Kulture – Page 448 – Dielli

FESTIVALI SHQIPTAR NE NEW YORK ” ZËRAT E RINJ 2013”

June 2, 2013 by dgreca

*: Me 1 Qershor u zhvillua Festivali i Fëmijëve Shqiptarë në Amerikë “Zërat e Rinjë 2013″/

*Vendin e parë kënga :”Jemi ne e Ardhmja” me muzikë të Pranevera Çobo teksti Violeta Mirakaj, orkestruar nga Yllka Neziri dhe kënduar nga Adem Kaliqi, Me çmimin e dytë të festivalit u nderua kënga “Valët me Shkumë” muzika dhe teksti Luan Bakiu orkestruar Tom Lleshaj kënduar nga Teddy Çobo dhe Silvana Martinaj dhe të tretë kënga ” Loja me jastëkët” muzika dh teksti Ervin Bushati , orkestruar Jetmir Mehmeti, kënduar nga Enesa Dedinca dhe Vlerona Dauti. Foto fituesi i çmimit të parë këngëtari Adem Kaliçi – kënga :”Jemi ne e Ardhmja” me muzikë të Pranevera Çobo teksti Violeta Mirakaj/

NEW YORK CITY : U zhvillua mbrëmjen e së shtunës 1 Qershor 2013, në qytetin e New York ut– Festivali i 1-rë i Fëmijëve Shqiptar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Në këtë Festival magjik fëmijët Shqipëtar të mbarë Amerikës dhe Kanadasë, “cicëruan si zogjtë” për më shumë se tre orë, duke kënduar këngë të reja Shqip si dhe këngë përshëndetëse nga këngët më të mira të Festivaleve Shqiptar në dekadat e kaluara.

Në këtë festival, i cili u mbajtë në zemër të qytetit të New York-ut, Pallatin e Kulturës “Merkin Concert Hall” në Mahattan, morën pjesë më shumë se 300 spektatorë, fëmijë me prindërit e tyre, si dhe disa personalitete të shquara të komunitetit, artistë dhe muzikan, veprimtarë dhe artëdashës, televizionet dhe gazetat e komunitetit. Në mesin e publikut ishin edhe përfaqësuesit e shtetit të Kosovës – konzulli Fatmir Zajmi me bashkëshorten e tij – zonjën Serma si dhe anëtari i Asamblesë së shtetit Nju Jork-ut, zoti Mark Gjonaj, i cili njëhereshit është shqiptari i parë që zgjidhet në një post politik të këtij niveli në Shtetet e Bashkuara.

Festivali “Zërat e Rinj 2013″ u dhuroi artëdashësve shqiptarë në New York, e për-rreth tij, një natë të paharrushme të këndshme dhe të mbushur me plot emocione. Ky eveniment i pari i këtij lloji në SHBA, u zhvillua në ditën Ndërkombëtare të Fëmijëve – 1 Qershorin. Pjesëmarrja në këtë Festival bazohej në krijimtarinë dhe punën cilësore dhe profesionale të bërë me fëmijët shqiptarë në Amerikë, nga profesionist: muzikan, producent , skenograf, dirigjent, njerëz të medias, artistë mjaft të njohur shqiptarë në SHBA.

Aktiviteti i përket fushës së kulturës, artit dhe synon gjithëpërfshirjen e fëmijëve shqiptarë në Amerikë e Kanada, dhe edukimin e tyre, nëpërmjet njohjes së kulturës, këngës dhe valles së bukur shqiptare edhe në diasporë.

Qendra e Kulturës Merkin Concert Hall në Mahattan – New York, ishte arenë e organizimit të këtij aktiviteti të rëndësishëm për fëmijët shqiptarë në Amerikë, në fushën e artit për fëmijët dhe rinjët tanë. Në këtë aktivitet morën pjesë organizatorë dhe të ftuar nga shtete të ndryshme të SHBA, dhe Kanadasë. Fëmijët, jo vetëm nga Nju Jorku, por edhe nga shtetet e tjera: Toronto(Kanada), Filadelfia, Nju Xhersi, Detroiti, Bostoni e tjerë.

Në këtë festival morën pjesë edhe tre grupe “profesioniste” ose të njohura të komunitetit, të cilat për shkak të mundësimit të konkurrencës së drejtë mes të rinjve, shfaqjet e tyre i prezantuan në pjesën për të ftuarit: Grupi i djemëve dhe vajzave të Kishës Katolike Shqiptare Zoja e Shkodrës, me drejtuese Agelina Nikën, grupi i fëmijeve të shkollës shqipe të Fondit të Përbashket të Patresonit, dhe Grupi i “Bijët e Shqipes” nga Filadelfia, Ansambli Artistik “Këga e Vallja Shqiptare” me Pravera dhe Lorend Çobo,. Në Festival, i cili kishte karakter garues, morën pjesë me 21 këngë, me këngëtarë të rinj, shumica prej të cilëve nga Nju Jorku, por edhe nga shtetet tjera shqiptare, në SHBA dhe Kanada .

Po ashtu në këtë Festival morën pjesë me kompozimet e tyre kompozitorë të njohur në rrafshin kombëtar dhe më gjerë, por edhe disa kompozitorë të rinj të komunitetit, diregjent, dhe skenograf profesionist. Festivali i 1-rë Shqiptarë për Fëmijët në Amerikë “Zërat e Rinj 2013”, konkurojë me 21 kompozime , 10 nga të cilat ishin finalistet, nga ku dhe u përzgjodhën edhe tre këngët më të mira të këtij festivali.

Për prezantuesit e këtij festivali, kjo mbrëmje e festës muzikore, nga zemëra tingëlloi më mirë në gjuhën e ëmbël amëtare në dhe të huaj – Ku sipas tyre ishte muzika me gjuhën e vërtet që shërbej si një dialog i cili krijon atëmosferën e përshtaëshme, për të komunikuar në gjuhën tonë shqipe, duke e çuar më tej vizionin tonë kulturorë në shoqërinë tonë. Ata thanë se ky festival do të sjell nëpërmjet melodive dhe këngëve, të tij një pjesë nga jeta e fëmijëve tanë në Amerikë, një pjesë emocionuese dhe të paharrueshme, për fëmijët tanë këtu në diasporë.

Kurse, e veçanta e këtij festivali; ishte se fëmijët në këtë festival nuk vijnë vetëm nga Nju Jorku, por vijnë nga edhe nga shtetet e tjera si : Toronto(Kanada), Filadelfia, Nju Xhersi, Detroiti, Bostoni e tjerë, tha prezantuesja e këtij festivali Sidola Vata – Preçi.

Konferencierët, u shprehen se pa ideatorët e këtij festivali të cilët marrin dhe meritat e tij dhe që janë ata që mundësuan atë, pra, sponsorët e tij, pa të cilët thanë ata “ky festival nuk do të ishte mbajtur”. Një kontribut të paçmuar për realizmin e këtij festivali, sipas organizatorit të tij, dhanë edhe dy përfaqësit e shteteve tona në SHBA, ai i Kosovës dhe Shqipërisë; Konsulli i Përgjithshëm i Kosovës, Ambasadori Bekim Sjediu, dhe Konsulli i Përgjithshëm i Shqipërisë, zoti Dritan Mishto.

Ideatore dhe drejtuese artistike e Festivalit të 1-rë i Fëmijëve Shqiptar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ishte Pranvera Çobo, Drejtor dhe regjizor i festivalit Bujar Alimani, Skenografia Valentin Veizaj, Orkestant Tomë Lleshaj, Libretiste Violeta Mirakaj, Koordinator Lorend Çobaj, Koordinator për media zoti Adem Belliu, dhe konferencier Sidola Vata-Preci dhe Mario Gjergji.

Në ndërkohë që soponsori gjeneral i këtij festivali ishte Ansambli Artistik “Këga e Vallja Shqiptare” me Pravera dhe Lorend Çobo, organizata e Grave Shqiptare në Amerikë “Motrat Qiriazi” me presidente Dr. Ana Kohen, shoqata “Bijtë e Shqipes” në Filadelfia, me president zotin Sadik Elshani, Fondi i Përbashkët i Patersonit në Nju Xhersi. Posterat e festivalit u sponsorizuan nga familja Dedinca, kurse logoja e madhe e festivalit nga piktori Serxhoi Bytyqi.

Në mbarim të Festivalit,– të 1-rë i Fëmijëve Shqiptar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, i cili ishte një risi për shqiptarët e Amerikës, pati një vlerësim mjaft inkurajues nga shumica e pjesëmarrësve. Ky festival i pari i këtij lloji ishte me të vërtetë një festë për fëmijët, në Ditën Ndërkombëtare të Fëmijëve 1 Qershorin, për prindërit e tyre, por edhe për të gjithë artëdashësit e tjerë, që e ndoqën këtë festival me emocione të paharrueshme. Këtë e tregoi edhe salla e mbushur plotë e mbajtjes së Festivalit në “Markin Concert Hall” në Nju Jork.

Pas interpretimit të shkëlqyer të këngëtarve të vegjël shqiptar, Juria vendosi që vendin e parë ta merrte kënga :”Jemi ne e Ardhmja” me muzikë të Pranvera Çobo, teksti Violeta Mirakaj, orkestruar nga Yllka Neziri dhe kënduar nga Adem Kaliqi.

Çmimet e Festivalit të 1-rë Shqiptarë për Fëmijët në Amerikë “Zërat e Rinj 2013″ i sponsorizojë producenti i Televizionit Albanian Culture , zoti Adem Belliu me 500 dollar : 250 dollar nga këto u dhanë për vendin e parë, 150 për vendin e dytë, dhe, 100 dollarë për vendin e tretë.

Me çmimin e tretë u nderuar kënga ” Loja me jastëkët” muzika dhe teksti Ervin Bushati , orkestroi Jetmir Mehmeti, kënduar nga Enesa Dedinca dhe Vlerona Dauti.

Me çmimin e dytë të festivalit u nderua kënga “Valët me Shkumë” muzika dhe teksti Luan Bakiu, orkestroi Tom Lleshaj kënduar nga Teddy Çobo dhe Silvana Martinaj.

Në fund Juria e festivalit e bazuar në vlersimin dhe mendimin e secilit nga anëtarët e Jurisë, dhe të durtrokitjeve të shumta të spektatorëve, vendosi që çmimin e parë të ia jap këngës:”Jemi ne e Ardhmja” me muzik të Pranvera Çobo, teksti Violeta Mirakaj, orkestruar nga Yllka Neziri dhe kënduar nga Adem Kaliqi.

Ideatoria e këtij festivali Pranvera Çobo i tha gazetës sonë se nuk janë zhvlluar shumë festivale në diasporën shqiptare dhe aq më shumë në Amerikë, të këtillë si Festivali i Fëmijëve Shqiptarë në Amerikë “Zërat e Rinjë 2013, në Nju Jork. Ky festival tha zonja Çobo, do të mbetet i pari i këtij lloji, sipas mendimit të saj . “Festivali “Pranvera e Fëmijëve” shprehet zonja Çobo, që mbahet në Kopenhagen të Danimarkës ka një vision të ndryshëm nga festivali “Zërat e Rinj 2013″.”Pranvera e Fëmijëve ” është një festival i grupeve folklorike të fëmijëve ku fëmijët përgatiten dhe paraqiten si një ansambël artistik me këngë dhe valle shqipëtare nga arshiva e folklorit – Ndërsa Festivali “Zërat e Rinj 2013”, në New York, është një vazhdimësi e festivaleve të përvitshme, siç është “Kosova Fest”,”Ylberi” “Festivali Kombëtar i Fëmijëve” në Shkodër” tha presidentia dhe ideatoria e këtij fewstivali zonja Pranvera Çoba.

Ndërkaq, edhe Konsulli i z Fatmir Zajmi pergezoi organizatoret per organizimin te ketij festivali, te pare te femijve Shqiptare ne SHBA. Me crast ai theksoi se Konsullata e Pergjitheshme e Kosoves se bashku me Konsullaten e Pergjitheshme te Shqiperise kan perkrahur mbajtjen e ketij festival. Konsulli Zajmi, tha se KPNY ne kuader te kompetencave te saja edhe ne te ardhmen do ti mbeshtet aktivitetet kulturore ne interes te promovimit te vlerave te mirefillta kombetare, duke theksuar se ky festival u karakterizua me performance kualitative, kurse talenti i femijve i shfaqur ne festival e meriton perkrahjen edhe me te madhe nga komuniteti duke shpresuar se festivalet e kesaj natyre ne te ardhmen do te behen tradicionale edhe me gjithe perfshirese .

Në Festivalin e Fëmijëve Shqiptarë në Amerikë “Zërat e Rinjë 2013, në Nju Jork, duket se çdo gjë shkoi ashtu si edhe kishin punuar organizatorët e tij, dhe e kishin parashikuar ata për t’ia arritur qëllimit, duke ia filluar nga organizimi, regjia, skenografia, juria e deri te prezantuesit e Festivalit, dhe publiku I mrekullueshem shqiptarë në Amerikë

HALID FRASHËRI I DORËZON BABA ALUSHIT JETËT E FËMIJËVE

May 31, 2013 by dgreca

Shkruan: Msc.GËZIM LLOJDIA/

Fillimnisja e një rrugëtimi të gjatë/

Aty në atë teqe,pak përpara se të vdiste Halid Frashëri ka shkuar atje.Duke parandjerë largimin nga jeta,ngase ditët e numëruara,po i fironin, Halid Frashëri i ka kërkuar baba Alushit të birit të Dalib Frashërit, fëmijtë ti edukonte nën frymën e teqes.Frashëllinjte ishin shquar për inteligjencë, pra arsimi i tyre duhej plotësuar. Në vitin 1862, Emine Myteveli, gruaja,që u dha jetë fëmijëve mbartës të mbiemrit Frashëri,bie në gjumin e amshuar,në moshën 48 vjeçare.

Një mëngjez baba Alushi i teqes,pas lutjeve u mor me edukimin e tri djemve të Halid Frashërit.Baba Alushi i veshur me pelerinën e bardhë ka pritur duke prirë vizioneve të tyre drejt rrugës kombëtare. Dritëza në sytë e tyre premtonte dituri.Shkreptima e shfaqur në bebëzat e syve prezanton një inteligjencë në rritje. Baba Alush Frashëri u mësoi doktrinën bektashiane.Baba Alushi,babai i kësaj teqeje të largët një mëngjez përcolli,për në Janinë Abdylin,më vonë dy të tjerët,duke u bekuar rrugën.Baba Alushi pagoi shkollimin e tyre.Nga fondi i teqes u nxorën të hollat,për të shkolluar tre frashëllinj.Ky investim jetik për të tre djemte e Halidit do të kthehej një ditë në tre gurë smeraldi.Që do të ishin diplomacia, letërsia, dituria.Ky investim i teqes u bë për shpresën,që do të përcillnin tek shqiptaret,dritëzën,që u mungonte. Abdyli i investoi energjitë e tij me Lidhjen e Prizrënit e më tej,ishte diplomat dhe politikan i shkëlqyer.Samiu me diturin “Shqipëria ç`ka qënë,çèshtë,ç`do të bëhet”. (Shemshedin Sami bej Frashëri 1850-1904,autor i enciklopedis turke Kamylys al-a’lan.)Po të shtroheshin vargjet e Naimit,të kapej e të bëhej litar,të niste në gurin e parë kilometrik,ajo do tu binte dy tre herë rreth e rrotull,trojeve shqiptare. Fytyra engjëllore të tre djemve të Halid bej Frashërit,do ta gjenin teqenë, shtëpinë e Zotit,si pjesë të ngrohtësisë së tyre,përpara se një ditë Abdyli të vishte frak diplomati,Naimi të ligjëronte me arin vjershëror dhe Samiu të gdhihej shkencëtar.

UDHA JU BËFTË DRITËZIM

Kur nisi rrugëtimi i tre frashëllinjëve në dyert e teqesë së Frashërit

Qiellor.Shpërthimi i tre frashëllinjve nuk ka koiçidencë të rastit. Përpara se të linin pas,korijet e gjelbëruara të Frashërit, vështrimin e fundit e hidhnin nga teqeja.Së largu i përcillte baba Alushi: “Udha ju bëftë dritë”.Ndërkaq foklori nuk ka munguar të shprehet :

…Dhe sëlarti na vështron/na vështrondhe na thërret/Përpiqi për mëmëdhen…”

Premtim i plotësuar.Ju sigurojme baba Alush,deri në frymën e fundit…” Tre burrat e lindur në Frashër do të kishin tiparet e tyre. Por nuk do të njiheshin as nga ngjyra e syve,as nga vrundujt e zemrës, por nga fushat, që do të “pushtonin”.

TRE FRASHËLLINJTË NË TEQEN E BABA ALUSHIT PËR CESHTJEN SHQIPTARE

Fakte.Aty nga vitet 1877,Baba Alushi ndiehej i shqetësuar për fatin e Shqipërisë.Një vit më vonë,thuhet se takohen në Sarandë tre vëllezërit Frashëri,ku epiqëndra ishte shkrimet për Shqipërinë.13 qershori 1878,kongresi i Berlinit i ka tronditur së tepërmi rilindasit.Bisedojnë për mbledhjen në teqen e Baba Alushit mes krerëve shqiptar në një itifak turqisht (beslidhje),emërtuar si fillesë “Lidhja e Prizrenit”.Të shkruara, në librin e vendimeve në, 18 qershor, zeri i saj ishte:ruajtja territorriale.Përfaqësues i Sarandës dhe bregdetit do të ishte poeti Naim për në mbledhjen e Frashërit në teqen malore,mes tyre dhe tre frashëllinjtë që u kishte mëkuar atdhetarinë,në një kuvendim rëndësor,e udhëhiqte Baba Alush Frashëri.

SI NDIKOI BABA ALUSHI NËSHFAQJEN E VIZIONEVE NAIMJANE

Shenja të veçantisë:Baba Ali Tomori ka prurë një dokument që përbënë interes,për të kuptuar rrugëngjitjen e frashëllinjëve.Është biseda e Abdyl Frashërit me Baba Alush Frashërin.Shfaqet potenciali i fuqisë së shpirtit të Baba Alushit,prirësit të vizioneve tek Frashëllinjt.Kur Baba Alushi e ka pyetur Abdyl bej Frashërin se ç’farë kishte menduar për vëllezërit,ai i është përgjigjur se më parë ai kishte nevojë për uratën e tij dhe këshillat e këtij shenjtori.Përvijohet biseda,që përbënë një veçanti ,ndoshta të pathëna tek jetët e shenjtorëve.Është një dokument i rrallë,që zbulon ose më mirë deshifron,që do të shprehi se ç’prirje do tu jepte shenjtori Baba Alush Frashëri,frymëzimit poetik të Naimit.Ndiqni ritmin e bisedës.Në përmbajte shfaqet e qetësuar,e zakonshme,gati e rëndomtë,mirëpo brendia e saj është plot thesare.Thesarët e kësaj bote, nuk fshihen në brendi të tokës,por rrojnë në thellësitë e shpirtërave . Kapjen e fillit,që shenjtori Baba Alushi,bënë për ti paraprirë poezisë,delli i pashfaqur ende i Naimit,nuk dihej rruga, që do të ecte,traga dhe fushpamja që do të përshkonte , gjurmët nuk shiheshin qartazi,por brendia e shpirtit pluskonte lëvizje sizmike.Si e përcakton magmën që vlonte ,brenda atij shpirti poetik por të pazbuluar.Duhet vlersuar edhe kontributi i Baba Tomorrit,që ka sjellur këtë dokument që është rruga e transkiptuar ,leximi i të cilës është paraprirë nga fryma e Baba Alushit.

BISEDA E BABA ALUSH FRASHËRIT ME ABDYL FRASHËRIN

Baba Alushi :-Ju mor bir keni përpara një voli të madhe që mund të mbeti me emër të pavdekur . Eshihni”Hadika-n” e Fuzuliut,që ka përkthyer nga turqishtja në shqipe im atë Dalib Frashëri?Sado,që kjo libër është sot për sot epashtruar nga fjalët arabishte dhe persishte,prapë kur këndohet nëpër teqera gjatë dhjetë ditëve të Matemit,e bën popullin të mallëngjehet,sepse populli nga kjo libër ngjarjen e Qerbelasë e dëgjon në gjuhë të tija dhe e kupton.Mua mor Dule,sado që më zuri pleqëria,më vjen të fluturoj me krahë,kur kujtoj se gjuha shqipe,më e pasur në zanore dhe më e tingëllueshme në gjuhra të tjera,mund të ketë shpejt a vonë librat me shkronjat e posaçme.Eshtë një gjuhë që ka shtatë shkronja zënore aeëiouy,kurse shumë gjuhë të tjera,që njohim,lanë të shumtën deri pesë zanore,është një gjuhë e pasur edhe nga fjalët,por kjo pasuri sot për sot është e fshehur si një thesar i mbuluar në truall.Abdyli ;O i shenjti baba,unë përfytyroja si të bënj për Naimin dhe Samin,e shenjtëria juaj më futët në ca thelësira,që më hutuan.Baba Alushi:-Ja,këtu qëndron e tërë çështja biro.Ti me të shpejtë mblidhi gjithë ç’ke dhe shpjerë tët vëllezër në gjimnazin e Janinës,nga do të dalin shumë të mësuar.Por tët vëllezër ti i ke në qafë,kur të dalin nga shkolla,t;u kujtosh të ngjallin librin e gjuhës fjeshtë shqipe,qe kësi mënyre të zgjuhet e të ngjallet populli shqiptar.Shkruar nga Gjysh Ali Gjirokastra.Në të vërtet është emri i Baba Ali Tomorrit.Shkrimtar,publicist.Bektashi me gradën Baba.

SHQYRTIM I BISEDËS

Depërtim në shpirtin e Naimit.Babai i asaj teqeje malore të Frashërit,ky baba Alushi i i urti, frymën poetike të atit Dalib Frashëri,shkrimtar bektashi,myhyb i teqes së Frashërit,përkthyes i Hadikatusuada të Fuzuliut ,në gjuhën shqipe me gërma arabe 1845,ia transkipton labirintheve të fshehta,por të kthjellta të zemrës së Naimit.Duke depërtuar nëpër mjegullina të kohës mësohet se Dalib Frashëri ka patur potenciale të mëdha.Hadikaja është shkrirë në gjashtëdhjetë e pesë mijë vargje.Hixhretiu ka qënë një farë kohe pseudonimi i tij.Ndërkaq nga rrapi i frashëriotëve është edhe ungji i Baba Alushit.Shahin Frashëri në 1868 me 12 mijë vargje bëri historinë e Myftarit në ballinën të së cilës shkruhej Myfternameja.Që në fëmijërin e hershme kur Naimi mbyllej në teqe,i ulur pranë zjarrit me dru lisi,dëgjonte i mahnitur Hadikanë e kthyer me kaq ëmbëlsi në shqip nga Dalib Frashëri,ky frashëriot shqiptar,bektashi dhe atdhedashës. Pikërisht fryma poetike e këtij bejetexhiu nuk humbi.Era nuk e rrëzoi në përruan e thellë.E zgjoi atë ëndërr të fshehur,shpirti i lartësuar i baba Alushit të Frashërit.Prandaj ndikimi i baba Alushit nuk shfaqet rastësor,i beftë,por është përcaktues është një lloj skalitje siç bënë me gurin skulptori,ky shenjtor me frymën e tij paracaktoi një fat duke i dhënë drejtim tragës poetike,që Naimit i shquhej,përveçse zbulimit,do ti përkiste shenjtorit Baba Alushi.Ky shenjtor me potenciale të fuqishme e pa se fusha,që do të pushtonte Naimi ishin letrat shqipe,gjurma e tij ka mbetur në këtë letërsi,pikërisht në saj të forcës,që i dha fryma e shenjtorit Alush Frashëri.Duke zënë fillin e kësaj bisede i hyjmë një shqyrtimi me disa variante,për të zbardhur ose më saktë për të ndriçuar pjesët e errta,të thelluara të mbetura nëpër labirinthet e shpirtit.Kur Baba Alushi është i interesuar të dijë se ç’farë mendonte Abdyl Frashëri,pra duke dashur të zhbiroj me zemër rrugët,që do të rrihnin tre frashëllinjtë,Abdyl Frashëri një djalosh intelektual,e ka kuptuar rëndësinë e frymës duke e shprehur me përmbledhjen efjalëve”…por unë më përpara kam nevojë për uratën tënde dhe këshillat tuaja…”

Abdyl Frashëri njeh mirë uratën e bektashinjëve.E kërkon këtë uratë për të mësuar rrugët që do ti paraprinin dy vëllezërit e tjerë.Nuk është e vështirë për Baba Alushin të përcaktonte në këtë takim rrugënisjen e Naimit drejt letrave dhe rrugëçelësi ishte pikërisht dora e këtij shenjtori bektashi.Madje thuhet se ky Baba Alushi ka patur frymën e një imami.D.m.th pas fytyrës së tij,pra trashëgohej fryma e imamëve të shenjtë, interevenohej, zbriste qiellor me rendje flatrash në qiellin e shpirtit.E segmentojmë të gjithë bisedën për arsyen e këtij qëllimi.Këshillat.Në të vërtetë e zbërthyer kjo fjali është një urim shenjtorësh,që merret.Dhe në atë hapësirë të ngushtë shumë pak vetë kishin njohuri nga çaste të tilla të frymëzimit.Ndërkaq patrioti Abdyl Frashëri zotëronte një farë njohurie nga kjo fushë,për të cilën ai ishte koshentë se mrekullit e duarve të shënjtorëve nuk ishin rastësi dhe Baba Alushi ishte mbartësi i kësaj fryme të shenjtë,në një shkallë të lartë përsosmërie.Ai ishte vizitor i përhershëm i teqes ,që ishte në një farë mënyrë shtëpia e tyre,pas largimit të Halidit dhe shuarjes së Emines, teqeja ishte pikëmbështetja e vetme.Ndjekim gjurmët e fjalive të Baba Alushit.

1-Fjalia e parë:Ju mor bir keni përpara një voli të mëdha që mund të mbeti me emër të pavdekur…

Shqyrtim.Ndriçon,një përgjigje e thjeshtë? Kurrësesi. Por pas mjegullës së dy shekujve.Naimi është bukurisht,poeti më i bukur.Më tërheqësi.Më interesanti . Naimi mbylli sytë në vjeshtën e ftohtë,kur ëngjëlli e nxori përtej këtyre horizonteve.Atje ku humbet mjegulla dhe qielli ka veç përjetësi.Dhe prej atij momenti.Naimi jeton.Dhe vazhdon të jetoj.Kur dielli lind në lindje,perëndon në perëndim,fryma e Baba Alushit lind,por s’perëndon. Kurse Naimi rilind,prej hirit të vet.Ku ka fluturuar shpirti i shenjtorit Baba Alushit,për të ndriçuar zona të errta?Zbritja e thënies se ky baba ka patur frymën e një imami mbështet një vërtetësi.Vetëm imamët janë zbulues të thellësive,kërkues,deshifrues. Ata, vetëm, zbresin atje.Në të vërtetë ngjiten atje.Ecin mjegullisht, lehtësisht,portën e zemrës e zhvendosin. Lexojnë me sy të shpirtit nëpër përmendje,gdhëndjet e fatit të skalitura kushedi nga cila dorë e padukshme. Identifikojnë dorën e bekuar të Baba Alushit.

Përkufizimi i Baba Alushit

2-Përkufizimi i Baba Alushit:..që mund tëmbeti të pavdekur…

Shqyrtim.Pritja e gjatë një shekull.Dhe para tij s’ishin bërë zbulime të kësaj natyre,ose nuk njiheshin.Tre frashëllinjtë nga dera e ndritur e frashëllinjëve mbetën me emrin e paharrueshëm,ndonëse koha ka një largësi të madhe nga kohëlargimi i tyre.Emri i Abdyl Frashëri është i pavdekur.Është emri, që ka lidhur bashkimin e shqiptarëve në ditët e rilindjes.Emri i Samiut është i pavdekur në literaturën shkencore turke dhe kulturën shqipe.Emri i Naimit është i pavdekur.Naimi më i bukur,nga zëri i poetëve shqiptar.Mirëpo pas “kuintave” mbeti përcaktues i fateve të tre frashëllinjëve Baba Alushi, i heshturi, i mençuri,shpirtndrituri.Ka një të vërtetë. Edhe në përvojën botërore kohëbërësit marrin të gjithë vlersimet.Ndërkaq qëndrojnë në hije,inspiruesit e tyre, fatëpërcaktuesit , urimdhënësit,rrugëçelësit.Yjet xixëllojnë, por kush i ndrin yjet? Shpesh njerëzia rend, pas yjeve,duke haruar bërësin e yjeve.Po sikur bërësi i yjeve ta linte shkretinë,kupën e qiellit,pas kujt do të rendëte njerëzimi?Frashëllinjtë u bënë të ditur,të mirë, shqiptarë, rilindas, poet, diplomat, shkrimtar,por personazhi ,që lexohet pas këtyre figurave,shenjtori që u ndihu fatit të tyre,quhet Baba Alushi.Kujt do ti kërkonin shpëtim,tre djemt e Halidit dhe Emines,atje në Frashërin e largët,nëse baba Alushi nuk do të ekzistonte?Si do të shkolloheshin ata,kur në varret e prindërve të mirë Halid dhe Emine, bari ishte rritur një pëllëmb,nëse Baba Alushi nuk do të zgjidhte qesen e buxhetit të vogël të teqes,për ti dërguar për shkollim në Janinë?Cili ishte ai që u pa dritëzën,që shkëlqente në sytë e tre frashëllinjëve?

Qelqor zbarthimi, që kryen Baba Alushi,por një vështrim hidhni me imtësi në ritmikën e bisedës. Vrojtimi është një element përcaktues.Por si i përcakton fatet e tyre sidomos të Naimit,baba Alushi?

3-Zbardhim fjalin e dytë.Thënia e Baba Alushit:”…E shihni “Hadika-n e Fuzuliut,që kapërkthyernga turqishtja në shqipe imë atë Dalib Frashëri…

Shqyrtim.”Hadikaja”është një krijim i shkëlqyer i Fuzuliut,nxjerrur brilantet në sy të dynjas.Këtë vepër të madhe,një farë soji një thurrje shpirtërore për shenjtorët e rrëzuar në Qerbela e nxorri në bregun e shqipes,por me gërma arabisht Dalib Frashëri,”Hixhretiu”.Ky Hixhretiu frashëriot e patriot ishte një bektashi i mirë.Flitet se ai ishte i inspiruar thellë me bektashizmën.Ishte edhe myhib i teqes së Frashërit. Bektashizmën,ua trashëgoi pasardhësve të vet.I biri Alush Frashëri u fut thellë në këtë rrugë,mori dorë dhe ndoqi parimet fetare të tij duke u lartësuar sa arriti gradën Baba dhe thuhet se ka një rëndësi të madhe në përgatitjen e lëvizjes dhe realizmin e Lidhjes së Prizërenit.Dalib Frashëri siç ka qënë edhe tradita e shkollave të kohës njihte arabishten dhe turqishten,persishten,gjuhë në të cilat zinte vend literatura fetare.Duke qënë një bektashi dhe myhib i teqes së Frashëri ai kishte vrojtuar se në 10 ditë, që mbahej matemi,d.m.th agjërimi i zisë për dëshmorët e Qerbelasë në mejdane të teqes lexohej “Hadikatus suada”në gjuhët e huaja,kryesisht turqisht, mbasi kjo e fundit ishte bërë gjuha qëndrore,kur lidershipi i islamit u përqëndrua në duart e sulltanëve.

Dalib Frashërit ju shfaq në ëndër.Ka rrahje dhe gjaku shqiptar.Duke qënë se njihte mirë gjuhët origjinale përmbi të cilat ishin derdhur shkonjat e Fuzuliut,dhuntia e Fuzulit,për dëshmorët e Qerbelasë.Dalib Frashëri kishte një farë mbarësie për njohjen e gjuhëve, mirëpo brenda vetes e brente ndërgjegjia përsa kohë vall do të heshte Hadikatus duke mos folur në gjuhën e tij,mbas një punë të gjatë ka përkthyer “Hadikus suada –turqisht në “Kopshtin e të nderuarvet”, në shqip.Kjo vepër filloi të lexohej në teqe.Libri lexohej shqip,pavarësisht se ishte shkruar me gërma arabe.Fillë pas kësaj thuhet se ka patur një interes për bektashizmin.Një arsye mbetet se në të gjitha kultet,literatura fetare ishte në gjuhët e huaja si gjuha arabe,turke.Veprimi D.Frashërit është fillëpërpjekja për të çliruar gjuhën shqipe dhe kryesisht literaturën fetare nga ngecja.Gjurmët e këtij ndikimi ishin rëndësore për ardhmërinë e literaturës shqipe tek kultet e bektashinjëve.Megjithëse sot ka më tepër mjegull, paqartësi arkivat tona janë të boshatisura nga faktet të tilla,por rikujtesa e bektashinjëve është një admirim i vecantë për shekullin e XIX,ku jetoi D.Frashëri,të dhënat deshifrojnë se ka qënë një talent në poezi,bejte vjershërim,traditë që u njihet bektashinjëve. Ndërkohë në një krijim të D.Frashërit,gjejmë disa elementë të panjohur,të dhënat që përcjell D.Frashëri mbeten të habitshme për mënyrën e zbulimit që Fuzuliu i Bagdatit është ndikuar nga Imami i lartë Aliu,për të hedhur dritëzim rubin për të vrarët dëshmorë në rërën përvëlonjëse të vendit të quajtur Qerbela. D.Frashëri tesktualisht përmend:”Veç Sulltan Fuzuliu-qe serri hiqmet/I kandisi Aliu,i dha isharet…

Sulltan Fuzuliu ishte shkrimtar,që nxorri në dritë “Hadikatus suada” ose “Kopshtin e të nderuarvet” . Gjithë pesha,dhimbja, që përshkruat atje është mishërim i tragjedisë njerëzore,kur qielli heshtje yjesh u fali të vrarëve dëshmorë,rrëzuar,masakruar barbarisht në rërë,në shkretëtirën e Qerbelasë.Edhe qielli i quajti mëkatar jezitët,farën e keqe të mauvinjëve,që pabesisht ishin të gatshëm të kthenin çdo lule,që sjell pranvera në vdekësirë.Bota me ardhjen e muavinjëve,aprovoi djallëzin, marrëzinë,poshtërësinë,ekzistenca e të cilëve ishte burim i pashtershëm vuajtjesh.Fuzuli sulltani,çdo mëngjes kur zgjohej klithma rënkonte për të vrarët në Qerbela.Ndërsa gjurmët e krimit kërkonin ti fshihnin jezitët,mauvinjtë,Fuzuli sulltani bëri një vepër të mirë,që ndalonte edhe rrahjet e zemrës,ndonëse kemi shekuj përpara, që nga koha e saj ende përkujtohen me po atë nderim,dëshmorët e frymës së shenjtë të rrëzuar në Qerbela.Thuhet se Fuzuli sulltani mund të jetë inspiruar nga fryma e Imam Aliut gjë që besohet si e tillë,për të ndërtuar një vepër ku dhimbja është prezente dhe mesazhet e qartësuara.Prandaj zemër mos e harro Qerbelanë,për të mos harruar harresën,duke qënë se janë bërë mauvinjtë,i vetmi qëllim i ekzistencës së tyre.Është e çuditshme,por Naimi është quajtur “Fuzuliu i Shqipërisë”.C’lidhje mbetet në të dy krahët,në të dy shpirtërat e lidhur mes Naimit dhe Fuzuliut?Të dy derdhën,lot dhe brengë trishtimi përshkruan denjësishtë një histori njerëzore,që asnjëherë kurrë nuk do të harrohet ngjarja tronditëse e Qerbelasë.Por si do të gjykojmë faktin,që Baba Alushi,gdhend,emrin e Fuzuli Sulltanit në atë bisedë në teqen e malore të Frashërit? Përse duhet ta identifikojë emrin e tij.Emri i Fuzuli sulltanit nuk erdhi befasisht në mëndje.Ai ishte i gdhendur brenda pareteve të konturuara të shpirtit poetik të Naimit.Lëvizste brenda tij,sëbashku me të.Duke qënë se logjika nuk shkonte aq thellë, Baba Alushi i pa sytë e tij brenda këtij shpirti,kur po lindte dielli i Naimit.Ndërkaq ne gjejmë të dhëna ,që shpresonim të mos kishin humbur se shumë vite më vonë,poeti që mori uratën në këtë teqe malore u quajt:

”Fuzuliu i Shqipërisë”.Shpirti lëvizës i Fuzuli sulltanit ka blatuar,brenda shpirtit të Naimit.Kur perëndonte shpirti i Fuzuli sulltanit,ose mjegullisht po mbulohej, muzgu po riniste,rilindte drita e Naimit,saktësisht,një ditë pranvere në teqe të Frashërit.

4-Fjalia e tretë.Vijojnë thëniet e baba Alushit.

…Sado,qëkjo libër është sot përsot e pastruar nga fjalët arabishte dhe persishte,prapë kur këndohet nëpër teqera gjatëdhjetë ditëve të Matemit,e bënë popullin të malllëngjehet,sepse populli nga kjo libërngjarjen e Qerbelasë e dëgjon në gjuhëte tija dhe e kupton……..

Shqyrtim.Përmes mijëra syve,lexon dritën.Përmes fjalëve të baba Alushit shqyrton Qerbelanë e mpiksur në shpirt që pluskon,por ai shpirt duhet të vihej në lëvizje sizmike.Po nuk u lodh shpirti,fortësisht zgjuar , çuditërisht nuk mbetet gjurmë,por dhimbje.Kush e zgjoi ëndërrën,që flinte tek Naimi?Naimi do të përgjigjej:Më zgjoi dora e shenjtë e baba Alushit ?

PRURJA E MADHE“QERBELAJA”

Si do të shfaqet “Qerbelaja” nga dora e Naimit?10 mijë vargje.Pas ndonjë formule të fshehtë të Baba Alushit,Naimi me një kthjelltësi pranverore,solli prurjen më të madhe,10 mijë vargje Qerbelanë, poemën drithëruese,për 72 të vrarë pranë lumit Eufrat,në Qerbela.

PJESË NGA POETIKA E NAIMIT PËR QERBELANË

Zot i madh!për Qerbelanë!Për Hysejn’ e për Hasan!per ata të dymbëdhjet!/që hoqën aq keq në jetë!/….Shqipërinë mos e lerë/të prishet e të bjerë/po të jetë gjallë për jetë/ gjithë çiduhet,ta ketë/të rroj’ e të mbretërojë/të jetë lulez e zonjë/fali të vetës urat/që të jetë gjatë//Shqiptari trim me fletë/si ka qënë,le të jetë/të ketë gjithë urtësinë/të vdesë për mëmëdhenë/Si Myftari për Hysejnë/të ngjajë me Ibrahim/Edhe me Eby Myslim/të jetë trim e i mirë/po të mos jetë egërsirë/të jetë i qytetëruar,/i ditur e i mësuar/t’i apë nder Shqipërisë/U bëftë e Perëndisë.

PREZENCË E PËRHERSHME SHQIPTARE

Maj 1878.Koha e baba Alushit është një kohë me,njerëz të çuditshëm,patriotë të pazakontë.Në këtë teqe baba Alushi mbajti të ngrehur prezencën e përhershme të një ndjenje kombëtare.Shërbimi i teqes vihet në realizim të programit të rilindjes.Baba Alush Frashëriishte drejtuesi i punimeve të kuvendit të kazave të jugut.Teqeja e Baba Alushit.Eshtë një ditë,që nuk i ngjiste tjetrës.Dita e fundit e majit 1878.Teqeja e baba Alushit,në lartësi të këtyre maleve,të Kokojkës, ndjeu shkelqimin,që afronin burrat e shquar të trevave jugore ditën,kur ata, hynë në mejdanin e teqes.Organizimi ndërkrahinor i përfaqësuesve të kazave të vilajetit aty pati fillesë.Vali i Janinës Mustafa Asim Pasha,përdori forcën,por teqeja në Frashër,ishte në largësi nga qëndra e vilajetit.Kryeqëndra e shqiptarizmës në hartën e teqeve ishte Frashëri.Kryeqëndra,një teqe e thjeshtë, pushtuar nga gjelbërimi i korijeve.Atje ku netëve merrte udhë komunikimi me Krijuesin,burrat e shquartë trevës jugore,kërkuan “rrugëkalimin”,për të ndalur coptimin e trojeve.Kjo teqe e katundit Frashër,një çast të jetës së saj do të rilindte duke pritur ditën,kur krerët shqiptare,formuan atje“Lidhjen e vogël të Prizrenit”.Për baba Alushin dhe dervishët e saj ishte krijuar bindja se pa trojet e tyre,besimi i tyre,njëmend do të mbetej pa qënë asnjëherë shqiptare.Feja më e mirë e këtyre shqiptareve të mirë,mbetej ruajtja e tërrësisë territoriale.Kështu baba Alushi dhe klerikët e tjerë e kuptuan se koha nuk ishte kur të binte muzgu,për të qarë fatin e keq të kombit,por duhej hapur shpirti. Ajo kataklizmë,që po afrohej me stërbim, duhej gjetur menyra për ta shmangur.Kështu ata,ju vunë punës, pa ndjerë lodhjen e shpirtit të tyre,përpara dhimbjes së madhe.Kështu teqeja e Frashërit shkruan prologun më të ndritur të ditëve të rilindjes.Në strehën e largët jugore të Frashërit, kaq larg mesvedit,u ngjiz një çështje jetike për shqiptaret.Ishte Zoti vet,nën fytyrën e të urtit baba Alush Frashëri,që paratha shumë gjëra.

Nxënësit shqiptarë të Medresesë fitojnë olimpiadën në SHBA

May 31, 2013 by dgreca

SHBA: Në Teksas u zhvillua Olimpiada Ndërkombëtare e Projekteve Inxhinierike e Mjedisore/

Shkruan: BEQIR SINA, New York/

HUSTON TEXAS : Në datat 8-13 maj 2013 në Houston Texas të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, u zhvillua Olimpiada Ndërkombëtare e Projekteve Inxhinierike e Mjedisore për energji botërore të qëndrueshme (I-SWEEP 2013) ku u paraqitën mbi 500 projekte të 70 vendeve të ndryshme të botës. Dhe për herë të parë morën pjesë edhe nxënësit e shkollave të mesme nga Shqipëria.Në këtë Olimpiadë, Shqipëria me flamurin kuqezi u përfaqësua nga Medreseja “H. Mahmud Dashi” e Tiranës. E cila, u paraqit në kategorinë mjedisore me Projektin “Reduktimi i radiacionit dhe forcimi i izolacionit termik dhe zanor duke përdorur batëritë e hedhura”, i përgatitur nga nxënësit Enes Hyka dhe Mehmet Akif Demircan.

Nxënësit e mësipërm, të drejtuar e ndihmuar nga mësuesi i fizikës Fatih Karaosmanoglu dhetë mbështetur nga drejtoria e Medresesë fituan çmimin e parë dhe u nderuan me medajle ari, thuhet në një njoftim online të Fondacionit Sema Institucionet Arsimore dhe Kulturore të Shqipërisë.

Në këtë Olimpiadë morën pjesë nxënës nga sistemi i Medreseve të Shqipërisë, të cilët, konkuruan denjësisht mes përfaqësuesve të 70 shteteve pjesmarrës nga mbarë bota, me 500 projekte konkuruese. Në përfundim të garave nxënësit nga Medreseja e Tiranës, fituan Medaljen e Artë në Kategorinë Mejdisore, me projektin :”Reduktimi i radiacionit dhe forcimi i izalacionit termik dhe zanor duke përdorë bateritë e hedhura”.

Gjithësesi, thuhet në njoftimin e Fondacionit Sema Institucionet Arsimore dhe Kulturore të Shqipërisë:” Merita dhe krenaria e këtij suksesi u përket nxënësve, mësusesve dhe drejtuesve të këtyre Medreseve, të cilët arritën këto maja, përmea një pune sistematike, këmbëngulëse, të suskseshme dhe efektive e realizuar në një mjedis mësimorë bashkëkohore në të cilat punohet në të gjithë sistemenin e Medreseve në Tiranë.”

Po sipas këtij njoftimi thuhet se nxënësit e Medresesë së Tiranës, Enes Hyka dhe Mehmet Demirxhan janë dy “shkencëtarët” shqiptarë që kanë fituar çmimin e parë në Olimpiadën Ndërkombëtare “I SWEEP 2013”, në fushën e projekteve inxhinierike e mjedisore për energji botërore të qëndrueshme.

Ku siç dihet kjo olimpiadë u organizua në datat 8-13 maj në Hjuston, Teksas, të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. “Reduktimi i radiacionit dhe forcimi i izolimit termik dhe zanor duke përdorur mbetjet e baterive”, është projekti i medresistëve shqiptarë që u rendit i pari ndër 500 projekte pjesëmarrëse nga 70 vende të ndryshme të botës.

Pavarësisht, moshës fare të re, ata kanë shkëlqyer duke lënë të habitur jurinë me aftësitë e tyre në përgatitjen dhe zhvillimin e projektit.

Rreth I-SWEEEP
I-SWEEEP : është një “panair” ndërkombëtar i shkencës, kjo është një e drejtë unike ku shkenca, fokusohet nëenergji, inxhinieri, dhe projektet mjedisore.I-SWEEEP, ka si qëllim të saj për të mbjellë një “farë dije dhe kulture” në nxënësit e shkollave të mesme, nëkërkim të zgjidhjeve alternativepër një botë më të qëndrueshëm. Këta studentë të shkollave të mesme janë e ardhmja e jonë thotë I-SWEEEP dhe ne duam të shohim mendjet e tyre . Ne kemi kaq shumë të rinj të gatshëm për të luftuar për të mbajtur botën tonë për të shkuar përpara. Shumë ngaprojektet e këtyre nxënësvejanë në një nivel kolegji, ajo është e mahnitshme për të parë se sa të avancuar janë disa prej nxënësve që marrin pjesë në konkursin ndërkombëtarë I-SWEEEP . Ne do të donim të shihnim rininë tonë entuziaste në lidhje metë mësuarit. Ne jemi dukepromovuar zgjidhje të qëndrueshme të energjisë që nga viti 2008. Ne jo vetëm që po inkurajojmë studentët nga mbarë bota, për të bërë një projekt në fusha të tilla por I-SWEEEP gjithashtu do të vazhdojë të inkurajojë ata që të shkojnë përpara në marrjen e një karrierë në këto fusha. I-SWEEEP është e lidhur me disa universitete dhe shumë gjyqtarë të saj janëprofesorë në universitetet më të njohura Amerikane, kështu që ne kemi ndihmuar këta konkurues të fitojnë edhe bursa për studentët që fitojnë këto konkursë dhe për të ndërtuar lidhje mes njeri tjetrit.

Misioni I-SWEEEP

Misioni ynë është për të nxitur interesin dhe ndërgjegjësimit mbi sfidat e planetit tonë të qëndrueshmërisë. Ne besojmë nëmënyrë që të bëjmë këtë, I-SWEEEP duhet të ndihmojmë nxënësit e rinjtë kuptojnë shtrirjen e këtyre çështjeve në mënyrë për ta për të gjetur zgjidhjet e zbatueshme ndaj këtyre sfidave.Ne besojmë në përshpejtimine progresit drejt një pune të qëndrueshëm duke angazhuar rininë tonë në një moshë të hershme.

Vizioni I-SWEEEP

Ne shpresojmë për të promovuar shpikjet inxhinierike dhe efikasiteti / menaxhimin e energjisë zbulimeve, të cilat do ta ushqejnë ekologjikisht të gjitha konceptet e teknologjisë në arsimin e mesëm. Ne u japim të gjithë nxënësve të shkollave të mesme që marrin pjesë në këtë konkurim mundësinë të pozicionohen në jetë para-pashmangshëmrisë në shkencë dhe të bëhen inxhinierë në të ardhmen. I-SWEEEP do të jetë sfida jonë thonë organizatorët që këta individë të cilët kanë një kuptim më të madh të çështjeve globale dhe rëndësinë e teknologjisë në arritjen e qëndrueshmërisë globale nesër padyshim do të jenë në ballë të hulumtimit dhe zhvillimin e mjedisit, kudo në botë.

Një fotografi e vjetër dhe qytetaria e një fshati

May 30, 2013 by dgreca

Foto: Thimi Raci: 1931 janar- (Ark.V.Ilo)

Nga Qerim VRIONI/

Para ca kohësh, gjatë një fundjave në një qytet turistik në veri të Miçiganit (SHBA), kam parë disa çifte që po fotografoheshin. Nuk ishin të sapomartuar që të përjetësonin ditën më të shënuar të jetës, jo, ishin rreth moshës kur mund të quheshin meso-burrë dhe meso-grua, siç u themi në Shqipëri. Veshjet e tyre ishin thuajse ceremoniale, gjendja ishte e gëzueshme, ndoshta i bashkonte ndonjë përvjetor mbresëlënës. Pas çdo shkrepje, shumica shkonin tek fotografi të shihnin në ekranin e vogël të aparatit se si ishin fotografuar. Duke i vërejtur një copë herë, m’u kujtua një fotografi e vitit të largët 1931, në të cilën fotografi Thimi Raci, kishte paraqitur dhjetë çifte të martuarish të fshatit Dardhë (Korçë). Këtë fotografi ma ka dhuruar koleksionisti dhe miku im, Vangjo Ilo, i ndarë nga jeta një vit e gjysëm më parë. E botojmë me gjithë shënimet e zakonëshme për çdo foto të arkivit të tij, çka tregon edhe se sa i kujdesshëm ishte ai me fotografitë që ruante, por në të dallohen edhe gjurmët e gjithë këtyre viteve.

Nga shënimet e dy pinjollëve dardharë (Vaskë Bruko e Adriana Stefani, që me këtë rast i falenderoj) të cilët, ndonëse në kontinentin amerikan, mbajnë gjallë dhe fortë lidhjet me fshatin e prejardhjes së tyre, mësohet diçka mbi historikun e fotos. Burrat e fotos, të cilët kishin vite që jetonin e punonin si mërgimtarë në Amerikë, ishin kthyer në dimrin 1930-31, përkohësisht në vendlindje për arsye të ndryshme si malli për të afërmit, martesa, lindje fëmijësh, rikthim në atdheun e ri së toku me gratë e tyre (bashkim familjar, siç quhet sot) etj. Gjatë qëndrimit në fshat, kishin festuar Krishtlindjet, Vitin e Ri dhe Ujin e Bekuar. Më pas, tetë syresh, nga dhjetë të fotos, u kthyen rishtas në “Botën e Re”, bashkë me gratë. Brenda të dhënave të dy miqëve të mij janë dhe emrat e pothuajse të gjithë pjesëmarrësve në foto, por përmendja e tyre nuk hynë në objektivin e këtij shkrimi.

Fotoja të “godit” qysh prej përballjes fillestare me të, mandej të mban para saj e fillon të nxisi përfytyrime të shumta e të ndryshme. Është në natyrën e fotografisë që përgjithësisht, ta cysë shikuesin të imagjinojë jo vetëm çastet e shkrepjes së saj, por ndoca edhe para tyre e, më shumë të tjera, sidomos pas ngjizjes. Kjo nuk lidhet veçmas me pritjen që do t’i bënin fotos “aktorët”, por edhe me rrugëtimin e gjatë në kohë, kur ajo do qëndronte para dhjetra, qindra e ndoshta mijra syve, një rrugëtim që ngërthen vlerat e vërteta të saj. Kështu, të nxitur nga të veçantat e kësaj fotoje mbi 80-vjeçare, hodhëm në letër disa përsiatje rreth saj të shkruar si me laps.

Gjithsesi, ideja për t’u fotografuar bashkë me gratë e tyre, e hedhur nga njeri prej të mërguarve (i pari që e ka shqiptuar mendimin) është pritur mirë nga të gjithë, po dhe në mënyra të ndryshme. Në fund, të dhjetë (burrat vendosnin) janë njëmendësuar për ta bërë fotografinë. Kjo tregonte se në SHBA, ata nuk kishin fituar vetëm dollarë për vete e familjet, por dhe diç kishin përthithur nga mendësia amerikane e jetës dhe në një farë mënyre po e praktikonin atë në vendlindje. Ndoshta dhe mjeshtër Thimit i është dukur i veçantë propozimi dhe e ka pranuar përnjëherë atë. Ai kish rreth njëzet vjet që fotografonte në fshat ngjarje të ndryshme, lindje, martesa, funerale, pagëzime, “ditë të emrit”, festa fetare, piknike, hyrje në shtëpi të reja, por kjo ishte disi e ndryshme. Përveç përfitimit material nga që do bënte të paktën dhjetë copë, atij i është ngacmuar disi përfytyrimi se ajo nuk do ishte një foto e rëndomtë (më vonë, koha i dha të drejtë përfytyrimit të tij). Usta Thimi, kishte bërë shumë foto të përbashkëta me burra dhe gra në raste të ndryshme, ose grupe të ndara sipas seksit, por “shkrepje” me kaq çifte së toku nuk i kishte ndodhur ndonjëherë.

Më pas, me gjasë, duhet të kenë nisur diskutimet e shumta e të zhurmshme alla-shqiptarçe, të aktorëve (ata që fotografoheshin dhe mjeshtri) dhe spektatorëve (të afërmë dhe të tjerë), mbi datën, orën, vendin, veshjet. Ndonëse fotografimi në Dardhë ishte diçka mjaft e vjetër (fillimet prej gjysmës së dytë të shekullit XIX), vetë tubimi i dhjetë çifteve nuk mbahej mend të kish ndodhur më parë. Atje, kishte shumë mote që fotografohej shumçka, pra prej kohësh dardharëve nuk u krijonte më ndjesi të reja “dalja në fotografi” ose “nxjerrja në fotografi”, por kjo ishte e para e llojit. Si në asnjë fshat tjetër në vend (edhe qytetet ishin më pak se gishtat e një dore), aty kishte dhe një dyqan me fjalën “fotograf” në tabelën mbi portën e hyrjes (“Thimi Raci-Teneqexhi dhe Fotograf”,viti 1911), përveç lokaleve të tjera të shërbimeve si këpucar, rrobaqepës, berber etj. Pra, “dalja në fotografi” ishte kthyer në një rutinë të rëndomtë. Çuditërisht, kjo shprehje me tri pjesë, që përfaqëson procesin e fotografimit, në dukje allogjike, kishte shumë vite që dëgjohej dhe sendërtohej në atë fshat të thellë malor (rreth 1300 metra mbi nivelin e detit).

Le të vazhdojmë me foton e Thimi Racit të vitit 1931. Pasi u vendos se do bëhej fotoja, fjala do jetë hapur në fshat, së pari në bisedat familjare, në rrugicat e, natyrisht në tavolinat e barit të “Hotel Dëfrimi” (emër i pahasur kurkund në Shqipërinë e asaj kohe), ku dardharët rrëkëllenin ndonje gotë vere a rakije. Bashkë me lajmin, filluan dhe pandehmat e hamendësimet e shumta, ku përfshiheshin habija, kureshtja e mbase dhe pak zilija (që nuk është fare e huaj për shqiptarët), si…po kjo do jetë ndryshe , të shohim si do dalin, si do vishen etj etj. Edhe figura e fotografit Raci po ngrihej e po merrte një tis të ri, disi më dinjitoz, se në fund të fundit, ata që do fotografoheshin, kishin ardhur nga Amerika dhe kishin parë dhe studio moderne të qyteteve të tij të mëdha. Më ndryshe, me të folmen e shtypit të sotëm, fotografimi i dhjetë çifteve po përbënte ngjarje në fshat. Në foto do përfshiheshin drejtëpërdrejtë pjestarë nga rreth njëzetë familje, që me gjithë farefisin e krushqitë, mund të thuhej se ndoshta i gjithë fshati ishte lidhur me të e po priste me kërshëri ta shihte. Fotoja ato ditë ishte kthyer në kryefjalën e shumë bisedave.

Pas “prerjes së ditës”, bashkë me të e vendit dhe orës, mundet që caktimi i veshjes të ketë hapur punë. “Ata të Amerikës”, kështu nisën të quheshin burrat, këmbëngulën se do të mbanin kostume europiane, edhe pse fshati i tyre kishte një veshje të tijën karakteristike për meshkujt, që quhej mandio. Mosmarrëveshjet, mendojmë se do kenë filluar kur ka ardhur fjala te paraqitja e grave. Ato ishin mësuar që për çdo të kremte të mbanin xibunin, veshjen tradicionale të fshatit (dhe në pajë e mernin nga një të tillë, ndonëse ditën e martesës e nderonin me fustanin e bardhë), që e përdornin në të gjitha rastet e veçanta gëzimi dhe hidhërimi, natyrisht, jo vetëm familjare, që nuk ishin të rralla në Dardhë. Secila mund të kishte dhe rroba të kohës që ja kishin prurë nga mërgimi (këto kanë përbërë mallin kryesor që dhe shumë kohë pas shkrepjes së fotos, shqiptarët sillnin në atdhe), por nën xibun ato, sikur e ndjenin më mirë e më lehtë veten. Xibuni qepej atje, po përdorej ngapak edhe në fshatrat fqinjë si Sinicë dhe Qytezë. Sipas dy dardharëve të vjetër e koleksionistë, (Sotir Laço dhe Sotir Pani), xibuni njihej në fshat qysh prej shekullit XIX. Edhe shumë e njohura në vend, “Vallja Dardhare”, në festivale apo shfaqje të ndryshme, kërcehet gjithmonë nga valltare të veshura me xibun. Me sa dijmë kulti i xibunit, përveç fshatit mbahet disi gjallë edhe në disa vende ku jetojnë të prejardhur nga Dardha. Kështu, para një muaji një qytetar amerikan me prindër dardharë publikoi në rrjetin facebook, një foto të vajzës së tij 7 vjeçe veshur me… një xibun të ri.

Pas diskutimeve të shumta, është pranuar që burrat të vishen si europianë, ndërsa gratë…me xibun. Tani fillonte puna e fotografit, vendosja së bashku, plani i parë, sfondi, kujdes, drita duhet t’u bjerë në fytyra, ndonëse nuk ka diell. Pasi i ka rreshtuar të dhjetë çiftet, dhe ka vendosur aparatin e madh mbi trekëmbshin prej druri, disa metra largë mesit të rreshtit, vertikalisht me të, mjeshtri u ka kërkuar atyre të kthejnë pak kokën djathtas e të shikojnë në drejtim të tij. Pas shpatullave të mjeshtër Thimit, siç ndodh rëndomë në këto raste, njerëzit po shtoheshin, bashkë me ta dhe bisedat që ndoshta e kanë detyruar fotografin t’u kërkoj heshtje ose ulje zeri sa të mbaronin punë.

Më në fund. mjeshtri filloi të fotografonte e prej këtij çasti puna mbetej vetëm e tija. Natyrisht, mjeshtri nuk ka bërë vetëm një shkrepje. Kjo mbase dhe e ka munduar, sepse zëvendësimi i pllakave (ende nuk i kishte rënë në dorë aparat me film), në një kohë kur njëzetë vetë prisnin në dëborë, nuk ishte fare i lehtë. Ndërkohë kish filluar dhe padurimi për ta shikuar fotografinë dhe ky tashmë ishte i aktorëve, por jo vetëm i tyre, por pothuajse i të gjithë banorëve të Dardhës. Por mosdurimi për foton, nuk ishte aq i besdisshëm, sepse të gjithë në fshat i njihnin kushtet “laboratorike” të fotografit, një kthinë e vogël e dyqanit dhe pa energji elektrike. Gjithsesi, fotoja përfundoi dhe filloi t’u binte nëpër duar pjesëmarrësve të “njëzetëshes” e, këtu natyrisht mund të kenë lindur diskutime, kënaqësi, por dhe ndopak hidhërim, dikush e ka dashur bardhë e zi, një tjetër në sepje (ato kohra ishte si të thuash, një ngjyrë familjare), por me shumë gjasë, të gjithë e kanë pëlqyer fotografinë dhe e kanë ruajtur gjatë pa ja zbehur vlerën e ditës së parë kur u ngjiz. Dikush e zmadhoi dhe pasi e rrethoi me kornizë, e vendosi në murin e dhomës më të mirë. E, këtyre fotove të vjetra, dihet tanimë, se u rritet “karati” bashkë me moshën.

Duke e shikuar me vëmendjen e duhur foton, vërejmë se pasi e lejmë mënjanë për një çast, pas pak vetvetiu, ajo na detyron ta vendosim rishtas para syve dhe të nisim sërish të lexojmë mbi të. Në foto ka një farë solemntiteti që shpërfaqet nga qëndrimet e të gjithëve (thuajse gati-tu), por sidomos nga fytyrat e tyre, ku nuk dallojmë gjurmë buzëqeshjeje. Pikasim, me aq sa na lejon pastërtia e fotos, se gratë, përgjithësisht, janë femra të hijëshme, të krehura me kujdes dhe me një tualet të lehtë në fytyrë. Burrat, po si burrat shqiptarë, të vetdijeshëm pak si me tepri për rolin e tyre.

Fotografi mund t’a kish përngrirë pamjen edhe ndryshe, veç burrat, e veç gratë , të bashkuar në mesin e fotos. Ai, zgjodhi këtë, ndoshta për disa arsye. Mbase nuk i pëlqente simetria (jo shumë e këndshme në fotografi) që mund ta thyente dhe me sfondin, por ndoshta më tepër me synimin që çdo “qelizë familjare“, burrë-grua, të paraqitej më vete. Kështu, edhe pse ka një farë simetrie brenda rreshtit ajo “hollohet” mjaft nga ndërtesat e sfondit që janë shfrytëzuar me shumë intuitë nga fotografi ynë. Po ashtu, zgjedhja e pikës së fotografimit, në mënyrë që vija që formojnë çiftet të mos jetë paralele me horizontin, nuk flet për qetësi a prehje. Koha (moti) gjatë fotografimit ka qënë e vrejtur (diellin e kishin fshehur retë) dhe në foto nuk dallohen fare hije, gjë që flet për ndriçim të butë e të shpërndarë. Gjithsesi, ndriçimin e gjithë të rreshtuarve e ka ndihmuar mjaft edhe reflektimi i bardhësisë së dëborës, që ka ndikuar për të arritur pasqyrimin pastër në letrën fotografike të fytyrave të çifteve.

Kjo fotografi është e veçantë, përveç atyre ndjesive që krijon, edhe për faktin se dhe sot e kësaj dite me gjithë mundësitë dhe lehtësitë e fotografimit, vështirë të gjesh shumë “shkrepje” të tilla, aq më tepër në fshat. Ajo, përveç aftësisë si fotograf të Thimi Racit, tregon edhe shkallën e qytetarisë së mënjanëshme që kishte arritur Dardha, kjo edhe në sajë të lëvizjeve të shumta të banorëve të saj jashtë vendit, sidomos deri në Amerikë. Me këtë foto, të vendosur në mur apo në albume familjare, lidhen shpirtërisht mjaft pasardhës të atyre njëzetëve, të shpërndarë në mjaft vende, të cilët ndërkohë ndjejnë një krenari të natyrshme. Gjithashtu, kjo “shkrepje” mund të mbajë para saj gjatë dhe shikimet e mjaft njerëzve të tjerë pa asnjëfarë lidhje dhe njohje me të njëzetë fotografuarit dhe fshatin malor. Nga ana tjetër, fotoja mendojmë se mund të zejë vend edhe në Historinë e Fotografisë Shqiptare. Nga ç’u shkrua më sipër, fotografia e dhjetë çifteve dardhare në dimrin e vitit 1931, përbën si të thuash, një përmendore qytetarije, e mund të shërbejë edhe si një “gur kilometrik” për të treguar rrugën nëpër të cilën ka kaluar një pjesë e shoqërisë shqiptare. Madje, kjo jo në një qytet, por në Dardhë, një fshat malor të cilit njëkohësisht, i takon një vend nderi në Historinë e Fotografisë Shqiptare.

LOTET E POETIT NË SHTËPINË E VATRËS

May 30, 2013 by dgreca

Poeti Neki Lulaj me banim në Gjermani ishte mysafir në Shtëpinë e Vatrës me 18 maj 2013. I shoqëruar nga poetesha Rita Saliu dhe bashkëshorti i saj, ing. Adem Saliu, ai vizitoi mjediset e Shtëpisë së Vatrës.Neki Lulaj, jeton në Gjermani, ku punon në një shkollë Gjermane me fëmijë shqiptarë dhe është mësimdhënës i rregullt në një shkollë Gjermane. Është aktiv në Shoqatën e shkrimtarëve shqiptarë në Gjermani, ku aktualisht është zv/kryetar. Ai ka bashkëpunuar me median e Kosovës dhe gjatë viteve 2011-2012 ka botuar një sërë vëllimesh poetike dhe poezia e tij është pjesë në antologjitë e zgjedhura kombëtare, siç ishte ajo e 100 vjetorit të Pavarësisë.

Mysafiri u prit nga kryetari i Vatrës, dr. Gjon Buçaj me bashkëshorten, Nikoleta si dhe nga editori i Diellit, Dalip Greca.

Kryetari Buçaj i uroi mirëseardhjen mysafirit dhe i foli shkurtazi për historinë e Vatrës, Kuvendin e saj, festimin e 100 vjetorit të themelimit, me 28 prill të vitit të shkuar dhe veprimtaritë e tjera në shërbim të çështjes kombëtare.

Poeti Lulaj, tha se mezi e kishte e pritur çastin e këtij takimi. Vizita këtu, tha ai, takimi për së afërmi me Nolin dhe Konicën, kanë qenë një ëndërr që ka zgjatur shumë. Tek shihte fotografitë e kolosëve të Rilindjes, poeti, u përlot.

-Më falni miq, tha ai përmes lotëve, ma falni dobësinë e poetit. Kisha mallë për rilandasit e mëdhenj që na lanë këtë pasuri Kombëtare Vatrën dhe Gazetën e saj Dielli, që të dyja kanë më shumë se nga 100 vjet jetë. Lotët e poetit dëshmojnë ndjenjë, shpirt…

Ai dhuroi për Bibliotekën e Vatrës,librat e tij me shënimin:Me mirënjohje, Bibliotekës së Vatrës, e krijuar prej Fan Nolit dhe Faik Konicës. Librat e dhuruar janë: “Dardania ime”,“Në Kështjellën e Përjetësisë”, “Zjarri i Shpirtit”, “Bukuri e Bekuar”,“Balada e Heshtjes”.

Kryetari i Vatrës i dhuroi Historinë e Federatës Vatra të prof. Beqir Meta dhe Historinë e Vatrës prej Refat Gurrazezi si dhe “Misioni i Vatrës” sipas Petraq Ktonës.

Më pas editori i Diellit e shoqëroi nëpër mjediset e ekspozitës “100 Vjet Vatër”, në bibliotekë dhe arkiv. Poeti mori fotografi të shumta dhe pasi la shënime në librine vizitorëve, u larguar i ngarkuar me shumë emocione nga Shtëpia e Vatrës.