Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Boston Globe zgjedh Beratin si një ndër vendet që duhen vizituar në vitin 2016

by

Gazeta Boston Globe zgjedh Beratin si një ndër vendet që duhen vizituar në vitin 2016. Një lajm mjaft i mirë për Beratin e magjishëm.
Berati mund të përfitojë mjaft nga turizmi, sepse fatmirësisht dora e prishësit nuk ka arritur në lagjen e tij më të bukur dhe nuk besoj se do të arrijë, siç ka bërë kërdinë në qendrën historike të Tiranës dhe në disa qytete të tjerë.
Boston Globe sjell një fotografi mjaft të mirë të Beratit, por komentet e gazetës për Shqipërinë nuk janë dhe aq pozitive; ato më tepër e largojnë vizitorin: “Shqipëria, – shkruan gazeta, – nuk është për njeriun delikat dhe as për udhëtarin pa përvojë, por shpërblimi është i jashtëzakonshëm për cilindo që planifikon dhe ka durim. Infrastruktura ende nuk i përgjigjet kërkesës. Rrugët janë në gjendje të tmerrshme, transporti publik është i paparashikueshëm, për të thënë më të paktën, ndërsa Interneti nuk është dhe aq i sigurtë. Por pikërisht për shkak të këtyre faktorëve, Shqipëria mbetet një perlë e pazbuluar dhe plazhet e Rivierës shqiptare janë mahnitëse.”
Fotoja është e gazetës Boston Globe.(Ilir Ikonomi fb)

NË THËMELET SHKODRËS

by

Nga Fritz Radovani/
KALAJA ROZAFAT ose KALAJA E SHKODRES:
Asht Kështjella ma e madhe në Shqipni dhe i perket periudhës Ilire.
Përherë të parë përmendet në kohen e sundimit të Mbretit Gent, dhe nga historiani i vjeter Tit Livi, i cili e përcakton si “Vendi ma i forti i Labeatëve”…
Mbas bukurisë natyrore të Kalasë, gjithshka rreth Kështjellës historike të Shkodres, asht e lidhun me Legjenden e Rozafës së periudhës së Mesjetës, Emni që ruen edhe sot.

DOKUMENTËT E PARA TË GJUHËS SHQIPE.
Formula e Pagzimit (1962) nga Imzot Pal Engjulli, Argjipeshkëv i Durrësit.
Fjalorthi i Arnoldit Von Harff (1497).
Fjalorthi i Mazrrekut (1633) nga Imz. Pjeter Mazrreku, Argjipeshkëv i Tivarit.
Don Gjon Buzuku, Libri “Meshari” (1555). Zbulue nga Imz. Gjon Kazazi (1740).
Imz. Pjeter Budi (1566 – 1623), Libri “Doktrina e Kërshtenë” (1618); “Pasëqyra e t’ Rrëfyemit” (1621); “Rituali Roman” (1621), botue me pelqimin e Imz. Simon Gjeçi, Sapë.
Imz. Frang Bardhi (1606 ? – 1643), “Dictionarium Latino – Epiroticum”
Imz. Pjeter Bogdani (1630 – 1689), libri “Çeta e Profetvet”, Shkrimtari i I Shqiptar.
Kuvendi i Arbënit (Botue 1706) Mbledhja e Parë e Klerit të Naltë Katolik Shqiptar, 1702 u mbajtë në Merqi të Lezhës, me urdhën të Papës Shqiptar Klementi XI.
Imz. Gjon Nikollë Kazazi (1702 – 1752), “Illyricum Sacrum” dhe dokumenta me vlerë të madhe historike, që janë të ruejtuna në Arkivin e Vatikanit në Romë.
Kostandin Kristoforidhi (Elbasan 1830 – 1895) Libra Gegnisht: Dhjata e Re (1872), Kater Kateqizma (1867), Historija e Shënjtësë Shkrojë (1870), Abetar Shqip (1872), Psallteri (1872), Gjahu i Malësorëvet (1884) etj. Këta libra janë botue edhe Toskënisht.
Don Pjeter Zarishi ka le në fillim të Shek. XIX. Botime në Hylli i Dritës (1936)
Don Ejëll Radoja (1820 – 1880), Jezu Krishti në zemer të Meshtarit (1862) etj.
At Leonard De Martini O.F.M., Vjen nga arbëreshët e Italisë, para hapjes së shkollës Françeskane të Shkodres (1861), dhe punon në Shqipni Veriore per rininë tonë. Kryevepra e Tij asht “Arpa”, që ia kushton Monastirit Françeskan të Troshanit.
Zef Ndokillija (1818 – 1880) Tek libri “Raccolta di Canti Popolari e Rapsodie Albanesi” 1871. Revista “Agimi” Shkoder, 1920. Ka lanë një liber “Gjergj Kastrioti”.

SHKODRA KRENOHET ME JU

FLAMURI I SHQIPNISË I NGRITUN NË DEÇIQ NGA DEDË GJO’ LULI – 1911

At Anton Xanoni S.J. (1862 – 1915), Ka le në Durrës dhe ka vdekë në Shkoder. Varri i asht shkatrrue në 1967 me “Revolucionin Kultural”. Letrar e perkthyes i shquem.
Aleksander Xhuvani (1880 – 1961). Spikatë nder shkrime gjuha e Elbasanit.
At Anton Harapi O.F.M.(1888 – 1946) Ka le në Shirokë, asht pushkatue në Tiranë.
Letrar i shquem, polemist dhe orator i njohun. Libra “Vlera Shpirtnore”, “Urti e Burrni nder banorët e Cemit”, “Andrra e Pretashit”. Nder pesë Klerikët oratorë të Shek. XX.
At Bernardin Palaj O.F.M. (1894 – 1946). E kanë mbytë në hetuesi të Shkodres. Studjues folklori, bashkpuntorë i “Visareve të Kombit”, “Përralla” “Kangë Kreshnike”.
At Donat Kurti O.F.M. (1903 – 1983). Bashkpuntor i “Hyllit të Dritës”, “Visaret e Kombit” dhe studjues i historisë së Françeskanëve në Shqipni. Drejtori i Gjimnazit “Illyricum” në 1946. Në Burgun Burrel ka punue “Fjalorin Frazeologjik” me 45000 fjalë.
Ernest Koliqi (1903 – 1975), poet e prozator. Ka botue libra: “Hija e Maleve”, “Kushtrimi i Skenderbeut”, “Tregtar Flamujsh” dhe revisten “Shejzat”.
Filip Shiroka (1859 – 1939), asht cilsue si klasik i Rilindjes sonë. Ka shkrue nder revistat e kohës. Njihet si letrar dhe asht autor i librit “ Zani i Zemres”.
At Gjergj Fishta O.F.M. (1871 – 1940). Asht Poeti Kombtar i Popullit Shqiptar.
Kryevepra e Tij asht “Lahuta e Malcis”, asht Autor i disa veprave dhe i Alfabetit Shqip. Politikan e drejtues i Revistës ma me vlerë “Hylli i Dritës”. U dekorue nga disa shtete.
Hilë Mosi (1885 – 1934), libra “Zani Atdheut”, “Lulet e Pranverës”, “Cubat”.
At Justin Rrota O.F.M.(1889 – 1964) Studjues i palodhun i bazave shkencore të gjuhës shqipe e historian. Botime “Leteratura Shqipe”, “Per historinë e alfabetit shqip”
Karl Gurakuqi (1895 – 1971) Shkrimtar dhe perkthyes i mirë. Ka shkrue me Prof. Filip Fishten (1904 – 1973) dy vllime me vlerё per folklorin Shqiptarë.
Don Lazer Shantoja (1882 – 1945) Martiri i Parë i Genocidit komunist në Shqipni. Poet dhe prozator elegant. Perkthyes dhe një nga publiçistët ma të mëdhaj Shqiptar.
Luigj Gurakuqi (1879 – 1925) Ka lé në Shkoder dhe asht vra nga Ahmet Zogu në Bari të Italisë. Asht i pari drejtor i shkollës “Normale” në Elbasan 1909. Hartues i Memorandumit të Gerçës. I pari minister arësimi në Qeverinë e Vlonës 1912. Njohës i dy dialekteve dhe luftar i vendosun per formimin e Gjuhës Letrare Shqipe. Ishte politikan, poet, prozator e publiçist demokrat. Figurë e nderueme në Vlonen e 1912.
Mati Logoreci (1867 – 1941) Mësues Atdhetar! Figurë e Madhe e Arsimit tonë kombtar. Ka botue libra të historisë, antologji, revista dhe “Fjalorth”…
Mustafa Kruja (1887 – 1958) Atdhetar i flaktё i Shpalljes sё Pavarsisё nё 1912. Dijetar nё fushen e gjuhёsisё dhe autor i projektit tё Gjuhёs Letrare Shqipe.
Don Ndue Bityçi (1874 – 1917) Liber “Psalmet e Davidit”. Pajtonte gjaqet …
Don Ndoc Nikaj (1864 – 1951) Asht romancieri i parë në Shqipni. Ka botue librin me vlerë historike “Shkodra e Rrethueme” (1912 – 13). Gjithmonë per Liri Kombtare.
Don Ndre Mjedja (1866 – 1937) Poet dhe veprimtar i Rilindjes. Poet lirik dhe nga ma të njohunit në gjuhësi. Pjesmarrës në Kongresin e Manastirit. Autor i “Juvenilia”.
Don Pashk Babi (1843 – 1905) Ka shkrue një nder ma të parat vepra dramatike që u shfaq në teatrin e Kolegjës Saveriane “I biri i çëfutit”, mund të quhet “i pari dramaturg i yni”. Njihej me emnin “Prifti i Sheldisë”. Libri “Vakinat” asht botimi i parë në Shqipni.
At Pashko Bardhi O.F.M. (1870 – 1947) Studjues i gjuhës e perpilues i “Fjalorit” të Shoqnisë “Bashkimi”, botue në 1908.
Pashko Vasa Shkodrani (1825 – 1892) Nder ma të njohunit Poet të Rilindjes sonë. Imzot Preng Doçi (1846 – 1917) Figurё e madhe e Rilindjes. Poet dhe shkrimtar.
Ka lanё librin “Shqipnia nёn zgjedhen turke”. Ishte Drejtues i Shoqnisё “Bashkimi”.
Risto Siliqi (1882 – 1936) Poet dhe historian i Rilindjes sonё. Vepra e tij asht “Pasqyra e ditëve të pergjakëshme”, që demaskon shtetet shoveniste sllave fqinjë.
At Shtjefen Gjeçovi O.F.M. (1874 – 1929) Ka lé në Janjevë dhe asht vra nga serbët në Zym të Gjakovës. Asht nder të parët që ka mbledhë ligjët e Maleve, i ka perpunue e hartue në “Kanunin e Lekë Dukagjinit”. Ka lanë dorshkrime me vlerë historike e letrare.
Imz. Vinçenc Prennushi O.F.M. (1885 – 1949) Ka vdekë në burgun komunist të Durrësit. Poet atdhetar dhe demokrat perparimtar. Françeskan deri në vdekje.

Kosova uron hapjen e Universitetit të ri “Nënë Tereza” në Shkup

by

Mësimet në këtë universitet do jenë në tre gjuhë, atë maqedone, shqip dhe anglisht/
PRISHTINË, 21 Dhjetor 2015/ Ministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë së Republikës së Kosovës, ka uruar ministrin e Arsimit dhe Shkencës të Republikës së Maqedonisë, Abdilaqim Ademi, për themelimin e Universitetit të ri “Nënë Tereza”, në Shkup, i cili do të fillojë të funksionojë nga viti akademik 2016/2017.
“Jam i sigurt se themelimi i këtij universiteti do t’i kontribuojë avancimit të arsimit shqip në Maqedoni, prandaj më lejoni që të shpreh gatishmërinë time si ministër i Arsimit të Kosovës, që edhe më tutje të vazhdojmë bashkëpunimin tonë të shkëlqyer ndërmjet dy ministrive tona respektive, për konsolidimin dhe rritën e këtij institucioni të rëndësishëm dhe për avancimin e sistemit arsimor në Maqedoni”, shprehet ministri kosovar.
Ai thekson se, arsimimi në gjuhën amtare është e drejtë themelore e popujve, prandaj hapja e këtij Universiteti, shënon një ngjarje shumë të rëndësishme në historinë më të re të arsimit shqip.
“Përvec që do të ju shërbejë të rinjve që jetojnë në Republikën e Maqedonisë, Universiteti ‘Nëna Terezë’, do të jetë një mundësi më shumë edhe për të rinjtë shqiptarë që jetojnë në shtetet e rajonit dhe më gjerë”, thuhet në urimin e ministrit Bajrami./b.j/
***
Sipas kryeministrit të Maqedonisë, Nikolla Gruevski mësimet në këtë universitet do jenë në tre gjuhë, atë maqedone, shqip dhe anglisht.
“Morëm vendim që të hapet edhe një universitet në Shkup, që do të quhet Universiteti ‘Nënë Tereza’. Do të jetë në tre gjuhë, në maqedonisht, shqip dhe anglisht. Do të ketë dimension serioz internacional, pasi do të ketë edhe profesorë dhe studentë shqiptarë, maqedonas, por edhe të huaj. Do të ketë profesorë të huaj, është e mundur të ketë dekan dhe rektor të huaj, pasi ligjin e lejon këtë gjë” u shpreh Gruevski.
Kryeministri maqedon gjithashtu ka paralajmëruar se do të ndërtohen edhe tre shtëpi studentore, njëra prej të cilave do jetë për studentët e Universitetit të Tetovës.

TEK ARBERESHET- MAESTRO PETA DHE KORI”BREZI” NGA HORA PARAQESIN KENGET E KRISHTLINDJEVE

by

Per Diellin:Zef Chiaramonte- Palermo/Itali*/
Dje, dite e shtune ne mbremje, kori BREZI nga Hora e Arbereshevet, i drejtuar nga maestroja Pjeterpal Peta, te Kisha Konkatedrale e Sh. Kollit te Arbesheve ne Palermo prezantoi Kengaet e Krishtlindjeve.
Pas fjales hyrese te famullitarit, papa Kola Kuçit, dhe nderhyrjes se Prof. Zef Chiaramonte-s dhe Prof. Mateo Mandala’-s mbi vlerat e Kengave nga pikepamja e trashegimise se fese dhe te gjuhes tek etnosi arberesh, Pjeterpali drejtoi Korin per nje ese te kengave arbereshe lidhur me Krishtlindjet.
Keto Kenga, qe datojne nga sh. XVIII dhe vazhduan te kryjohen edhe me vone, u botuan ne permbledhjen CANTI SACRI nga poeti Zef Skiroi.
Puna e merituar e maestros Peta sot eshte ajo t’u kete dhene atyre mbeshtetjen e notacjonit muzikal, duke kerkuar versionet ende te kenduara nga plakat e devotshme.
Per me shume, maestro Peta eshte perkushtuar te kryjoje Korin BREZI, i perbere nga brezi i ri te vajzave dhe djemeve, me ane te te cilit Tradita e lashte arbereshe po gjen kembe te reja per te çare rruge drejt se ardhmes.
Sonte Kengat do te ekzekutohen ne teresi ne Katedralen e Sh. Mitrit ne Hore te Arbereshevet.

* Ne foto: Zef chiaramonte Palermo, 20.12.2015

NGJYRA BEFASUESE NGA ATJONI: FËMIJA I RRITUR, I RRITURI FËMIJË…

by

– Ekspozitë me piktura në Universitetin “Polis”/
Në Universitetin “Polis”, në sallën MAD Center, u hap një ekspozitë me piktura të Atjon V. Zhitit, punime spontane të fëminisë së tij dhe të adoleshencës, nën kujdesin e kritikut të artit, studiuesit të njohur Profesor Gëzim Qendro.
Ishin mbledhur njerëz të shumtë, studentë, miq të Atjonit nga Tirana dhe nga universitete të ndryshme të Europës, dashamirës të artit, shkrimtarë, botues, gazetarë, edhe nga Kosova, edhe nga SHBA-ja, ku nën meloditë e një kuarteti harqesh admironin dhe diskutonin për çudinë e ngjyrave të Atjonin, gjithë freski e befasira, ku fantazia përzihej me gjendje estetike, që përftohen nga një art i çiltër, të një si fillimi pa mbarim, edhe pse fati tragjik e ndërpreu jetën e autorit një vit më parë.
Mirseardhjen gjithë të pranishmëve ua dha njëri nga themeluesit e këtij universiteti, z. Besnik Aliaj, i cili ndër të tjera tha se ndjeheshin të gëzuar për një ekspozitë të tillë, së pari Atjon Zhiti e meritonte, ai na përcjell një botë të veten, sa rinore, po aq dhe të arrirë.
Kurse kuratori i ekspozitës, Prof. Gëzim Qendro, shtjelloi se për të ishte vërtet një zbulim kjo pjesë tjetër e talentete që shpalos Atjoni. Pas botimit të një libri me ese filozofike, “Per atë që dua(m)”, ky student,në çantën e të cilit si rrallëkush gjeje libra të shquar të emndimit, klasikë e modernë, na zbraz ngjyra, pas të cilave fshihen ndjesi dhe ide apo thjesht një emocion, që e tejkalojnë moshën, ose janë të pa moshë. Ekspozita nuk është thjeshtë një grumbull pikturash, por etapa të një ecjeje e preokupime të mënçura rinore, arritje plot domethënieje. Edhe studiuesi e shkrimtari Uran Butka, i cili merret dhe me ngjyrat, shtoi se e çmonte këtë ekspozitë, gjithë trille e ngrohtësi.
Në një stendë të veçantë ishin vendosur dhe disa libra, që në ballina kishin vizatime të Atjon Zhiti, kurse sipër tyre në një korrnizë të madhe ishte vendosur një ese, e gjitha si një poezi, që pikëzonte gjetjet dhe arritjet, vlerat artistike në pikturën e Atjon Zhiti, që kritiku e titullonte “Kutia me xixëllonja”.
Ndër të tjera aty lexojmë:
1- “Një kuti me xixëllonja. E lënë nxitimthi në ikje e sipër atë praggjëme që pikëlloi shumëkënd. E mbetur diku, gjysmë e përmbysur mbi barin e kopshtit të magjepsur të fantazisë së tij. Dhuratë për këdo. Nga Atjoni.
2- Demiurg I plotfuqishëm që me pak prekje dhe lëvizje krijon një univers që nuk ekzistonte më parë. Një lojë tensionesh dhe harmonish kromatike befasuese të krijuara me kokëshkrepjen dhe guximin tipik për temperamentet krijues. Këto tablo dhe vizatime të arrira janë dëshmitare të heshtura të energjisë, lirisë dhe dëshirës së natyrshme fëminore për të komunikuar…
3- Është pa vend të rrëmosh në këtë rast për strategji të mirëfillta artistike pasi pikturat e një fëmije e kanë vlerën pikërisht në drejtpërdrejtshmërinë e pikturimit, freskinë e gjurmëve të imagjinatës së harlisur dhe në çlirimin e plotë nga pesha e traditës. Është çarja e guximshme e koracës së botës së dukjeve, përpjekje për të kaluar me natyrshmërinë e fëmijës në botën numenale përmes ndjenjës…
4- Si të gjithë pinjollët e racës së krijuesve Atjoni nuk doli kurrë nga kopshti i magjepsur i fantazisë së tij. Si fëmijë i çuditi të rriturit me sigurinë dhe fjalët e pjekura, si i rritur i habiti me spontaneitetin dhe pastërtinë e fëmijës. Ai kopsht ishte bota e tij të cilën s’mund t’ia merrte apo përdhoste askush, ishte profilaksi shpirtërore dhe strategji mbrojtjeje nga çmendina jashtë tij ku shkelet pa mëshirë çdo gjë me vlerë…
Këto janë vetëm xixëllonjat që arritëm të mbledhim. Dhuratë për këdo. Nga Atjoni.
Ekspozita u mirëprit nga të gjithë dhe do të jetë e hapur edhe dy javë të tjera. Aty do të zbuloni më shumë nga Atjoni, por dhe nga vetja. E gjithë është ndjenjë, janë ngjyrat e saj, pa të cilën nuk jeton as mendimi, por as dhe bëmat. Ne jemi ajo që bëjmë.

Nga i Dërguari Ynë