Nga Dr. Bledar Kurti/
Kryevepra âKryqĂ«zimiâ (1501) e mjeshtrit tĂ« Rilindjes italiane Michele da Verona (1470-1544) e cila gjendet nĂ« muzeun Pinacoteca di Brera nĂ« Milano, ka njĂ« rĂ«ndĂ«si tĂ« veçantĂ« artistike por edhe historike mbi shqiptarinĂ«.
Vepra është e bazuar mbi ngjarjen e kryqëzimit të Krishtit siç përshkruhet në Bibël, por, në të djathtë të Krishtit të kryqëzuar valëvitet flamuri kuq e zi i Gjergj Kastriotit, me shqiponjën dykrenore.
Siç dihet ndër dy mijëvjeçarë ngjarja ndodhi në Golgotë (hebraisht për Kafkë), në dalje të Jeruzalemit, ku Krishti u kryqëzua me dy vjedhës në krahë të tij, dhe flamuri i Kastriotit nuk ishte formësuar ende, kësisoj përfshirja e flamurit kuq e zi me shqipen dykrenare është element simbolik e jo historik, pavarësisht spekullimeve që është simbol pagan para erës së re, e për më tepër dallohet lehtësisht që peizazhi ose sfondi i veprës përbëhet nga kodrat e Veronës e jo Jeruzalemit. Ndaj shtrohet pyetja përse ky homazh i artistit për Arbërinë?
Mjeshtri Michele di Verona e pikturoi flamurin arbëror si homazh për qëndresën heroike të shqiptarëve ndaj ushtrisë otomane, figurës madhështore të Gjergj Kastriotit, të cilin Evropa e konsideronte Kalorës të Krishtërimit, dhe në veçanti të ngjarjes së 25 prillit 1479, të martirizimit të banorëve të Shkodrës gjatë rrethimit të qytetit nga ushtria otomane.
Beteja për pushtimin e Shkodrës rezultoi në barbarizëm pasi shumë njerëz u vranë e u sakatuan në mënyrë çnjerëzore. Ata u torturuan e iu pre koka njësoj siç kish ndodhur më parë me luftëtarët arbër dhe njerëzit e thjeshtë në Krujë, Lezhë, Drisht dhe në afërsi të Durrësit.
Ata banorë të Shkodrës të cilët arritën të mbijetonin u shpërngulën Venedik ku rrëfyen tragjedinë që kishin përjetuar, duke prekur kështu zemrat e banorëve venedikas, ndër ta edhe shumë prej artistëve, përfshirë edhe Michele da Verona i cili në atë kohë ishte fëmijë nëntë a dhjetë vjeçar, por ajo histori tragjike e shoqëroi gjatë të gjithë jetës duke e përjetësuar kështu në kryeveprat që do krijonte më vonë.
Siç shihet në tablo, flamuri i Kastriotit zë vend të rëndësishëm në kompozim, dhe e kuqja flakëron në sytë e shikuesit duke simbolizuar edhe vetë gjakun e Krishtit.
Por pozicionimi i flamurit përbri njërit prej vjedhësve që u kryqëzuan bashkë me Krishtin është tejet domethënës pasi ndodhet te vjedhësi në të djathtë të Krishtit, ai i cili u pendua në kryq, i njohur si Vjedhësi i Mirë.
Te Ungjilli Sipas LukĂ«s 23:43 thuhet: AtĂ«herĂ« Jezusi i tha (vjedhĂ«sit) âNĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« po tĂ« them: sot do tĂ« jesh me mua nĂ« parajsĂ«.â Si nĂ« traditĂ«n e krishterĂ« katolike romake ashtu edhe atĂ« orthodokse, VjedhĂ«si i MirĂ« Ă«shtĂ« konsideruar si shenjtor, pĂ«r kĂ«tĂ« arsye, nĂ« kontekstin e veprĂ«s ajo qĂ« artisti po shprehte ishte se martirĂ«t shkodranĂ« e arbĂ«rorĂ« ishin nĂ« parajsĂ« me Krishtin, ata kishin arritur shenjtĂ«rimin, ndaj edhe fytyra e Jezusit tĂ« kryqĂ«zuar Ă«shtĂ« e drejtuar djathtas pĂ«r nga flamuri i arbĂ«rit dhe shenjtori.
QarkullojnĂ« shumĂ« teza mbi origjinĂ«n e flamurit me shqiponjĂ«n dykrenore. ĂshtĂ« fakt historik qĂ« ky simbol daton qĂ« nga qytetĂ«rimi sumer, perandoria romake dhe bizantine, etj, por duhet theksuar qĂ« stilistika e formĂ«s dhe siluetĂ«s sĂ« shqiponjĂ«s sĂ« Gjergj Kastriotit, dhe ngjyra e kuqe e flaktĂ« e fushĂ«s sĂ« flamurit janĂ« tĂ«rĂ«sisht shqiptare, e sado tĂ« pĂ«rafĂ«rta me emblemat e disa vendeve tĂ« tjera, si nĂ« mesjetĂ« ashtu edhe gjer mĂ« sot, janĂ« unike shqiptare.
Vepra madhĂ«shtore âKryqĂ«zimiâ, nga artisti i Rilindjes italiane, Michele da Verona, do tĂ« mbetet njĂ« homazh dhe ilustrim pamor i njĂ« kapitulli tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m tĂ« historisĂ« sonĂ«, e nĂ«se shihet sĂ« bashku me tĂ« gjitha kryeveprat botĂ«rore qĂ« pĂ«rmbajnĂ« elementĂ« shqiptarĂ« ne do kemi njĂ« panoramĂ« mĂ« tĂ« qartĂ« tĂ« vlerave dhe pasurisĂ« sonĂ« tĂ« çmuar historike e kombĂ«tare.
