Kulture – Page 272 – Dielli

“Pagliacci”, i Inva Mulës mirëpritet në TKOB

June 1, 2015 by dgreca

TIRANË, 1 Qershor – Premiera e operës, “Pagliacci”, produksioni më i madh për këtë sezon artistik në Teatrin Kombëtar të Operas dhe Baletit, u mirëprit nga artdashësit kryeqytetas. Për herë të parë në TKOB, sopranoja e njohur me famë ndërkombëtare, Inva Mula, përveç se protagoniste në rolin e Nedda-s, është edhe regjisore e operës.
Në rolet kryesore të operës Pagliacci interpretuan Nedda- Inva Mula, Mariana Leka, Canio – Walter Fraccaro, Davide La Verde, Tonio – Gocha Abuladze, Ylber Gjini, Silvio – Armando Likaj, Arlecchino – Klodjan Kaçani, Denis Skura (cover), Banorë të fshatit – Ogert Islami, Erlind Zeraliu.
Ndërsa emrat e tjerë që shoqërojnë produskionin janë dirigjenti Michelangelo Mazza, koncertmaestër: Lindita Kotorri, Etrita Ibrahimi, skenografi Bledar Gercaliu, kostumet, Elva Bella dhe as/regjisore Ada Gurra, udhëheqës Artistik: Alketa Haxhiu,
Pjesë e shfaqjes ishte edhe kori i TKOB, drejtuar nga mjeshtri Dritan Lumshi, apo edhe kori i Liceut Artistik “Jordan Misja” me të cilin punoi Irida Bega dhe artistët e Cirkut të Tiranës, që janë pjesë e shfaqjes.
Opera u dha premierë në 29 maj, si dhe u shfaq ne 31 maj në skenën e TKOB, ndërsa do të ngjitet në skenë edhe sot e nesër për publikun kryeqytetas.
“Pagliacci”, produksioni më i madh TKOB, ngjiti në skenë artistë me famë botërore, të cilët me artistët e TKOB-së ofruan për publikun një shfaqje jo vetëm të bukur, por me një mesazh të rëndësishëm, atë të dhunës ndaj grave.
Sopranoja e nohur Inva Mula, njëkohësisht regjisore e operës, shprehet për vënien në skenë te kesaj opere se “unë vetë jam një produkt i operas Pagliacci. Dikur në konservatorin Tchaikovsky të Moskës studentët e kantos vendosnin në skenë këtë opera dhe dy të rinj u dashuruan gjatë duetit të Neddës dhe Silvios, por me ndryshimin që ngjarja nuk rrodhi si në opera, por në një dashuri të madhe nga ato më të bukurat dhe pasionantet ku dy të rinjtë, studentë vazhduan ta përjetonin jo vetëm në opera por në 55 vitet që jetuan së bashku”.
“Nuk e di nëse unë zgjodha për të vendosur në skenë këtë opera, apo ajo më zgjodhi mua, për të mos qënë vetëm interpretuese por për ta konceptuar atë si një ngjarje në rrugët e qytetit tim të lindjes. Historia e Neddës mund të jetë edhe ajo e çdo vajze shqiptare ku fatkeqësisht jeta nuk ka vlerën që meriton dhe ajo mund të merret nga burri, i dashuri, ish bashkëshorti. Publiku mbas kësaj shfaqje do dalë duke reflektuar”, theksoi Mula.
Ne, vijoi Mula, sjellim një mesazh kundër dhunës ndaj gruas, çmojeni atë, nënën, motrën, gruan dhe vajzën shqiptare, vetëm kështu do rrisim breza që do të kontribuojnë në emancipimin e shoqërisë tonë. “Falenderoj të gjithë që më ndihmuan në këtë rrugëtim dhe i uroj të gjithë kolegëve një shfaqje të bukur”, tha ajo.
Opera Pagliacci
Sinopsis
Gjatë prologut ngrihet sipari; shfaqet Tonio me petkat e personazhit Taddeo që interpreton në komedi, dhe i drejtohet audiencës me arien (Si può?… Si può?… Signore! Signori! … Un nido di memorie). Ai i kujton publikut se edhe aktorët kanë ndjenja dhe se shfaqja që do të shohin është një episod i marrë nga jeta reale, e cila e ka prekur thellësisht kompozitorin.
AKTI I
Në orën tre të pasdites një trupë komedianësh zbret në qëndrën e një fshati të vogël në jug të Italisë. Fshatarët i bëjnë një pritje shumë të ngrohtë dhe gëzohen për shfaqjen e bukur që u premtohet se do të shikojnë në mbrëmje. Kur Nedda bën të zbresë nga rulota, Tonio i zgjat dorën për ta ndihmuar të zbresë por shtyhet nga Canio ( bashkëshorti i saj ) i cili e ndihmon vetë atë. Fshatarët i ftojnë të gjithë në tavernë për të pirë diçka. Canio dhe Beppe pranojnë, ndërsa Tonio qëndron në shesh. Fshatarët e ngacmojnë Canion duke i thënë se Tonio do t’i marrë gruan. Canio i thotë të gjithëve se ndryshe nga roli i bashkëshortit qesharak që luan në komedi, në jetën reale ai nuk do ta lejonte kurrë një situatë të tillë. Këmbanat e kishës, që lajmërojnë lutjen e pasdites fillojnë të bien dhe Canio dhe Beppe largohen duke lënë Nedda-n vetëm në shesh .
Nedda ndjehet e frikësuar nga zjarri me të cilin flet i shoqi (aria: Qual fiamma avea nel guardo) por qetësohet nga cicërimat e zogjve (aria: Stridono lassù). Tonio kthehet dhe me të gjetur Nedda-n vetëm, i shpreh asaj dashurinë por ajo i qesh ne fytyrë. I xhindosur, Tonio e sulmon dhe për tu mbrojtur ajo e godet me kamzhik. I fyer, Tonio betohet për hakmarrje.
Hyn në skenë Silvio, një djalë i ri, i dashuruar thellësisht me Nedda-n. Ai i kërkon asaj që pas shfaqjes të arratisen bashkë dhe megjithëse e frikësuar ajo pranon. Tonio i cili ka qënë duke përgjuar aty afër, shkon që ti rrëfejë Canios që Nedda e tradhëton dhe që dy të dashurit janë bashkë në shesh. Canio dhe Tonio mbërrijnë, Silvio arrin të largohet ndërkohë që Neda i premton se “do të jem përgjithmonë e jotja”. Edhe pse Canio e ndjek Silvion nuk arrin ta kapë e as të dallojë fytyrën e tij. Canio nxjerr thikën dhe kërcënon Neddan-n por ajo nuk pranon të tregojë emrin e të dashurit. Beppe i heq thikën nga dora dhe i kujton që shfaqja fillon pas pak ndërkohë që Tonio i thotë që gjatë shfaqjes do të dalë edhe emri i të dashurit. Canio-n e lënë vetëm të veshë kostumin e tij të Paggliaco-s (Aria: Vesti la giubba ).

Akti II

Nedda e veshur si Columbina, mbledh paratë e spektatorëve të cilët brohorasin ndërkohë që shfaqja fillon.

Pagliacco (Canio) nuk ndodhet në shtëpi dhe në mungesë te tij Columbina pret plot ankth të dashurin e saj Arlecchino-n (Beppe), i cili vjen dhe i kushton një serenatë poshtë dritares. Vjen Taddeo (Tonio) dhe i shpreh asaj dashurinë, por ajo e vë në lojë, ndërkohë që hap dritaren për Arlecchino-n që të hyjë brenda në dhomë. Ai i ulëret Taddeos dhe e përzë nga dhoma ndërkohë që audienca qesh. Arlechino i jep Columbinës një ilaç gjumi për të shoqin. Kur i shoqi të kthehet ajo do t’ia japë ilaçin dhe do të arratiset me të dashurin. Në këtë moment vjen Taddeo i cili thotë se Pagliaccio po kthehet dhe se dyshon tek e shoqja. E ndërsa Arlecchino arratiset nga dritarja, Columbina i premton “do të jem përgjithmonë e jotja”. Pagliacco mbërrin dhe kur dëgjon të njëjtat fjalë ai harron që është në rol, humbet kontrollin, dhe i kërkon Nedda-s që ti tregojë emrin e të dashurit. Plot ankth ajo e thërret me emrin e personazhit “Pagliacco” për ta kujtuar se janë në skenë por ai i përgjigjet me arien “No! Pagliaccio non son!”. Duke kënduar ai i thotë asaj se fytyra e tij është e zbehtë jo prej pudrës por prej turpit që ajo i ka shkaktuar. Spektatorët duartrokasin me zjarr performancën plot emocion. Nedda e cila vazhdon të luajë pjesën, i thotë se i dashuri është Arlechino. Canio i xhindosur e pyet Nedda-n sërish për emrin e të dashurit të saj por ajo betohet se kurrë nuk do t’ia tregojë. Canio rrëmben thikën mbi tavolinë dhe godet Nedda-n. Fjalët e saj të fundit janë: “Ndihmë Silvio”. Silvio nxiton të ngjitet në skenë por Canio e godet edhe atë duke i lënë të dy të vdekur në tokë. Foto:A.Dobi. Kortezi:ATSH

Java e Kulturës Shqiptare në Londër

May 31, 2015 by dgreca

Java e Kulturës Shqiptare në Londër ka terhequr vemendjen jo vetem ne qarqet diplomatike dhe kulturore ne Londer, por edhe me gjere.
Java e Kulturës Shqiptare në Londër filloi mbrëmjen e 28 Maj 2015, me hapjen e Ekspozitës “HOMAGE PËR EDWARD LEAR “ në Galerinë 12 Star në Europe House.Kjo veprimtari ishte paralajmeruar prej kohesh nga ambasadori Mal Berisha, i cili e percolli lajmin edhe ne Facebook me shenimin:Prej mëse dy vjetësh, Ambasada Shqiptare, në bashkëpunim me Komisionin Europian në Londër, kanë planifikuar dhe punuar së bashku për të hapur njërën nga ekspozitat e Artit Figurativ më të bukura që shqiptarët kanë realizuar ndonjëherë në historinë e tyre. Kjo është ekspozita personale e piktorit Bashkim Izano – Ahmetaj e quajtur:HOMAZH PËR EDUARD LEAR
Nuk ka gjë më domethënëse sesa kjo lidhje e frymëzimit të piktorit tonë nga vepra e një piktori anglez i cili e ka paraqitur aq bukur vendin tonë nepërmjet të penelit të tij.
Tanimë çdo gjë është gati dhe pritet vetëm ceremonia e hapjes. Shiritin do ta presë Sh.S. Ambasadorja e Bashkimit Europian në Mbretërinë e Bashkuar, Zonja Jacqueline Manor, me datën 28 Maj 2015, ora 18.00, në SHTËPINË E EUROPËS, në zemër të Londrës.
Në hapjen e ekspozitës moren pjesë një numër ambasadorësh, diplomatë, artistë, sirs, profesorë, britanikë, dashamirës të artit figurativ, bashkëatdhetarë me qëndrim në Britaninë e Madhe, konsujt e nderit të Shqipërisë, znj Bryony Bethel dhe Rudi Vata, studentë shqiptarë në universitetet e Londrës, etj. Hapjen e ekspozitës e deklaroi Znj. Jacqueline Minor, Kreu i Komisionit Europian në Mbretërinë e Bashkuar. Ajo vlerësoi jo vetëm punën e artistit të madh shqiptar Bashkim Izano – Ahmeti por edhe vetë artin shqiptar si pjesë integrale e artit europian. Më pas artisti foli për lidhjet e tij shpirërore me Edward Lear që në fillimet e tij në kalldrëmet e Gjirokastrës.  Ekspozita do të vazhdojë të rrijë e hapur në Galerinë 12 Star deri me datën 19 qershor 2015. Salla e ekspozimit është vendi ku Komisioni Europian organizon veprimtari thuajse të përditshme me vendet e BE – së.  Dita e Dytë e Javës së Kulturës Shqiptaro Britanike u mbyll me promovimin e librit të Dr Enver Bytyci:
“Coercive Diplomacy of NATO in Kosovo”, botuar nga Cambridge Scholars Press në gjuhën angleze.
Veprimtaria u zhvillua në selinë e Ambasadës së Republikës së Kosovës në Londër.
Morën pjesë diplomatet e dy ambasadave, studjues britanikë, lexues, shkrimtarë, dashamirës të historisë, miq të ambasadave të Shqipërisë dhe Kosovës, bashkatdhetarë me banim në Britaninë e Madhe, drejtues shoqatash shqiptare, etj. Merrte pjesë edhe antari Parlamentit Britanik, z. Mark Prichard. Moderator ishte diplomati Arjon Krasniqi i cili e prezantoi autorin e librit dhe pjesëmarrësit.  Dr Enver Bytyci e mori audiencën në një udhëtim historik të shkurtër që nga periudha otomane e deri në shpalljen e Kosovës shtet i pavarur. Në takim ffjalen e mori edhe z Mark Prichard i cili foli për cështjen e Kosovës dhe politikën britanike ndaj saj. Më pas vijuan pyetjet nga audienca dhe një recepsion në mjediset e ambasadës.  Veprimtaritë e Javës vazhdojnë sot me promovimin e albumit muzikor KËNGËT E ATDHEUT, të autorëvë Adelina Hoxha – Shehu dhe Robert Radoja në selinë e Ambasadës së Shqipërisë në Londër.
Në natën e tretë të Javës së Kulturës Shqiptaro Britanike do të organizohet ceremonia e dorëzimit të Albumit muzikor “KËNGËT E ATDHEUT”. Ky libër muzikor është një dhuratë e muzikantëve, Adelina Hoxha dhe Robert Radoja të përkrahur nga botuesi Flamur Hudhri, enkas për fëmijët e shqiptarëve në Britaninë e Madhe. Një sipërmarrje kaq bujare meriton respekt, mirënjohje dhe falenderime të pafundme.

ARMENI NE RRUGEN E DRITES

May 31, 2015 by dgreca

Nga MSc. Albert HABAZAJ/ studiues/
Shpresim Besim Kasaj ka botuar një monografi me titullin “Armeni në rrugën e dritës”, që rrok ngjarje, persona, zhvillime, ulje e ngritje, duke eksploruar në një shtresë kohore treshekullore: 1700-2000. Në atë libër trajton çështje të arsimit, të histories të vendlindjes së tij, Armenit të njohur deri në shkallë kombëtare gjithmonë me një prerje – në rrugën e dritës. Shkruan për mësues dhe biografi personale e kolektive të atyre që kanë kontribute për edukimin dhe arsimimin e bijve dhe bijave armenase apo dhe të atyre djemve dhe vajzave të Armenit që kanë dritëruar jashtë fshatit të tyre. Ai libër është botuar në vitin 2011 dhe është mirëpritur nga lexuesi i kulturuar vlonjat, nga mësuesit dhe veprimtarët shoqërorë. Është pëlqyer nga njerëzit që merren me libra, sepse Shpresim Kasaj të vërtetën e sheh në sy dhe me vërtetësi ua lë brezave të saktë, si pasuri e kujtesës kolektive për komunitetin e Armenit. Pas katër vjetësh, po ky autor, më i vëmendshëm, më i plotësuar, me sedër atdhetare e ndershmëri profesionale korrekte na vjen me
një monografi të re, titulluar “Vlera historiko-kulturore të Armenit dhe krahinës sonë”. Në këtë libër, diapazoni tematik ka shtrirje në gjerësi dhe në thellësi dhe vjen si një prurje e freskët e publicistikës historiko-kulturore. Në fushën e publicistikës lokale është një kontribut me vlerë, sepse vendos një gur të fortë e qosheli në murin e ndërtesës historiografike të krahinës së Lumit të Vlorës, në Labëri e në Vlorë. Falë intuitës si mësues, autori e paraqet këtë libër në trajtën e një mozaiku të përzgjedhur historik, si një tufëz shumëngjyrëshe kulturore, të cilat i shijon me ëndje, pa u shqetësuar, pa u bezdisur nga stërgjatjet e lodhura e të padobishme. Ky është një libër që të rrëmben, të bën për vete e s’do të shkëputesh nga ai. Si duket, kjo ndodh se Shpresim B. Kasaj bën libra me dashuri dhe vërtetësi për historinë e vendlindjes. Tërësia e shkrimeve të mbledhura e të botuara në këtë monografi nga autori më krijojnë imazhin e të gjitha luleve të një kopshti, të të gjithave; më ngjajnë shkrimet e Shpresimit si flora e pasur e Armenit në trajtë ngjarjesh dhe njerëzish, me fatet dhe antifatet e tyre. Materiali na vjen vërtet si tërësi shkrimesh, por në rrafshin e trajtimit, autori është treguar mjeshtër racional i studimit të çështjes dhe i paraqitjes së
saj, jo në përgjithësi, jo në vija të trasha, por, fatmirësisht, si thotë një fjalë e urtë “e ka grirë hollë” trajtesën, që lexuesi ta shijojë atë, mos ta flakë tutje. Si në një operacion, ku mjeku duhet të jetë i përqëndruar dhe maksimalisht i kujdesshëm për ndërhyrjet e imta mini milimetrike, edhe monografisht Kasaj ka studiuar e ka përmbledhur për botim substanciale e figurës apo të ngjarjes historike e jetësore, në detaj, pa përsëritur ç’kanë shkruar të tjerët dhe, mundësisht, duke na dhënë informacione historiko-kulturore të paditura më parë nga publiku libra lexues. Është e veçantë dhe meritë e autorit, që, për penën e tij, të gjithë i ka njësoj, të gjithë i ka të barabartë, sepse ai i falet vetëm vërtetësisë, sepse, edhe sipas tij, vetëm e vërteta na përmirëson duke e parë e duke e thënë atë në sy, pa e trishtuar shikimin e qartë, por me moral burri e dashamirësi qytetari, sepse motivi i botimeve të tij është edukimi që jep një nga korifejtë antologjikë të mendimit shqiptar, Mithat Frashëri (25.03.1880 – 3.10.1949) kur dëshiron, që të përpiqemi për moralizimin dhe përparimin e popullit, se vajtimi nuk hyn në punë, se sjell dëshpërimin
e fatalizmit, prandaj të përmirësohemi duke përparuar. Nuk kam ndërmend të bëj analizën e librit, as komente të artikujve të veçantë, qofshin ata nga më mbresëlënësit përmua (jo thjesht si lexues), por dua të shprehem që, tërësia e shkrimeve që trajtojnë çështjet historiko-kulturore apo
edhe politiko-kulturore, të cilat kanë të bëjnë me Armenin dhe armenasit, kanë rënë në dorë të sigurt për të patur jetëgjatësi lexueshmërie. Janë me fat për sot e për nesër, sepse autori i tyre ka qenë me fat dhe është, nuk ia ka mbyllur derën fatit asnjëherë, përherë ia ka hapur, në dimër e në pranverë. Së pari, ai vjen nga një gjak fisnik, me rrënjë e degë atdhetare, nga një fshat me emër kombëtar, Armeni i tij, që ka shenja të qytetërimit 3500-vjeçar ka nxjerrë figura historike të nivelit kombëtar, si Osmën Haxhi Muhameti apo Osmën Nuri, si flitej në popull, i cili qe edhe
kryetar i Komitetit të “Mbrojtjes Kombëtare” të Epopesë Termopiliane të Njëzetës, një patriot i kulluar, që autori e përshkruan me koherencë shkencore dhe emocion të motivuar në shkrimet e këtij libri. Armeni i tij ka nxjerrë një nga 12 viganët e Luftës Skënderbejane të Vlorës, Sali
Bedinin, anëtar i Komitetit të Mbrojtjes Kombëtare, e burrë gjykimi. Në rrjedhat e kohës, ka nxjerrë emra të dëgjuar për arsim e atdhe, që i dhanë emër në histori Armenit, prandaj autori shkruan përherë me dashuri për vendlindjen e tij. Ai krenohet me të parët e tij, por nuk mburret. Refat Ali Kasaj është një dekoratë morale e gjakut të Shpresimit, e fisit të tij, e fshatit të tij, prandaj ai shkruan me nderim për të, por pa e tepruar. Shpresim Bekimi ka patur dhe disa fate
të tjera, që i ka përdorur dobishëm, nuk i ka shpërdoruar. Nga bisedat me të, por edhe nga libri vërejmë adhurimin e tij për dijet e thella të profesorit të tij të gjimnazit Tanush Frashëri poliglot i madh me shpirt të gjerë, nga i cili Sh. Kasaj ka mësuar shumë, duke i vënë në jetë ato mësime të
vyera diturore qytetare. Një fat tjetër i Shpresimit është se, gjatë asaj kohe me furtunë e me lule, Instituti i Gjuhësisë, me burra të mëdhenj si Androkli Kostallari etj., u bë bërthama diellore që emetonte rreze për etnografinë, për fjalët e rralla, për folklorin, për Floririn e Shpirtit Popullor
anembanë Shqipërisë. Mësuesi Shpresim Kasaj ishte njëri nga ata dritanë të palodhur, të përkushtuar me shpirt e të pajisur me dijet e duhura për të bërë ekspedita vetjake, apo për të drejtuar ekspedita kolektive për mbledhjen e njësive gjuhësore, etnografike e folklorike, sipas kritereve shkencore të kohës. Duke qenë pjesë e shoqërisë elitare të arsimit dhe të kulturës, jo vetëm në Armen, por në rrethin e Vlorës, Shpresim Kasaj ka kontribute konkrete për
etnokulturën e krahinës e më gjerë. Shkrimi “Historia e një kënge (Xinxërfilja e Armenit) është modeli i duhur për një studiues të folklorit në aspektin metodologjik të punës në terren me variantet. Ndërkohë, në kushtet e reja, të shoqërisë së erës demokratike, Shpresim Kasaj u integrua në rrjedhën e kulluar të saj, atje ku kontributet e tij peshonin e peshojnë për edukimin atdhetar e kulturor të njerëzve e sidomos të brezave. Si veprimtar i dalluar shoqëror ai shquhet
ndër të tjerë dhe zgjidhet kryetar i shoqatës Atdhetare -Kulturore “Armeni”, në krye të së cilës realizon veprimtari cilësore në funksion të edukimit atdhetar dhe nderimit të figurave historike. Ai vlerëson shqiptarët, që mendojnë e veprojnë si shqiptarë e për Shqipëri, pa pyetur shumë
shohin majtas apo mbajnë djathtas, janë ballistë apo janë komunistë. Për këtë qëndrim korrekt e burrëror, Shpresim Kasaj është zgjedhur edhe anëtar i Kryesisë së Shoqatës Atdhetare -Kulturore “Labëria”, Vlorë e për këto vlera qe edhe delegat i Vlorës, bashkë me përfaqësues të
tjerë të Labërisë së Vlorës në Kuvendin e Pestë Kombëtar të Shoqatës Kulturore-Atdhetare “Labëria”, Maj 2014. Edhe në shkrimet e botuara në këtë libër të ri, që kemi në dorë, bie në sy këndvështrimi i autorit veprimtar për të ngritur në një shkallë më të lartë ndjenjën atdhetare të Armenasve në veçanti e të labëve të Vlorës në tërësi, për të forcuar unitetin midis njëri-tjetrit brenda fshatit e me fshatrat e tjerë, me të cilët na bashkon Labëria, Vlora, Kombi jo ca me sy të kuq e ca me sy të zinj, ca me sy të larmë e ca me sy blu. Duhen parë me syrin e vëllait të mirë – duket sikur na thonë shkrimet e Shpresimit sepse vëllai që të do ta thotë të mirën apo të keqen në sy, që të mos na rritet mendja e të na marrë lumi pastaj…
Harmonizimi i kriterit tematik me rendin kronologjik brenda hierarkisë shkrimore, e bën më serioz e të pranueshëm librin dhe premton për punime më të specializuara në fushën e historiografisë së Armenit nga autori. Dhe gjykoj se askush tjetër më saktë se Shpresimi nuk mund ta bëjë këtë vepër me rëndësi për historinë lokale, për të plotësuar faqe të munguara në historinë kombëtare, të panjohura më parë apo të shkruara bardh e zi. Duhen përdorur të gjitha
shkronjat, të gjitha ngjyrat të pasqyrojnë realitetin siç ka ndodhur, personazhet siç kanë qenë, me plus minuset e tyre, edhe me vijën e drejtë, edhe me zigzaket e jetës. Synimi është përmirësimi duke përparuar. Jo vetëm shkrimet historike apo kulturore-sportive, shkrimet nga
aktualiteti për armenasit dhe Armenin, po patjetër edhe katër homazhet, por edhe ato për Daut Seferin e Vranishtin, për Balil Pelarin e Dukatin, për Gani Iliazin e Tërbaçin, për Ahmet Lepenicën, dhe Lepenicën, për Qazim Koculin dhe kombin, për Zeqir Gjikondin, për Enver Memishën, për Bardhosh Gaçen e figura të njohura të botës së sotme kulturore janë frymëmarrje e vërtetësisë historike, që na shëndoshin qytetarisht, por sidomos dy tufa me lule të freskëta që vijnë në kapitullin e dytë “Shkrime për partizanë e dëshmorë” dhe “Shkrime për ballistë e nacionalistë”, në kapitullin e tretë janë një qetësim i pastër shpirtëror përkundrejt shqiptarëve të mirë, patriotë, të pafajshëm, me kontribute. Harrojmë ndoshta që njeriu është si deti. Sidomos për këtë çështje eksploron thellë në psikikën e banorit lab e del në përgjithësime për psikologjinë shqiptare të kohës, aq kthjellët autori Shpresim Kasaj në monografinë që po boton. Ky libër është edhe një zbukurim moral, që rrit më tepër dobinë e penës së autorit në komunitet.
Vlorë, 29.05.2015

Në Korçë starton festivali i monodramës “Albamono” 2015

May 28, 2015 by dgreca

“Unë jam Edit Piaf”, aktorja Irina Xhapakova tregon të fshehtat e jetës/
Nga Vepror Hasani/
KORÇË- Mjaftoi vetëm një grimë kohe, ai çasti i vetëm kur ajo hyri në skenë për të kuptuar se çfarë kishte për të ndodhur gjatë interpretimit të saj. Ishte shfaqur si një magji. Vetiu të gjithë hodhën vështrimin drejt saj. Në skenë kishte dalë aktorja ruse, Irina Xhapakova nga Vollogda, 600 kilometra në veri të Moskës. Do të luante monodramën “Unë jam Edit Piaf’, shkruar nga Nina Mazur, me regji të Jakov Rubin-it. Në skenën e teatrit “Andon Zako Cajupi” të Korçës do të shfaqej jeta e këngëtares së famshme franceze Edit Piaf. Aktorja do të luante në gjuhën ruse e do të interpretente në gjuhën frënge këngët e kënduara dikur nga Edit Piaf. Sigurisht, që kishte njerëz që dinin rusisht, ashtu siç kishte shumë të tjerë që dinin frëngjisht, por kishte mjaft të tjerë që nuk dinin asnjërën prej këtyre dy gjuhëve. Njëri prej tyre isha unë. Nuk isha i sigurtë nëse do të arrija të kuptoja ato që do të thoshte Xhapakova përmes fjalëve të huaja e të panjohura për mua. Çasti i parë i daljes së saj në skenë ishte drithërues. Ndriçimi i skenës nisi të zbehej dhe pak nga pak u krijua një gjysmë-errësirë misterioze, por skena mbeti e ngrohtë dhe e dashur. Në atë mjedis, sa real dhe të magjishëm do të shfaqej loja e Xhapakovës. Pati duartrokitje. Spektatori dhe ajo ishin kuptuar kur ende nuk ishte thënë asnjë fjalë… Dukej se çdo gjë do të shkonte mirë.
Loja e “harabeles”
Ndoshta gjithçka do të ishte e lehtë për të dy palët; edhe për aktoren Irina Xhapakova edhe për artdashësit e qytetit të Korçës. Aktorja kishte hyrë në skenë si një fluturim harabeleje, si një cicërimë e gëzuar e saj, ndoshta edhe si trishtimi i një shpendi të lënduar. Të gjitha bashkë ishin te ajo aktore atë çast. Kështu e kishin quajtur edhe këngëtaren e famshme franceze Edit Piaf – “Harabelja e Parisit”. Edhe pse Piaf kishte lindur larg
Shqipërisë, gjithkush dinte diçka për këngëtaren e madhe. Pra, edhe aq larg nuk paskësh qenë vendlindja e saj. Jeta e Piafit kishte qenë gjithnjë e trazuar. I kishte ndodhur të gjendej shumë pranë me vdekjen, (madje të tentonte edhe vetëvrasjen), por gjithnjë e dashuruar me jetën dhe sfidën. Ishte ndeshur shpesh me dëshpërimin, por edhe brenda tij kishte ditur të gjente pakës dritë. Kishte qenë herë gëzim dhe herë një pikë loti, por kurrë nuk kishte dashur të mposhtej e t’i fshihej jetës. Kishte preferuar të qëndronte gjithnjë përballë saj. Të gjitha këto erdhën përmes lojës së aktores Irina Xhapakova. Ishte një interpretim që të merrte me vete. Të çonte,- madje duke vrapuar- në çaste të gëzuara, nuk qëndronte shumë aty, sepse shumë shpejt të nxirrte prej andej, për të të njohur me një atmosferë tjetër, ndoshta të panjohur më pare për ty, pastaj të sillte pranë një ndjesi tjetër, të ngjashme herë me dështimin dhe herë me triumfin, ashtu siç është edhe vetë jeta e njeriut. Nuk ishte e nevojshme të njihje gjuhën ruse, as të flisje gjuhën frënge, mjaftonte të ndiqje lojën e saj dhe gjithçka, fjalë pas fjale, lëvizje pas lëvzjeje, gjest pas gjesti gjithçka niste e bëhej e kuptueshme për të gjithë. Kjo u kuptua nga duartrokitjet, ato dëgjoheshin në sallë herë pas here.

Ankth
Po , kishte ankth në sallë. Gjithkush i druhej përfundimit të monodramës, sepse të gjithë dëshironin të zgjaste edhe pak më shumë. Te loja e Xhapakovës, po shihnin Edit Piaf-in e vërtetë. Emri i këngëtares kishte qenë Edit Giovana Gassion (19 dhjetor 1915 – 11 tetor 1963), kishte jetuar vetëm 48 vjet, por gjithnjë si një harabele në fluturim. Që kur ishte e vogël kishte nisur të këndonte rrugëve të Parisit bashkë me babain e saj dhe e gjitha kjo vetëm për të fituar disa të holla. Edhe këtë atmosferë, aktorja ruse e solli me shumë vërtetësi. Sigurisht ju nuk ishit aty, por është e vërtetë që ju humbët një mrekulli. Ju nuk patët as rastin të dëgjonit këngët e famshme të Edit Piafit. Ato u kënduan lajf nga aktorja Irina Xhapakova. Ju nuk i shijuat as tonet e ngrohta të saj, as ëmbësinë, por as tonet e ashpra, ashtu siç dinte të këndonte vetëm Edit Piaf. Edhe Korça nuk do ta kishte patur këtë fat, nëse drejtori i festivalit të monodramës, Dhimitër Orgocka, nuk do të kishte patur një bashkëpunim me teatrin e qytetit Vollogda, aty Orgocka do të njihte edhe aktoren e mrekullueshme Irina Xhakopova, ku do ta ftonte që edhe ajo të merrte pjesë në festivalin e monodramës në Korçë. Ndaj ajo erdhi në Korçë këtë verë. Ardhja e saj në këtë qytet ishte fatmirësi. Pas çdo interpretimi të këngëve dëgjoheshin duartrokitje. Ato ishin të sinqerta, mirënjohje për aktoren që gjithë të pranishmëve po u dhuronte kënaqësi. Ndoshta dëshironte të na thoshte të gjithëve: Jeta është një fluturim, edhe nëse ulesh për të pushuar një çast, sërish do të duhet të hapësh krahët për të shkuar më larg ashtu siç ndodh me një meteor deri në çastin që shuhet. Deri në çastin e fundit të duhet të shkëlqesh. Interpretimi i monodramës kishte përfunduar. Xhapakova tregoi shumë nga të fshehtat e jetës… Përsëri u dëgjuan duartrokitje… përsëri falenderime… ndërsa unë kisha harruar që nuk dija rusisht.

“Iliria, atdheu i parë i shqiptarëve” një libër atdhetar

May 25, 2015 by dgreca

Nga Albert Z. ZHOLI/
“Iliria, atdheu i parë i shqiptarëve”, është libri i fundit publicistik (historiko-studiues) i studiuesit tashmë të mirënjohur Harallamb Kota. Ky libër i dyti i këtij lloji i Harallambit (i treti në serinë e botimeve) që vjen fill pas botimit të suksesshëm të librit publicistiko-historik “Pendat Shqiptare dhe shkundja e harresës” përbën një hap para cilësor në mënyrën e stilit të të shkruarit, analizës, renditjes historike të ngjarjeve dhe pse jo dhe asaj artistike. Leximi i këtij libri më futi në labirinte historikë, në trajtesa faktesh dhe ngjarjesh, që në më të shumtën e rasteve i lexoja për herë të parë. E them me bindje, që nisma për libra të tillë, janë dëshmi e një pune titanike, e grumbullimeve dhe studimeve të detajuara, pasi çdo autor merr mbi vete përgjegjësi historike për vetë misionin e librave të këtij karakteri. Në tërë krijimtarinë e vet, autori ka një karakteristikë të veçantë, atë të trajtimit të ngjarjeve dhe historisë me karakter patriotik, duke përcjellë dokumente konkret ku lexuesin e lë të lirë të vozitë në ngjarjet, faktet, historitë dhe ta nxjerrë vetë konkluzionin. Kurrsesi autori në librat e tij nuk i ka vënë detyrë vetes imponimin, detyrueshmërinë e gjykimit sipas idesë së tij, por ai mundohet të jetë bindës në logjikën e të shkruarit, që lexuesi të ndihet komod dhe i lirë në vlerësim. Në katrahurën e pashembullt të botimeve mizëri në tregun e librit shqiptar, temat që merr përsipër autori Kota, përbëjnë një përqindje shumë të vogël, por me një domethënie shumë të madhe. Sot, patriotizmi është zbehur, është futur thellë në labirinte të padukshme, pasi paraja, etja për poste, dëshira për një jetë komode me pak vështirësi, e kanë bërë një pjesë të inteligjencës të mos marrin përgjegjësi, por ti përmbahen vetëm ligjësisë së përfitimit material, ku pjesa morale fshihet me ndërgjegje në skutat e mbijetesës së vështirë. Libri “Iliria atdheu i parë i shqiptarëve” që kemi sot në duar, ndahet në dy kapituj. Kapitulli i parë titullohet “Ilirët-Arbrit-Albanët” dhe Kapitulli i dytë “Ngjarjet në Berat”. Në kapitullin e parë autori thekson se sipas burimeve historike dhe arkeologjike, konioni më i rëndësishëm i Ilirisë, ishte Parthania e cila përfshinte territoret e ultësirave nga lumi Vjosa deri në lumin Mat dhe territoret malore deri në liqenet Lynkeste bashkë me Kosturin. Kryeqendra e Parthanisë ishte qyteti Partha (Berati ). Brenda këtij konioni lulëzoi qyteti mitik Brysaka i ndodhur rrëzë malit të Vilës dhe grykrjedhës së lumit Erzen, e cila ishte selia e mbretit Ilir Glaukia. Partha ruajti brenda mbretërisë Ilire vetëqeverisjen e qytetit duke ndikuar ndjeshëm në zhvillimin e jetës ekonomiko-kulturore të zonave përreth saj. Për më tej autori nënvizon në mënyrë korrekte se në vitin 168 pk, si rezultat i inkursioneve pushtuese të “Perandorisë Romake”, u shemb mbretëria 300 vjeçare Ilire dhe gjithë Ballkani u pushtua nga romakët. Thrakët dhe Dakët, popuj pellazg të ngjashëm me ilirët u romanizuan dhe u quajtën romenj. Por në këtë fakt historik, autori sjell me dokumentacion të saktë se Ilirët nuk u romanizuan, por ruajtën identitetin, kulturën dhe traditat e trashëguara brez pas brezi, në vijimësinë e paraardhësve të tyre pellazgë. Ushtritë romake rrafshuan kështjella dhe vendbanime të panumërta të Ilirisë. Partha i shpëtoi shkatërrimeve duke ruajtur të gjallë në themelet e kështjellës mitike, historinë e saj mijëravjeçare dhe gjurmët e vazhdimësisë të ilirëve nga pellazgët. Ajo që veçohet në këtë dëshmi historike (për mendimin tim) është ajo që thekson autori në mënyrë shkencore se Roma i ndau vendbanimet e ilirëve në tre provinca: Epiri i Ri, Maqedonia dhe Iliriku. Në Provincën Ilire “Epir i Ri”, krahinën e kufizuar nga lumenjtë Erzen dhe Mat, bashkë me prapatokën deri me liqenet Lynkeste, administrata romake e quajti Albanoi. Në shek.II mk, gjeografi Aleksandrin Ptolemeu, njofton praninë e një fisi ilir me emrin Arbër në hapësirën midis Durrësit e Ohrit. Në fakt edhe pas këtij shekulli burimet vazhdojnë të përdorin termat Ilirë apo Iliri, për të treguar vendin dhe popullsinë e rajoneve të Ballkanit Perëndimor. Burimet e antikitetit të vonë e mesjetës së hershme shek.V-VI, ku përfshihet edhe Prokopi i Qezaresë, shënojnë se kufiri mes Ilirisë dhe Greqisë ndodhej paksa në veri të Selanikut. Ky përcaktim është bërë edhe pas përmbysjeve etnike të shkaktuara me dyndjet sllave në shek. VI-VII, ku burimet flasin për ilir dhe Iliri deri në “farë ilire” apo “popull ilir”. Gjithë kapitulli i parë është një sintezë shkencore, korrekte e paanshme e historisë së paraardhësve tanë, të cilët nëpër vorbullat e historisë kanë punuar, luftuar dhe mësuar për të mbijetuar dhe për të mos u asimiluar kurrë. Kjo mbijetesë tregon cilësitë dhe virtytet e larta morale të popullit tonë, që nëpër historitë e shekujve ka ditur të gjejnë rrugën e shpëtimit me dinjitet dhe kryelartësi. Në tërë këtë histori rrëfimtare, autori nuk është treguar i njëanshëm, nuk ka rënë në prehrin e miklimit, të sentimentalizmit atdhetar, por me kurajë ka thënë të vërtetën, ka përcjellë fakte historike dhe ngjarje rrëqethëse, që historia i ka vërtetuar katërcipërisht dhe sot na vijnë edhe njëherë të gjalla nëpërmjet penës lakonike të Harallambit. Në një moment autori vë në dukje se: “Po ti referohemi Porfyrogjenetit, thotë Prof. P.Xhufi, ai ndikohet mjaft nga terminologjia administrative e kohës së tij dhe hapësirat e banuara nga iliro- arbënorët i përcakton jo mbi baza etnike por mbi baza territoriale. Në këtë kuptim, ai me termin “Durrës” nënkupton temën bizantine me të njëjtën emër krijuar në shek. IX e cila ka vazhduar deri në shek XII dhe përfshinte tokat prej Tivari në Himarë. Në përputhje me emrin e Temës së Durrësit edhe banorët thirreshin durrsakë edhe strategu quhej “strateg i Durrësit” edhe malet quheshin “malet e Durrësit” etj. Mjaft historianë të huaj si Straboromani, Eustathi, Pahimeri, Skutarioti, e Kritobuli, duke filluar nga shek. XI deri në shek. XV, kanë përdorur vazhdimisht në burimet e tyre termin antik Ilir dhe Iliri krahas termit mesjetar Arbër dhe Arbëri (latinisht alban dhe albani), duke na bërë me dije barazvlershmërinë e tyre. Në një dokument të fillimit të shek. XV me autor S.Lambros thuhet: “Shqiptarët janë farë ilire”. Edhe administrata e Perandorisë Osmane ndoqi po ashtu qëllimet asimiluese të shqiptarëve, duke i emërtuar ata sipas përkatësisë fetare: shqiptarët musliman i rregjistronte me identitetin turq, shqiptarët ortodiksë i rregjistronte me identitetet grek ose vlleh dhe ata katolik me identitetin latini. Kjo ishte një arësye më shumë që shqiptarët u organizuan në kuvende dhe u ngritën në kryengritje të vazhdushme deri në shpalljen e Shqipërisë shtet sovran më 28 nëndor 1912, thekson autori. Në Kapitullin e dytë “Ngjarjet në Berat”, autori portretizon në mënyrën më të bukur, më fisnike, më të qytetëruar, më reale qytetin e origjinës, Beratin mijëravjeçar. Për këtë qytet magjik janë shkruar dhe shkruhen çdo ditë, por, Harallambi dhe pse nuk ka jetuar asnjë ditë në qytetin e origjinës, ka ditur të zhbirojë në mënyrë shkencore detaje historike që ndoshta mungojnë për qytetin e shumë dritareve. Ndoshta nostalgjia e origjinës, ndoshta kuriozitetet, legjendat, enigmat, librat e pafundmë dhe historitë e shumta për këtë qytet, e kanë bërë autorin, të jetë tepër i vëmendshëm dhe i kujdesshëm në faktet dhe përshkrimin e tij, sa me të vërtetë, pasi lexon librin thua me entuziazëm: Po, në këtë libër mësova diçka të re për Beratin! Një kapitull i shkruar me plot pathos, i detajuar, i lëmuar në mënyrë skrupuloze, ku autori ka ditur të përcjellë një Berat ndryshe, të palexuar dhe të pa evidentuar në shumë dëshmi dhe përshkrime historike, apo fantastiko-shkencore. Në lëmin e këtij kapitulli gjen realitete, gjurmë, kuriozitete, saktësi, korrektësi, letërsi, përshkrime, histori, filozofi që në të tërën përcjellin një mozaik kulturoro-historik që përbën një risi. Sipas autorit, duke studiuar shkrimet historike të publikuara nga shumë botime, arrijmë të besojmë që emrin Berat, ky qytet e ka marrë në vitin 1204, me formimin e shtetit të arbërit, pasi në fillim të vitit 1205, në një buletin të kohës thuhet: “…Despotati Epirit u shtri prej Drinit deri në gjirin e Korintit. Nën vartësinë e tij hyri përkohësisht edhe shteti i Arbërit pas vdekjes së Dhimitrit. Pas vrasjes së Mihalit I në Berat, më 1205……” . Pra theksojmë faktin që më 1205, “Qyteti Kala” quhej me emrin Berat. Duke qënë se shteti i Arbërit u krijua në vitin 1204, është e besueshme që edhe qyteti kala të jetë quajtur Berat qysh në vitin 1204 ( faqe 453).Duke studiuar titujt e botuar në F.E.SH, për periudhën Bizantine, periudhat e principatave të Arbërisë në shek. XII – XV dhe periudhën e perandorisë osmane nga viti 1450-1912, vërejmë që historianët shqiptarë kanë nënvizuar dhe kanë nxjerrë në pah emrin Berat, të qytetit kala, qysh nga viti 1204 e në vazhdim.
Pasi është përcaktuar viti 1204 kur qyteti kala mori emrin Berat, bëhet pyetja: Çfarë kuptimi ka fjala Berat. Është pranuar nga historianët shqiptarë që qyteti kala është quajtur në një periudhë të ekzistencës së tij me emrin Beligrad. Për më tej autori thekson se: Për ta qartësuar çështjen,lidhur me fjalën shqipe “Qytet i Bardhë”, i drejtohemi shpjegimit të arkeologut Neritan Ceka. Në librin e tij “Ilirët”, arkeologu i njohur në faqen 123 na bën me dije sa më poshtë: “Konioni më i rëndësishëm u bë ai i parthinëve….. Kështu dolën në skenën politike parthinët, të cilët kishin kryeqendër Parthën, që mund të evidentohet me Beratin. Fjala Partha mund të shpjegohet me fjalën shqip Bardha dhe ka mundësi që edhe emri sllav Beligrad-Qyteti Bardhë, mbështetet në toponimin ilir Partha-Bardha-Berat. Ndërsa në librin “Kalatë Ilire”, në faqen 91 shënohet një pjesë nga ditari i Çezarit në luftën e tij kundër Pompeut në vitin 48 p.k., ku ai shkruan se: “Çezari dërgoi një pjesë të ushtrisë për të pushtuar “kryeqëndrën e parthinëve” …që sipas përshkrimeve kjo ishte Partha dhe se ajo përputhet plotësisht me Beratin. Emëri Partha shpjegohet me shqipen e sotme dhe do të thotë Bardha, pra “kështjella e bardhë”. Ky emër vjen sigurisht nga ngjyra e bardhë e mureve të kështjellës, për shkak të përdorimit të blloqeve gëlqerore.
Për këtë arsye edhe bullgarët, kur e pushtuan qytetin në shek IX e përkthyen emrin në Beligrad. Ky është në vija të përgjithshme libri i ri i autorit Kota. Një libër që i duhet çdo biblioteke, një libër i shkruar me dashuri, për historinë shqiptare, i cili është një mesazh për qarqe të caktuara brenda dhe jashtë atdheut duan ta deformojnë, ta fshehin, ta çojnë në shtretër jashtë atdhetarë. Dhe ky mesazh është sinjifikativ: Kushdo që do deformojë historinë e kësaj toke të lashtë, kurrsesi nuk do të mundin, ata do të fitojnë terren në momente të caktuara të historisë, po asnjëherë nuk do të mund të zhysin në terrin e harresës historinë, kulturën, traditat e një vendi prehistorik, që ka qenë prijës i zhvillimeve politiko-kulturore në Ballkan dhe më gjerë. Nga kjo tokë gjithmonë kanë dalë dhe do të dalin intelektualë trima dhe tepër të zgjuar, që me dijet e tyre do tua bëjnë(siç ua kanë bërë të qartë) të gjithë pseudohistorianëve dhe pseudopatriotëve, që askush nuk do të guxojë të të transformojë dhe denigrojë historinë dhe kulturën e një kombi të lashtë. Ky libërth modest në pamje por i thellë në gjykim, i dedikohet atdhedashurisë, fjalës më të bukur të zemrës, virtytit më të lartë shpirtëror, ndjenjës më të spikatur, së cilës i kanë kënduar, poet, shkrimtarë, shkencëtarë, filozofë, këngëtarë, njerëz të thjeshtë me fjalët e qëndisura në flamurin e përjetësisë. Ky libër publicistik, aktualisht, është jetë pjesë e jetës së gjithkujt, pjesë e atij realiteti ku secili përpiqet të hedh një gur të ndritur në themelet delikate por shumë shprehëse të atdhedashurisë. Populli i ka thurur lavdet e tij kësaj ndjenje kaq të madhërishme duke e ngritur në tempujt e shpirtit dhe në zërin e zemrës. Dashuria për atdheun është një zë nga brenda vetes që kërkon të flasë, kërkon të dalë nga errësira, të tregojë me forcën e shpirtit detyrimet që kemi për fjalën më të bukur, ATDHE!