Dr. Yllka Filipi

Unë nuk mund të ndihem ndryshe nga populli të cilit i përkas.  

(Rexhep Qosja)

     Në tokën e premtuar, si sot këtu e 20 vjet më parë,  përmes mallit dhe brengës për atdheun e lënë pas, u shpalos si një alternativë e paracaktuar me vullnetin e lirë për të  ruajtur, pasuruar dhe transmetuar ndër breza historinë, artin dhe kulturën, në një kuvend të vogël krijuesish që vetëshkëmbenin shkrime, skica e pamflete me adhurimin e thellë deri në skllavëri për artin dhe letërsinë dhe ndriçuan kështu  gjurmët e të parëve Noli e Konica, Petër Prifti, Arshi Pipa, Bilal Xhaferri, e të tjerë. Aureola pështjelluese shpërndau tymnajën e largësive dhe e përthithi atdheun në zemër duke shpërndarë e mikluar kudo në tempullin e shenjtë të krijimit mbushur me forcë, energjinë që mbushte në epiqendrën potenciale të ekzistencës dhe vetëm me një ashkël të vogël druri u ndez zjarrin që digjet me vrull tashmë për dy dekada, gjë e cila shenjoi kështu rikthimin në rrjedhën e strukturës cerebrale të ekzistencës së kujtesës historike.

    Këta nismëtarë u bënë ushtarët më të guximshëm dhe të besuar të letrave duke ndjeur udhëzimet e të vetmit orakull profetik, armatosur me muzën në shpirt e atdheun në zemër, thirrën koherecën e brendshme të ideve si kuvendim me urtësinë dhe ligjet e pashmangshme të evolucionit shpirtëror drejt lirisë absolute krijuese në tentacionet për të besuar se vargu dhe pena kanë zbritur nga Lart, I morën domosdoshmërisht të mirëqena dhe rrënjosën thellë në ketë tempull idenë se zbritja në terrenin letrar edhe pse nuk do të ishte aq e kollajshme ne tokën e huaj, padiskutim kurrë nuk do të mbetej thjesht një tentacion i krisur, por do të bëhej një ëndërr e prekshme shumë shpejt. Me idealin  e lartë për të krijuar një bërthamë solide strukturore ku veprat e shkruara të gjenin strehë,   i premtuan në heshtje atdheut   shelbimin më të thellë për kurimin e plagëve. 

     Sot, kur e gjithë bota lëngon në dekadën ku hapën siparin dyert e  rënda të pandemisë, kjo minorancë, ky grup kaq i ngushtë krijuesish që ekzaltohen nga dashuria për artin dhe letërsinë, ekzekutojnë marshin e melodisë më të zgjedhur të muzikës së shpirtit, duke i depërtuar substancës krijuese deri në gjenezë e përçuar denjësisht më tej  antikapitujt e plotë  përkundër errësirës, lëngatës, luftës biologjike  dhe vdekjes që mbjell shkatërrimin e ngrehinës njerëzore si asht e frymë e patjetërsueshme, për ta transmetuar diku në përtejjetë.

      Në sajë të studimeve dhe refleksioneve shumë të kujdeshmë për vite e vite me radhë, më imazhin e tronditur të atdheut që mallon deri në dhimbje, krijuesit e përtej Atlantikut e mprehën nuhatjen për të rigjetur thelbin e munguar të aromës së tokës mëmë duke gërmuar thellë e zbërthyer dualitetin misterioz të  së vërtetës së pashmangshme e cila të çon në imperativin e dashurisë për njerëzimin mbarë dhe distancave kilometrike edhe pse brenda të njëjtit qiell. Ky vëzhgim parësor  lindi nevojën për rolin primar të përhapjes së këtij autoriteti racionalisht me kahje të dyanshme si një rikthim në harmoninë e universit.

      Muzat e dërguara nga qiejt vulosin përfundimisht një shenjësi të pashlyeshme thellë kontureve të prozës apo poezisë duke i dhënë pushtet shpirtit krijues në Tokën e Bekuar të Mbretërisë së Fjalëve. Shkrimi si proces do të konsiderohet kështu një sacrament po aq i rëndësishëm sa pagëzimi I trupit me frymën e shenjtë. 

     Akti tepër kompleks i krijimit, në rrugëtimin e gjatë, përpara se të vuloset në libër prej nga nënkuptohet një jetë tërësisht e re jashtë përveptime dhe aureolës pritëse të shkrimtarit, strehohet në tempullin shpirtëror prej nga lënda grumbullohet dhe rrjedh në forma e trajta nga më të larmishmet, tejet ekzaltuese dhe të cuditshme për shkrimtarin. Këta fëmijë misteriozë rriten e lindin thellë shpirtit krijues, strehohen në dimensione të pacaktuara kohore, disa flenë tejet gjatë dhe të tjerë mezi presin të shohin dritën shpejt në figura të shumëllojshme e të larmishme kumtesh a shenjash që rrokshëm transmetojnë nëpërmjet energjisë diellore të autorit, jetën në të gjitha abstraksionet e natyrshme të saj.

     Njësoj si shpirti që pasi pagëzohet nën kalvarin e tri-sakramenteve  edhe autori po njësoj ndjehet i cliruar e i etur për zbulimin që ofron toka e lirë e horizontiti të pritjes ndër dekodifikimin ndërshenjor të mesazheve që ai transmeton. Më pas i krezmuar si nga qielli autori mbështillet me një aureolë drite të padukshme tek përcjell verbin, pra shërimin më fjalë, me anë të këtyre shenjave.

     Thërrmijëzimi i shumëngjyrshëm shpirtëror depërton më tej tek gjithkush që arrin të ndriçohet nga drita  e shpërndarë prej verbit, nga hiri shenjterues i fjalëve që rrjedhin   në vorbullën e trazuar të ekzistencës. Lypsen këto nevoja për të konturuar amzën e veprës- foshnjë të porsadalë nga famullitari i netëve të shenjta si nga një meshë Pashkësh ku shenjtërohet   dhe ringjallet vepra.

    Kështu u mblodhën këta luftëtarë dhe bashkëpunëtorë të paepur të trashëgimisë kulturore letrare për të përcjellë uratën ndër breza me vajin e shenjtë që mbarështon sakramentin në tempullin e fjalës artistike ndër breza. Ky grup krijuesish që rritet e zgjerohet me prurje e talente të reja jep gamën e gjerë të veprave për shelbimin e madhërishmm tejkohor përkundër akrepave të fillimshekullit të trazuar që kërkon shërimin e plagëve nëpërmjet forcës dhe besueshmërisë në këto flakada drite.

     Kjo kishë simbolike jo vetëm që shelbon përtëritjen shpirtërore të procesit krijues, por zgjeron kraharorin me frymëmarrjen me të pastër të pajtimit me vetveten. Si mëkatarë i jemi borxhlinj vetvetes   duke e rënduar me frymë të tepërta, ndërsa si krijues  jemi falenderuaes se ky pajtim me vetveten është donacioni më i lartë në marrëdhënien letrare krijues-receptues me një ideal të përbashjët për t’u mbajtur, veprën, pendestaren më të pastër e të sinqertë në mbretërinë e letrave e cila i rrëfehet perëndisë së krijimit dhe i lutet për faljen e trefishtë duke i dhuruar dashuri, bekim  dhe ekzistencë  horizontit të pritjes, pra njeriut të vdekshëm. Kur autori përfundon së shkruari një vepër atëherë një pjesë e tij vdes dhe mbyllet përfundimisht nëpër faqët ku mbretërojnë shkronjat në tempullin e krijimit. Menjëherë pas këtij inspiracioni simbolik, vjen rilindja drejt kthimit të përkohshëm tek ribërja me kah të mirën.

     Një atdhe të vogël e kemi këtu, tek kjo kishë simbolike ku rrëfehemi e lutemi për  paqe dhe dashuri njerëzore. Edhe më të madh e kemi në zemër. Këto kinda fibroze vargjesh tërheqin vagonët e rëndë të mallit jo kah zbrazëtia në mërgim, por kah rezonanca me vetveten dhe  universin në  tredimensionimet e kohës e përtej. E murrmja e qiellit në një tokë të premtuar shpëndahet  në gjithësi, sapo bëhen bashkë qindra e mijëra krijues nga të gjitha shtetet. Si urë lidhëse mes shpirtit dhe misionit në lartësimin më të mundshëm njerëzor qartësohet  kështu hiri  shelbues i shkrimit për të shpërndarë dritë nga ky qoshk- momentum kundrejt errësirës globale, si një qiri i ndezur e mijëra të  tjerë të dalë pikërisht nga dyert e kësaj kishe simbolike ku rrëfehen shkrimtarët.

      Në këto kohëra të trazuara  të njerëzimit thirren e vijnë në ndihmë edhe poetët dhe ky angazhim formulëzohet e bëhet himn  poliglotik që ngre peshë çdo zemër të brengosur, çdo ngërç në perceptimin universal të atdheute më gjerë, si strukura më e brishtë e cila kërkon vazhdimisht çimentim të truallit të të parëve përtej parametrave gjeometrikë, ringritjen e mureve pas tërmeteve dhe furtunave pa drejtim e pakohë, si edhe arkitekturimin e një kupole poligonale mbrojtëse në formën e  kornizës stropile si edhe këndit të prerjes së shpateve, konkut, a driperit të  kornizave së çatisë që srehon krijuesit në çdo lokacion lidhjeje signi-fiktive që mbron përpjekjet për këtë strukturë të civilizuar gjeometrikisht në kulmin pyramidal dhe këndet e shpateve, ndaj do të na e kishte ënda të ishtë një kupolë e përjetshme, si rezonancë me vetvetën dhë shelbim ndaj atdheut. 

     Kushtet klimatike të terrenit letrar ku ndodhemi, projeksioni i mauerlave eksperimentale hidroizoluese, pra kornizave të drunjta solide që shpërndajnë ngarkesën e përcimit të mesazhit, si një urdhër kontrollues prej Muzave nga lart në misonin më human, dashurinë për njeriun, shërimin me fjalën artistike, me shenjëzime të heshtura dhe fuqiplote të verbit letrar. Ky tel violinik që po dridhet nuk vajton më ikjen, por ka gjetur forcën t’i këndojë shërimit, guximit latent për të shëruar, me besimin e patundur se shkalla e kompleksitetit të dhimbjes globale sot mund të zvogëlohet nga ambasadorët e heshtur të fjalës së shkruar që depërtojnë në çdo nyjë të pjesëve të kësaj strukture gjigande, si një brigadë ndërtuesish e armatosur me përgjegjësinë e plazmimit e ringjalljes së çdo qelize gjeometrikisht të brishtë.

  Kjo kishëz e ngrohtë na fton në meshën e shenjtë të të dielave të mëdha për t’u rrëfyer, për të shëruar shpirtin tonë fillimisht dhe më pas e gjithë energjia e çliruar nga ky process do të ngrihet lart e më lart për të shëruar universin.

   Komplekse si arkitekturë, kjo ngrehë e shëenjtë nuk është thjesht një model elementar i praktikuar, por rruzull drite i padukshëm i shpërpërndarë vertikalisht drejt misionit fisnik e human që bën më të lehtë për t’u arrirë e mbi të gjitha për t’u ndjerë si një shtrëngim I porsashuar përqafimi që tërheq ardhmëri dhe inteligjencë. Ka kriza ideologjish-thotë Ernesto Sabato,- por asnjëherë nuk ka për të patur kriza idealesh.

     Në përputhje me specifikat teknologjike ky mision sot është sistemi më solid në ditëlindjen e tij të 20-ë dhe për shkak të dimensioneve dhe gjerësisë së madhe për planifikimin e hapësirës së brendshme mesazhdërguese, i nevojiten këto pika shtesë. Një çati e dyfishtë shprese që jo vetëm do të mbrojë aureolën e shënjtërisë së rrëfimit e kurimit brenda kësaj Kishëze simbolike, por  bazuar mbi perimetrin e jashtëzakonshëm të kornizave shpirtërore dhe distancave gjeografikisht të thyeshme sot,  të tejkalojë dimensionet lineare të horizontit të pritjes. 

     Është jashtëzakonisht e dëshirueshme që lexuesi në spektrin e ngarkesave katarsike, në çdo pikë instalimi  të kumtit artistik, qoftë edhe në një kornizë të vetmë të zhdrejtë, të ndjejë se zejtarët e zellshëm folklorikë që latojnë sot fjalën, nuk do ta braktisin kurrë truallin e të parëve edhe pse në një tokë tejet  mikpritëse ku bordet e pjerrëta montuar në mënyrën më arbitrare në atdheun mëmë, magjishëm zhduken brigjeve të Atlantikut çdo buzëmbrënjë kur Muzat zbresin.

     Duarshtrëngimi është i vetmi avantazh ku skemat e varura të  krijuesit të lirë nuk krijojnë ndarje midis  hapësirave rrënjësore dhe kulmit të dyfishtë mbushur me oksigjen, për ndërtimin  e ontologjisë strukturore përkundër  çdo force tensioni që shuhet spontanisht në sajë të ndërhyjrjes së vektorëve fuqiplotë të qasjes drejt verbit letrar që shtyn krijuesin kah imazheve të dritës së përcjellw nga kujtesa historike, për t’u shënuar si një tërheqje tejet e veçantë dhe origjinale në pluralitetin e ideve përcjellëse, siç na thërrasin zërat mitikë të të parëve, heronjtë e heshtur të penës.

      Aksi i komponetëve të kombinuar të sistemit të fjalës në pezullin e pandërprerë të peshës që lufton kundër forcës së rëndesës  në këtë tempull, nga ku projeksioni I gamës së veprave të shkruara në këtë bashkësi  është natyrshëm i lirë të bjerë në boshtin qëndror të stabilitetit kryeneç të prozës dhe poezisë postmoderne, ku poetët rënkojnë me gjysmë zemre në qiell e gjysmën tjetër në tokë. Ky drithërim simbolik i alteregos sjell pranë sfidën e kohës universale që ripërsëritet dhe gëlon në fillikatinë tronditëse të globit sot, duke përforcuar rëndësinë historike, mikluar vetëdijen kombëtare si autenticitet i pandërprerë përpjekjesh, deri në fikën finale, përtej ndjeshmërisë së mençurisë së legjendave dhe dhimbjes së disidencës në  izolacionet vdekjeprurëse e degdisjet në ekzil, me lumturinë e vetme se po tentojmë të hyjmë si bamirës në atdheun e shpirtit, në tokën mëmë duke marrë guximin të ëndërrojmë përsëri, në çdo moshë, në çdo përvjetor. Shkrimtari njësoj si personazhi konician ndien në zemër një shtrëngim si të një njeriu që mbyll një pjesë të librit të jetës së tij dhe hap një pjesë të re ku s’di se ç’ka për të shkruar dora e fshehtë e Fatit.*

    Ky bekim, kjo sprovë monumentale, i rrit dimensionet e pritjes e na mbledh në këtë strehë duke kujtuar tek gjithsecili detyrën kryesore funksionale të çdo krijuesi për të ecur mbi gjurmët e të parëve Nolit e Konicës, Arshi Pipës e Petër Priftit, Bilal Xhaferrit, etj, për të përtërirë fuqinë ngushëlluese e forcëdhënëse të fjalës nw  ambiguitetin jashtëzakonisht kompleks që gama e saj mbart, larg ankthit dhe vdekjes genocidike a mikrobiologjike, si substancialiteti i një urdhërese biblike nga lart drejt transhendencës dhe shugurimit artistik në këtë manifestim dinjitoz identifikimi vlerash me të vetmen ëndërr: arritjen e lexuesit-pra shwrimin.

Kush punon për atdhe –shprehet Ovidi- kryen një vepër të nderuar e të shenjtë.

Tw jemi falenderues ZOT që na mblodhe!

Dr.Yllka FILIPI

New York, 12 dhjetor 2021

______________________________

* Faik Konica, Dr.Gjilpëra, Dija, Prishtinë, 2014, fq.23.

Rafaela Prifti/

Dr. Levin is a US scholar whose work and research center on migration with multi-layered considerations ranging from politics to semantics highlighting the role of anthropologists in understanding what is at stake for our society. As a Language Expert, Dr. Levin is proud of her involvement with the long running Albanian language program and the ASU’s Melikian Center relationship with the University of Prishtina.

You received your PHD from New York University and then taught as Adjunct Assistant Professor in the Anthropology Department at Queens College, CUNY in 2017. After New York, you joined the Melikian Center at Arizona State University as a postdoctoral fellow. In the words of T. S. Eliot “Home is where one starts from.” Where did you start from?

I started out from Belarus, which was still part of the Soviet Union when I was born and when my family began our journey to the US in 1988. As an immigrant kid in Brooklyn, I wanted to get as far away from that home as possible and just be an American. I resented having to speak Russian with my grandparents and I did not have any Russian-speaking friends at school. But home exerts a pull, even if that pull does not take the form that one would expect. As a college student in Saint Louis, I became interested in anthropology and as an anthropology major, I did an anthropology internship at the International Institute of St. Louis, a refugee resettlement agency. There, my supervisors looked to put my Russian skills, which were probably at their lowest point, to good use with a group of people that were being resettled in the US for the very first time. These people were Ahiska Turks/Meskhetians, specifically those who had been living in Russia’s Krasnodar region since the late 1980s. They had been denied many basic rights, including the rights to officially marry, own property, graduate from state institutions, etc. I learned that all of these are rights were denied them via a denial of their right to citizenship. That was a very compelling problem for me and probably why I turned to this project when I decided to pursue a PhD in Anthropology.

What about the current situation in Belarus?

These days, I try to follow events in Belarus as closely as possible and would like to go back, possibly for a longer stay, when Belarusians have been successful in their efforts to oust Lukashenko. The former president has clung to power by falsifying the results of the August 2020 election and threatening, imprisoning, exiling, and torturing members of the opposition, journalists, and ordinary people.

Do you believe that you chose anthropology or it chose you? What attracted you first to the anthropological studies?

My interest in anthropology began with an interest in non-human primates. I loved my biological anthropology classes and fully believe that the discipline chose me. In fact, I started out as a psychology major and it was my very first anthropology class that drew me in. I think that it was actually my internship at the International Institute that caused me to change to cultural anthropology.
In your presentation on the Bursa city museum of migration in Turkey (BIHM), you raise a number of important issues starting with “a politically neutral” vision of migrants and migration constructed by migration museums,” which scholars have noted presents a “striking mismatch between [museums’] valorization of immigration …and the political discourse and proposed legislation around limiting opportunities for immigrants.” So, is the Bursa museum an isolated case or is it representative of a distinct and nowadays familiar pattern?

I think the BIHM is an interesting representative of a familiar pattern. State-funded migration museums all over the world tend to celebrate the state-approved version of migration, while at the same time excluding or casting aspersions on human movement that falls outside of whatever those legal and ideological boundaries happen to be. Their pedagogical mission is to send visitors home with an understanding of (some) migrants’ struggles and an appreciation of (some) migrants’ contributions. The museums are, on the face of it, pro-immigrant. And yet, they give people a very powerful script for rejecting certain migrant communities, pushing for more restrictive immigration laws, etc., while insisting that they are actually pro-immigrant.BIHM’s attempt to pull Syrian refugees into the circle of acceptable migrants is an interesting one and certainly shaped by the AKP’s vulnerability on this issue. They are trying to convince a dubious public, including many of their own supporters, that these people can be productive members of Turkish society. The BIHM is one of their tools for doing so. It’s hard to say at this point whether those efforts have been successful!

It appears Bursa’s migration history from 8,500 years ago up to the present provides a glimpse of Turkey’s ruling party, the AKP’s immigration policy and politics, “priorities and predicaments’ as you put it. What is at stake in ‘historical’ narrations thinly veiled as apolitical by such institutions?

A lot is at stake! Certainly, first and foremost, actual people’s lives are at stake. Again, BIHM is just one instrument for cementing the AKP’s hegemonic notion of migration. I would not even claim that it is a particularly important one. I returned to this museum in the summer of 2019, after my article was published, and it was almost as empty as it was during my first visit. The exhibits had not really changed and the few attempts at updates were not very impressive. Nevertheless, I think it’s a good example of how states attempt to create narratives of the past and the present that are favorable to their political projects. Migrant and minority communities are frequently scapegoats in these efforts. Already vulnerable, they are made even more so when negative representations are so authoritative and prolific.

Your analysis of Turkey’s political climate in the context of the migration history museum paints a fairly accurate description of the controversies in our own backyard. We are and proudly call this land a country of immigrants while at the same time the legislators keep pushing for more restrictive immigration laws.

In the US, many of the most vocal proponents of restrictive border policies proclaim that they are pro-immigrant—but only those immigrants who come the right way. While this statement relies on a lack of understanding of US history and contemporary immigration policy and practice, it carries a certain kind of authority. Like many scholars of migration, I believe that this rhetoric makes life more dangerous for all immigrants and members of ethnic minorities.

Is it fair to say that the case study of Bursa Migration History Museum draws attention to the issue of legitimizing the differentiating of immigrants? Evidently, all immigrants are not created equal: the Ahiska Turks are ethnically Turkish migrants, the Balkans and the Caucasus migration is favored and perceived as “increasing the national strength”, the Syrian refugees are accepted to embrace their Turkish identity, whereas the Armenians are made a cautionary tale.

Exactly! This is, in some ways, a function of all museums. Art museums attest to the fact that not all art was created equal. What is included and what is excluded, and how certain things are included (what is written about them on information labels, where they are placed in the space of the museum, whether they are shown in isolation or as part of school, etc.) are reflections of aesthetic judgments. These judgments are shaped by culture and they change over time, but at any particular point in time, they are presented as authoritative. Members of the general public enter art museums relying on the curators to show them what real art looks like. Most people don’t have the time or inclination to look into it further, so they take the museum’s word for it. When it comes to museums that are more socially oriented or, perhaps, politically controversial, some people may come in with their own opinions and question or critique some of what the museum is saying to them. These museums can also change people’s minds. But I think that these museums are at their most powerful when they are reinforcing existing opinions—including their opinions on who is a “real” refugee or the right sort of immigrant. So, at BIHM, members of the Turkish public come in already thinking (having heard it from a wide range of sources, including history books, political debate, family, etc.) that the Armenian minority, both in the early 20th century and in contemporary Turkey, has been ungrateful and unwilling to fit in. When the museum reinforces this notion, it becomes even more powerful, perhaps especially because the museum is generally pro-migrant.

At several historical periods you touched on in your presentation more specifically the Greek Turkish population exchange, Albanians have been impacted on a large scale. Although I understand the geography and connection with the Ottoman Empire puts them “in the favorite status” many families were separated as thousands were displaced on account of religion being considered equal to ethnicity or nationality. Have you come across such stories or accounts in your line of work?

I have not, but that only reflects my relatively limited reading on this population exchange. I would certainly be interested in learning more about it.

Given the disinformation dynamic that is prevalent online and exacerbated by certain interest groups, what are the resources available to migration advocates or advocacy groups? How valuable is the work of social anthropologists in this regard?

Anthropologists, including some of my colleagues at ASU, already work with migration advocacy groups. I think they would agree that we actually have a lot to learn from the advocates. Anthropologists tend to be better at analyzing the problem than offering practical solutions, but a good understanding of the problem of disinformation would certainly be helpful to everyone.I understand that your “Albanian connection’ stems or starts at the ASU’s Melikian Center. Can you talk about it?

That’s correct. My “Albanian connection” really began with Linda Meniku. In 2019, I observed a few of her Albanian classes and attended Albanian culture night. Later on, I would also meet members of the Albanian and Kosovar Albanian communities here in the Valley who are also board members of the Melikian Center. They are wonderful people and extremely supportive of our Albanian program and the Melikian Center’s longstanding relationship with the University of Prishtina. The Melikian Center also started a reading group during the pandemic. We read the literature of the Critical Languages Institute’s languages in translation. Last spring, we got to read and discuss Ismail Kadare’s The File on H, which I thoroughly enjoyed. Over the past three years I have also gotten the chance to meet some of the students who studied under Linda, including ASU undergraduate students, graduate students from universities across the country, and professionals from across the world. They have been some of the most interesting and ambitious students at CLI. All of this has made me want to learn more and to visit Albania one day soon.The Critical Languages Institute (CLI) at ASU’s Melikian Center is a national training institute for languages, that offers summer intensive courses and study-abroad programs around the world for students, graduates, researchers and so on.

What is it like to work in this program and with colleagues from Albania and Kosovo like Professor Linda Meniku as the founder of the program?

CLI began over just over 30 years ago, in 1990, teaching just one language—Macedonian. Today, we offer 14 languages, mainly from East Europe and the former Soviet Union. Albanian is one of our longest running languages and Linda Meniku has taught it from the beginning. She is a wonderful colleague. She is warm and supportive of her fellow faculty members. She is highly adaptive, which certainly came in handy when we switched to online instruction during the pandemic. She infuses her personality, including her sense of humor, into her teaching. Her students, and their Albanian skills, attest to just how much she is able to accomplish with complete beginners in just 7 weeks.

For the readers, I’d like to repeat one of your quotes on what language learning is about. It is about being “respectful to understand someone’s culture and language. It’s a positive thing that helps to build relationshipsAfter rwo years of online classes due to the pandemic, CLI is offering summer classes in person for students and professionals interested in learning Albanian, right?

We are excited for students to return to the ASU campus and our study-abroad locations, including Tirana, for the summer 2022 program. We are, of course, working with ASU’s Global Education Office and university leadership to ensure that we take all of the necessary precautions in this still very complicated time.
I thank you for the interview and wish to discuss more of your work in the near future.

Hazir MEHMETI, Vjenë      

Austria është vendi ku shqiptarët studiuan dhe vepruan shekujve. Nga këto Universitetet dolën figura madhore kombëtare në gjuhë, art, shkencë. Kjo traditë vazhdon dhe në ditët tona. Mes atyre që trasojnë rrugën e lavdishme me dobi për njeriun dhe kombin, sot është edhe skulptori i njohur Destan Gashi dhe Barbara Gashi, piktore.                                   

Nga dashuria dhe respekti e vizituam atelienë e tij të pasur, nga ju sjellim disa rreshta.                             

        Një ditë të bukur udhëtojmë deri në Himberg,  jo larg Vjenës, aty ku është Atelieja  e familjes Gashi.  Oborri me skulptura dhe koloritin krijonin ambient të bukur. Destani na priti me bujarinë e tij të çiltër, veçori e tij prej njeriut bujar me shpirte artisti.  Një gotë raki nga dora e parë mes skulpturave që flasin thellë nga shpirti e tij.
  Mirësevini! Na nderuat, tha i gëzuar duke na shikuar me radhë. 
Një ambient ku shkruan maja e  daltës në gur; mes tyre gra e burra muskulor pozitash që flasin, aty flamuri i trevave etnike shqiptare; aty  rruga e tij mes dragonjve, kuçedrave, engjëjve, idhujve, ushtarit të rënë buzë gurit kufitar;  aty legjendat, hasjanjet, I sapo linduri i Rozafës, Portret Skënderbeu, Kali i Doruntinës e shumë tjera. E fundit që takuam ishte skulptura në gurin e veçantë e Komandantit Legjendar të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. 

  Të rrethuar me skulptura mermeri biseda bëhet më reale, e natyrshme në ambientin e punës, aty ku kënaqësia artistike ndihet lehtë, fillon biseda jonë e shoqëruar me mall Atdheu. Dashuria e malli të jep forcë, kjo ndihej gjithandej ateliesë së artistit.    

Vepra ime më e dashur është I Sapolinduri i Rozafës e cila tani është në lokalitetin e njohur në Baden, periferi e Vjenës. Jam mahnitur nga krahina e Hasit me ato traditat karakteristike të ruajtura nga hasjanet dhe  ishte ky burim frymëzimi për mua në realizimin e gjashtë hasjaneve në gurë, aty e kam ndie veten jashtëzakonisht të lumtur. Ato punime i kam në Kosovë.  

Kam ekspozuar para disa vitesh, ishte hera e parë pas pritjes sime të gjatë. Në transportimin e skulpturave pata mbështetjen e Ministrisë së Diasporës. Ekspozita u mbajt në mesoren e Bibliotekës Kombëtare “Pjetër Bogdani” në Prishtinë. Ishte një ndjenjë gëzimi e lumturie e pa përshkruar. Pas Prishtinës ishte Shkodra, qyteti shqiptar i kulturës, ku hapa ekspozitën e radhës. 

           “Me Barbaren kemi studiuar së bashku në Akademinë e Arteve të Bukura në Bruksel. Barbaren e kam jo vetë bashkëshortë, por edhe shoqe e gjithçka tjetër. Ajo flet rrjedhshëm shqipen, i do shumë shqiptarët dhe i respekton. Është shumë e sjellshme në jetën e përditshme. Ajo pikturon dhe karakteristika e pikturave të saj është uji, uji në lëvizje.  

Djali ynë emrin e ka Guri, Guri Gashi.  Pas lindjes e biseduam me Barbarën rreth emrit.  Me çka punoj unë, e pyeta Barbarën.  Me gur, më tha ajo duke qeshur sikur ta zbulonte enigmën tonë për të cilën nuk kishim folur, por doli shumë i thjeshtë nga brumi i veprave artistike që flisnin gjithandej hapësirave të pallateve, kështjellave, bankave, parqeve, fabrikave e shtëpive. Ia vëmë emrin Guri, e trashëgoftë, i them i emocionuar. Barbara ndjeu lehtësim dhe krenari me emrin aq të bukur e domethënës në jetën e tyre. Sot Guri krenar me prindërit e tij është i rritur me koloritin shpirtëror të brushës dhe madhështisë e skalitur në gur.”   

 “Dashuria e Destanit është  guri, nëse ia dhurojmë një bjeshkë nuk do ti mjafton”, kritiku austriak i njohur i artit, Sandra Sagmeister

          Destani është vet legjendë, e ushqeu Rosafa me gjirin e saj,  i dha forcë e kurajë deri  në Brukselin e njohur, ia hapi dyert e shpirtit krijues mbi tabanin mijëvjeçar pellazgë-ilir.  I shkëlqyeshëm në skulpturë, i shkëlqyeshëm në pikturë.  Brukseli hapi zemrën, e donte ligjërues Destanin,   “Këtu të duam profesor, urdhëro skenën  e mësimdhënies, urdhëroni besimin tonë!” Dekorimi: “Medaljoni i Qytetit të Brukselit” ku kontinenti flet.

Destani falënderoi i heshtur hipur në Kalin Pullali drejtë shtigjeve ku prehej mermeri: Itali, Spanjë Austri e gjithë andej ku troku nuk ndalej. Në qytetin ku  udhëtohet vetëm me barka e priti Zana e tij Borëbardhë me pikturat e jetës për nesër. Brusha e dalta u bënë jetë e art, art e jetë.   Skulpturat e Destanit e pikturat e Barbarës sot dhurojnë kënaqësi arti në Parlamentin Europin, Parlamentin Austriak, Bankat e njohura në Austri, Hapësirave të oborreve mbretërore, kopshteve të qendrave kulturore, parqeve madhështore të metropoleve dhe shumë dashamirëve të artit gjithandej globit. Ai është pjesë e aktiviteteve artistike të organizuara nga Bashkia, Landi i Vjenës, Austrisë së Ulët dhe pjesë e katalogëve më në zë në vend. Për te folën shumë pozitivisht kritikët e artit, sot flasin dekoratat e shumta ndër më të dashurat “Medaljoni i Qytetit të Brukselit”. 

Më datën 5 dhjetor 2021,  KKAD, mbajti takimin e radhës me ZOM, me temën: KKAD-ja dhe roli i saj.

Shkruan: Isuf Bytyçi (sektori për informim – KKAD)

    KKAD e hapi takimin, me miratimin e dy pikave, që përfaqësues të takimit ishin: Dr. Vaxhid Sejdiu, Mustafë Krasniqi, Mira Shehu, Musa Pali, Armenda Hamiti,  Miradije Berishaj,  Dritan Mashi, Michele Greco dhe Isuf Bytyçi, ndërsa disa anëtarë munguan me arsye të konfirmuar. E pranishme në këtë takim ishte edhe znj. Mimoza Hysa, drejtoreshë e Qendrës së Botimeve për Diasporë.

Pasi i përshëndeti Dr. Vaxhid Sejdiu, të pranishmit dhe drejtoreshën e QBD-së, i dha fjalën znj. Mimoza Hysës, për një përshëndetje! Znj. Hysa, në fillim i përshëndeti të pranishmit dhe çmoi punën dhe kontributin e KKAD-së, për përkushtimin dhe seriozitetin, gjatë këtij viti në rrugëtimin e unifikimit të shkollës shqipe në diasporë. Ajo njoftoi se QBD-ja është dhe do të mbetet përkrahëse e KKAD-së, nga që ju jeni këshillëdhënës, ndërsa QBD-ja është zbatuese e saj. Kështu që është në fakt edhe detyrë  KKAD-së.

Ajo kërkoi që KKAD, të jetë edhe më aktive dhe të japë sa më tepër informata e të jetë sa më transparente! S’ka rëndësi se kush dhe sa e përkrah KKAD-në. E rëndësishme është se ne të gjithë, pa dallim, duhet ta përkrahim Diasporën e bashkuar, si Shqipëria ashtu edhe Kosova. Ne jemi një, e në bazë të këtij parimi duhet të nisemi, që të kemi suksese në të ardhmen. Po ashtu, ajo foli edhe për obligimin që ka për përgatitjen dhe shpërndarjen e teksteve plotësuese, QBD-ja! Megjithatë, diaspora duhet ta ketë një pasqyrë të saktë, në lidhje me situatën e shkollave shqipe dhe numrin e atyre që vijojnë mësimin plotësues në gjuhën shqipe. Vetëm një paraqitje e saktë dhe transparente e bën të mundur që t’na informojë dhe pastaj, ne të marrim hapa konkretë në përkrahje. Ta kemi një Data-Bazë, me numrin e saktë të arsimtarëve dhe nxënësve. Ristrukturimi, do ta ketë vëmendjen e vet, në mënyrë që ta dinë institucionet se si ta ndihmojnë KKAD-në. Pastaj, ato do ta kuptojnë se sa e nevojshme është përkrahja institucionale, tha zonja Hysa. 

Më pas z. Sejdiu prezantoi zhvillimin e mësimit plotësues në diasporë, konkretisht në Zvicër. Ai foli për përpjekjet, vështirësitë dhe hapjen e dhjetëra e dhjetëra shkollave në kuadër të Rrjetit të shkollave shqipe në Zvicër! Foli në detaje për organizimin e këtyre shkollave, kërkesat drejtuar, drejtorive të shkollave zvicerane,  pranimi i mësuesve, kontakteve me prindërit dhe veprimtarët e shkollave shqipe etj. Synimi ynë është që ne të punojmë shumë, t’i informojmë të gjithë individët dhe grupet apo institucionet, tha Vaxhidi. Më tej foli për rritjën e numrit të nxënësve dhe hapjën e shkollave të reja dhe pranimin e mësimdhënësve të rinj në Zvicër, ku i falënderoi edhe ambasadat e dy shteteve tona, të cilët janë vu në interes të shkollës shqipe dhe janë përkrahës të këtij rrugëtimi që bëjmë ne, qoftë si individ, shoqatë, apo rrjetëzim i shkollave shqipe në Zvicër, tha Sejdiu.

Në veçanti, ai foli për mbështetjen institucionale të Ambasadës së Republikës së Shqipërisë, e cila në vazhdimësi ka ndihmuar me gjithë stafin e saj, veprimtarinë tonë.

Zotëri Sejdiu, kërkoi një raport nga anëtarët e KKAD-së, që ta japin një informacion rreth punës dhe veprimtarisë së shkollës shqipe në shtete të ndryshme. Në këtë raportim  z. Mustafë Krasniqi, pasi përshëndeti drejtoreshën Hysa dhe të pranishmit, ndër të tjera tha: Me keqardhje duhet ta pranojmë një fakt të hidhur, deshëm apo s’deshëm, por që është real në Gjermani, sipas të dhënave jo zyrtare  jetojnë me mijëra e mijëra nxënës, derisa numri i fëmijëve që shkojnë për ta mësuar gjuhën amtare, është ekstrem i ultë! Kjo dhe na bënë të mendojmë se ku jemi si komunitet, pa  u munduar ta hedhim fajin, e të bëjmë me gisht se kush ka apo nuk ka faj. Por që realiteti është ky, që dhe duhet të na bëjë të mendojmë se ç’të bëjmë më tej, për të ngritur vetëdijen e bashkëkombësit mërgimtarë, për t’i dërguar fëmijët e tyre në shkollën shqipe, tha Krasniqi.

 Krasniqi, informoi edhe për punën e LAPSH-it në Bavari, i cili ndër të tjera tha: LAPSH-i në Bavari, krejt në baza vullnetare po bënë një punë të madhe në ngritjen dhe vetëdijesimin e bashkëkombësve për shkollën shqipe, qoftë përmes mediave elektronike dhe ato të shkruara e sociale, aktiviteteve tjera, të kontakteve me bashkëkombës, përmes komunikimit të drejtpërdrejtë, apo edhe përmes faqes saj zyrtare! Ai njoftoi edhe për futjen e gjuhës shqipe në grupin e gjuhëve të huaja, si edhe për aktivitetet dhe seminaret e mbajtura gjatë këtij viti si: Takimi në Vjenë, me mësimdhënësit e shkollës shqipe “Naim Frashëri” në Austri, takim për t’i shkëmbyer përvojat dhe diskutim për të ardhmen e përbashkët të një bashkëpunimi. Në këtë vizitë, përpos takimit të punës që ishte shkëmbimi i përvojave për mësimdhënie, vizituam Muzeun e Vjenës, konkretisht përkrenaren dhe shpatën e kryeheroit tonë legjendar, Gjergj Kastrioti- Skënderbeu. Krasniqi foli edhe për organizimin e seminarit një-ditor, që u mbajt në Munih të Gjermanisë, nën përkujdesjen e LAPSH-it në Bavari. Seminari, jo vetëm që kishte një qëllim të thjeshtë, por, gjithsesi ishte qëllim primar për shkëmbimin e përvojave të mësimdhënësve edhe kishte të bënte sensibilizimin e festimit të “28 Nëntorit”! Që do të thotë se seminari i tejkaloi të priturat e Këshillit Organizues, ku ligjërues ishin: Dr. Vaxhid Sejdiu, Mr. Hamëz Morina dhe profesoreshë Lume Daci – Hoti.  Pastaj, në praktikë, në grupe të ndarë mësimdhënësit, përmes praktikave të lira në klasë, në formë lojë, e praktikuan, të organizuar nga Mustafë  Krasniqi dhe Selim Hoti! Përpos që ishte kjo një risi, zgjoi edhe një kureshtje dhe interes për mësimdhënësit, që ta realizojnë me nxënësit e tyre, tha Krasniqi.

Kurse, znj.  Miradije Berishaj, tha se përveç vështirësive tjera, pandemia e ka vështirësuar tepër zhvillimin e mësimit plotësues në Diasporë. Ajo përmendi edhe takimin e përbashkët me mësimdhënësit e Bavarisë që patën me mësimdhënësit e shkollës shqipe në Austri, ku e vlerësoi këtë takim shumë frytëdhënës dhe kërkoi që takime të tilla duhet të kemi sa më shpesh! Ajo potencoi se në Seminarin që e ceku kolegu, Krasniqi, ishim të ftuar edhe ne, që për fat të keq pandemia ishte ajo që na pengoi dhe nuk patëm mundësi të ishim të pranishëm edhe ne në seminar për t’i këmbyer përvojat tona si mësimdhënës, tha znj. Berisha.

 Kurse z. Dritan Mashi shprehu shqetësimi në lidhje me organizimin e mësimit të gjuhës amtare në Diasporë dhe tha: “Fëmijët tanë nuk janë lodra shoqatash e individësh për publicitet“. Shqetësim tjetër tregoi z. Mashi, në lidhje me kontaktimin e arsimtarëve të gjuhës, bashkëpunimin dhe  organizimin e mirëfilltë të punës me organizimin e mësimit të gjuhës shqipe në Itali dhe tërë Diasporën.

Znj. Mira Shehu informoi në lidhje me zhvillimin e mësimit plotësues në Kanada, Kurse znj. Armenda Amiti njoftoi se gjendja e mësimit plotësues në Slloveni është vështirësuar, për shkak të kushteve, nga pandemia! Deri diku, janë liruar, por ka nevojë për shumë punë për të bërë edhe në Slloveni.

Edhe z. Pali, foli në lidhje me zhvillimin e Mësimit të gjuhës amtare nga fëmijët tanë, por tërhoqi vëmendjen se shtetet e Ballkanit, duhet të premtojnë dhe të veprojnë, në integrimin evropian e botëror! Shqiptarët vijnë nga disa shtete të Ballkanit dhe, ato duhet ta kenë një platformë të përbashkët, në mënyrë që të mos vonohemi! Rol të rëndësishëm luajnë edhe mediet, në informimin e shqiptarëve, kudo që janë.

Kurse z. Michel Greco tha se në arbëreshët e Italisë e kemi ruajtur gjuhën 6 shekuj me radhë dhe, tani brenda 20 vjetësh e humbëm! Ky nuk është faji, vetëm i banorëve, por edhe udhëheqësit shtetërorë shqiptarë, kudo që kanë mundësi dhe pozita, duhet ta ndihmojnë ruajtjen e gjuhës, tha Greco.

Dhe, në fund, Dr. Vaxhid Sejdiu, tha se ne do ta bëjmë një pasqyrë pune të detajuar në Zvicër dhe, në adresë të QBD-së, kërkoi tekste shkollore, sepse Shkolla shqipe në Zvicër ka shumë nevojë për to.

Ne, pra do ta bëjmë një pasqyrë të punës, dhe t’u drejtohemi të dyja shteteve shqiptare; për një bashkërenditje të përpjekjeve tona për ta ndihmuar rrugëtimin tonë, në unifikimin e shkollave shqipe në Diasporë, sepse ka nevojë për ndryshim dhe përmirësim, tha ai.

E nderuar zonja ambasadore e Republikës së Kosovës në Suedi, znj.Shkëndije Geci, faleminderit për mundësinë që më dhatë për të ekspozuar punimet e mia në këtë vend të respektuar dhe në mesin e të ftuarëve tuaj, zonjave të nderuara dhe të mrekullueshme!Njëherit dëshiroj të ju uroj edhe Festat e Muajit Nëntor të historisë së lavdishme të kombit shqiptar si dhe të gjithë të pranishmëve Ditën e lules së Mbretit ilir Gent, e njohur me emrin Gentiana. Gent një mbret ilir që i përkiste dinastisë labeatëve [1] që sundoi mes viteve 181 – 168 para Krishtit, [1] [2] [3] Genti ishte djali i Pleuratit III, një mbret që kishte pasur marrëdhënie pozitive me Republikën e Romës. Kryeqyteti i Mbretërisë Ilire gjatë kohës së Gentit ishte Skodrinoni (Scodra). [4] Lashtësia e popullit shqiptarë me vazhdimësi nga Pellazgia me pas Iliria dhe vet pasardhësit e drejtpërdrejtë të tyre, shqiptarët si me të vjetrit dhe autokton në Gadishullin Ilirik, i dhamë botës mbarë dijet e para të qytetërimit europian si dhe shumë personalitete, liderë, lidere, sportiste, artiste dhe kengëtare të shquara dhe të talentuara me famë globale.Mua me frymezojnë të gjitha këto dhe i shfaqë edhe në punimet e mia artistike,dashuria dhe talenti për artin me burojnë nga shpirti e mbase e kam edhe trashegimi ashtu si edhe e bukura dhe kreativja pasqyrohej edhe tek puna e palodhshme e nënës time Dizajnere në veshjet moderne e kombëtare.Rruga artistike për femrën është sfidë e madhe si edhe vetë jeta në mërgim po ashtu. Të qenurit prind i vetëm është një sfidë të cilën e sfidova me angazhim të madh në rritjen, shkollimin dhe përkujdesjen ndaj tre fëmijëve te mi të mrekullueshëm, por kurrë nuk lashë anash as të pikturuarit dhe ekspozimin e punimeve prane artdashësve duke ju ofruar atyre motive nga lashtësia pellazge- ilire- shqiptare, qe me japin mua emocion, mallëngjim dhe respekt për vendin e origjinës dhe vendin mik të shqiptarëve, Suedinë.Fuqizimi i rolit të gruas në shoqëri dhe përkrahja e njëra- tjetres si dhe ngritja e zërit tonë për të gjitha ato gra e vajza që nuk e kan këtë mundësi por që ato kan nevojë per ndihmesën tonë na obligon që të punojmë me shumë vendosmëri dhe më shumë përkushtim për një shoqëri me të drejtë, me të barabartë, me kreative dhe me të sigurtë për të gjithë.Shqiptarët si populli më i vjetër në Gadishullin Ilirik, historikisht, themelues të qytetërimit europian kan treguar interesim të veçatë edhe për pjesën më të madhe të bimëve të cilat i pasqyroj në shumë vepra të mia artistike.Bimët janë emruar në gjuhën shqipe prej se është folë gjuha shqipe, prej kohës së Pellazgëve, Ilirëve dhe deri të shqiptarët dhe mendoj se edhe nepërmjet artit duhet t’ i ruajmë dhe t’i përcjellim këto lashtësi, fakte, pasuri dhe bukuri edhe për artdashësit.Gentiana, lulja kuruese, me fuqi antibiotike, mori emrin në nderim të mbretit ilir, Gent,të cilit lutjet i sollën shfaqjen hyjnore te vendndodhjes se lules shëruese, Gentiana, me përbërës të saj të shumtë medicinalë që shpëtoi ilirët nga murtaja.Lulja Gentiana është frymëzim në shumë punime të mia por këtë emër te bukur dhe fisnik ia vura dhe e mban me shumë krenari edhe vajza ime, Gentiana.Në pikturat e mia zë vend edhe figura e fuqishme dhe stratege e femrës ilire siç ishte ajo e mbretëreshes Teutë. në vitet 230-227 p.e.s.Mbretëresha ilire, Teuta, shëmbëlltyra e parë e një femre të vendosur, diplomate, udheheqëse e shtetit dhe ushtrisë ilire duke mbretëruar dhe komanduar vendin e shqiponjave dhe duke sfiduar guximshëm edhe perandorinë e fuqishme të asaj kohe, atë romake. Mbretëreresha ilire,Teuta, mbetet figurë e lavdishme historike, e njohur nderkombëtarisht, për ne mbetet krenari dhe për mua rrezaton frymëzim në fushën e artit.Disa nga punimet e mia personifikojne rolin, fuqine dhe simboliken e fuqisë dhe bukurisë se femrës prej shpirtit luftarak prej luaneshe për t’i bërë ballë dhunës dhe për ruajtjen e dinjitet moral dhe njerëzor.E solla këtu edhe këtë veshje të mrekullueshme kombëtare që me emocionon shumë dhe me kujton respektimin e vlerave dhe humanizmin e popullit tim edhe gjatë periudhave me të errëta të historisë moderne, ku me veshjet kombëtare shqiptarët i ruajten dhe i shpëtuan mijëra hebrenj. Ruajtja e mikut është pjesë e nderit shqiptar, dhe kur shqiptari të jep Besën, të gjithë të afërmit dhe miqtë e tij janë gjithashtu të përkushtuar për të përmbushur premtimin e dhënë.Projektet e ardhshme për padrejtesitë ndaj femrës, në vecanti krimet e luftës, dhuna seksuale si mjet lufte nga pushtuesit serbë, thirrja e tyre për drejtësi ndërkombëtare me shtyn t’ i realizoj në të ardhmen e afertë disa projekte me peshë dhe rendësi tejet të madhe, qe mirëpret ndihmën e secilit dhe secilës kudo.Une kam në plan të realizoj ndërtimin e disa shtatoreve monumentale të figures se gruas për t’ i vënë ato në disa vende më rendësi dhe domëthënje të tejet të madhe si ne: Kosovë, Shqipëri, Bosnje e Hercegovinë, Izrael dhe pran Kombeve të Bashkuara.Une kam besim se projekteve të mia do t’ i bashkangjitën personalitete të shquara vendore dhe nderkombëtare dhe me ndikim nga fusha të ndryshme për të me perkrahur si dhe për të dhënë se bashku jehonë rendësisë për konkretizimin e shtatoreve, mesazhit dhe porosisë që ato do të mbartin, qendresës së femrës, vajzave, grave, të mbijetuarave të krimeve të luftës, dhuna seksuale, që këto që ndodhën ne zemer të Gadishullit Ilirik, të mos ndodhin dhe as të mos përseriten kurrë më askund.
Sophie EkmanKosovos ambassad i Stockholm:Ambasadorja dhe piktorja kosovare Florie Lule Bajraktari dhanë një kontribut pë luftimin e kancerit të gjirit duke i dhënë një pikturë me motive të gjinjve me ngjyra akuarel Institutit për hulumtime shkencore të kancerit të gjirit Karolinska.Çdo lule në trupin dhe gjoksin e gruas simbolizon muajin përkatës kur gruaja u diagnostikua me kancer. Nga momenti i diagnostifikimit ka shpresë se kanceri mund të mposhtet me një kombinim të rrezatimit, kimioterapisë dhe kirurgjisë. Pranuese e pikturës ishte Svetlana Bajalica Lagercrantz, e cila është hulumtuese në lëmin e kancerit të gjirit dhe është mjeke kryesore në spitalin onkologjik Karolinska dhe vetë i ka mbijetuar kancerit të gjirit. Në foton në bluzë të kaltër, francezja Pascal tregoi se sa i vështirë është trajtimi i qelizave të kancerit. Dëshmia e saj ishte prekëse dhe askush nuk do të duhej ta duronte atë udhëtim, ndaj mesazhi i saj i qartë është zbulimi i hershëm. Nuk e dija që kanceri i gjirit është më i shpeshtë tek femrat mbi 65 vjeç! Këtu jemi me ambasadoren, e veshur me xhaketë rozë, artisten, e veshur me shall rozë dhe presidenten e Klubit Ndërkombëtar të Grave, IWC. Në foto janë edhe presidenti i shoqatës së ambasadave dhe kryemjeku në spitalin Karolinska, të cilët kanë marrë pikturën.