar nga Avokati i mirënjohur në Mërgatë z. Gentian Alimadhi, kemi marrë një nismë shumë të vyer për fëmijët tanë që rriten në mërgim. Sot më shumë se kurrë kemi nevojë për firmën, nënshkrimin tuaj të nderuar miq, për të përkrahur gjuhën shqipe në mënyrë institucionale që të përfshihet nëpër shkollat shtetërore italiane. Pra, gjërat e mira bëhen dhe realizohen vetëm kur jemi bashkë. Firmat, nënshkrimet e shqiptarëve kudo që janë, nën mbrojtjen ligjore të Lidhjes së Avokatëve Shqiptarë në Itali, do të nisen për në Strazburg, për t’u shqyrtuar në Parlamentin Evropian. Besojmë, shpresojmë dhe urojmë që t’ia dalim. Është vërtetuar se gjuha shqipe është gjuha mëmë. Rilindasit na kanë mësuar se gjuha shqipe është në themel të kombit shqiptar. Nuk ka gjë më të bukur, sesa kur takohemi me kolegët tanë nëpër tubime e seminare për gjuhën shqipe, është gjuha shqipe standarti që na bashkon, pa marrë parasysh se cilit dialekt, nëndialekt apo të folur i takon. Të njejtën kënaqësi e krenari ndjej edhe me nxenësit në shkollë, të cilët kur janë bashkë kuptohen mirë mes tyre duke përdorur gjuhën e njëhsuar standarte edhe pse në shtëpi përdorin dialektet dhe të folurën e tyre krahinore. Por, me keqardhje po e them se më sëmbon shpirti kur shoh një pakujdesi, një painteresim nga prindërit për gjuhën shqipe përkundër asaj italishte, ashtu sikur më vjen në kujtesë parimi i përmbytjeve të mëdha: “shpëto ç’të shpëtosh”. Prandaj ne mësuesit nuk do të reshtim së lodhuri për të shpëtuar gjithçka kombëtare. Unë nuk jam kundër mësimit të gjuhëve të huaja, ngaqë të mësosh gjuhë të huaja si anglishten, italishten etj., nuk do të thotë të mos vlerësosh gjuhën tënde. Të huajën mësoje, por tënden mos e harro. Mund të themi se diaspora e hershme e ka ruajtur me dinjitet identitetin shqiptar, siç janë arbëreshët e Italisë, të cilët që në shek. XV. dhe akoma sot e gjithë ditën, ruajnë dhe kultivojnë gjuhën dhe traditat arbërore.

THEMELIMI I SHOQATËS ATDHETARE “ILIRIDA” NË FOLIGNO (PG) TË ITALISË

Shqiptarët të mërguar ndër shekuj, sa herë qe janë përballur me halle e probleme të mëdha apo të vogla, shpëtim kanë gjetur në idenë e organizimit dhe të bashkimit të tyre. Gjithçka përballet me vullnet, vendosmëri dhe besim në realizimin e ideve të përbashkëta duke respektuar fjalën dhe punën e njëri tjetrit. Duke u nisur nga ky slogan, më 25 tetor 2001 një grup bashkatdhetarësh që vepronin më parë si një Këshill Organizues, morën përsipër themelimin e Shoqatës rreth së cilës do të mblidheshin mërgimtarët tanë që bashkërisht të zgjidhnin nyjen e kurbetit. Pra, ideja për themelimin e kësaj Shoqate u lind nga vetë situata e vështirë që përjetonim në mërgim, përballë shumë sfidave e probleme komplekse juridike, ekonomike, kulturore, arsimore, morale e të tjera. Shoqata pikësynim të vetin ka ruajtjen e identitetit kombëtar të shqiptarëve si dhe organizimin e aktiviteteve të ndryshme për kultivimin e kulturës, traditës, gjuhës dhe vlerave të tjera kombëtare.
Pra, qëllimi i shoqatës është të ndihmojë integrimin e mërgimtarëve në jetën italiane dhe të jetë një urë e kontakteve kulturore me tokën mëmë. Shoqata jonë ka për oblogim e synim që të prezantojë e njoftojë opinionin politik italian dhe komunitetet e tjera që jetojnë e punojnë në Itali, me kulturën tonë kombëtare, me traditën dhe folklorin tonë shqiptar, përmes organizimit të shumë takimeve e manifestimeve kulturore e artistike.

MESAZH PËR DIASPORËN SHQIPTARE NË AMERIKË

Çdoherë kur përmenden mërgimtarët e Amerikës më kujtohen vargjet e Fan Nolit , që jehuan edhe nëpër këngët e kengëtares së madhe Shkurte Fejza: “Mbahu nënë mos ki frikë, se ke djemtë në Amerikë”. Gjithçka e mirë na vinte nga mërgimtarët, Shqiptarët e Amerikës dhe nga vetë Shtetet e Bashkuara të Amerikës falë juve bashkatdhetarë të nderuar. Shqiptarët e Amerikës gjithnjë kanë dëshmuar dashurinë për Atdheun. Dhe sot e dëshmojnë krenarinë që kanë për mëmedheun dhe flamurin tonë kombëtar. Gazeta “DIELLI” e Vatrës në Sh.B.A., është zemra e kombit shqiptar, e cila u lind nga Rilindja Kombëtare në krye me Fan Nolin dhe Faik Konicën. Çdo fitore e jona e ka nismën tek Ju. Puna juaj ka qenë gëzimi jonë, krenaria jonë ngaqë vlerat dhe sukseset tuaja kanë qenë udhërrëfyes për misionet tona, për angazhimet dhe qëllimet tona. “DIELLI” juaj na ka ndriçuar rrugën dhe na ka ushqyer me frymëzime e dituri për t’u bërë ballë sfidave të jetës dhe për të lartësuar idealin tonë, Bashkimin Kombëtar. U jam mirënjohës shqiptarëve të Amerikës për kontributin e tyre në mbeshtetje të tre Luftërave çlirimtare në Kosovë, në Iliridë e në Luginen  Preshevës që luftuan në ” Bataljoni Atlantiku” ku ranë edhe shumë dëshmorë duke luftuar kundër okupatorit barbar sërb dhe atij sllavomaqedonas. Andaj, ju shprehim shumë fjalë mirënjohëse për Dëshmorët e rënë në altarin e lirisë, “Qoftë i përjetshëm kujtimi për to “, lavdi edhe gjithë luftëtarëve, heronjëve të gjallë të Diasporës shqiptare në Amerikë. Si mësues i gjuhës shqipe në mërgim prej 30 vitesh në Itali, po ju përkujtoj edhe një herë: fëmijëve ju flituni vetëm shqip. Mos harroni, vetëm shqip. Ju faleminderit për mirëkuptimin. Në fund kam një faleminderim të veçantë për mikun tim, gazetarin e mirënjohur të Gazetës “Dielli”, i cili me largëpamësinë e tij arrin të zbuloje veprimtarinë dhe të shpalos vlerat atdhetare të çdo personaliteti apo të çdo Shoqate që vepron në Diasporë e Mërgatë. Urime dhe suksese Gazetës “Dielli” pranë Vatrës së Shqiptarisë.

KUSH ËSHTE PROFESOR NEAT MARKU?

Neat Marku u lind më 22 janar 1958 në Dibër, Republika e Maqedonisë së Veriut. Shkollën fillore dhe Gjimnazin e ka kryer në Tetovë. Studimet në Letërsi dhe Gjuhë Shqipe i ka mbarur në Fakultetin Filologjik, Universiteti i Prishtinës. Më 1982, akoma pa u diplomuar filloi të punojë si arsimtar i gjuhës dhe letërsisë shqipe nëpër shkollat e malësisë së Tetovës, në fshatin Grupçin dhe fshatin Cerovë. Më 1985 merr titullin Profesor i Letërsisë e Gjuhës Shqipe në Universitetin e Prishtinës. Konkuroi nëpër shumë shkolla të qytetit të Tetovës, por më kot, shpallet i papëlqyëshëm (“nepodoban” – në gjuhën zyrtare maqedone) nga inspektoriati i Arsimit të Maqedonisë, me pretekst se ishte student i Prishtinës, dhe se ishte i indoktrinuar me nacionalizëm e iredentizëm nga demostratat e 1981 në Prishtinë. Mbetet akoma mësues i malësisë së Tetovës, për të udhëtuar në këmbë 10 Km në ditë, plotë 10 vjet me rradhë. Më 1987 dënohet nga Inspektoriati i Arsimit të Maqedonisë, me vërejtje e parapërjashtim nga vendi i punës si arsimtar i gjuhës shqipe, me pretekst se ka shkelur ligjin e arsimit: nga se administratën edukativo – arsimore e ka mbajtur vetëm në gjuhën shqipe, dhe më e keqja, lëndën e gjuhës shqipe e ka ushtruar në një klasë ku nuk ishte e varur fotografia e Titos (absurditet i rradhës). Më 1989 ishte bashkëthemelues i trupës së parë teatrale “Studioja e dramës” në Tetovë, së bashku me Regjisorin e mirënjohur Refet Abazi, të ndjerët Shpend Pustina, Naim Kasapi, Murtezan Arifi, mandej Fatmir Sulejmani, Ylber Pustina, Irfan Muslia, Nebi Jusufi, Sulejman Mehazi e shumë të tjerë.