Luan Rama/

Alain Mahuzier është mjaft i njohur në Shqipëri. Është një miqësi 60 vjeçare e nisur që në vitin 1964, kur i ati i tij, Albert Mahuzier, një bohem, udhëtar i botës dhe pinjoll i Herodotit, vendosi të shkojë në Shqipëri dhe të zbulojë këtë vend të panjohur nga Perëndimi. Kështu, hipur në një makinë, dhe me gjithë familjen e tij ai zbarkoi në vendin tonë ku gjeti një tokë me histori të lashtë dhe njerëz të mrekullueshëm. Në kthim, ai botoi një libër mbi Shqipërinë dhe siç e kishte zakon, realizoi dhe një film me xhirimet në tokën e shqiptarëve, pa hyrë në politikë por duke fiksuar veçantinë e jetës shqiptare. Pikërisht ky udhëtim, do ta nxiste birin e tij, Alain, të vazhdonte këtë aventurë shqiptare dhe gjatë viteve në vazhdim duke shkuar vazhdimisht në Shqipëri. Madje ishte Apollonia arkeologjike që e nxiti të diplomohet në Sorbonë si arkeolog me ëndrrën për të ringjallur misionin arkelologjik franko-shqiptar të nisur nga Léon Rey që në vitin 1923.

Para disa ditësh isha në shtëpinë e tij në Boulogne, në periferi të Parisit, dhe habia ishte e madhe me tërë objekte shqptare që krijonin aty një muze të botës shqiptare dhe ku qilimat e vegjël ishin nëpër kolltukët e shumtë. Ai ka shumë miq shqiptarë si dhe një bibliotekë të tërë për Shqipërinë edhe pse profesioni i tij si arkeolog dhe konferencier e ka çuar në shumë ekspedita në vende të ndryshme të botës. Miqtë e tij janë arkeologë, historianë, personalitete të kulturës dhe artit. Shumë artikuj të tij ai ia ka kushtuar kulturës shqiptare dhe trashëgimisë tonë kulturore. Mund të themi se e ka shkelur Shqipërinë nga jugu në veri. Është një kënaqësi e veçantë ta dëgjosh kur të flet për mbresat e tij shqiptare, çka ne na shtyu ta ftojmë në “Maison de l’Albanie” për një bisedë sa intime aq dhe publike, pasi ai ka shumë për të treguar mbi këtë miqësi 60 vjeçare duke filluar me kujtimet e tij personale në udhëtimin e parë në Shqipëri, nga Shkodra, Durrësi e Tirana e gjer në fshatrat e thella mes njerëzve të popullit, udhëtim që do ta çonte madje dhe në Boboshticë. Ja pse ne i jemi mirënjohës këtij personaliteti që ka ecur në gjurmët e atit të tij, një njeri gjithashtu i Rezistencës franceze, të cilin Gjenerali Eisenhauer, pas çlirimit të Francës, e dekoroi atë me medalje për kontributin e tij në luftën e aleatëve kundër Gjermanisë hitleriane.

Ju presim ta dëgjoni këtë mik besnik të Shqipërisë dhe të shihni pjesë të atij filmi, ku aventura shqiptare për të është nga më të bukurat e jetës së tij.

Përshkrim i shkurtën rreth librit “Historija e Popullit Shqiptar” – vepër e At Paulin Margjokaj.

Nga Artan Lleshi Gjomarkaj

Ajo Shqipni, së cilës njerëzit e penës, kulturës dhe artit ja morën komunistēt e me pranga ndēr duar e ja burgosën, internuan për të mos u dëgjue as zani e as zanafilla Arbënore, dikur me plot kumbim quhej Arbēni! Sikur nē Venedik e Vienë, Paris e në Romë, fëmija që linde, pagëzohej e një emër i vyer i shkruhej në distinë të emrave, edhe At’ Paulin Margjokës, së vogli i dhanë emrin “Bibë” si Bib Doda por së rrituni në udhë të Zotit, e udheve që vet Ati në Qiell ia ka falë Kçirës së Pukës, Bib Margjokaj sipas rregullit të fretënve, më datën 4 gusht 1925 u regjistrua në Urdhin e Fretënve të Vogjël të Shqipnisë me emrin Paulin si Pali i “Formulës së Pagëzimit” për tu rritun si klerik dhe studies  për’larg dheut të Kçirës por pranë durimit e vullnetit të pasosur për ti shërbyer mot e jetë dheut të tij të origjinës. Nuk është rastësore që në listën e autorëve kërkimtar dhe studiues të gjesh emrin e një kleriku si At Paulin Margjokaj, por prap nuk është rastësore që letrat e një frati besnik ndaj Fesë, Atdheut dhe historisë se Kombit të tij ti fshihen auditorit shqiptar për dekada deri në orën kur do të shembej doktrina staliniste e bolshevike shqiptare. Falë përkthimit të veprës së tij nga përkthyesi i talentuar Prof.Dr.Edmond Malaj dhe falë përshtatjes në gjuhën shqipe dhe redaktuar nga zonja Shqiponja Marku, por edhe falë kontributit e bujarisë se të ndershmit patriot, studiues e veprimar i Mērgatës Shqiptare në Amerikë, z.Tomë Mrijaj, kjo vepër vjen në gjuhën shqipe.

Si lexues, më kanë emocionuar dy fakte dukshëm të rēndësishëm e jo rastësore. I pari fakt është shtrirja e autorit me korrektesë të plotë prej akademiku ndër etapa historike dhe ndër kryqëzime historish dhe e dyta: Guximi i redaktores për ta veshur veprën me një gjuhë rrokëse dhe rrëfimtare sikur merr udhë historia etapë pas etape. E çmoj tej mase kaq guxim ndërmarrë si nga përkthyesi ashtu edhe nga redaktori sepse sot, ndër ditët e vështira të gjuhës shqipe,  ndër ditët ku edhe Institutit të Albanologjisë i është beditur dryni i çuditshëm i shtetit, gjendet guxim prej intelektuali për tu përballur me një vepër jo aq të lehtë në lëndën e përshtatjes …Në vepër këndon historia dhe ndiell zogjt e çdo epoke, thënë në mënyre figurative nga ana ime sepse nuk gjendet kënd ku përsëritet rutina. Autori ka lënë në mënyrë perfekte shteg për cilindo studiues që ta pasurojë veprën nëse dëshiron përmes kërkimeve të tij por esenca e themelimit të historisë së një vendi deri tek modernizmi i sotëm gjenden mrekullisht tek ky libër. Libri fillon me një përshkrim të saktë të paktën përaq sa êshtë studiuar deri sot mbi qytetet e lashta shqiptare, lumenjt, liqenet, rrugët po në lashtësi e zbret e merret me etnoninë  e fjalës “Alban” deri tek studimi i prejardhjes dhe origjinës shqiptare. Shtegtimi ilir dhe  Shqipnia në kohë të perardorisë romake vijnë të studiuara qysh para kristianizimit për ti lënë vend të dukshëm edhe ksaj etape, kulturimit fetar para epokës së Mesjetës.

Kjo epokë, pikērisht epoka e dyndjes së popujve deri në Sundimin Bizantin të Arbënisë thuhet shkurt përmes argumentave historikë për ti lëne vend studimit të ndarjes territoriale si e quajtuna Arbënia e Jugut nën sundimin bullgar, e Arbënit e Serbët – e pērdorur kjo terme pasi Serbēt kishin marre në posedim qysh në shekullin e Vll krahinën bregdetare të Dalmacisë. Despotati i Epirit dhe  Normanët në Arbëni marrin vend studimi në vepër pa asnjë shmangie deri në stadin e fillesave të Venedikut me Arbëninë.

Studime rreth origjinës së Gjergj Kastriotit, gjografise dhe fiseve shqiptare dhe periudhës se shkëlqimit të Katolicizmit në Arbēni mbyllin kapitullin e dytë.

Kapitulli i tretë mban gjithsejt titullin “Shqipnija nën sundimin turk” dhe sjell studime e përshkrime rreth emigrimit të shqiptarëve, përpjekjeve dhe kryengritjeve të shqiptarëve kundër tyrqve, studime rreth islamizimit të Shqipërisë, sjell studime rreth ekonomisë shqiptare ndër epoka, rreth katolicizmit nën kulturoprotektoratin e Austrisë, rreth luftētarēve për çlirimin e Greqisë si dhe shkruan pēr Ali Pashēn dhe Bushatllinjtē. Letērsinë Shqiptare si nënkapitull në libër, dëshirova ta cek tek së fundi sipas modēs time sepse mē duket meritë e veçantë e autorit si dhe përkthyesit  për arsye të dukshme. Qysh në fillim të herës, ndër të parat gërmime, At Margjokaj ka zbuluar versionet e qēndrueshme të hipotezave duke zgjedhur literaturë bindëse dhe të promovuar ndēr breza larg klaneve tē epokave dhe kaq kuptohet më së miri sepse At” Margjokaj nuk komenton mbi tendencat e autorëve por në mënyrë krejt moderne pērzgjedh pjesēt me të qēndrueshme të studimeve duke lënë për të kuptuar se kapitulli i Autoktonisë Arbënore është mbyllur pērkush ka vëmëndje tek historia reale dhe kjo çështje tashmë mbetet vetëm çështje e vetë Arbënve.

At’ Margjokaj bind duke lidhur ngjarjet me gjeografinë shqiptare përmes fakteve dhe statistikave dhe kaq e bën mrekullisht si një civil e jo si një meshtar, pra nuk shihet ndokund tendenca e At ‘Margjokaj pēr ta klerizuar veprën ose për ta malsorizuar veprën duke qënë se ai i përket me origjinë një territori mjaft të lavdēruar ndër treva si Puka e sotme.

Merita ndër të tjerat ēshtë jovetëm literatura që ka zgjedhur ku të referohet por edhe zërat letrar të cilët ka përmbledhur në veprën e tij në një udhtim të meritshëm përshkrues.

Autori është largpamës!

At’ Paulin Margjokaj ka pranuar të merret me kohët parahistorike , me mesjetën e ashtu edhe me të tashmen e tij por nuk ka rënë si autor në hendekun e kohës së diktaturës edhepse ka qënë i mbrojtur nga jetesa sepse ka jetuar jashtë kufinjve shqiptar të pushtuar nga komunizmi për efekt të domosdoshmërisë së përçimit të historisë në një tjetër brez pa humbur kohë me një epokë e cila për nga episodet , njihej botërisht si epoka tendencës së shkatërrimit të elitës dhe historisë.

Aq sa një lexues ësht i unshëm për historinë e vendit të tij , do të gjendet i shërbyer me stil të mrekullueshëm në këtë vepër prej më shumë motesh se fletësh përshkruar vetëm në 400 fletë. Përgëzime së dyti përkthyesit, redaktorit dhe botuesit për punën e vyer e me vlerë bashkë me të falat e mia prej lexuesi të gjendur i befasuar para kësaj vepre të çmuar.

“Ne e kemi zemrën Shqipe, ne e kemi gjakun Shqipe, jemi të djegur për Shqypni!”.

Artur Vrekaj, Massachusetts

Reflektim nga telereportazhet e Marin Memës më 26 Nëntor 2016 dhe RTV Kosovës bërë më 24 Prill 2017 në fshatrat Shqiptarë të Peshterit në Serbi.

Rafshnalta e Peshterit ngrihet 1200 metra mbi nivelin e detit dhe ka rrënjë të hershme iliro-shqiptare. Jo më kot shqiptarët e quajnë sanxhakun e Pazarit të Ri me emrin domethënës Masbjeshkë, vëndi ku shtegtuan e mbarështruan bagëtinë me shekuj.

Në Peshter jetojnë fiset më të fuqishme të Veriut të Shqipërisë, të Shkrelit, Kelmendit, Gjoka,Gjeka, Nikaj, Uka, Kuqi, Kurtaj, Camaj, Bibaj, Kastrati etj që u përballën brez pas brezi me regjimin e trefishtë shfarosës Turko-serbo-malazez.

Deklarimi boshnjak i shumicës së Shqiptarëve ishte e vetmja mundësi e mbijetesës në Peshter prej regjimit shfarosës Serb e Malazez.

Shqiptarët e moçëm e vuajnë më shumë dhimbjen e këtij asimilimi sot. Kjo është një nga dramat më të mëdha ndër Shqiptarët etnikë që ende pikon dhimbje.

Në Bashicë, Murat Haliloviç me dhimbje thotë se boshnjakçe flas, por jam Shqiptar.

Hilmi Salihoviç saktëson se kur fillova shkollën nuk dija boshnjakçe, por vetëm Shqip.

Nazif Salihoviç shprehet se unë e mbaj plisin se baba e ka mbajtur, stërgjyshat e kanë mbajtur. Nuk guxojmë të themi se jemi Shqiptarë.

Kambo Hukic (Huka), në fshatin Ugla shprehet vendosmërisht : ne jemi Shqiptarë. Ai nxjerr flamurin kombëtar Shqiptar fshehur nën divan dhe ja tregon gazetarit Marin Mema. Kam dëshirë që kur të vdesë të mbulohem me flamur Shqiptar. Kemi jetuar terror. Shqiptarët nga këtu u shpërngulën në Sarajevë, Pazar i Ri, Turqi etj. Kemi dëshirë me na çue një mësues me u mësue gjuhën Shqipe fëmijëve, të paktën një a dy orë në javë.

Sali Bajri, nga Uglla përgjigjet: më djeg shpirti që po humbet Shqipja. Ne kemi fol me stërgjysha. Mos na harroni! Të djegur jemi për Shqypni, por s’kemi gjë në dorë, hiç.

Selim Hukic, thotë: me gjak jam Shqiptar, por shumë po e humbim Identitetin se nuk kemi shkollë.

Eso Hukic po nga Uglla thotë jam Boshnjak, por me zemër jam Shqiptar. Kjo është pasojë e regjimit,por ai rrëfen emrat e vëndeve përreth Ugllës që ruhen ende shqiptarë: maja e Shkjaut, maja e Shiut, maja e Aliut, maja e Kaçizakut, maja e Molikes, maja e Mprehtë.

Murat Kuc, kujton se Serbia nuk lë Shqip, baba jem, ai ka mbajtur shallin dhe plisin.

Villka Kuc, thotë se ne kurrë s’kemi për ta humbur Shqipen.

I moçmi Bajro Hukic (Hukaj) thotë shkollën nuk na e kanë lënë Shqip.

Boroshtica është fshat Shqiptar i banuar kryesisht nga fisi Shkreli. Nezir Shkriel (Shkreli), mësues shfaqet me plis të bardhë. Ai i gëzuar flet se këtu po gjallon Shqiptaria. Gjuha Shqipe nuk do të vdesë këtu. Sikur betohet : Ne e kemi zemrën Shqipe! Ne e kemi gjakun Shqipe!

Hilmi Shkriel nga Boroshtica shprehet se prej pleqve ne jemi prej Shkrelve të Rugovës. Shqipen e kam mësuar prej babe. Kushërinjtë i kam në Kosovë.

Hafiz Shkriel, mesoburrë, dimë pak. Nuk kemi bërë shkollë. Vëllai im është Shqiptar.

Përkundër mohimit absolut të Identitetit kombëtar, në literaturën shkencore serbe pranohet që në Peshter banojnë Shqiptarë.

Shenjat më të dukshme të Identitetit kombëtar në publik në qytetin e Pazarit të Ri dhe në fshatrat e Peshterit më së shumti në shekullin e kaluar kanë qënë plisi i bardhë dhe shalli i bardhë që ruhen ende edhe sot.

Ismet Azizi, intelektual, kryetar i Kosova për Sanxhakun rrëfen në RTV e Kosovës masakrën më të madhe në numër të Çetnikëve Serbë me komandant Pavle Gjurishiq më 5 e 6 Janar 1943 ndaj Shqiptarëve e Sanxhaklinjve në Bihor, krahinë me 82 fshatra.

Myftiu i Sanxhakut Muamer Zukorliq e quan “Sebrenica e Sanxhakut” këtë masakër. “Sipas raportit të komandantit çetnik Pavle Gjurishiq, gjeneralit Serb Mihajlloviq se 1200 të vrarët ishin të aftë për ushtri, ndërsa 8000 të tjerët ishin gra, fëmijë e pleq”, shkruan ai në bosnjaci.net.

Dokumentet arkivore shqiptare japin shifrën 4628 Shqiptarë të vrarë, therur e masakruar këto dy ditë tmerri në Bihor.

Shoqata Kosova për Sanxhakun është kthyer në një institucion qytetar e mediatik duke vepruar në terren në Peshter e Pazar të Ri për evidentimin e rezistencës së Shqiptarëve dhe të kulturës së tyre. Kjo shoqatë aktive po i jep jetë me veprimtari akademike hapërimit kombëtar në Masbjeshkë. Ajo më së shumti po bashkëpunon me autoritetet vendore në Sanxhak, dhe ato qëndrore në Kosovë dhe Shqipëri.

Thirrja e gjakut Shqiptar ndër Shqiptarët e Peshterit është kushtrimi i kohës që jetojmë për ti dhënë më shumë frymë hapërimit kombëtar ndër ta.

Kështu, më 22 Nëntor 2023, Këshilli kombëtar Shqiptar në Serbi hapi zyrën Shqiptare në Pazarin e Ri dhe ndërkohë po synohet kursi i Gjuhës Shqipe. Është koha për të ndihmuar vëllezërit tanë. Kudo ku jemi.

 U njohëm qysh në vitin 1962 me Sabri Maxhunin, por viti 1963 na afroi edhe më shumë dhe kjo afërsi vazhdon sot e kësaj dite.Një rrobaqepës PAR EXALANS në Prishtinë, asokohe, një mustaqezi i ri që lente përshtypjen e një figure burrnore serioze, kishte hetuar se edhe unë -Fetiu, një nxënës i medreses Alaudin në fqinjësi ku jeton Sabriu(Rruga Rijeka, nr. 5), jam i denjë për t`iu bashkuar aktivisht idealeve të Sabriut për Liri Kombëtare.

Këtë bindje e kishte përforcuar nga drama Prej territ në dritë, në  të cilën unë luaja rolin e doktorit( rol i mjekut). Kjo  shfaqje teatrale  u realize me rininë e lagjës Alaudin në bashkpunim me nxënësit e Medreses dhe kah fundi nëntorit 1963 u  shfaq në shtëpinë e kulturës të lagjës – tash TEATRI DODONA.  Në Prishtinë ishte ringjallë ideja  për RIBASHKIM KOMBËTARë, që e kultivuan veprimtarët e Lëvizjes Nacionale Demokratike SHqiptare, të cilën e kishte ripëtrirë  Adem Demaçi  me emrin  Lëvizja Revolucionare për Bashkimin e Shqiptarëve (LRBSH). Sabriu ishte anëtarë i Komitetit të Qarkut Prishtinës dhe veprimtarë i vendosur për këtë çështje.  

Në vjeshtën e vonë të viti 1963 shkova te  Sabri Maxhuni, jo  për këtë qëllim – shkova të provoj pantollonat, që ditë më parë ia kisha lënë stofin Sabriut dhe pasi ndërruam disa mendime, më tha do të  vish pas tri ditësh për provë – kështu ishte praktika e mjeshtrit Sabri për profesionin e tij, me qëllim që prodhimi që dilte nga dora e Sabriut mos ketë vërejtje. 

Kur shkova për provë, më la përpara nja dy tri faqe tekst të daktilografuar me makinë – ishte STATUTI I LRBSH-s, lexoja ngadal, më tha, e pastaj do ta diskutojmë. Pasi e lexova, USTA SABRIU, me një maturi e seriozitet të veçant, për moshën e atij dhe për moshën time, më tha, kur të vish t`i marrish pantallonat du një përgjigje nga ti, ç`mendon për këtë, a je i gatshëm, është sakrificë por ia vlen – është koha!Unë nuk e dija se ai ishte antarë I Komitetit të LRBSH-s për Qarkun e Prishtinës.Nuk kisha nevojë të mendoj më tepër. Gjatë leximit të STATUTIT, vendosa. Unë përgjigjen e kam sot për këtë. Më trego çfarë mund të jetë kontributi im në kët.  

Më dha disa sqarime rreth veprimeve që duheshin bërë, u morëm vesh për kur do t`I merrja pantallonat dhe u ndamë. Sabriu nuk qepte vetëm pantallona e kostime komplete – madje edhe me jelek – por gjilpëra e Sabri Maxhunit kishte shkep flamurin e jugosllavisë së harrnuar me copa të huaja dhe iu kishte përvesh qepjes së FLAMURIT KOMBëTARë SHQIPTAR, për të cilin në vitin 1963, 64, 65….. e deri kur të duash thuaj, shkohej në burg, madje edhe pasi dilje nga burgu nuk kishte vend pune për ty,  përveç fshirjes së rrugëve  dhe ngarkim shkarkim thëngjilli an`e kënd Jugosllavisë. Për këtë ishim të vetëdijshëm përpata se ta thonim atë PO-në vendimtare.

Gjilpëra e Sabri Maxhunit që shkepte e qepte flamuj,  I qepi në pranverën e vitit 1964  nja 70-80 flamuj  kombëtarë dhe njëri nga ata flamuj gdhini në ndërtesën e medresese, te drejtoria e medreses – kuptohet, nga ana e jashtme. Ishte sinjal I qartë se këtu  aty brenda përkundej një mini  armatë për çlirimin e Kosovës.  Falë kujdesit dhe strategjisë së Sabriut, kjo ndodhi nuk e dëmtoi shumë medresenë, por Sabriu në qershor të atij viti u gjend prapa grilave dhe provoi kazmatet e Jugosllavisë deri nëburgin fame keq.” Goli Otok,” por ama mua nuk më mori me vete.

Gjykimin e parë të  Sabriut te Gjygji I Qarkute në Prishtinë, e ndoqa  nga trotoari përball Gjykatës dhe deri kur u kthye nga  burgu I parë, lidhjet tona u pezulluan. 

Kur dol inga burgu vazhduam, sigurisht në rrethana tjera e me strategji të reja.  Ai me gjilpërën e tij unë me pendën shytë, deri në takimin e radhës te PLEPAT E DURRSIT, Në VITIN 1999. Kontakte me telefon mbanim, por mjaft të kufizuara. Tani, kur ai I mbushi tetëdhjet vjet e unë në prag të tetëdhjetës, takohemi ke :Qendra per rehabilitim me ujra termike  që mban emrin“ NëNA NAILE” Nëna që e lindi dhe rriti Sabri Maxhunin. Jetë të gjatë, pleqëri të  qetë Sabriut e shëndet për  shëndetin e popullit të Kosovës, e përtej Kosovës.

 Prof.Dr. Feti Mehdiu   Montreal 

20 dhjetor, 2023.   

Në New Jersey, dje u mbajt turneu i futbollit i organizuar tradicionalisht nga Shoqata “Vllaznimi” e Strugës. Një eveniment sportiv që bashkon shqiptarët e mërgatës në New York, New Jersey e më gjërë. Në këtë turne sportiv ekipi i futbollit të Krajës doli fitues në vendin e parë. Garë e fortë sportive dhe shumë emocionuese. Pjesëmarrës në turneun e sivjetshëm ishin 6 grupe skuadrash me nga 4 ekipe, gjithsej 24 ekipe konkuruese.

Edicioni i 14-të i organizuar nga “Vllaznimi” është turneu më i madh i organizuar në një vit kalendarik ku marrin pjesë të gjitha trevat e shqiptarisë.

Ekipi i Krajës ka një përkrahje të madhe ku çdo vit marrin pjesë mbi 500 simpatizantë që mbështesin ekipin e zemrës. Një aktivitet i shkëlqyer sportiv e komunitar që bashkon të gjithë shqiptarët e mërgatës.