Kulture – Page 468 – Dielli

JAKOV XOXA, PEDAGOG DHE SHKRIMTAR I HAPËSIRAVE TË MËDHA

April 29, 2013 by dgreca

– Në 90-vjetorin e lindjes/

Nga: Prof. Murat Gecaj/

Mbaj mend se ndër orët më të këndshme të leksioneve tona në degën e gjuhës e letërsisë shqipe, të Fakultetit Histori-Filologji, ishin ato me pedagogun dhe shkrimtarin e shquar, Jakov Xoxa. Ai mishëronte tiparet e njërit ndër intelektualët më të spikatur, jo vetëm të Fakulteit tonë, por dhe më gjerë në Universitetin e Tiraznës. I thjeshtë, i qetë, i matur e “i butë” në shikim, fjalë e veprime; depërtues e këmbëngulës me mendimet e veta, i frymëzuar nga jeta e njerëzv tanë dhe historia e tyre shumëvjeçare-këto e cilësi të tilla shfaqte hapur, para nesh. Prandaj leksionet e tij i prisnim me dëshirë dhe sikur ndiheshim më të lirë e më të qetë në to. Kur hynte në auditor, gati pa u kuptuar, na tërhiqte menjëherë timbri i zërit të tij melodioz, i cili u ngjante notave muzikore, me ngritjet dhe uljet e tij të qeta. Ndoshta, kjo kishte të bënte dhe me leksionet, që na jepte për lëndën “Teoria e letërsisë”. Pasi fliste për figurat e ndryshme stilistike, mendimet e veta i ilustronte me vjersha të krijuesve tanë, sidomos nga autorët shqiptarë të Rilindjes Kombëtare, të Pavarësisë ose ata të viteve ’30-të. Veçanërisht, e kishte për zemër Migjenin dhe me vargjet e poezive të tij sikur bëhej më i frymëzuar dhe më i kapshëm për ne, studentët.

Pas leksioneve, në kohën e lirë dhe të pushimit, shpesh bisedonim lirshëm me profesor Jakovin, i cili sikur kishte sjellë me vete në biseda aromën e fushave të Myzeqesë, thjeshtësinë, çiltërsinë dhe qetësinë e banorëve të asaj krahine. Para nesh shfaqej sa pedagog, aq shkrimtar, krijues i disa veprave, të cilat lanë gjurmë të veçanta në letërsinë shqipe. Vinim re se i bëhej mjaft qejfi, kur i flisnim për këtë ose atë vepër letrare, që kishim lexuar ose kur mendimet tona i shoqëronim dhe me pjesë nga ato vepra.

Një lidhje të veçantë për mua pati me këtë pedagog e shkrimtar edhe fakti se bashkëshortja e tij, e mira dhe e urta Dhurata Xoxa, shërbeu disa kohë redaktore në gazetën “Mësuesi”. Atë e drejtoi, që në fillimet e saj, pedagogu, shkrimtari e psikologu i shquar, prof. Bedri Dedja, më vonë Akademik. Në këtë redaksi punoi, në fillim, sekretar i kolegjiumit Sofokli Afezolli dhe redaktorë: Nako Bezhani, Myzafer Bejleri, Bekim Çomo e të tjerë, me radhë. Unë, siç mund ta kem shënuar dhe diku tjetër në këtë libër, pata fatin që të bashkëpunoja me këtë gazetë, qëkur isha student. Aty gjeta përherë dhe dashamirësinë, ngrohtësinë e ndihmën e pakursyer të vetë Dhuratës, e cila gjithashtu u nda shpejt nga jeta. Në mendjen time, çifti Xoxa simbolizonte dy intelektualë të përkryer, që secili nga ata plotësonte tjetrin. Në vitet e mëpastajme, kam patur rastin të takohem me djemtë e tyre, Agronin e Arbenin dhe kam ndjerë kënaqës, se ata janë bërë pasardhës të denjë të tyre, kanë dhënë e japin ndihmesën e pakursyer, në arsimin dhe kulturën tonë kombëtare.

Në vitet e fundit të jetës, Jakov Xoxa punoi shumë e po kaq shumë i dha vepra të arrira lexuesit shqiptar. Por, për fat të keq, stërlodhja e arsye të tjera, e çuan në atë, që ai të ndahej shpejt nga jeta, pra kur ishte në kulmin e krijimtarisë së tij letrare dhe mund të jepte përsëri shumë për arsimin dhe shkollën tonë të lartë.

Ne, studentët e degës së gjuhë-letërsisë shqipe, në fillimet e Universitetit të Tiranës, jemi takuar shpesh, në përvejtorë të plotë të kryerjes së studimeve të larta. Ndër bisedat tona, një vend të veçantë ka zënë kurdoherë kujtimi i paharruar për figurën, jetën dhe krijimtarinë e pedagogut Jakov Xoxa.

Jakov Xoxa ka lindur në qytetin e Fierit, në vitin 1923, në një familje nëpunësi të thjeshtë. Mësimet e para i mori në vendlindje, në Vlorë e në Berat. Ndërsa shkollën e mesme e ndoqi në disa qytete, pra në Kavajë, Korçë, Elbasan dhe Tiranë. Ishin vitet e lëvizjes së madhe antifashiste, të cilën e përqafoi edhe Jakovi i ri. Mbas çlirimit, i ndoqi dhe i përfundoi studimet e larta për filologji jashtë shtetit, në vitin 1952. Punën e nisi në ish-Institutin e Shkencave, bashkë me figura të njohura të gjuhësisë, letërsisë, historisë etj. Pastaj punoi gazetar e pedagog në Institutin Pedagogjik 4-vjeçar të Tiranës dhe që nga viti 1957, pra me krijimin e Universitetit të Tiranës, në Fakultetin e Historisë e Filologjisë, ku dha lëndën e teorisë së letërsisë. Më vonë, doli në krijimtari të lirë.

Në vitet e para të çlirimit, Jakov Xoxa i ri bashkëpunoi me shkrimtarin e publicistin e paharruar Tuni Papuçiu (po nga Fieri) dhe nxorën gazetën “Përpjekja e rinisë”. Shpejt nisi të botojë shkrimet e para të tij, si: skica, reportazhe e tregime, me një gjuhë të pasur, të mbështetur në tabanin popullor. Në shkrimet dhe tregimet e tij gjeti pasqyrim myzeqari i thjeshtë e i varfër, por i etur për liri e dituri. Libri i tij i parë, me tregime e novela, doli në vitin 1949 dhe më pas drama “Buçet Osumi”. Krijimet e viteve ’50-të i përmblodhi në librin “Novela” (1958). Po në atë vit doli dhe drama tjetër e tij, “Zemra”. Këtu mbyllet periudha e parë e krijimtarisë së Jakov Xoxës, kur formoi personalitetin e tij. Për tematikën, stilin, gjuhën e rrjedhshme etj., janë pëlqyer për lexuesit tregime të tilla, si: “Kurorat e Masar beut”, “Frika e xha Llukanit”, “Tre pleqtë dhe Mihali katër”, “Gjeti ustai-ustanë”, “Ai që tallej me urinë e tjetrit”, “Kapedani”, “Njeriu, që s’kish parë diell me sy” etj.

Si rrjedhojë e pjekurisë së tij dhe e vullnetit ta pashoq, Jakov Xoxa iu fut me guxim prozës së gjatë. Kështu, më 1964, botoi romanin, tashmë mjaft të njohur për lexuesit tanë, “Lumi i vdekur”, libër voluminoz, mjaft me vlera për stilin, gjuhën, idetë, këndvështrimin. Është një pasqyrim i gjithanshëm i jetës së thjeshtë dhe të vështirë e tronditëse të fshatarit shqiptar, në të kaluarën. Ai është mishëruar mjaft bukur përmes figurës së personazheve: Pilo Shpiragu, në fshatin e imagjinuar Trokth, Koz Dynjaja a Kiu Gremi dhe familjeve të tyre. Për këtë roman të bukur e mjaft domethënës për kohën, autori u nderua me “Çmimin e Republikës” të Klasit I. Më tej, duke njohur nga afër dhe në thellësi jetën e njerëzve të thjeshtë të fshatit myzeqar, mblodhi materialin e duhur dhe botoi romanin e tij të dytë, “Juga e bardhë”(1971) dhe më vonë shkroi romanin tjetër të njohur, “Lulja e kripës”(botuar më 1982, pas vdekjes).

Në vitin 1983, vepra letrare e Jakov Xoxës u përmblodh në 6 vëllime. Tre romanet e marra së bashku janë një trilogji, që pasqyrojnë një tablo shumëplanshe të jetës shqiptare, në përgjithësi dhe të Myzeqesë, në veçanti. Ka skalitur një galeri tipesh e karakteresh, si Kiu Korroziu a Peri i Këputur; ka përshkruar mjedise të ndryshme, plot vërtetësi e kolorit.

Jakov Xoxa ishte punëtor i palodhur i krijimtarisë, skalitës i fjalës shqipe dhe stilist i rrallë. Prandaj dhe pati se për çfarë t’u fliste, pedagog i letërsisë shqipe, brezave të studentëve, në auditoret e Fakultetit të Historisë e Filologjisë, të Universitetit të Tiranës. Përveç fjalës së tij tërheqëse dhe të goditur, ai u vuri në shërbim brezave të studentëve tekstin mësimor “Hyrje në shkëncën e letërsisë” dhe më pas “Teoria e letërsisë”(stilistika), kurs teroik e praktik; Tiranë, 1970.

Studiues të ndryshëm e kanë vlerësuar krijimtarinë e J. Xoxës me fjalët më të mira dhe më të ngrohta. Njëri nga ata, kolegu i tij, prof. Koço Bihiku ka shkruar edhe këto radhë: “Jakov Xoxa u largua nga gjiri i shkrimtarëve në një kohë, kur forcat e tij krijuese ishin në lulëzim të plotë. Por, për të gjithë ata, që do të ndjekin rrugën e bukur, po të mundimshme të shkrimtarit, veprimtaria e tij letrare duhet të jetë model i një pune të palodhur dhe me vullnet të madh, i përpjekjeve të ngulmëta për të njohur jetën e popullit të tij dhe për ta paraqitur atë me art mjeshtëror”.(Jakov Xoxa, “Vepra letrare-1”, Tiranë, 1983; parathënie).

Vdiq në Tiranë, në vitin 1979, i nderuar dhe i respektuar nga qindra e mijëra kolegë, studentë dhe lexues të veprave të tij. Është nderuar me medalje e urdhëra të ndryshëm dhe me titullin “Mësues i merituar”.

(M.Gecaj, “Filologë që nuk harrohën”, Tiranë, 2002, faqe 39-42)

BACA ADEM BERISHA-GJURGJEVIKU NË NDËRGJEGJEN TONË JETON SI NJË QENIE E PASHUAR

April 29, 2013 by dgreca

Ne Foto: ADEM BERISHA(1948-2012)/

Nga Shaban Cakolli/

Kjo botë nuk është shtëpia jonë e përjetshme,sado e duam dhe e ndërtojmë,një ditë meodomos duhet të e lëmë,dikush më herët,dikush më vonë.Mirëpo me vite të tëra rrugëtojmë nëpër te,rrëpatemi,bëjmë vepra dhe nuk kënaqemi me ate që bëjmë,bëjmë sakrifica

për të arritur më shumë,por vjen koha papritur dhe i lëmë të gjitha,padyshim se na dhimbsen.Jeta është mister i madh,hedh hapat sot,pa ditur nëse mund të i hedhish nesër.Dikush thotë jeta është si një hije,hyn nga porta ,del nga dritarja.E keqja qëndron mu aty,nga se janë rregulla të natyrës nga të cilat nuk mund të ndryshojmë asgjë.Këto ligje të natyres,ia kanë lënë njeriut një privilegj,të jetoj sa mund të jetohet,të sundoj mbi natyrën,të e ndërtoj ate me punë e vepra.Njeriu nuk është ndonjë materje kimike,molekulë që tretet e zhduket si fluskë sapuni.Njeriu është çenja më e rëndësishme në rruzullin tokësorë,ai ka rrënjë,histori dhe identitet.Njeriu e bënë jetën në natyrë,ajo jetë është formë lufte,një luftë për të mbijetuar,dikush hapëron me më shumë suksese,dikush më pak.Ka disa faktorë të cilët na ndihmojnë të kalojmë ditët e shpresa,besimi,dashuria për jetë,dhe secili bënë jetën e vet ashtu si ka fuqinë,dikush me vepra më të mëdha,dikush më të vogla,por një ditë secili nga ne meodomos do e lëmë. Megjithatë çdo njeri gjatë rrugëtimit në jetën e tij lë gjurmë.Ka njerëz që jetojnë të vdekur,ka të vdekur që jetojnë nëpër breza.Kur njeriut i vdes një i dashur,padyshim njeriu nuk ndihet vetëm i hidhëruar,ndihet i zemëruar,i hutuar dhe friksuar.Isha shumë i ri,kur më vdiq një i dashur,nuk mund i mbaja dot lotët,mundohesha të ndrydhë dhembjen nga brenda.Atë botë më pat pyetur i madhi Azem Shkreli:Përse ndihesh kaq i trishtuar?I rrëfeva për dhimbjen që kisha për humbjen e një të dashuri,dhe prap më pyeti:Ka vdekur i tëri, apo vetëm gjysma?!Isha i ri dhe në vitet e mia,nuk më kishte rënë të dëgjoi pyetje të këtij lloji.Për disa momente mbeta i heshtur,duke u munduar të bluaj kuptimin e këtyre fjalëve,por duke u bazuar në mençurinë e të madhit Shkreli,ngula këmbë të mësoj kuptimin

e kësaj pyetje!Si,ka vdekur i tëri ,apo vetëm gjysma?Njeriu kur vdes,vdes i tëri i thash i habitur!Jo,jo më tha Shkreli:Disa njerëz jetojnë të vdekur,ata përveq që dëmtojnë natyrën,dëmtojnë shoqërinë,kombin,e keqja është se bëjnë edhe hargjime në këtë jetë,por

ditën që zhduken,nëse gjejnë njerëz të mjaftueshëm për të i bërë një varr,emri i tyre shuhet nga ajo ditë,nuk i kujton kush më,përveq nëse ua kujton dobësitë që i kanë sjellur,familjes,rrethit,shoqërisë,kombit,,,,,,

Njerëz të cilët kanë bërë vepra të mira për familjen,atdheun,kombin,nuk vdesin kurrë.Ata kanë lënë vepra të cilat ua kujton çdo ditë familja,rrethi,atdheu,kombi,dhe vepra e tyre i bënë të kujtohen brez pas brezi.Këtë e kam mësuar nga i madhi Azem Shkreli,dhe kur

e kam mësuar më u është larguar gjysma e dhimbjes për humbjen e të dashurit tim,nga se ai kishte lënë vepra të mira,të cilat i kujtojmë jo vetëm ne,por edhe të afërmit dhe rrethi ynë.Kohët e fundit sikur kam fituar përshtypjen se rrufeja po godiska vetëm lisa të

mëdhenj.Sikur më duket se vdekja po vepron e sulmon padrejtësisht mbi shkrimtarët dhe poetët,në kohën kur na janë më se të nevojshëm.Brenda dhjetëvjetshit që po e lëmë sulmoi:Azem Shkrelin,Ferit Ramadanin,Ibrahim Ibishin,Bardh Hamzën,Din Mehmetin,

Adem Berishën,Ali Podrimen,e dhjetëra të tjerë,në moshë të re,në kohën kur kishim shpresa në ta dhe kur më shumë se kurrë na duheshin të ishin në mes nesh.Maji i vitit që lam pas,pabesisht na e mori Adem Berishën,e mori tinëzisht në kohën kur askush nuk

e priste as që e mendonte.Atë ditë kobzezë,baca ishte në krye të detyrës,ishte plot energji,shpresë,madje synonte edhe të shkonte në LSHK,por një fatkeqësi natyrore e ndaloj,ia ndau ëndrrat përgjysmë.Atë ditë dikush e shpalli këtë lajm në facebook.Nuk më kujtohet

kush,sepse ndihesha i mpirë.Reagova shumë shpejt dhe kundërshtova,jo dhe jo,baca është gjallë.Nuk munda të e pranoj dhe as sot nuk mund të e pranoj se baca nuk është më me ne!Disi e ndjejë thell brenda vetës se lajmi ishte vetëm një ëndërr e keqe,se baca është

gjallë dhe do kthehet në mesin tonë si më parë.Ka kaluar një vit nga ajo kohë,shpesh baca më shfaqet në ëndërr,madje në disa çaste më duket sikur e shoh të ndjerin në rrugë,diku në një autobus,pranë trotuareve duke kaluar,i fshijë sytë dhe sërish më vjen një hije

ngjajshmërie e tij,sikur më ndezë shpresën,se gjithçka e folur për vdekjen e tij,ka qenë vetëm një keqkuptim.Megjithatë jeta kërkon të njohim realitetin,e realiteti thotë se baca nuk është më me ne.më kot përpiqem të vendos midis qenjes dhe mosqenjës.

Eh,çka të bëjmë?Prej lëkurës nuk dilet,në këtë botë të gjithë jemi rrugëtarë për në rrugën e fundit,dikush më herët,dikush më vonë.Kur kuptova se Adem Berisha nuk është më u shtanga,u pllakosa.Mërgimi kjo plagë kobi,nuk më mundësoi të isha atë çast atje,

të e përqafoja,të ia thoja lamtumirën e fundit,të ia hidhja një grusht dhe mbi varr,një buqetë lule kujtimi mbi varrin e tij.Po,përse ndodhi kjo?Sepse gjithçka erdhi tinëzisht,sepse nuk e priste as baca,as ne,sepse një natë më parë kishim biseduar në facebook me

bacën deri në orët e vona,kurse tani kur pabesia ndodhi,nuk isha i pregatitur,deri sa unë të arrija në Kosovë bacen nuk do e linin mbi dhe,nga se udhëtimet nga Gjermania në vendlindje bëheshin tri herë në javë,madje duhej të rezervonim edhe bileta udhëtimi,

e për gjitha këto duhej kohë.Baca Adem Berisha,duhej të ishte njeriu më i mirë dhe më i dashur,të cilin kam mundur të e njoh në jetën time.Mendoj se baca ka pasur nga një mik në çdo shtëpi shqiptare,ishte i urtër,i dashur,bëmirës,mësues,veprimtarë kombëtarë,

poet i shquar,eh po çka nuk ishte,nuk kishte diçka e mirë që i mungonte atij.Vetëm mërgimi na pat nda,me trup ishim larg njëri-tjetrit,por në mjetet elektronike ishim gjithnjë bashkë në mëngjez e mbrëmje.Me bacën komunikonim gjërë e gjatë deri në orët

e vona të natës,për artin e kulturën,pse jo edhe për gjendjen në të cilën ishte katandisur vendi ynë,e cila na rëndonte të gjithëve.Me bacën rrugëtonim bashkë në gazeta e revista,facebook dhe forume,nëpër radio,kudo kishim të njejtin mendim dhe të njejtin

rrugëtim,mirreshim me problemet e letërsisë,kulturës,botimeve,sigurimin e librave,etj…….Baca ishte një patriot i madh,ishte madje njeri me ngarkesë psikologjike për fatin e atdheut si po rrokullisej,po kishte edhe një ngarkesë për mbesën e vet Diellzën,të cilës

në moshën më të njomë ia shou jetën një makinë,dhembje të cilën vështirë e përballonte,dhembje të cilën e ndante me ne miqët,të cilët kësaj ëngjëllushke ia patëm kushtuar nga në poezi dhimbje,e të cilat baca i përmblodhi në një libër”LULJA LA LULISHTËN”:

Eh,kush do e mendonte se edhe bacën do të e gjente i njejti fat si mbesën Diellzën?Edhe bacën atë ditë të kobshme maji,e ndaloi një fatkeqësi komunikacioni,për të lënë ëndërrat përgjysmë,librin,LSH,miqët,veprat që donte të i përfundoj……………………………………………

Tani po vjen maji tjetër,natyra ka marrë pamje pitoreske,padyshim ka gjelbëruar varrin ku pushon baca,ka hedhur lule mbi vendpushimin e tij,por aty mungon buqeta e luleve të mia të cilat nuk munda të ia lë pranë e kjo më rëndon shpirtin.

Adem Berisha ishte poet i ndritshëm,ai nuk ngutej të botoj,por kur botonte,botonte fuqishëm,unë e pata quajtur poet që i gjasonte Gjergj Fishtes.Së fundi baca pat botuar një përmbledhje poetike të cilën e pati titulluar”PËRBALLJE”:Athua baca kishte parandjenja

se po i ndodhte diçka e keqe?Unë jam i sigurtë se po!Në fillim kur ishte para përfundimit të librit,më pat thënë se do të e titullonte ndryshe,madje kur e botoi u morëm vesh që librin të mos ma dërgoj me postë në mërgim,po doja të e përgëzoja në Kosovë ku edhe

do të organizonim një promovim të atij libri.Nuk vonoi një javë dhe libri më erdhi në postë,në te kishte lënë dorëshkrim:”Kujtoje bacën Adem,edhe kur të mos jetë më”,eh po kujt do të i shkonte mendja se baca do të shuhej atë javë?!Atë ditë që mora librin e bacës,

i shkrova dhe e përgëzova dhe e falemnderova,por nuk u durova pa e pyetur:Përse bacë më dërgove librin në postë,kur e lam të e promovojmë në Kosovë?Paj,nuk mund u durova pa ta dërguar më tha baca!Kur e pyeta,përse kishte bërë ndryshim në pagëzimin e librit,

më tha se ndërrova mendje!Më vonë kam mësuar nga miqët,se të gjithëve që ju kishte dërguar librin ua kishte lënë mbishkrimin”Kujtojeni bacen Adem,edhe kur të mos jetë më”,si dhe ndërrimi i titullit të librit”Përballje”,më kanë bërë përshtypjen se baca kishte

parandjenja se po ndahej nga ne,madje vet emërtimi”PËRBALLJA”,sikur e bënte ate të kuptoj se po përballej me diçka që po ia shuante ëndrrat.Miq sikur ishte Adem Berisha vijnë shumë rrallëMe shpirtin krijues që e karakterizonte, me dashurinë për letërsinë dhe artin,

me humanizmin e gjerë dhe të pashoq, shkrimtari vazhdoi të shkruante dhe të botonte deri në fund të jetës së tij:Unë ia kam shpërnda botimet e tij në gazeta,revista,blogje,forume dhe ai më ishte mirënjohës.Fatkeqësisht librin e fundit”PËRBALLJE”,nuk ia kam shpërnda,

as nuk do të mundem kurrë të ia shpërndajë.Lajmi për ndarëjen e baces nga ne,më këputi dy krahët,më pllakosi dhe më mori fuqinë,sa e sa herë jam munduar të e përshkruaj,por kur hap kopertinat,kur lexoj mbishkrimin e tij,kur më bie në sy poezia të cilën më kishte

përkushtuar mua,nuk gjejë forcë as një shkronjë të e nxjerr nga ky libër.Vdekja e Adem Berishës,më ka shkaktuar barrë të rëndë,kur e kuptoj se më nuk do të takohemi,se më nuk do të lexojmë shkrime të reja nga ai,më duket sikur truri më shkëputet nga koka,dhe

e peshoj dhe e mbajë rëndë kokën me dy duart.Megjithatë e kujtoj se një privilegj e kisha që njoha bacën,një krenari për veprat që na i la.Thellësisht nga shpirti e ndjejë dhimbjen për bacen që nuk ndodhet më në mes nesh.ngushëllohem që nuk e kemi fizikisht

në mesin tonë,por ai jeton në ndërgjegjen time shpirtërore si një qenie e pashuar,të cilin e kujtoj dhe ndjejë çdo çast.

Adem Berisha u lind më 03. 05. 1948 në fshatin Gjyrgjevik i Madh të komunës së Klinës, fshat ky historik dhe vendlindja e heroit të pavdekshëm kombtar, Sadik Ramë Gjurgjevikut.

Xhaxha Ademi rrjedh nga një familje e varfër fshatare por të paster për nga ideali dhe përcaktimi kombëtar. I ati i autorit Zeqë Ramadani ishte kinse i mobilizuar si partizan në luften e dytë botërore, por në vend të kësaj përjetoi marshin famkeq e për shumë kënd edhe tragjik – ate

drejt masakres së Tivarit të 1945-tës bashkë me disa bashkëfshatarë të tij si Jusuf Mangjolli, Prekë Martini, Tafil Bajrami e të tjerë. Kjo njësi pati fatin t’i shpëtonte masakrës së Tivarit si njësi plotësuese a arradhave partizane të Dalmacisë dhe Istres e duke iu falenderuar disa

oficerëve kroatë të cilët e tërhoqen drejt destinimit.

Në dimërin e egër të 1947-ës bashkë me të vëllanë Rexhep Ramadanin dhe birin e vëllait Mus Rexhepin gjëndet i lidhur për kumbullat e Sali Gjokës për tri javë rresht, presion ky për të treguar se ku gjëndet Ukë Sadiku, Halil Sadrija (biri i vëllait) dhe Qazim Bajraktari i Ostrozubit të cilët

ishin pjestarë të organizatës patriotike “Besa kombtare” e dalë nga kuvendi i LNDSH-së, mbajtur më 4-5 gusht 1945 në fshatin Doberdol të Llapushës të cilin e drejtuan prof. Ymer Berisha, Ukë Sadiku e Marie Shllaku.

Kjo zgjatë gjerë më daten 17. 02. 1947 kur kuislingët dhe sherbëtorët e armikut iu bien në gjurmë dhe i qesin në pritë në fshatin Sferkë të Gashit, në avlinë e dhëndërrit të Ukë Sadikut – Sokol Dinit me ç’rast vriten në vend Halil Sadrija e Qazim Bajraktari ndërsa Ukë Sadiku plagoset rëndë

por arrin të largohet nga vendi i ngjarjës e më pas sipas kërkesës së prokurorit të atlherëshëm, antishqiptarit të përbetuar e famkeq Ali Shukrija, ekzekutohet në Prishtinë.

I ati i xhaxha Ademit, Zeqa vdes në moshen 40 vjeçare duke lënë pas të ëmen Shahen, bashkëshorten Fazilen, Ademin 6 vjeçar dhe Shabanin 1 vjeçar. Çka të flitet për jeten që pastaj kanë bërë këta bonjakë të cilëve pas tri vitesh iu vdes edhe gjyshja Shaha e ata mbesin vetëm në përkujdesjen

e nënës Fazile 32 vjeçare dhe e cila jetoi gjer më daten 17. 02. 2007.

Xhaxhai dhe vellau ynë t Adem Berisha në kushte gati të pa para varfërie vazhdoi mësimet pranë shkollës fillore “Zejnel Hajdini” në Ujmirë dhe përkundër gjithë vështirësive, u dallua ndër nxënësit më të mirë të shkollës. Që atëherë ai ishte anëtar i grupit letrar të shkollës, atij dramatik

dhe atij muzikor, cka dmth se dashuria e Adem Berishës per vargun dhe artin ne pergjidhësi nuk eshte shume e rastesishme ndonese ne moshen me te re dallohet me prirjet e tij prej poeti.

Pas përfundimit të shkollës fillore me sukses të shkëlqyeshëm u regjistrua në shkollen normale atëherë “Silvira Tomazini” në Skenderaj si paralele e ndarë e normalës së Mitrovicës e cila pas ardhjes së Ahmet Malokut për drejtor ndërroi emërin në “Hasan Prishtina”. Pas kryerjes së vitit

të dytë në vitin 1965, për shkak të kushteve tejet të vështira ekonomike detyrohet të nderpres shkollimin dhe të punojë si mësues i pakualifikuar nëpër fshatrat më të largëta si në Gorozhup të Hasit, Carravranë, tani Gurbardh të Malishevës, Millanoviq, tani Shkozë poashtu të Malishevës etj.

Në vitin 1968 përsëri këthehet si nxënës i rregullt në kl. e III-të të normalës në Mitrovicë në të cilin vit ndodhin demonstratat e nëntorit të cilat përfshjnë pothuajse të gjitha qytetet e Kosovës e poashtu edhe Mitrovicen, bartës te të cilave ishin nxënësit e normalës, ata të gjimnazit dhe të

shkollës teknike nder të cilët edhe vetë i madhi Adem Berisha. Edhe si normalist ia kishte ëndja që kohë pas kohe të merrej me shkrime, kryesisht poezi por ishte temperament dhe shkrimet e tij ishin të papërshtatshme për kohen. Kështu, gjatë ndejave me shokë shpesh kishte dëshirë të

citonte vargjet e Migjeni

Pas përfundimit të normalës me sukses të shkelqyeshëm punoi edhe dy vite të tjera si mësues ndërsa që nga viti 1973 punon si punëtor i administratës komunale në komunen e Rahovecit ku u dallua si një nder punëtorët më të mirë, vlerësim ky i cili ishte bërë gjatë mbikqyerjes inspektuese

të kryeinspektorit të atëherëshëm për financa të Kosovës – Azem Hajdini – Xani, Vibar Hani etj.

Mirëpo gjithënjë e përcjellë fati i lig dhe asnjëherë nuk e lënë të qetë të punojë dhe të krijojë sepse si anëtarë dhe djalë i familjës balliste, konsiderohej i papërshtatshëm dhe i rrezikshëm për bijt e “nënë Titos e të bab Partisë” (kështu e quanin ata veten kur e humbnin durimin), kështu

që shumicen e jetës mund të thuhet se e kaloi me vështërsi të një pas njëshme.

Në periudhen e vlimeve politike të viteve të 80-ta hapur demaskon politiken diskriminuese e antishqitare të regjimit të kohës kështuqë në vitet 1989-90 u dallua si njëri nder aktivistët e parë në këshillin nismëtar për themelimin e Lidhjes Demokratike të Kosovës – Dega në Rahovec.

Në Kuvendin themelues të Degës, në Krushë të Madhe zgjedhet delegat i Kuvendit dhe anëtar i kryesisë së Degës të cilin aktivitet e vazhdon për disa vite. Poashtu ishte njëri ndër themeluesit e Sindikatës së Pavarur të organeve të administratës dhe judikatuës së Rahovecit e më vonë nga

baza zgjedhet dhe delegohet si anëtar i Këshillit Ekzekutiv të Degës së administratës dhe judikaturës së Kosovës pranë BSPK në Prishtinë.

Bashkëpunon ngusht edhe me Këshillin lokal të pajtimit në nivel komunal dhe bashkë me udhëheqësin e mirënjohur të këtij aksioni, tashmë të ndjerin prof. Anton Çetta si dhe aktivistët e këtij këshilli e veprimtarët tjerë të njohur siç ishin profesorët e Universitetit të Prishtinës prof. dr.

Hajrullah Gorani, prof. dr. Rexhep Mehmeti, prof. dr. Zekeria Cana, prof. dr. , Muj Rugova e shumë të tjerë, merr pjesë në shumë pajtime të gjaqeve dhe ngatrresave.

Viteve të fundit kohë pas kohe merret me shkrime, poezi, të cilat(disa prej tyre) i përmblodhi në përmbledhjen “Krenaria dhe pikëllimi”. Këto vite ballafaqohet me sëmundjen e kancerit në mushkëri por ende e perballon me plot krenari dhe dinjitet. Është entuziast dhe i pandalëshëm

ndërsa për miqët dhe shokët ka një shpirt tepër dashamirës.

Adem Berisha ishte krijues,veprimtarë kombëtarë,i dashur për miqët,i pa ndarë nga aktivitetet kulturore,kombëtare dhe humanitare.Ishte plot energji,punoi në krijimtarinë letrare deri në frymën e tij të fundit. Adem Berisha ka botuar këto përmbledhje poetike:

KRENARIA DHE PIKËLLIMI

LULJA LA LULISHTEN

PËRBALLJE

Për ata që nuk kanë pasur rastin të lexojnë nga baca Adem,po u japim një cikël poetik nga vepra e tij”KRENARIA DHE PIKËLLIMI”,ku do të kuptojnë sa e dashi atdheun,kombin dhe shoqërinë:

TY O AT E MËMË

– Atdheut tim-

Mbijetove acare e stuhi,

ngadhënjeve nder shekuj,

të dua në zor e në liri –

ishe dhe mbete tempull mbi tempuj.

Të dua, të dua mbi të gjitha,

të dua më shumë se veten,

të dua se je djepi im,

në Ty gjej vetëm të vërtetën.

Qielli mbi Ty është më ndryshe

nga ai në mërgim,

dielli tek Ti ngrohë më ëmbël

o i dashuri, Atdheu i im.

Fusha, ara e livadhe

të përshkojnë pa mbarim,

i dua e s’mund të iu ndahem

sot e deri në amshim.

Malet plot me drunj,

kullosa e shkëmbinj

shtrihen si kurora

deri në pakufi.

Lumenjtë e liqenet

me ujë të kthjelltë si loti,

për ne dhe vetëm për ne

i kishte krijuar Zoti.

Ke gjithfarë minierash,

energji e gjithçka tjetër

vështirë mund të numërohen

dhe vendosën në letër.

Djem e vasha të bukura ke,

pëtrita e skiftera,

si luleve të trëndafilit

larg iu ndihet era.

Ke shumë njerëz të ditur,

shkrimtarë e shkencëtarë,

ke edhe nobelistë,

priftërinj e hoxhallarë.

Për këto e shumë të tjera

shkrova e këndova

e kur e kërkoi koha

dola dhe luftova.

Jo pse e doja luftën

me plot mizori,

po pse u sulmova

mu nga fqinjët e mi.

Jo pse e doja luftën

të pushtoj të tjerë,

po për të mbrojtur t’imën

që e kisha, e do ta kem përherë.

ISHA, JAM DHE DO TË JEM

Jam një bli i madh

dhe kam rrënjë të thella,

luleve të mia të freskëta

larg iu ndihet era.

I ruaj me fanatizëm

gjithë lulet e mia,

edhe unë do ec’ përpara

si e gjithë njerëzia.

S’erdha nga Karpatet,

jo as nga Rusia!

po u linda në këto troje

o pika nga gjithësia.

Jam i lashtë sa bota,

rritem n’Arbëri,

kam shumë të mira tjera

të gjithë më kanë lakmi.

por, kam do degë të prera

me sopatë të topitur,

m’i kanë prerë barbarët

përherë të uritur.

mua më sakatuan

e veten e turpëruan,

por ne do të shkojmë përpara

dhe prapë do të jem’ të bashkuem.

Gjithçka pashë e përjetova,

tmerr e krime mbijetova,

vendit shpinën kurrë s’ia ktheva

dhe as emrin nuk e ndërrova.

Ruajta gjuhen time,

traditë e kulturë,

nder sfida të kohërave

s’u përkula kurrë.

S’zhdukem kurrë nga trualli,

t’a dini or barbarë,

shumë herë jam farkuar

u kalita në zjarr.

E po, deshët ju a s’deshët

o të mjerët mëkatarë,

unë mbeta ai që isha

dhe gjithë do të jem shqiptar.

DASMA E LIRISË

Eu sa leu dielli o mbi at kodër

u hap lajmi-o n’Shkup e n’Shkodër

nga Evropa e n’Amerikë,

nga Azia në Afrikë,

prej andej n’Australi

se n’Kosovë ka një risi

i madh e i vogël o janë bë një

eu kanë nisë luftën o për Liri.

Eu n’Dukagjin t’Binak Alisë,

u lidh Besa e shqiptarisë,

me ia kthye pushkën Serbisë,

për t’a mbrojtur pragun e sh’pisë

si luaj djemtë e Lirisë

të betuar n’besë të zotit

si në kohen e Kastriotit

si ç’vepruan të parët e motit

eu i ranë n’ballë armikut t’sotit

Eu n’atë Prekaz të Ahmet Delisë,

në ABC-në e trimërisë,

në Piramidën e burrërisë,

nen flamurin e Pavarësisë

u nis dasma e Lirisë

grusht i madh iu dha Serbisë

iu ndërruan rrjedhat e historisë

iu kthye nderi shqiptarisë

eu iu thyen planet o të Rusisë.

Eu n’Shalë të Bajgores së Boletinit

në vendlindjen e Isa trimit,

trimit të Vlorës e gjithë Shqipërisë

i madh e i vogël o janë ngre n’këmbë

ndal Serbisë o na i kanë thënë

Nish, Prokuple na i ke marrë

ke marrë Vranjën me Kurshumli

Ulqin, Plavë edhe Guci

ke cunguar at Iliri

na i ke veshë trojet me të zi

eu të vraftë zoti me gjithë Rusi.

Eu n’atë Grykë të Llapit të Bec Sinanit,

digës së gjallë të këtij vatanit,

Shaqir Grishës e trimav’ t’motit

që u flijuan për ditë të sodit

si luaj djemtë e malësisë

dalin n’skenë Yjtë e Lirisë

si në krahët tjerë të shqiptarisë

kundër të keqes e padrejtësisë,

kundër presë e barbarisë,

kundër dhunës e mizorisë

të ushtruar gjithë prej Serbisë

eu qysh prej shekujsh të historisë.

Eu n’ballë t’furtunës – o prinë Zahiri,

Edmond Hoxha dhe Hakifi

sypatrembur si zana të malit

përgjatë Llapit e tërë Gollakut,

Nerodimes e Karadakut,

Kaçanikut të Idriz Seferit

pa iu nda kurrë fushës së nderit,

si stërnipa të Skënderit,

si stërnipa të Kastriotit,

pa iu tremb pushkës as topit

e bënë luftën për liri të pop’llit

eu jo për poste as të liga të sodit.

LEGJENDA DRENICARE

U linde në Prekazin e Ahmet Delisë

që tok me Murselin i dhanë vulë burrërisë.

U linde në Drenicën e Azem Galicës,

të Shotës e t’Shabanit-simbole t’sakrificës.

U rrite dhe u edukove në frymën e traditës

mu si e kanë zakon trimat e Drenicës.

Nuk të dhimbsej jeta, familja as pasuria!

Një për ty ishte mbi të gjitha, Atdheu dhe Liria.

Bëre të jashtëzakonshmen për të shtrenjtën Liri

vetëm që Kosova të mos jetojë në robëri.

Formove UÇK-në nga lulet e këtij kombi

vallë, për Liri të Kosovës të kishte krijuar Zoti?!

Shkjau ty prore të ka friken por të ka edhe lakmi,

Ti i tregove gjithë botës ç’bëjnë shqiptarët për Pavarësi.

Prehu i qetë n’Prekaz o Adem Jashari!

Ty edhe në mes të errësirës si yll të shndrin varri.

Ti je udhërrëfyes i gjithë breznive të reja,

për armiqtë e këtij trualli prapë do të shkrepësh si rrëfeja.

Populli Drenicës, Kosovës e gjithë Shqipërisë,

të ka për Legjendë të kohës dhe gjithë historisë.

IDEATORIT TË PAVARËSISË

(Kushtuar arkitektit të pavarësisë

së Kosovës – dr. Ibrahim Rugova)

Si granit në bjeshkët e Kelmendit

lindë e rritë, je edukuar

veç për të mirë të këtij vendit

zoti i madh të ka krijuar.

Me madhështinë që zoti të fali

atdheut tënd iu përkushtove,

në vepra të mëdha asgjë s’të ndali

Kosovës nënë prore i ndihmove.

Kurrë s’u trembe nga armiku

o arkitekti i pavarësisë,

hallkë e fortë je prej çeliku

në zinxhirët e historisë.

Nuri yt ish porsi yll drite

nëpër sfida kurrë s’u gjunjëzove,

të urresh ti kurrë nuk dite

kurrë njeri nuk ofendove.

Vepra e jote është e përmotshme

brezat kurrë s’do ta harrojnë,

figurën tënde të palodhshme

në piedestal lartë do ta çojnë.

E tash si bora e majës së malit

kur rrezet dielli mbi te lëshon,

si çiltëria e kristalit

i pavdekshëm lartë qëndron.

BIJA E SOVRANIT

E dalë nga gjiri i popullit

të Kosovës nënë,

me nderë dhe krenari emrin

Ushtri Çlirimtare e mbanë.

Me emblemë të UÇK-së në krah

e flamurin Kuq e Zi,

anë e kënd Kosovës

lufton për liri.

S’e ndal shiu as bora,

s’e tremb gjylja e topit

kurrë nuk i dridhet dora,

mbesës së Gjergj Kastriotit.

Nuk i trembet vdekjes,

nuk i trembet varrit,

është kjo luanesha,

bija e Adem Jasharit.

Përpara i ka vënë vetës

detyrë të shenjtë madhore,

Kosovën të çlirojë

këtë tokë të shtrenjtë arbërore.

Popullit i ka dhanë besën

kombit i është zotuar

Flamurin Kuq e Zi

nga dora për të mos e lëshuar.

Të jep gjithçka nga vetja

gjakun e rininë . . .

Eu, . . . Zoti e bekoftë ore!

mbi të gjitha e kishte Lirinë.

Dëshmorëve që ranë për liri,

të rënë për të mos vdekur,

populli do u këndojë lavdi

me dashuri e respekt të paepur.

DESHMORIT TË RËNË

Edhe shqipja e malev’ tona

lakmi të kishte ty o trim,

çka është frika kurrë nuk dije

Ti për ne je udhërrëfim.

Si rrufe që vije prej qiellit,

si vetëtima që shkrumbon,

vdekja jote shumë e hershme

zemrat tona na i përvëlon.

Jo, për ju unë nuk kam vdekur,

në zemrat tuaja rrënjë kam shti,

siç kam qenë, i tillë kam mbetur

tash jam lule në pavdekësi.

Kurrë për mua mos derdhni lot

as harenë mos e ndaloni,

zemrave tuaja s’iu ndahem dot

gjithë me mua do të bashkëjetoni.

Shokët këngën të mos e ndalin,

le të këndojnë si në ditë të mira,

veç nga ‘i pikë lot le të më falin

oh, i kam lënë bre në kohëra të vështira.

NËNTORËT E LAVDISË

Me Njëzetetetë Nëntor

nga plaku mjekërbardhë,

u ngrit në Vlorën tonë

Flamuri jonë kombëtar.

Ish Nëntori i Dytë

qe nga Kruja e Skënderbeut,

me atë flamur që lartë u ngrit

iu kthye nderi mbarë atdheut.

Ne të tretin e lavdisë,

i shkëlqyer që ish si ari

në Prekazin heroik

u lind Adem Jashari.

Në nëntor të 97-ës

si luaj djemtë e lirisë

në Llaushë të Drenicës,

grusht të fortë i dhanë Serbisë.

Muja, Rexha dhe Dauti,

si skiftera fluturuan,

të vërtetën mbi UÇK-në

hapur botës ia treguan.

KRENARI NDERSHEKULLORE

Njëzetetetë Nëntori

rroftë deri në pakufi,

është Dita e Flamurit

shumë luftërave që iu ka pri.

Krenari ndërshekullore

e kishim e do ta kemi,

me te i tregojmë gjithë botës

kush, në të vërtetë na jemi.

Jem’ bijtë e asaj shqipeje

ndër shekuj me gjak të larë,

kurrë të pa gjunjëzuar

prore mbetem krenarë.

Sot flamuri jonë

tjetër mision ka,

të na prij në fitore

mbi projekte të mëdha

Në çdo njëzetetetë nëntor

ju këndoni e festoni,

shqipen dykrenare

sa më lartë ta çoni.

Le të valojë e bekuara

si në kohë të Skënderbeut,

forcë e krenari

le t’i sjell Atdheut.

HOMERIT TË SHQIPËRISË

Lum shqiptarët e lum Shqipëria

për atë yll që u fali zoti,

lakmi i kish këtij gjithë njerëzia

kishte shpirtin të kthjelltë si loti.

Humanist e dijetar,

si At Gjergji është vështirë me le,

mbi të gjitha atdhetar,

prijatar në shkencë e fe.

Nga e mori atë energji

aq me forcë ta dojë Shqipërinë,

këtë veç zoti mund ta di

që i dha Gjergjit madhështinë.

Motet ndërrohen si â zakoni

por kujtimi vije tu u shtue,

këngët e tij tash lirshëm këndohen

dhe s’ mund kush më me i ndalue.

At Gjergj Fishtës të madhit vëlla

le t’i këndojmë lavdi përherë,

për gjithë veprat qe na i dha

si një engjëll i krishterë

KUR ZOTI BËRI BOTEN

Kur zoti bëri boten

me plot mrekulli

i fali kësaj të veçantën

që quhej ILIRI.

I fali tokë e det

dhe shumë begati,

i fali edhe një kalá

që sot e quajnë SHQIPËRI.

Dhe në shqip ai porositi,

që shqiptarët ta kuptojnë,

token dhe det’n e tyre

me çdo kusht ta mbrojnë.

Bëhuni tha të vyeshëm,

të dashur e humanë,

po e deshët ju veten,

unë gjithë me ju do të jam.

Dojeni tha njëri tjetrin

siç e duani veten,

dojeni gjithë çka ‘u fala,

ju duhet të gëzoni jetën.

Ju fala edhe tri fé

me një zot përmbi,

kjo s’është hendikep

por është begati.

Ju dhashë Gjergja e Skëndera,

Pjetër Buda e Naima,

qëndrojnë lartë këta si skiftera

dhe shkëlqejnë porsi vetëtima.

Unë ju dhashë dhe shumë Azema,

shumë Adema dhe Ibrahima,

që për të mirë të jeni emblema

vetë ju zgjodha ju’ për trima.

PSE TË QUHEM ÇFARË NUK JAM

Unë jetoj n’Kosovë

por s’jam kosovar

i tillë çfarë më quajnë

disa ndërkombëtarë.

Kush këtë emër më imponon

mik i imi kurrë s’ka qenë,

as sot të mirën nuk ma don,

don të më shtyj të ndërroj idenë.

Por ideja e ime s’ndërrohet

as nder vite as nder shekuj,

për çdo ditë ajo forcohet

si granit edhe si hekur.

Ç’prej dardanëve e deri n’ditë të sodit

kurdoherë kam qenë shqiptar,

ç’arsye ka që pas shumë shekujsh

të mohoj trungun tim kombëtar?

Pse pra të quhem çfarë nuk jam,

qenien time t’a hudh n’ujë,

sa të kenë shqipe nëpër male

kurrë me mua i huaji s’do të luaj.

PSE ? dhe PSE ?!

Pse dy sy të një koke të ndahen

kur vetë Zoti s’i ka nda,

pse përherë të derdhin lot,

pse gjithmonë të rrinë tue kja?

Pse në gjak ata të lahen

pa e pasur as të vetmin faj?

pse s’ka mjek t’ua shërojë plagët?

janë shenjtorë e nuk janë djaj.

Pse një trup duhet gjymtuar,

pse t’i priten duar e këmbë?

bukurinë për t’ia shëmtuar

pse s’ka babë e pse s’ka nënë?!

Kush kësaj të keqeje i kontribuon

të vetmin trup për t’a copëtuar,

zoti i madh e bëftë bejan,

për jetë qoftë ai i mallkuar.

Kush në jetë nuk don të pendohet

për gjithë të ligat qe ka bâ,

zoti kurrë këtij mos i dhashtë

vajzë as djalë, motër as vëlla.

Gjithçka tjerëve që u ka bërë

bumerang iu kthefshin prapë,

“të gjitha kthehen në këtë botë”

zoti i madh do të merr hak.

Se nj’ai zot që është për tânë

askujt të keqen që nuk i don,

pjesët e trupit të copëtuar

përsëri do t’i bashkon.

DRITAT QE NUK FIKEN

Ai m’kujton Azemin,

Ajo më kujton Shotën,

vepra e të cilëve

pat mahnitur boten.

Dinin çka kërkonin,

për te edhe punuan,

dinin të luftonin

për Atdhe u flijuan.

Vepra tyre e ndritur

kushtuar Atdheut

rrënjët i ka të thella –

nga kohë e Skënderbeut.

Fehmiu edhe Xheva

Yje të Lirisë do të mbesin,

në zemrat e këtij populli

ata kurrë s’do vdesin.

Si dëshmorë t’Lirisë

të Kosovës nënë,

në historinë e lavdishme

vend të merituar kanë.

Porositë e Tyre

në vend do t’i çojmë,

mësimin edhe punën

kurrë nuk do t’i lëshojmë.

Populli po edhe koha

tash nga ne kërkojnë,

Kosovën tonë të dashur

shpejt ta lulëzojmë.

Mos të humbasim kohën

të shtrenjtë si flori,

populli le ta ndiej

se jeton në liri.

JEM’ KRENARË QË . . .

Kurrë nuk ishim arnautë,

kurrë nuk ishim as “shiftarë”,

kurrnjëherë nuk qemë hajdutë

jem’ krenarë që jem’ shqiptarë.

Kurrë të huajën nuk lakmuam,

e për t’onen derdhem gjak,

kurrë askënd nuk e sulmuam

gjithë na u desh të marrim hak.

Kurrë varreza nuk shkatërruam,

shishen “mbrapa” nuk e shtiem,

kurrë askënd nuk e dhunuam

s’e turpëruam kurrë shqiptarinë.

Martinoviqtë e “vdiqët” tjerë

krejt çka munden inskenuan,

vollën helm e vollën vrer

më në fund turpshëm dështuan.

Gjithfarë emrash na adresuan

që mbarojnë me “ist” dhe “ist”,

dhe më në fund nuk hezituan

qe të na quajnë kanibalistë.

Mirëpo, edhe zoti vetë ka thënë

që kjo tokë askujt s’i falet,

askush në shpinë këtë nuk e solli

nga Urali as nga Karpatet.

Dhe, krejt ku bukës i thonë bukë

e krejt ku ujit i thonë ujë,

le ta di dhe zoti vetë

s’do të sundojë më kurrë i huaji.

VIGANI I LIRISË

(kushtuar Xhelal Hajdës-TONI)

Porsi si një yll drite

që shkëlqen në qiell,

erdhi nga mërgimi

me shpirtin e dëlirë.

Erdhi se e desht Atdheun

për te dhe do flijohet,

heroikisht ra për të mos vdekur

që kurrë të mos harrohet.

Shiu, bora e stuhia

s’e ndalnin dot TONIN,

e shtrenjtë për te ishte Liria –

mbi të gjitha ai kishte kombin.

Besën që kishte dhënë

NJË “FJONGO” E MIQËSISË SHQIPTARE-SUEDEZE

April 28, 2013 by dgreca

Nga: Bahtir Latifi/

Në qytetin e Boråsit, në Suedi, jetojnë afër 2.500 bashkatdhetarë, nga Kosova dhe Shqipëria, si dhe vende tjera të banuara me shqiptarë. Ardhja e tyre filloi qysh herët, para 20-30 vjetësh dhe vijon deri në ditët e sotme. Që nga ajo kohë, bashkatdhetarët tanë nuk u ndalen asnjëherë për t’i sherbyer Atdheut të vet, në mënyra të ndryshme. Ata dëshmuan shumë herë, që nga ardhja e tyre e deri tani, se si ata punojnë për vendlindjen e tyre dhe ndihmojnë në çështjen kombëtare shqiptare. Kjo tregon, se sa janë të dashur për vendin, ku lindën dhe u rritën ata vetë, që nga ajo kohë dhe më pas, për t`u larguar drejt mërgimit, por pa dashjen e tyre. Mërgimtarët nuk e harruan vendin e tyre dhe nuk do ta harrojnë kurrë. Këtë gjë ata e dëshmuan me punën e tyre të përditëshme, me veprimtari arsimore e kulturore etj., duke mos harruar asnjëherë nga kanë ardhur, ku e kane vendin, udhën, kulturën, si dhe traditën shqiptare . Pra, u bënë pjesë e historisë së vendlindjes, me ndihmesën e dhënë, në forma të ndryshme.

Edhe bashkatdhetarët e qytetit Boras, në Suedi, e bëjnë një gjë të tillë, duke ndihmuar për vendin e tyre, pa kursyer asgjë. Që nga viti 2007 e deri sot, shqiptarët në këtë qytet u bënë më me zë, se kurrë. Ata hapën Qendrën Kulturore Shqiptare “Migjeni”. Në kuadër të saj, filloi një revistë, e quajtur ”Dituria”, me tematikë për fëmijët e të rinjët, si dhe për prindërit shqiptarë në mërgatë. Revista del një herë në muaj dhe shpërndahet falas për bashkatdhetarët tanë. Ajo shkon nëpër qytetet e Suedisë, ku jetojnë shqiptarë, si dhe në disa vende të Europës e Botës, si në Kosovë e Shqipëri.

Një vit më vonë, pra më 2008, filloi nga puna edhe Radio”Dituria”, po ashtu nga Qendra Kulturore Shqiptare “Migjeni”. Pikrisht në 5-vjetorin e QKSH ”Migjeni” e revistës “Dituria“, që u mbajt një vit më herët, u tubuan në Boras shumë bashkatdhetarë, autorë librash, personalitete të ndryshme të arsimit, kulturës e letersisë, si nga Suedia, Kosova e Shqipëria etj. Ndër mysafirët e ftuar për këtë ngjarje, ishte dhe një grup miqësh nga Tirana: prof.Murat Gecaj, shkrimtari Viron Kona, publicistja Kozeta Hoxha dhe arsimtarja Kadrije Gurmani.

Gjatë kësaj vizite, ata qëndruan katër ditë në qytetin Boras, ku u mahniten me gjithçka, që panë dhe përjetuan për atë kohë, duke vizituar për herë të parë vende të ndryshme, në takime me miq suedezë e shqiptarë etj. Kontaktet me njëri-tjetrin, më parë, ishin për ndonjërin vetëm përmes Internetit dhe jo fizikisht, sikurse kësaj radhe.

Nga kjo vizitë mbresëlënëse, tashmë në librin e ri, “Me zemër në vendlindje”, me autor prof.Murat Gecaj, mund të lexosh krejt çfarë ai dhe kolegët kishin parë e përjetuar. Ishte hera e parë, që ai e vizonte një nga shtetet skandinave, siç ishte Suedia. Në librin e tij, dokumenton se qenë takime të bukura e të paharruara, të këndëshme, me miq e shokë. Nga vizitat e ndryshme, nguliti në kokë krejt, çka ai kishte parë e përjetuar .

Kështu, nga kjo, prof.Murati dëshironte që të gjitha përshtypjet, që mori nga Suedia, t’i publikonte në një libër. Këto i bëri ai për ta kujtuar atë kohë të paharruar , për t`u treguar edhe të tjerëve, për mes librit “Me zemër në vendlindje“, si dhe për t’i falënderuar miqtë suedezë e ata shqiptarë për pritjen, që ata u bënë mysafirëve nga Shqipëria, me rastin e 5-vjetorit të QKSH “Migjeni” dhe revistës “Dituria”, në Boras.

Libri flet, pra, shumë rreth vizitës në Suedi, për takime me njerëz të ndryshem dhe mosha e profesione të larmishme, me miq e kolegë të dashur. Më tej, vazhdon të tregojë autori në këtë libër, për vizitat e mëherëshme, nga miqët suedezë e shqiptarë, në Durrës e Tiranë, komunikimet me bashkatdhetarë, biseda te ngrohta e letra përshëndetëse, falendërime, si dhe fotografi nga më të ndryshmet e shumëçka tjetër.

Në festimet e 5- vjetorit të radios ”Dituria”, në Boras, që u mbajt më 30 mars 2013, ishin musafirë nga Tirana, por kesaj radhe jo edhe prof.Murat Gecaj. Ndërsa këtë herë ai solli dhuratë librin e tij më të ri, “Me zemër në vendlindje”, përmes Viron Konës e Petrit Xhajës, të cilët ishin pjesë e manifestimit tonë kulturor.

Në mesin e disa librave, që u përuruan nga Shoqata e Shkrimtarëve, Artistëve e Krijuesëve Shqiptarë, në Suedi, me kryetar Hysen Ibrahimin dhe anëtarë të tjerë të kësaj Shoqate, që ishin aty mysafirë, u bë edhe përurimi i këtij libri, për të cilin folëm, shkurtimisht, edhe më lart.

Ne e falenderojmë nga zemra prof .Murat Gecaj për librin, që ua kushton bashkatdhetarëve shqiptarë në Suedi, si dhe miqëve sedezë. Urojmë që ai të ketë jetë të gjatë dhe suksese të njëpasnjëshme.

Faleminderit, prof.Murat Gecaj !

Në përurimin e këtij libri foli shkrimtari i njohur, Viron Kona. Më poshtë po japim edhe fjalën e tij, për librin e prof.Gecaj, të mbajtur në Boras, në ditën e 5 –vjetorit të radios “Dituria”:

“Duke qenë i ftuar nga Qendra Kulturore Shqiptare “Migjeni”, në Boras të Suedisë , në festimet e 5-vjetorit të krijimit të revistës ”Dituria” dhe 4-vjetorit të Radios ”Dituria”, në prill të vitit të kaluar, prof.Murat Gecaj është nxitur të shprehet ndjeshëm , me respekt dhe me shumë dashuri , për ato festime dhe për aurelën, që i ka shoqëruar ato, në Shqipëri dhe në Suedi .Këtë gjë, ai e ka realizuar bukur, përmes faqeve të librit më të ri të tij, ”Me zemër në vendëlindje ”(Shenime nga Suedia), i cili u publikua para ditëve në Tiranë.

Kur i lexon , varg njëri pas tjetrit, shkrimet e librit të krijojnë përshtypjen e një buqete me lule të shumëllojshme e të freskëta, të lidhura me ”fjongon” e miqësisë shqiptare-suedeze, por dhe mikpritësve suedezë, të cilët iu gjendën pranë vëllezërve tanë nga Kosova , në ditët e tyre më të vështira , kur mbi ta veproi me egërsinë më më të madhe, gjenocidi serb.

Në shkrimet e këtij libri, pasqyrohen dhe vlerësohen dukuri , episode, dhe ngjarje , veprimtari miqësore shqiptare-suedeze dhe ndjenja atdhedashurie, për vendlindjen Kosovë dhe Shqipërin. Por shprehen edhe meditime rreth asaj, çfarë prof.Gecaj ka përjetuar e ka ndjerë , në ato ditë të qëndrimit dhe të vizitave në Boras e Goteborg të Suedisë mike.Gjithçka është parë dhe shkruar nga këndëvështrimi i një publicisti të sprovuar .Me penën e artë të tij, autori gjen rastin të shprehet bindshëm, argumentues dhe bukur për Suedinë e zhvilluar dhe të përparuar. Njëherazi, shkruan me një gjuhë zemre të ngrohtë edhe për ato vlera thellësisht njerëzore, që e shquajnë popullin suedez.

Cilido lexues i vëmendshëm vëren se ngjarjet, episodet , shënimet , përshtypjet , skicat, reportazhet e bisedat dhe e tërë ngrehina publicistike e paraqitur mjeshtërisht në faqet e librit, ka një bosht, rrezaton një subjekt: Jetën e suedezëve dhe të shqiptarëve , me banim në Suedi; jetën aktuale, mardhëniet e natyrshme dhe tepër njerëzore e miqësore, të krijuara ndërmjet tyre, për një ardhmëri të sigurt; për fëmijët, familjet dhe vazhdimësinë e jetës. Përmes gjinive të ndryshme publicistike, libri pikëzon dhe veçon episode dhe ngjarje, portretizon tipa dhe karaktere njerëzish, shqiptarë dhe suedezë, të moshave dhe profesioneve të ndryshme; vë në dukje e vlerëson dhe gjithçka e bën në mënyrë tepër shprehës, figurative dhe emocionuese.

Libri nisë me lajmin e udhëtimit për në Suedi, nëpërmjet ftesës së veçant të Qendër Kulturore Shqiptare ”Migjeni” në Boras;me udhëtimin ajror drejt Veriut të Europës , në vendin e dikurshëm të vikingëve, kurse sot të suedezëve të zhvilluar, të përparuar dhe shpirtmirë, me botë të pasur njerëzore.Vijon libri me shkrime për brendinë e festimeve të 5-vjetorit të revistës”Dituria” dhe 4-vjetorit të radios ”Dituria ”. Por gjejmë në libër edhe vazhdimësinë e lidhjeve të autorit me kolegë e miq të tij në Suedi , si me anë të Internetit, por dhe nga takimet me ta, në qytetin e Durrësit dhe në Tiranë.

Nëpër faqet e librit kalojnë emra njerëzish, të moshave e profesioneve të ndryshme, shqiptarë e suedezë , fëmijë , nxënës shkollash ,mësues e mërgimtarë të thjeshtë, personalitet të artit e kulturës, miq dhe dashamirës të Shqipërisë e Kosovës; autoritete vendëse, gazetarë, shkrimtarë, artistë, studiues …Emrat e tyre bëhen të njohur nga autori, me respekt e dashuri; ata portretizohen dhe paraqiten bukur, me të veçantat e tyre, me vlerat dhe me mesazhet që përcjellin, nëpërmjet tregimeve, ndodhive, bashkëbisedave të ngrohta e të sinqerta. Nga njëra faqe në tjetrë , lexuesi miqësohet me t , si me njerëz, që ka mall e dëshirë t`i takojë e t`i njohë më nga afër.

E bën tërheqës librin, fakti se ai është shkruar me një gjuhë të pastër letrare e drejtshkrimore, me larmi, ngjyrime e nuanca emocionale, me stil tërheqës dhe origjinal. Gjithashtu, e bën edhe më të plotë librin, pajisja me fotografi njerëzish, vendesh, peisazhesh dhe pamjesh, nga vizitat në Suedinë e bukur, si dhe nga takimet vazhduese, në Durrës e Tiranë.

Do të jetë vetë lexuesi, ai që do ta bëjë vlerësimin e librit ”Me zemër në vendlindje “(shenime nga Suedia), me autor prof. Murat Gecaj. Por, me këtë rast, e urojmë dhe e përgëzojmë atë, për këtë botim të bukur, mbresëlënës e domethënës!”

Boras, prill 2013

“VATRA” PUBLIKON PROGRAMIN E KUVENDIT

April 26, 2013 by dgreca

KUVENDI/

E shtunë 27 Prill 2013/ Royal Regency Hotel/ Yonkers, New York/

P R O G R A M I: 9:30 AM-Regjistrimi/10:00 AM- Hapja e Kuvendit- Kryetari i Nderit, Agim Karagjozi, përshëndet dhe propozon Kryetarin e Kuvendit.

10:10 AM Hymnet Kombëtare

10:15 AM 1 Minut Heshtje për Deshmorët e Kombit/

10:16 AM Paraqitja e mysafirëve: Z. Ibrahim Makolli, Ministër i Diasporës, z. Naim Dedushaj, Drejtor për Investime dhe Hulumtime të Diasporës; Z. Dritan Mishto, Konsull i Përgjithshëm i Republikës së Shqipërisë në New York; Z. Bekim Sejdiu, Konsull i Përgjithshëm i Republikës së Kosovës në New York; Z. Mark Gjonaj, Aëntar i Asemblesë së Shtetit të New York-ut (New York State Assemblyman).

10:20 AM Përshëndetje të shkurta nga disa prej mysafirëve.

10:35 AM Paraqitja e Kryetarëve të Degëve të Vatrës:

Dega Washington DC, Znj. Merita Bajraktari-McCormack, Dega Michigan, z. Alfons Grishaj; Dega Hudson Valley, z. Elmi Berisha; Dega South Florida, z. Kolec Ndoja, Dega Jacksonville, Florida, z. Adriatik Spahiu; Dega Queens,NY, dr. Skender Myrtezani; Dega South Westchester, NY, z. Nick Markolaj; Dega Newburgh, NY, dr Nexhat Kalici.

10:45 AM Idriz Lamaj: mesazh nga z. Mal Berisha, Anëtar Nderi i Vatrës, Ambasador i Republikës së Shqipërisë në Londër, autor i botimit mbi jetën dhe veprën e Amerikanit Charles Telford Erickson, mik i madh i shqiptarëve.

10:50 AM Leximi i mesazheve përshëndetëse

11:00 PM Raporti i kryetarit dorëheqës, Dr. Gjon Buçaj

11:10 Raport mbi gjëndjen financiare nga Arkëtari i deritanishëm, z. Deni Blloshmi

11:15 Raporti i Kryetarit të Fondacionit “Vatra Foundation, Inc.”, Dr. N. Kalici

11:20 Raporti i Fondit të Studentave “Vatra Educational Foundation”. Z. Mithat Gashi

11:25 Raporti i Editorit të gazetës “Dielli”, z. Dalip Greca. (Mbaron Seanca e parë).

12:00 PM Dreka e thjeshtë, përballë sallës së Kuvendit. Për mysafirët dhe për delegatët me vatranë nga shtetet e largëta, hyrja është falas. Të tjerët paguajnë nga 10 dollarë.

SEANCA E PUNES

1:00 PM. Zgjedhja e Komisionit prej tre vetësh, për verifikimin e kredencialeve të delegatëve.

1:10 PM. Propozim dhe votim nga delegatët e rregullt, për të aprovuar delegatët që kanë më pak se dy vjet si antarë të rregulltë në Vatër, siç e parasheh Kanunorja e vjetër.

1:15 PM. Diskutime.

1:40 PM Propozime per ndryshimet në Kanunore.

2:05 PM Zgjedhjet: propozohen kandidatët për kryetar. Në se ka më shumë se një kandidat, votimet bëhen të mëshefta. Komisioni jep delegatëve nga një letër me emërat e kandidatëve, çdo delegat vë një shënjë tek emri i kandidatit për të cilin voton dhe e kthen letrën të palosur. Komisioni i numron votat dhe shpall rezultatin.

2:40 PM Përshëndetje nga Kryetari i porsazgjedhur, i cili kërkon 20 minuta pushim për konsultime mbi përbërjen e udhëheqësisë së re.

3:00 PM Paraqitja e listës së udhëheqësisë së re para delegatëve për aprovim.

4:00 PM Mbyllja e Kuvendit.

D A R K A

7:00 Darka shtrohet në Lighthouse Restaurant – 565 City Island Avenue, Bronx, NY.

Gjatë darkës do të jepet çmimi “AWARD OF MERIT” disa vatranëve, për merita në 30 vitet e fundit.

Mysafirët dhe delegatët me vatranë nga shtetet e largëta nuk paguajnë; për të tjerët pagesa e darkës është 100 dollarë.(Foto-Dielli arkiv- Noli mes shqiptareve te Amerikes, 1906)

The Vatra Band and Albania

April 25, 2013 by dgreca

By Thoma Nassi/

For a long time I have wondered why some Albanian person more capable than I has not recorded for history those fateful events that took place in Albania following the end of World War I. I am now in the late evening of my life, and I realize that an adequate description of those historic happenings may be beyond my poor powers, yet someone must undertake this task before the passage of time completely dims the memory of the events that began in 1919 when the fate of Albania hung in the balance.

Following the close of World War I, Italy and Greece by a secret treaty decided to partition Albania by having Italy occupy its coastal ports and the northern part while Greece occupied the southern part, including Korça. This, in spite of President Woodrow Wilson’s declaration of a policy of self-determination for small nations. As a result of this anticipated event, Albanians in the United States staged a number of demonstrations against the two aggressor nations, Italy and Greece. Vatra was most active because, as an outgrowth of its demonstrations, a group of 120 Albanian-American fighter-volunteers was formed to go to Albania, and the Albanian band (also called “Vatra”) was invited to join them.

The Vatra band had been organized under my direction in September of 1917 in Worcester, Massachusetts. Its members were young Albanian men without previous musical experience, most of them being factory workers. However, they joined the band with a great desire to learn, and, within a year, they were able to participate in concerts and parades in Boston, Worcester, New Bedford, Camp Devens in Massachusetts and in Portland and Biddeford, in Maine, and in other cities and towns for the benefit of the American Red Cross, Liberty Bond drives, and other worthwhile organizations.

The only other Albanian band in the United States in those days was the Jamestown, New York band, conducted by one of my townspeople, Thomas Vishnia.

In the early Spring of 1920, the idea of a pilgrimage to Albania to help the national cause finally took concrete form, and the military volunteers, band, and several other important Albanians were ready for the voyage.

I had just been discharged from the United States Army where I had served as a
Bandmaster. Since I had married immediately upon leaving the service, I was, naturally, reluctant to leave my new bride but because the band couldn’t go without a director – and I was the only one available – I was finally persuaded to participate.

At this point, I will not describe the interesting voyage on the Italian ship for I will confine my remarks to the events in Albania. I will say, however, that as far as the Italians were concerned, we Albanians were considered “personna non grata” by them both in Italy and in Albania.

After a short stay in Brindisi on the Italian coast, we were finally allowed to embark for the Albanian port of Durres where the Albanian populace greeted us with great enthusiasm even though we were looked upon with suspician by the Italians who, at that time, occupied Durres, Tepelena, Sarande, Gjirokaster, and Vlora.

Departing Durres after a few days, we drove in dilapidated Italian Fiats to Tirana, the capital of Albania, where all the populace, provisional government, and clergy, greeted our arrival enthusiastically. At that time, a regency headed by Sotir Peci, was governing Albania. The Albanian government had realized the value of having the Vatra band tour the country to raise the morale of the Albanian people so it arranged to send the band to all the large cities.

We left Tirana and visited Shkodra, Elbasan, Delvina, and Sarande while making Gjirokaster our temporary headquarters even though the italians were in command there. As I said, we were warmly welcomed by the populace but the Italians viewed us with suspicion. We were preparing to go to Tepelena and Vlora which the Italians quickly forbade. Nonetheless, against Italian orders we made ready to depart along with the Albanian military volunteers. Headed by two Albanian generals who had formerly served in the Turkish Army, we set out to liberate Tepelena!

As we were preparing to enter Tepelena, Italian guns from the ancient fort of the town began to shoot at us, and this single action set off the epic war against the invader Italians as the entire populations of Gjirokaster, Tepelena, and Vlora and surrounding towns rose to fight against the Italians. Albanian volunteers from all over Albania began to arrive to join the ensuing battle.

In the meantime, the Greeks had taken their cue from the Italians and began to mobilize along the Greek-Albanian border. The Vatra band and the American volunteers received orders from the government to proceed to Permet, Erseke, and Korçe. Altho the first two cities greeted us with wild enthusiasm the greatest ovation awaited us as we marched into Korçe – the Vatra band playing triumphantly and proudly – surrounded on both sides by Albanians who showered us with flowers amid joyous cries and tears. The entire Korçe district was preparing to resist the Greeks who were mobilizing at Greek border towns near Bilisht. The president of our band, Kosta Pano, spent many sleepless nights conferring with the Albanian officers and defenders on the border in anticipation of an inevitable conflict.

The League of Nations, seeking to avoid bloodshed, sent a delegation to Korçe under the leadership of Finland’s Professor Sederholm, granting him the authority to settle the dispute between Albania, Italy, and Greece, over permanent border lines.

The Greeks claimed that Bilisht, Korçe, and Erseke were populated by Greeks
which was, of course, a preposterous assertion.

It must be noted that the League of Nations delegation was favorably impressed by both the Vatra band and the volunteers from America. The band began playing two open air concerts every week at Kopshti Themistokli Germenjit. Our programs were comprised of classical music – a typical one would consist of an overture, a symphonic movement, operatic selections (usually Wagner), a Strauss waltz, and then an arrangement of Albanian songs for community singing. The people of Korçe attended these concerts “en famille” by the thousands, dressed in their evening Dullamas. They genuinely enjoyed our music, and their applause was tumultuous! I could not help wondering how many bandmasters in America would dare perform such classical programs for an American audience who, probably, would have hissed, or, at worst, walked out. Yet, these so-called backward Albanian people enjoyed it – they would avidly devour the printed programs with their eyes to feast on the descriptions of the musical selections. Yes, our stay in Korçe was one of our most cherished memories. The love of the people for good music was phenomenal.

I remember our first Christmas in Albania and our abbreviated presentation of Handel’s Messiah. There was no sheet music to be obtained anywhere except for my personal score so I hastily translated the text into the Albanian language and assembled a chorus of sixty voices. The band would play the orchestral parts. This was the first performance of an oratorio in Albania. The chorus learned its parts in record time, and the audience in the Kopshtore e Mitropolise begged for every number to be repeated.

During this period, the League of Nations delegration was very much in evidence and attended our concerts faithfully – especially Professor Sederholm who was an ardent Wagner admirer. He and I became fast friends, and he would come to our house, enjoy the Albanian dishes, and indulge himself by reading some of the few books that I had brought from America.

During our meetings, I dared ask Professor Sederholm how the fate of Korçe was to be decided. He cautioned me to be discreet lest I injure the national cause but informed me that as far as he was concerned, a nation that could produce such groups as this Vatra band and who could love music as much as the people demonstrated by flocking to concerts, certainly deserved their freedom. He seemed to be inspired by his own role, and I am sure that his recommendations were critical in the decision to free Korçe.

It became evident that more musical organizations were necessary to satisfy the insatiable hunger of the Albanian people for music. In a few weeks, another band was organized, the “Banda e Korçes”, by young students, and in a short period of time, it began to give concerts. A number of Festivals of Music were organized since local talent was in abundance. The first abbreviated opera,
“Il Trovatore”, was performed. The state director, Vangjush Mio, was a celebrated Albanian artist. This thirst for new music by the Albanian people gave me the opportunity to compose many songs whose words were written by such prominent Albanians as Kristo Floqi, Remzi Ojteze, Ali Alilani, and others. It was remarkable how these new songs spread at lightning speed all over Albania through no apparent means of communication.

We had not been long in Korçe when in June, 1920, we received a frantic call from the Vlora fighting forces asking us to pay them a visit to help keep their morale high since, at that time, they had captured Tepelena and Drashovica – the latter only about 20 miles from Vlora – and were now fighting the Italians in the hills around Vlora. This epic battle had captured the attention of the entire world, and among the foreign correspondents who were covering the war, the outstanding one was Edsel Mowrer of the Chicago Daily News and Washington Post. It seemed that all correspondents were on the side of the gallant Albanians whose bravery was described in daily dispatches. It should be mentioned that the Albanian fighters had thrown their heavy woolen brunas (capes) over the barbed wire barricades and leaped over them to terrorize the Italians. Moreover, as fast as the Italians sent over their planes, the Albanians would shoot down many of them.

Our band was situated at Droshovica and supported by the American Red Cross under the direction of Charles Hollingshead who later organized Shkolla Teknike in Tirana. Once or twice each day we went to the front to play for the Albanian fighters. We also helped out at the Red Cross Hospital which was caring for both Albanian and Italian wounded.

The Albanians had captured some 400 Italian prisoners and quartered them at the nearby town of Vaiza. They notified the commanding general of the Italian army, General Piacentini, that since they were unable to feed and clothe the prisoners, could he make some arrangements to provide for them. Receiving an affirmative response, it was arranged that the American Red Cross would drive to Vlora with trucks to transport supplies to the Italian prisoners. I made several trips to Vlora with Mr. Hollingshead and noted the complete demoralization of the Italian army on the one hand, and the luxury in which General Piacentini was living in one of the palaces on the other hand. The General invited us to dine with him, and we did so in all luxury. Naturally,
I was disguised as one of the American Red Cross personnel. Had the General known that I was an Albanian “spy”, my fate would have been doubtful!

During this time, one of the Albanian chieftains – his name, I think, was Bajram Curri – wrote an inspired little poem that impressed me so much I set it to music. Its title was “Vlora, Vlora, bjeri me te lumte dora.” The song became an instant success and in just a few days spread all over Albania. According to Dorothy Thompson in one of her radio broadcasts, “The Albanians were singing ‘Vlora, Vlora’ while they were attacking the Italians.” This song has since become an Albanian classic and is sung to this day. The thing that most surprised and puzzled me was how the songs that I wrote were able to spread throughout the entire country almost overnight and were sung and performed by native orchestras without printed copies. Whenever we visited a city or town, the populace would always greet us by singing these songs!

A few incidents while we were with the Red Cross at Drashovica are worth mentioning for they speak of the character of the Llabs, as those Albanians were called in that part of Albania: One day, as Mr. Hollingshead and I were exploring the ruins of the beautiful theatre that the Italians had built in Drashovica, we saw an Albanian emerge from the ruins with four pieces of lumber on his shoulder. Mr. Hollingshead confronted him by asking if he knew that his act of stealing was a crime, subject to jail or worse. The Albanian informed us that everybody in his town had brought home some kind of “plaçke” or “war spoils” so he was in disgrace for not bringing any home hence his mission that day was to bring back some “plaçke” come what may!

The Red Cross tried to buy some fresh corn from the nearby farms but nobody would sell any because the farmers were away fighting at the front. As a result, Mr. Hollingshead and his nurses would forage in the fields, even stealing corn, with the remark, “When in Rome, do as the Romans do.”

Finally, the Italian forces, confronted by the bravery of the Albanians and by world opinion, decided to evacuate Vlora and all of the other parts of Albania that they had occupied with the exception of the island of Sazan located at the mouth of Vlora Bay. The day arrived when all the Albanians who had fought entered Vlora with the band at the head singing, “Vlora, Vlora, bjeri me te lumte dora!” They were greeted as liberators with frenzied enthusiasm by the populace.

After a few days of festivities and rest at Vlora, we were recalled to Korçe.
I carried with me some stringed instruments that I had rescued from the
Dashovica theatre. Being an Albanian, I went for some “plaçke” too! Among these were two excellent string basses which later became the nucleus of a fine orchestra in Korçe. Our classical concerts continued and many music festivals and balls were given. The social life of Korçe flourished with all of the first families participating – replenished by other familes who came from Romania, Egypt, and the United States, now that Albania was free.

However at this time, all was not well in the capital city of Tirana where a revolution was brewing. Albania’s progressive elements wanted a purely democratic government. After a few skirmishes around the capital, the progressive forces took command and established a government with Bishop – now Archbishop – Fan S. Noli as Prime Minister. Bishop Noli dreamed of making a Switzerland out of Albania. He enlisted me to help him make plans for bringing from Italy a group of First Chair musicians who would teach at a Conservatory of Music while also becoming the nucleus of the first Albanian Symphony Orchestra. As a diversion, I taught Bishop Noli how to play the French horn during his brief stay in the capital!

Unfortunately, Bishop Noli’s government did not last long. A reactionary army headed by the ambitious Ahmet Zogu was able to defeat the government forces and occupy the capital. Bishop Noli managed to escape to Italy, a very discouraged man. When I met him later, he would say to me, “Tashi per mua me mbeti vetem mjekra (all I have left is my beard”).

An Albanian government now with Ahmed Zogu as Prime Minister was formed, and I was requested to come to the capital with the Vatra band. Naturally, we were sorry to leave Korçe and its talented, music-loving people but we were soon established at the capital with its diplomatic representatives and high social life. My own life at the capital was full of delights and frustrations – mostly, the latter. For example, I would visit the different Albanian government ministers with a list of things I wanted done for the cause of music, and I was very anxious to get them. But the ministers had different ideas, and I would be chided that the Americans were a “hurried” people.

It didn’t take long for Zogu to organize his government and pacify the country. Indeed, it is conceded that Albania became the most tranquil, peace-loving country in the Balkans at that time. One could travel across the country for the very first time without danger, and crime was non-existent.

At first, Zogu acted wisely and tried hard to interest all progressive and cultured Albanians to come back and take part in the government. I was sent to Italy twice as Zogu’s unofficial representative to induce Sotir Peci, Bishop Noli, and Faik Konitza who were all exiles at that time in Italy to return to Albania to assume top government positions but they refused. Incidently, I spent some of the most wonderful times with Bishop Noli and Faik Konitza in Rome attending concerts and other cultural events.(Lexoje te plote en Diellin e printuar)