Kulture – Page 185 – Dielli

Profesor Muhamet Shatri dhe brezi i Normales së Prishtinës

April 22, 2019 by dgreca

Recension nga Prof. Skënder KARAÇICA, Çikago/

Shkolla Normale e Prishtinës më të drejtë është “Universiteti i Kosovës” ndonëse në këtë vatër të dijes nëpër vite kanë dalur breza e breza të mësuesve,që me ditar në ditar në dorë u shpërndanë gjithandej nëpër shkollat shqipe me brezin e ri shqiptar,e ardhmja e ndritur e kombit tonë.

Në vitet e brezit të normalistëve në Prishtinë,kam pasur fatin e mirë që profesor të lëndës së historisë të kem profesor Muhamet Shatri,i cili posa edhi në shkollën tonë (të mësuesve të ardhshëm)të shkollës shqipe,unë personalisht si ri që kohën e lirë e kaloja në bibliotekën e shkollës dhe leximi i literaturës,të gazetave të ditës dhe ato me përmabjtje shkencore, veçsa kisha filluar udhën e ndërtimit tim për të ardhmen dhe,kushtimisht po e theksoj të një bote të re të brezit shqiptar në Kosovë, që ëndrra jonë ishte shkolla shqipe,çështja kombëtare,statusi i Kosovës i barabartë me popujt tjerë në ish-Jugosllabvi(këto ishin disa nga tezat shkencore-mësimor)të profesor Muhamet Shatri që saherë vinte në klasë ai me vete kishte orën historike shqiptare se si bëhet Atdheu…!

Ndonëse tash me nje shtat të rritur dhe leximi në bibliotekën e shkollës,kisha tashmë njohuri për Akademik Ali Hadrin,njeriun e dijes e të shkencës shqiptare në Kosovë dhe kisha dijeni se profesori ynë Muhamet Shatri ishte studentë i tij në të gjitha angazhimet e tij deri në gradën e doktorit të shkencës historike në Universitetin e atëhershëm të Kosovës.

Pas orëve mësimore,unë i thirra shokët dhe shoqet e klasës dhe zëshëm u them se profesor Muhamet Shatri,që ishte bërë kaq i dashur,i afërm me normalistët në Prishtinë,ishte student i Akademik Ali Hadri dhe e kemi për nder që profesori ynë vjen me tabanin e pasur shkencor-kërkimor për historinë shqiptare dhe të përbotshme(periudhat historike)sipas programit të kohës,ku për fatin jo të mirë,më shumë kishte ,,program historie për sllavet dhe për ,,Jugosllavinë e re,,e fare pak për historinë kombëtare shqiptare në Ballkan.

Këtë zbrazëti të ,,programit mësimor,,e plotësoj me dijen e tij dhe me porosinë e madhe që u kishte dhënë Akademik Ali Hadri për brezin e profesorëve të kohës e të brezit të Muhamet Shatrit.

Profesor Muhamet Shatri dallohej me sjelljen e tij prej pedagogu dhe gjithnjë me synimet e tij ashtu siç na thoshte shpeshherë:,,Historia nuk duhet të mësohet vetëm për një notë në ditar,,!Perderisa do të ekzistojë bota dhe njerëzit,do të ketë histori të popujve dhe të kombit shqiptar,po i referohem orës së historisë në Normalen e Prishtinës me profesor Muhamet Shatri në vitet 1972-73.

Për fund po theksoj se unë e profesor Shatri jetojmë larg atdheut:Unë në Amerikën e largët,ndërsa ai tash sa vjet në Suedi.Ka ishte fati kolektiv i kombit tonë në kohën e padrejtësive historike dhe të kohës vrastare të Serbisë fashiste,që ndaj kombit shqiptar dhe ndaj Kosovës,që nga vitet 1844-1999,kishte në programin e vet shfarosjen dhe tokën e djegur të Kosovës.

Në Normalen e Prishtinës,profesor Muhamet Shatri nuk ishte kurrë në taborin e (disa profesorëve partiakë)që dinin të bënin me gisht kah djelmenia shqiptare dhe kah brezi i mësuesve të rinj për shkollën shqipe dhe për dritën e diturisë për kombin shqiptar në Kosovë!

Profesor Muhamet Shatri,të përshëndes nga Amerika e largët dhe po ua them që nga larg:Jam rritur,jam edukuar,kam kryer Fakultetin Filologjik(Gjuhë dhe Letësi Shqipe)dhe asnjëherë nuk e kam harruar testamentin kombëtar të profesorit tim Muhamet Shatri!

Për profesor Muhamet Shatri,duhet thënë me zemrën plotë:Lum Atdheu që ka brezin e intelektualëve që dolën nga dyert e Universitetit të Kosovës!

Gjenevë: Një trio inter-kulturale për integrimin

April 20, 2019 by dgreca

Nga Enriketa Kalldremxhiu Barbey /

Marco Zappa: cantautor/
Mimoza Nazarko : këngëtare lirike/
Ilir Kryekurti: baterist/

VOAL- U desh një ditë nëntori që të tre muzikantët: dy shqiptarë dhe një tiçinez të gjendeshin së bashku në Gjenevë. Nga ky takim një «bebe» lindi. Me përkrahjen e pakursyer të Universitetit Popullor Shqiptar të Gjenevës iu mjaftuan vetëm pesë muaj për të «ngritur më këmbë beben» e tyre. Dhe erdhën këtë 6 prill përpara publikut gjenevez me beben të burrëruar e të bukur, për të çuar hov zemrat e shqiptarëve të Gjenevës, për të zgjuar kujtimet dhe emocionet e fjetura, siç do shprehej një spektatore.

Ajo pjesë publiku paksa sqimatare gjeneveze që pati fatin të ndodhej në këtë koncert, mundi të shijonte këtë bashkëpunim zvicerano-shqiptar me repertor të gjërë këngësh shqiptare, italiane, franceze dhe angleze. «Respekt dhe mirënjohje për vendin ku jetojmë, Zvicrën, që na mundëson ruajtjen dhe pasurimin e kulturës sonë në bashkëveprim me kulturat e tjera», do të shprehet Mimoza.

Në homazh të artistëve shqiptarë që kanë lenë gjurmë në historinë e muzikës shqiptare, koncerti çelet me «Valsin e lumturisë» për të mbushur sallën me zërin e fuqishëm të Mimozës me timbrikën e saj të kthjellët. Marco, që komunikon në frëngjisht me publikun frëngjisht-folës të Gjenevës, shpjegon fillesën e orkestracionit të tij për «Kur bie fyelli e çiftelia». Admirues i artistes sonë të madhe Vaçe Zela, ai sjell një orkestrim origjinal e të personalizuar (ndihet «vula» Zappa). Së pari donte ta këndonte në qytetin e artistes, Lushnjë (në shenjë homazhi për Të). Rrethana teknike nuk ia ofruan këtë mundësi. Por kjo nuk pengoi këngën të merrte «rrugën» e për t’u kthyer në një hit. Suksesi i saj është përherë i padiskutueshëm: së pari për adhurimin që publiku shqiptar ushqen gjithmonë për Vaçen e madhe, së dyti, edhe respekti që Marco i imponon publikut me personalitetin e tij muzikor e human. Në variantin e koncertit tonë, në të ndërthuren bukur teksti shqiptar-italian-francez, që provokon një emocion më vete.

Tre perla të Ardit Gjebresë të fillim-viteve ’90, kur ai i fali skenës shqiptare «Projekt Jon» album-kult i kohës, që lidhi aq bukur influencën e muzikës tradicionale shqiptare me tingujt e instrumentave ballkanikë e mesdhetarë, prekur edhe nga tendencat e kohës së muzikës internacionale, duke sjellë hite rock e pop do vijnë në këtë koncert me të njëjtën ndjeshmëri, modernitet e bukuri nga tre artistët tanë. Tre perlat janë: «Ja ku jam», «Të kam shpirt», «Xhixhile».

Vend i është lenë edhe këngës «Fshatarja ime» të Sabri Fejzullahut, mbështetur në intonacionet popullore dhe e sjellë në variant pop-folk, si dhe repertorit tjetër kosovar: «Molla», «Moj bjondinë», «Zotëria juaj».

Punë të bukur dhe profesionale kanë bërë artistët. Për të paraqitur atë repertor të zgjedhur me kujdes të veçantë, për të prekur trevat e muzikës shqiptare me repertor nga Shqipëria si edhe nga Kosova, me një ritmikë të rrjedhshme emocionale. Këngët franceze dhe angleze, nuk mungojnë gjithashtu. Por këngët e Marcos qenë ato që i veshën kryekëput tisin e bukurisë koncertit. Marco ka një karrierë muzikore pas tij, që e kalon gjysmën e shekullit. Tre këngët e tij të koncertit në duo me Mimozën « La Rondine », « Attimi » dhe « Che sia il caffè » kërkuan jo pak punë që të vinin në publik me përkthime e harmoni tri-gjuhësore: italisht-shqip-frëngjisht. Ai është tepër kërkues. Qëllimi i vetëm: komunikimi dhe afërsia e artistëve me publikun. Pastaj, ai këndoi në të gjitha këngët shqip me Mimozën, gjë që i shtoi akoma më shumë sharmin këtij koncerti.

Publiku jetoi nën ritmin e artistëve : herë-herë duke kërcyer e kënduar nën tingujt e këngëve ritmike dhe intensive, herë-herë në heshtje përpirëse, për të admiruar romantizmin dhe muzikalitetin e Marcos e Mimozës, kombinimin absolut të të dy zërave të tyre.

Marco cantautor, multi-instrumentist nuk ndalet vetëm në interpretim. Inteligjenca e tij emocionale, idetë e tij multi-kulturale, shpirti i tij i hapur ndaj të gjitha kulturave i japin atij këtë dimension shumë ngjyrësh artistik, shoqëruar me një energji të pashtershme. « Nuk mund të ndjeja lodhjen time me zhvendosjet nga Gjeneva ku jetoj, në Lugano për prova », thotë Mimoza. « Kur shihja Marcon, dashurinë dhe respektin e tij për këngët shqiptare, orkestracionet tona, energjinë e tij, me të cilën na i kalonte ne dy të tjerëve, lodhja më fashitej dhe në vilën e tyre familjare, më dukej se ndodhesha në Pogradecin e Elenës, gruas së Marcos ».

Dy shokë fëmijërie, Mimoza e Ilir, që kanë ndarë jetën e tyre artistike nëpër festivalet e Shqipërisë, Teatrin e Estradës së Tiranës dhe koncerte jashtë Shqipërie, së bashku me gjysmë-shqiptarin zviceran (jam nga fshati i gruas, themi ne), bëhen kjo urë lidhëse midis vendeve, midis kulturave, duke përcjellë mesazhe të forta harmonie dhe bashkëpunimi të dimensioneve universale.
Do përmblidhja këtë koncert me fjalët e një spektatoreje: «…sa emocione të bukura na përcollët, me treshen tuaj – një sintoni e vërtetë», për të vazhduar me një tjetër spektatore po aq të nderuar «Duhet ta vazhdoni këtë bashkëpunim».

Sa më shumë koncerte të tilla cilësore, sa më shumë emocione të bukura, artistët tanë!!!!

Folk grupi nga SHBA-të koncerte në Kosovë

April 4, 2019 by dgreca

-Folk grupi nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës do të interpretojë nesër në qendër të Prizrenit/

PRISHTINË, 3 Prill 2019-Gazeta DIELLI/ Një Folk grup nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës mbanë koncerte në Kosovë, nesër do të interpretojë në qendër të qytetit të Prizrenit.

“Interpretuesit amerikanë të folk muzikës, ‘Kyle Dillingham & Horseshoe Road’ janë duke vizituar Kosovën në kuadër të një programi të mbështetur nga Ambasada e SHBA-ve në Prishtinë në partneritet me Zërat e Amerikës – Muzika Amerikane Jashtë Vendit. Nga 3 deri më 8 prill ky grup nga Oklahoma do të mbajë koncerte publike dhe punëtori për nxënës në tërë Kosovën. Aktivitetet e tyre përfshijnë edhe një koncert të caktuar për:

të enjten, me 4 prill

13:30 – 14:30

Qendra e Prizrenit, ‘Sheshi i Lidhjes’ E hapur për publik dhe mediume”, bën të ditur njoftimi dërguar sot nga Ambasada Amerikane në Kosovë./b.j/

NAUM PRIFTI SI PERKTHYES

March 11, 2019 by dgreca

Ne Foto: Profesoresha Mjaftime Dushollari me mbesen Klara

Dr. Mjaftime Dushallari

U kenaqa shume kur Julika Prifti me dhuroi librin “Çarli dhe Ashensori i Madh prej Xhami” per mbesen time te shtrenjte, Klaren. Eshte ky nje nga krijimet e mrekullueshme per femije te njerit nga tregimtaret me te mire ne bote, Roald Dahl, i cili u perkthye nga origjinali anglisht nga tregimtari i njohur shqiptar Naum Prifti dhe u botua per here te pare ne gjuhen shqipe nga shtepia botuese Çabej ne Tirane ne fund te vitit 2018.

Kam lexuar shume nga veprat e Naum Priftit dhe kam pasur rast te shprehem pozitivisht per to. Ky liber i perkthyer prej tij me beri kurioze te njoh tregimtarin tone te talentuar ne nje aspekt tjeter, si perkthyes. Me kete qellim, e lexova librin vete perpara se sa t’ia lexoja Klares.

Dua te theksoj se vete zgjedhja e ketij libri per t’u perkthyer nga Naum Prifti eshte shume e gjetur. Se pari, sepse mjeshtri i tregimit shqiptar ka zgjedhur te perktheje vepren per femije te kampionit te rrefimit boteror, Roald Dahl. Se dyti, Naum Prifti dhe vete ka shkruar shume vepra te bukura per femije. Keto jane dy pika te forta takimi midis tyre. Nga ana tjeter, kjo zgjedhje eshte edhe e guzimshme sepse te ngarkon me pergjegjesine e sjelljes para lexuesit shqiptar te vlerave te larta te vepres se rrefimtarit anglez, te zhdervjelltesise se tregimit, fantazise, pasurise se gjuhes, humorit etj. Keto arsye, gjithashtu, na bejne ne lexuesve te rritim pretendimet per cilesine e perkthimit, i cili per mendimin tim qendron ne shkallen me te larte.

Vepra qe i jepet ne dore jo vetem femijeve, por mbare lexuesit shqiptar, kesaj radhe nuk eshte thjesht nje perkthim, ai eshte nje shqiperim i perkryer. Struktura e fjalise ne shqip ndryshon shume nga struktura e fjalise ne anglisht. Struktura e fjalive ne librin “Carli ne Ashensorin e Madh prej Xhami” eshte me se shqiptare. Nuk gjen as edhe nje here te vetme ndonje fjali te tingelloje apo te kete konstruktin e anglishtes. Kjo ben qe historia e bukur fantastike per femije, e shkruar ne anglisht, te behet shume e kendshme dhe e pelqyer ne te gjitha aspektet e saj edhe ne gjuhen tone te bukur shqipe.

Perkthyesi ka bere nje pune te lavderueshme ne drejtim te gjuhes se vepres. Ai jo vetem ka gjetur fjalen koresponduese ne shqip, por eshte ndalur, eshte menduar, ka zgjedhur, ka dhene kuptimin, ka pershtatur, ka krijuar fjale te reja sipas rastit. Dhe te gjitha keto e bejne gjuhen aq te zhdervjellet dhe me ngjashmeri me krijimet origjinale te Naum Priftit, sa, kur lexon krijimin e Roald Dahl ne shqip, te duket se lexon nje veper origjinale te shkruar nga Naum Prifti.

Shprehjet “ia mori kenges” ne vend te “filloi te kendoje”, “u zgerlaq fare”, “po flet kodra pas bregut”, “e bere corbe derri”, “e nise, bitise”, “I re pikes” dhe shume te tjera si keto, jane shprehje shume te gjetura shqiptare qe te bejne ta shijosh me shume kete krijim ne gjuhen shqipe.

Naum Prifti ne kete perkthim duket sikur shpalos gjithe pasurine e gjuhes sone te bukur. Per nje fjale anglisht asnjehere nuk perserit fjalet shqip, por perdor fjale sinonime ose shprehje te ndryshme me te njejtin kuptim sipas situates, qe e bejne tregimin me te kendshem dhe gjuhen me te larmishme. Duhet shkuar shume larg, permend diku ne kreun e pare. Me tej perdor: Duhet shkuar qamet larg. Dhe me vone: Atehere kemi shkuar firifiu shume larg.

Ne krijimin fantastik te Roald Dahl ka shume aventura dhe njerez qe i kryejne ato, te cilet autori ne shumicen e rasteve i quan “crazy” (te cmendur). Naum Prifti e shqiperon kete tipar te karaktereve per lexuesinshqiptar me epitetet: i krisur, i caktisur, i lajthitur, apo me shprehjet: I ka ikur fiqiri, ka shkare nga mendte, ijane liruar vidat etj. Shpesh perdor dhe format dialektore te krahines se vet si: I lojtur nga mendte, lojti nga fiqiri etj. Ndonjehere, edhe ne te njejten situate perdor epitete te ndryshme sinonime per te karakterizuar sa me mire gjendjen emocionale te personazheve si, u bukosen, u nemiten, u pataksen.

Ashtu si ne veprat origjinale te Naum Priftit, ku humori eshte gjithmone i pranishem, edhe ne kete perkthim, ai hera heres krijon humor apo i jep fjales nota humoristike. Keshtu ne kreun e dyte thote: – Mbylle squpin Shanks (jo sqepin). Apo ne kreun e trete: Je nje kukumjacke plake fytyrefycke. Ne shume raste, perkthyesi e pasuron kontekstin original me krijimet e veta si ne kreun e tete kur thote: o moj brekushe, o moj corrushe, o moj larushe. Ne te njejtinpjese vazhdon: E merr vesh c’ka me t’gjet / o Cu Me Det? Per te krijuar efekte humoristike, Naum Prifti rreshton prane njera tjetres edhe fjale onomatopeike si cerceritej – cercerimat apo u cingarisen si cingaridhe etj (kreu 11).

Perkthyesi zgjedh fjalet edhe ne pershtatje me moshen e karaktereve. Ai vendos fjale te vjetra shqipe ne gojen e te moshuarve si: “ejani pa menuar”, “bebe grenjare”, “ju pergjerohem”, “te koje foshnjat”, “djalke motak” etj, te cilat do ta pasurojne fjalorin e femijeve shqiptare qe do te kene mundesine te lexojne vepren e shkelqyer te Roald Dahl ne gjuhen shqipe.

Naum Prifti, tregimtari me nje pervoje te gjate dhe te suksesshme letrare, eshte krijues edhe ne fushen e perkthimit. Per arsye te ndryshme, ai krijon fjale te reja ne shqip si shitmence (qe shet mend apo mendjemadhe) me te cilat do te kenaqeshin femijet shqiptare dhe mbase do t’u pelqente dhe t’i perdornin. Disa here keto fjale krijohen edhe me ngarkese emocionale si duar thatuqe. Fjalet e reja krijohen edhe per nevojen e krijimit te rimes, si: lajm turfullites, mendjevertites.

Naum Prifti eshte mjeshter i fjales shqipe. Ai i zgjedh, i perdor, i pasuron, i krijon dhe luan me fjalet e gjuhes shqipe duke kaluar me lehtesi nga nje pjese e ligjerates ne tjetren, pa humbur asnjehere kuptimin primar te rrenjes se fjales. Eshte shume tipik formimi i foljeve te reja nga emrat si: Trupi vezak nisi te terkuzejngadale… (terkuze-terkuzej); formimi i foljeve te reja nga ndajfoljet si: iu perqarkua (perqark-perqarkua); formimi i ndajfoljeve te reja nga emrat si: tha mprehtesisht gjyshja (mprehtesi-mprehtesisht), foli ngutshem (ngut-ngutshem), ngulmueshem (ngulm-ngulmueshem), zemerimshem (zemerim-zemerimshem), padurimshem (padurim- padurimshem), terbimshem (terbim-terbimshem) si dhe formimi i disa mbiemrave nga emrat si trupi mamuthor (mamuth-mamuthor).

Ne krijimin origjinal te Roald Dahl perfshihen edhe disa pjese ne vargje. Per mendimin tim, keto jane pjesa me e veshtire e perkthimit, por e realizuar me shume sukses nga Naum Prifti. Pjesa ne vargje Ninulla e Dados kushtuar personit qe u be president dhe kenga e vajzes shtate vjecare Goldi Pinkelsuit qe piu ilacet e gjyshes, jane nje perkthim dhe vargezim i persosur me rime, me ritem, me nje muzikalitet shume te kendshem dhe me humor qe ia rrit vleren origjinalit. Perkthyesi ne keto vargje synon te trasmetoje te sakte idene e autorit ne vargje apo strofa, por ne menyren e vet, ne menyre krijuese, duke shtuar fjale shqipe me ngarkese emocionale, duke zgjedhur fjalet per efekte te rimesdhe per ta bere tekstin me te pelqyer per lexuesin shqiptar. Ai madje ndryshon edhe rimen nga ajo e origjinalit sic ia dikton tingellimi i fjaleve te gjuhes shqipe. Ndersa tregimtari anglez Dahl perdor ne keto vargje rimen ABAB, rima e vargjeve te perkthyera nga Naum Prifti eshte AABB. Kur krahason vargjet origjinale me ato te perkthyera, perdorimin e shume shprehjeve popullore me se shqiptare, disa edhe te shtuara per te perforcuar mendimin e shprehur, arrin te kuptosh punen e shkelqyer qe ka bere perkthyesi per ta bere lexuesin shqiptar ta shijoje plotesisht kete krijim letrar, ta ndjeje, te qeshe dhe te kenaqet jo vetem me fantazine dhe permbajtjen, por edhe me pasurine gjuhesore qe sjell perkthyesi ne kete veper ne gjuhen shqipe. Vargjet e shtuara te dados (Ninulla e Dados): C’kam hequr me te, une e di Me plasi shpirtin e shkrete ne rini – duken sikur vihen ne gojen e ndonje te moshuare shqiptare dhe ne rastin konkret kur flitet per presidentin, shkaktojne te qeshura. Po keshtu edhe pershkrimi i presidentit: shtatin pyll e mendjen fyell / ku ka pune per kete zymbyl. Kur flitet per vajzen Goldi Pinkelsuit, rreshtin shume te thjeshte anglisht: the doctors gathered round her bed, Naum Prifti e perkthen: Mbledhur mjeket tufe- tufe / rrotull shtratit per konsulte. Gjithe ketyre vargezimeve ai do t’u jape ngjyra shqiptare. Fundin e vajzes, qe Dahl e vargezon: she is goging, she is going, gone, dead, everybody cried; perkthyesi yne e zgjeron me tej: Ajo po iken, po iken, iken, iku, te gjithe gerthiten dhe me tej shton: Iu shua qiriri, iu keput filli, vdiq, mbaroi…

Ky shqiperim brilant i librit “Carli dhe Ashensori i Madh prej Xhami” i tregimtarit te shquar boteror, Roald Dahl, tregon me se miri se Naum Prifti eshte jo vetem nje njohes dhe mjeshter i rralle i gjuhes shqipe, por edhe nje njohes i mire i gjuhes angleze. Per pasoje, ai eshte jo vetem krijues, por edhe nje perkthyes i talentuar.

Ish-Atasheu Britanik i Mbrojtjes në Tiranë Mark D. Vickers boton librin për motorat Victory

March 6, 2019 by dgreca

Nga Dr. Ermira Babamusta/*

Mark D. Vickers ka shërbyer si oficer i Ushtrisë Britanike dhe ka jetuar në shtete të ndryshme nëpër botë si Hong Kong, Gjermani, Nepal, Shqipëri si dhe në vendlindjen e tij në Angli. Lejtnant Kolonel Mark D. Vickers është ish-Atasheu Britanik i Mbrojtjes në Tiranë. Pas daljes në pension në 2012, jeton me gruan e tij, Estella në Taivan. Ka shkruar në shumë revista dhe gazeta për tema të ndryshme rreth Shqipërisë. Dhe në 2019 ka botuar librin e tij të parë me titull “Victory – Motorcycle Tales From Around the World” (Victory – Tregime për motora nga bota).

Ky libër nuk tregon vetëm tregime interesante për motora të markës së njohur amerikane “Victory”. Por shpalos jetën, aventurat dhe mendimet e njerëzve nga vende të ndryshme. Libri është një koleksion me tregime të shkurtëra rrëfyer nga entuziastë të motorave Victory nga e gjithë bota, si Amerika, Indonezia, Kanadaja, Australia, Anglia, Gjermania dhe vende të tjera. Libri është në treg në Amazon, Barnes & Noble dhe mund të blihet edhe në www.VictoryTales.com.

Një pasion tjetër i z. Mark D. Vickers është arti dhe ka mbajtur 8 ekspozita solo me pikturat e tij deri tani. Ai është në bordin e drejtorëve të klubit motoristik “Victory Motorcycle Club” si dhe historiani zyrtar i tyre. Momentalisht z. Mark D. Vickers është duke shkruar librin e tij të dytë me tregime nga Shqipëria “Tales from Albania”.

Intervista me autorin Mark D. Vickers

Si lindi ideja për të shkruar këtë libër për motorat Victory?

Mark D. Vickers: Në vitin 1998, kushdo që dëshironte të blinte një motor Amerikan, nuk kishte pothuajse asnjë alternativë tjetër ndaj Harley-Davidson. Më pas, më 1 korrik 1998 Polaris (i njohur për snowmobiles, ndër të tjera) zbuloi një motor të ri amerikan duke përdorur emrin e markës “Victory” (Fitore). Këto motora amerikanë zhvilluan së shpejti një ndjekje shumë të madhe dhe entuziastë që rezultoi në krijimin e Klubit Motoristik Victory.

Në vitin 2011, Polaris bleu markën e njohur indiane të motoçikletave. Pastaj, një ditë në janar 2017, entuziastët e Victory u tronditën të zgjoheshin me lajmin se Polaris ndërpreu prodhimin e motorave të tyre të dashura. Gjatë jetës 18-vjeçare të motorave Victory, ata ishin bërë shumë të dashur me një ndjekje jashtëzakonisht entuziaste, dhe me krenari fitoi 25 çmimet më të larta të industrisë motorike.

Disa muaj më pas juve keni blerë vetë një motor Victory në Taivan ku dhe jetoni. Si ka qenë përfshirja juaj me klubin motoristik të tyre?

Mark D. Vickers: Unë shumë shpejt u përfshiva në Klubin Ndërkombëtar Motoristik të Victory dhe mund të përjetoja pasionin që kishin simpatizantët e këtyre mjeteve. Megjithatë, njoftimi i janarit 2017 për ndërprejen e prodhimit na la pothuajse të gjithë në tronditje. Nuk kishte pasur asnjë paralajmërim për këtë gjë, dhe madje edhe vetë furnizuesit specialistë kanë qenë totalisht në surprizë. Njerëzit reaguan në mënyra të ndryshme, trishtim, shokim, zemërim – të gjitha emocionet që mund të përfytyroheshin, dhe kuptohet mjaft mirë pse. Disa njerez menjëherë i vendosën motorat e tyre në shitje, duke pasur frikë se vlera e motoçikletave të tyre të shtrenjta do të binte si gurë, pavarësisht sigurimeve të Polaris që pjesët do të vazhdonin të prodhoheshin për dhjetë vjet të tjera. Shumë njerëz kishin vënë të gjitha kursimet e tyre në mbajtjen e një motori Victory, dhe tani shumë ndjehen të tradhëtuar. Dukej aq e trishtuar saqë brenda natës ëndrrat e shumë njerëzve ishin shkatërruar për shkak të një vendimi të korporatës.

Libri nuk flet vetëm për historinë e Victory, por shkon edhe më tej. Mund të na tregoni për konceptimin fillestar të librit?

Mark D. Vickers: Po, disa pronarë filluan të shesin motorat e tyre dhe ishte e qartë se Klubi Motoristik i Victory, i cili e kishte mbështetur markën kaq fort dhe kishte ndihmuar në pjesë kryesore të zhvillimit dhe suksesit e Victory, do të përballej me disa sfida dhe ndryshime të mëdha. Por kishte disa njerëz të përkushtuar që u zotuan se nuk do t’i shisnin kurrë motorat e tyre të dashur. Me sa më shumë njerëz që fola, aq më shumë mësova për aventurat e mahnitshme dhe kënaqësinë e madhe që motorat sjellin në jetën e njerëzve.

Pra, ideja ime origjinale ishte të shkruaja një libër me dy pjesë. Pjesa e parë me të vërtetë do ishte një histori e markës Victory dhe pjesa e dytë do të ishte histori nga entuziastë të këtij lloj motori nga mbarë botën. Por Polaris nuk iu përgjigj korrespondencës sime, dhe më pas zbulova se dy ekspertë që kishin punuar për Victory po prodhonin një histori të vetë markës. Sapo kisha shpenzuar qindra dollarë për blerjen e materialeve kërkimore, por e dija se këta dy ekspertë do të kishin akses shumë më të madh në regjistrat dhe fotografitë origjinale sesa unë, dhe në çdo rast po bëhesha gjithnjë e më shumë i mahnitur nga tregimet që dëgjova nga entuziastë kudo në mbarë botën ku ishin shitur motorat Victory. Prandaj unë ndryshova taktikën time dhe vendosa të përqëndrohem vetëm në këto histori individuale.

Mund të na jepni disa nuanca nga këto histori individuale të përfshira në librin tuaj?

Mark D. Vickers: Disa nga historitë janë nga pronarë të cilët më treguan për udhëtimet e tyre me motor në rrugë-udhëtimet e tyre në SHBA. Shumica e tyre janë më shumë për vendet ku kanë vizituar, njerëzit që takuan, ku kanë qëndruar, madje edhe kushtet e rrugëve dhe të motit. Tregime të tjera janë mjaft të pabesueshme.

Një i tillë ka të bëjë me një djalë që udhëtoi me motor nga Nju Jorku në Argjentinë dhe ai tregon, në formatin ditar, udhëtimin e tij dhe njerëzit që takoi gjatë rrugës dhe përvojën e tij në vendet që kaloi. Një tjetër shkoi nga Florida në Alaska duke mbuluar distanca të mëdha çdo ditë, dhe një tjetër është nga një djalë britanik i cili u bashkua me një grup që filloi Mbretëria e Bashkuar deri në shkretëtirën e Saharasë.

Një djalë në Indonezi po merrte trajtime të kimoterapsië, kur gruaja e tij i bleu atij një motor Victory (jo e parë) – ndoshta kjo ishte për t’a inkurajuar atë gjatë trajtimit të po merrte. Sigurisht pas fitores së tij personale ai mblodhi një grup miqsh për një udhëtim rrugor rreth Sumatrës. Një tjetër djalë kishte një problem të keq të alkoolit, dhe vetëm kur mori motoçikletën e tij të parë që ai arriti të hiqte dorë nga zakoni – thjesht nuk mund të shijonte biçikletën e tij ndryshe! Një zonjë tregon se si gjithmonë kishte mungesë besimi në vetvete, dhe ishte përmes udhëtimeve sfiduese në rrugë kur ajo mori motorin e saj që ajo zhvilloi një guxim të tillë të admirueshëm sot.

Një tjetër zonjë tregon se si ishte përfshirë në një aksident të keq shumë vite më parë, që tërësisht ia hoqi çdo dëshirë për të ngarë motora. Dhe vetëm disa vite më vonë, ajo i rikthehet pasionit dhe bëhet e famshme në garat suedeze.

Është një libër i famshëm i shkruar në vitet 1970-të me titull “Zen and the Art of Motorcycle Maintenance”. Kështu unë si një një budist vendosa të shkruaj një tregim të shkurtër me përvojën time, të cilin e kam quajtur “Zen and the Art of Motorcycle Riding”. Ka edhe disa tregime humoristike, si përshembull një burrë dhe një grua, ku secili tregojnë ndjenjat e tyre në lidhje me fitoren e tyre (të tijën!). Dhe versione të ndryshme të së njëjtës histori. Çdo histori qëndron si kapitulli i saj dhe unë kam synuar qëllimisht që të ketë sa më shumë shumëllojshmëri.

Me çfarë projekte të tjera po merreni? Çfarë tjetër mund të presim nga ju?

Mark D. Vickers: Unë vazhdoj të pikturoj dhe të bëj ekspozita sa herë që mundem. Por në vitin 2018 jam përqëndruar në një seri pikturash nga një pelegrinazh budist në Szechuan të Kinës. Unë vazhdoj të mendoj se do ta përfundoj serinë, por pastaj mendoj “vetëm një më shumë”. Mendoj se kam dhjetë piktura të përfunduara deri tani.

Gjithashtu kam punuar në disa projekte të tjera të shkrimit dhe kam pasur disa artikuj mbi tema shumë të ndryshme të publikuara në botime të ndryshme këtë vit të kaluar. Por projektet më të mëdha përfshijnë disa libra të tjerë. Një dorëshkrimi është i plotë – rreth 300 faqe – dhe merr formën e pyetjeve dhe përgjigjeve për një mësues feje në një nga traditat Hindu.

Kam shkruar gjysmën e një libri që kam dashur të shkruaj për më shumë se dhjetë vjet – një libër me tregime të shkurtra që unë mund ta quaj “Tregime nga Shqipëria”. Në disa mënyra të ngjashme me librin tim të “Victory”, unë po përpiqem për shumëllojshmëri, kështu që kjo do të përfshijë rrëfime personale, dhe madje disa histori nga folklori shqiptar.

Aktualisht unë jam shumë entuziast për këtë libër pasi kultura shqiptare mbetet e dashur për zemrën time. Vitin e kaluar isha i sigurtë se do shkoja në Shqipëri por nuk arrita. Kjo do të kishte qenë koha e përsosur për ta përfunduar librin. Me përfundimin e librit Victory do t’i rinisem këtij projekti. Ndoshta më duhet të vizitoj Shqipërinë përsëri para se të eci më tutje me shkrimin e tregimeve shqiptare.

*Shkrimin me em shume fotografie gjen i ne Facebook-gazeta Dielli