Shqiprim Pula/

Autoritetet politike të kohës së pasluftës, me pak përjashtime, kishin nevojë për alibi, dhe atë jo vetëm për veten e tyre të përfshirë në procese por edhe për të argumentuar vendim-marrjen në nivelet ndërkombëtare, që ndërlidhej me argumentet e qëndrimeve politike për nevojën e rivendosjes lidhur me statusin juridik-politik të Kosovës.
Bisedimet e Vjenës rezultuan me pakon gjithëpërfshirëse të Ahtisaarit, si kompromis për mëvetësinë e shumë pritur, por edhe me bisedimet e Brukselit, padyshim, mendohej si zgjidhje, njohja nga Serbia dhe anëtarësimi në organizata ndërkombëtare, përfshirë OKB-në. Por, e gjitha e menduar veç hipotetikisht, referuar gjendjes reale politike!. Për aq sa bisedimet e Vjenës dhe të Brukselit, kishin për objekt trajtimin e realitetit politik, në esencë, prekën edhe aspektin subjektiv atë të ndërgjegjes kombëtare Shqipëtare. Nga propozimi gjithëpërfshirës i Ahtisaarit n’a derivoi kushtetuta e cila u arsyetua me ardhmërinë Europiane të vendit, duke krijuar “Kosovarët” e rrinjë nga Shqiptarët e hershëm. Sistemi politikë i krijuar përmes frymës kushtetuese Ahtisaariane, është që ne të mos mund të shprehim atë që ndjejmë e besojmë, por t’a shprehim atë që nuk e besojmë, multietnicitetin!, këtë n’a e servuan me buzëqeshje Kineze.

Kosova e marrë peng! Kosovës i është marr peng gjithëçka, e para së gjithash integriteti kombëtar, sepse 94 përqind Shqiptarë nuk mund të vendosin pa 6 përqind minoritar!. Dhe kjo mendësi politike kushtetushmërie është antikushtetushmëri kombëtare Shqipëtare. Madje, për t’i dhënë kuptim herëshmërisë Shqipëtare edhe arkeologu Francez, Christophe Goddard, pjesë e ekipit të zbulimit të mbishkrimit të Justinianit në Kishën paleokristiane për qytetin Dardan, në Ulpianën e herëshme, nga gjykimi i tij, theksoi; të gjithë ne në Europë kemi përqindje Dardane, “ne Europianët dhe Shqiptarët e sotëm, jemi Ne pak si Ju dhe Ju jeni pak si Ne”.

Frikësimi e terrorizimi politik nga të buzëqeshurit Kineze! Ndërkohë që, Europianët e ndërkombëtarët me buzëqeshjet e tyre Kineze vazhdojnë kërkesat për betonizimin e Serbisë brenda Kosovës, përmes Kishës Serbe Ortodokse dhe Bashkësisë së Komunave me shumicë Serbe (“zajednica”), të cilat paraqesin gjymtim për shoqërinë Shqipëtare, po edhe për idealin historik dhe liridashës por edhe për pakicat jo Serbe!, kështu, duke i dhënë pakicës Serbe epitet hyjnie (religjioze) dhe epërsie (institucionale). Shikuar në kronologji, dy çështjet; e para, Kisha Serbe Ortodokse u zyrtarizua si kërkesë, gjatë bisedimeve të Vjenës me dakordësi të palës Shqipëtare (fatkeqësisht), e cila mëpas u shkrua tek propozimi gjithëpërfshirës i Ahtisaarit, përkatësisht tek Aneksi V mbi Trashëgiminë Fetare dhe Kulturore – ku flet për të drejtat, privilegjet dhe imunitetet e Kishës Serbe në Kosovë!, e që më parë, nuk ishte as tek Rezoluta 1244, dhe as tek Korniza Kushtetuese për Vetëqeverisje të Përkohshme – ngaqë përgjithësisht i referohej vetëm parimeve të ruajtjes së trashëgimisë kulturore, fetare e historike; dhe e dyta, Bashkësia e Komunave me shumicë Serbe (“zajednica”) që u zyrtarizua si kërkesë, gjatë bisedimeve të Brukselit me dakordësi të palës Shqipëtare (fatkeqësisht), në Dokumentin 19 Prill, 2013. Po prej kohësh tashmë, procesi i bisedimeve përmbajtësisht në tërrësinë e temave të trajtuara e të mbetura hapur kanë marrë ngjyrim kompleksiteti, sepse Serbia, vazhdon të ketë pretendim territorial; nuk e njeh pavarësinë dhe e minon sa herë e kudo ku mundet; pengon anëtarësimet në organizma ndërkombëtar përmes fushatave të pandërprera si dhe e pretendon trashëgiminë të krishtere Ortodokse në Kosovë, të përvetësuar veç si Serbe!. Nga të buzëqeshurit me buzëqeshje Kineze, në kohë ‘paqe’ e në tavolinë bisedimesh, për epilog kanë, betonizimin e Serbisë në Kosovë.

Është detyrë e jona me i dal Zot amanetit të t’parëve tanë Iliro-Arbnorë, kishte shkruar Papa Klement Albani.
Po si t’a ribëjmë e ruajm kombërinë Shqipëtare? Duke e rrënjosur fuqinë e të së vërtetës autentike Shqipëtare, për t’i mbajtur larg forcat e jashtme manipuluese; duke e ushqyer ndërgjegjen kombëtare Shqipëtare, që ndikon në nivelin e vetëdijes dhe aftësisë së veprimit politik për çdo situatë politike; duke e kultivuar fuqinë mbarë kombëtare, si forcë të brendshme tek secili pjesë e politikës për t’a ruajtur hershmërinë dhe vlerat Shqipëtare; duke e tejkaluar çdo frikë apo kërcënim politik, si motivim për përbashkim në guxim kombëtar; duke risjellë në vëmendje tek secili domosdoshmërinë e fuqisë individuale për reagime kombëtare Shqipëtare; duke e ruajtur ndershmërinë kombëtare, si një themel i fortë për të vepruar politikisht me integritet; duke marrë politikisht përgjegjësi kolektive, për rrethanat dhe realitetin e fateve tona kombëtarisht; duke vendosur qëllime të qarta politike, që u paraprijnë rezultateve të dëshiruara kombëtare Shqipëtare; duke mos i haruar idealet historike, dhe vlerat e rezistencës politike të Rilindasve tanë; duke e kultivuar përbashkimin, e garantojmë rezistencën e fuqisë tonë politike; duke qenë të unifikuar në qëndrimet politike kombëtare Shqipëtare, paraqesim fuqinë dhe aftësitë politike për t’iu përgjigjur me menquri çdo situate; si dhe, duke e kuptuar fuqinë kombëtare reale, veprojmë si forcë politike rajonale e Europiane. Pra, secila, veç e veç dhe të gjitha së bashku, n’a ofrojnë buzëqeshje kombëtare Shqipëtare, sepse Republika nuk është e garantuar, ajo duhet ruajtur e mbrojtur.

Bekim Kelmendi

{profesor dhe poet}/

Kishte një javë që miku im Vilson Culaj, një poet, romansier, e mbi të gjitha një mik i imi, më tha se a mund ta shoqëroj deri në Aeroportin e Rinasit:” Nënë Tereza “ në Tiranë që të prisnim së bashku mikun e tij dhe mikun tim virtual Mëhill Velaj, Kryetar i Shoqatës së Shkrimatrëve Shqiptaro-Amerikan e që do të vinte me datë 21.017.2023. Fiks në orën 11.00 Kuptohet se përgjigjia ime ishte një po, pa e menduar fare. Fakti që do të dilja për ta marrë një njeri me një bagazh kaq të madh letraro-artistik, dhe një patriot të shquar, doemos që ishte i mirëpritur nga ana ime. Tashmë kisha edhe një arsye më shumë meqë isha edhe recenzent i romanit të tij të fundit:” Në kërkim të Mimozës” . Padyshim që doja ta takoja dhe të njiheshim me të. Zaten shkëmbimi i përvojave sjellë gjithnjë prurje të reja letraro-artistike.

Rrugëtimin e bëmë së bashku me mikun tim dhe gradualisht iu afruam aeroportit që mbanë emrin e të madhes, të pakrahasueshmes, shqiptares humaniste Shën Tereza{ Gongje Bojaxhi} . Aty para bustit të saj, në oborrin e aeroportit ndaluam dhe pimë nga një kafe dhe një pije freskuese derisa prisnim aterimin e aeroplnait me të cilin udhëtonte Mëhill Velaj. Sapo aeroplani ateroi, ai shpejtë kaloi edhe kontrollën rutinore dhe ne e takuam. Ishte një takim i ngrohtë, vëllazëror, ashtu si dinë të japin vetëm njerëzit e mëdhenjë por shumë modest. Pastaj vazhduam rrugëtimin tonë për në Dardaninë e lashtë e historike. Kaluam Krahinën e Kurbinit, pastaj Krahinën e Mirditës dhe iu afruam Dardanisë gjegjësisht luginës së Anadrinisë. Ky udhëtim bëhej shumë i lehtë me humorin e hollë dhe edukues të Mëhill Velajt, dhe të qeshurat tona që skishin të ndalur. Më në fund Arritëm në qytetin e Klinës ku sapo mori një makinë me qera, na njoftoi se nëse ne jemi dakort, ai me kënaqësinë më të madhe do të na ftonte në të gjitha aktivitetet kulturore që e kishin ftuar nëpër Dardani dhe një në Krahinën e Kurbinit, gjegjësisht në Qytetitn e Laçit. Ne i premtuam se për aq sa kemi kohë nuk do ta refuzojmë ofertën e tij.

U ndamë me bindjen që shumë shpejtë do të takohemi dhe pikërisht me 22.07.2023 takimi i radhës ishte në Pallatin e kulturës Jehona e Dukagjinit në qytetin e Klinës, vend ky ku do të promovohej libri i kujtimeve për veprimtarin :” Rrustem Tafë Bojaj” një personalitet i respektuar i kohës i shkruar nga Prof, Dr, Asllan Krasniqi , njëherit ish mik i Mëhill Velajt. Në këtë aktivitet shihej dhe vërehej reflektimi i tij që kishte tek të pranishmit, pothuajse të gjithë e njihnin dhe secili prej tyre i zgjaste dorën duke i uruar mirëseardhje.

Ndërkohë tashmë kishte filluar Festivali Tradicional:” Camping Fest” që mbahet çdo vit në qytetin e Klinës nën Protektoratin e Kryetarit të Komunës Dr, Zenun Elezaj. Kuptohet se Mëhill Velaj kishte marrë edhe ftesën nga drejtuesi i Festivalit Z. Alban Gashi por edhe nga zyra e kryetarit të komunës. Nata e parë të Festivalit u hap me Ekspozitë pikturash dhe në mbrëmje filloi ora letrare, në shtëpinë e bukur Muze në fshatin Ujmirë. Fjalën e mori fillimisht Kryetari i Komunës së Klinës Z, Zenun Elezaj i cili i përgëzoi organizatorët dhe poashtu i falenderoi pjesmarrësit për kontributin e tyre, pastaj kuptohet nën moderimin e shkëlqyer të Vilson Culajt u shpallën fituesit e pikturave më të mira, dhe më vonë filloi ora Letrare. Në këto momente ora filloi duke respektuar hierarkinë e moshës por edhe të rangut. Fillimisht foli Prend Buzhala një kritik i mirëfilltë, romansier, poet, thjeshtë njeri shumëdimensional dhe menjëherë pas tij fjalën e kishte Kryetari i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikan Z. Mëhill Velaj. Ai fillimisht i përshpëndeti edhe në emër të Shoqatës Panshqiptare :” Vatra” dhe në emër të editorit të gazetës :”Dielli”, e edhe falenderoi të parin e komunës së Klinës për kontributin e tij, pastaj organizatorët dhe kuptohet të zotin e shtëpisë muze në Ujmirë. Tek atëherë ai filloi dhe e recitoi një poezi me aq pasion duke na sjellë një freski të vargjeve lirike.

Pasi recituan të gjithë dhe pasi u kryen të gjitha formalitetet, Z. Mëhill Velaj u prit ngrohtësisht në tavolinën e Camping Fest nga organizatorët, poetët, dhe i pari i Komunës së Klinës Z. Zenun Elezaj, me të cilin biseduan gjerë e gjatë për një bashkëpunim mes shoqatash në të ardhmen. Darka sikur skishte fund dhe vallet e kënga na shoqëronin në çdo çast. Njohje të reja, takime e bisedime për artin kishte nga të gjithë. Natën vonë u ndamë secili prej nesh me një përshtypje të mirë për një organizim tejet impozant.

Tashmë i kishte ardhur radha një feste tjetër. Ah kjo festë doemos që të ngërthen në vete, të mbanë pezull, të bën të ndjehesh krenar, të bën që nëpër damarët të rrjedhë gjaku me vlug. Pra festa e Plisit. Ishte vendosur që pjesa e dytë do të mbahej në Odën e Junikut me datën një gusht. Normalisht që edhe në këtë festë të Plisit organizuar nga i madhi ideator Ismet Krasniqi Lala dhe nga LKSHM e Klubi Letrar;’’ Martin Camaj’ me kryetar Bashkim Halilaj. Në Odën e Junikut Z. Mëhill Velaj u prit ashtu si i ka hije dhe me repsektin që i takonte. Takime e biseda e shkëmbime idesh kishte në mes shoqatave dhe detyrimisht Mëhill Velaj ishte në epiqendrën e këtyre takimeve. Ai foli me dashamirësi për organizatorët dhe për plisin si simbolin më të lashtë shqiptarë dhe i falenderoi organizatorët që nuk po e harrojnë, dhe në ditë të veçanta e bartin me nder e krenari. Paoshtu ai propozoi krejtë spontanisht që plisi të mbahej edhe nëpër të gjitha festat tona kombëtare. Pse jo ta kishim e ta bartnim me krenari. Një propozim i tillë kuptohet që u prit me një duartrokitje vëllazërore.

Në këtë aktivitet zoti Velaj u takua edhe me bashkëvendasin tim Z. Bashkim Halilaj, Kryetar i Klubit Letrar:” Martin Camaj’’ në Krahinën e Bavarisë në Gjermani . Të dy ranë të një mendje, që tani e tutje do të bashkëpunonin më intensivisht në mes shoqatash. Pas ndarjes nga aktiviteti tradicional i Ditës së Plisit Z. Mëhill Velaj na njoftoi se, me datën tre gusht jemi të ftuar nga Kryetari i Klubit Letrar:” Martin Camaj” Z. Bashkim Halilaj që të marrim pjesë në promvimin e librave të poetëve mërgimtar në Bibliotekën Kombëtare në Prishtinë, në orën 12.00, ndërsa orën letrare do ta mbajnë pasdite në orën 18.00 në Kishën e Shën Abrahamit në fshatin e LLapushnikut në Komunën e Drenasit.

Rrugëtimin për në Bibliotekën Kombëtare ku do të mbahej promovimi i mëse dhjetë veprave të autorëve të ndryshëm mërgimtar e bëmë së bashku me Mëhill Velajn dhe Hysen Berishën. Prap një njohje e re për Mëhillin i cili me plot dashamirësi e afroi vëllazërisht poetin dhe romansierin Hysen Berisha, mërgimtar në Norvegji, autor i mëse 12 veprave.

Bisedat ishin nga më të ndryshmet, po më së shumti në bisedat e tij zinin vend prurjet e reja letrare, përshtatja e tyre me kohën dhe vlera e tyre artistiko-letrare. Në Prishtinë arritëm me kohë gjitmonë falë Mëhillit i cili respektonte me korrektësi çdo orar dhe takim. Në promovimin e veprave të atorëve mërgimtar, doemos që vend në panel zunë Bashkim Halilaj, Kryetar i Klubit Letrar:” Martin Camaj” në Bavari të Gjermanisë , z. Mëhill Velaj , Kryetar i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikan në SHBA , Mentor Thaçi moderator dhe Sylë Bajrami dhe Hyrije Isufi.

Në fjalën e rastit Z. Mëhill Velaj foli për të arriturat e shoqatës së tyre në Amerikë, për anëtarët e asaj shoqate që fatbardhësisht tre prej tyre ishin të pranishëm në sallë, Znj. Rita Salihu, Znj, Merita Prenga,dhe Z. Shpend Gjocaj. Pra Mëhill Velaj përfaqësohej denjësisht edhe në këtë event kaq madhor me tre anëtar tjerë të shoqatës të cilët kishin marr librat me veti dhe i promovuan. Me një fjalë them se ngado që shkova dhe e shoqërova Mëhill Velajn pash një karakter të fortë prej malësori, një dyzinë miqsh që e respektonin, një moral dhe qëndrim prej një burri fisnik i cili me veprimet e tij nuk urrente askënd, nuk ofendonte askënd, bënte miq aty për aty dhe çfarë ishte më kryesorja, këshillat e tij të vinin aq me ëmbëlsi sa nuk mund ti mendoje ndryshe.

Nga Biblioteka Kombëtare vazhduam rrugës për në zonën e Drenicës gjegjësisht në Fshatin Llapushnik te një kodrinë e shkretë, e cila pas ndërtimit të Kishës Katolike e që u pagëzua me emrin Kisha e: “Shën Abrahamit” tashmë ajo është bërë një kodrinë që detyrimisht të bën që të kthesh kokën instiktivisht për të parë atë bukuri. Në oborrin e kishës hymë me gëzim kur pamë që në muralet atje nën këmbanë shkruhej thënia e të madhit At Gjergj Fishta:” Për Atme e Fe”

Zemrat na u freskuan nga flladi i sallës së kishës dhe nga pamja e flamurit tonë kombëtar mbi altar. Poashtu nga salla e mbushur plot krijues mërgimtar dhe vendor. Edhe këtu njohjet ishin reciproke, kishte njerëz që se kishin parë qëmoti Mëhill Velajn, poashtu kishte të atillë që donin ta njihnin për herë të parë. E kështu me radhë. Thënë të drejtën, ndjehesha krenar dhe i lumtur që i përkisja këtij karvani njerëzish intelektual dhe tepër miqësor.

Në orën letrare recituan të gjithë, u dhanë edhe shpërblime për poezitë më të mira. Mëhill Velaj u tregua modest dhe vetëm doli e i përshëndeti të pranishmit në emër të shoqatës që ai përfaqësonte dhe në emrin e tij personal. Nga këtu u ndamë tejet të kënaqur edhe me një përshtypje tejet të mirë.

Nesër do të nisemi herët për në Kurbin na tha në dalje të dyerve të Kishës së Llapushnikut. Po tani ku dhe pse? E pyetëm ne. Nesër me bacin nesër e merrni vesh, na tha neve shoqëruesve.Unë dhe Vilsoni vetëm shikuam njëri-tjetrin dhe qeshëm. Na u kujtua fjala:” U kry bac” dhe prap qeshëm. Duhet të nisemi që menatë që të mos na presin miqtë, është rrugë e gjatë dhe dua të jem korrekt. Sikur fliste mes miqsh që i kishte njohur vite më parë. E kush mund ti refuzonte fjalën bacit Mëhill. Aq më tepër që kur u përmend Kurbini, ne ishim pothuajse gati që të niseshim në çast.

Një udhëtim për në Kurbin-Laç

Në promovimin e librit:” Ndjesitë e mia” të poetes Merita Lala-Prenga

Tashmë ishte bërë më shumë se një javë që Z. Mëhill Velaj e njihja personalisht falë mikut tonë të përbashkët Vislon Culaj. Kuptohet se në mënyrë virtuale, ishim miq këtu e një vit më parë.

Që në ditën e parë kur u takuam, më bëri përshtypje sjellja e tij me njerëzit përreth, me miqtë e tij dhe të gjithë ata që i njihte. Pas disa aktiviteteve nëpër trevat e Republikës së Kosovës, Mëhill Velaj na propozoi që të bëjmë një udhëtim dhe të marrim pjesë në një promovim libri në krahinën e Kurbinit, gjegjësisht në qytetin e Laçit, në Promovimin e librit me titull:” Ndjesitë e mia” të anëtares së shoqatës që ai e drejtonte, Znj. Merita Lala-Prenga me qëndrim në New York-SHBA.

Nisja do të bëhej me datë 28 korrik në orën gjashtë të mëngjesit, në mënyrë që të arrinim me kohë dhe udhëtimi ynë të shkonte pa probleme në trafik, meqë ishte mesi i sezonës turistike. Unë dhe Vilson Culaj ende se kishim të qartë se ku dhe për kë po shkonim, vetëm se e dinim që do të jemi shoqërues të Mëhill Velajt. Me ne ishte edhe veprimtari Anton Antoni nga fshati Gllogjan i Lugut të Baranit. Kuptohet se e dinim që ky promovim do të ishte fitimprurës dhe tejet i duhur për të marrë pjesë, sepse ftesat e Mëhillit dilnin në mënyrë impozante, ftesa që të lumturonin.

Rrugëtimin e bëmë me makinën me qera që e kishte marrë Mëhilli dhe rolin e shoferit ma besoi mua meqë i dija mirë ato treva. Nga Qyteti i Klinës, kaluam mes për mes rrafshit të Anadrinisë, në njërën anë na shoqëronin vreshtat e panumërta të banorëve të kësaj ane, ndërsa në anën tjetër arat e punuara dhe të mbjellura me zarzavate të ndryshme sezonale. Një fushë e mrekullueshme dhe e punuar shumë mirë. Normalisht me këtë vrojtim dhe me këto pamje mbreslënëse, nuk na mungonte dhe humori i hollë i Mëhillit, i cili tërë kohën na mbante në disponim. Kjo zaten vjen si dëshirë e mërgimtarit që të çmallet me vendin dhe gjakun e tij në çdo sekondë sa të jetë në atdhe. Papritmas makina sikur ndalon hovin e saj në shenjë respekti të Shtëpisë Muze të Ukshin Hotit, njeriut ideator të shtetit të dytë Shqiptar, dhe pak më tutje sikur ndalon e tëra pranë 66 varreve pa eshtra të të masakruarve të Krushës së Vogël gjatë luftës së fundit në Kosovë, dhe kokat tona instiktivisht kthehen nga varret mbi kodrinë, përderisa buzët tona pëshpërisin lutjet e nënave që i duan eshtrat e familjarëve të tyre, të kthehen e ti varrosin në atë kodrinë me 66 varre bosh. Në kufirin shqiptaro-shqiptar Mëhilli sikur nuk u përmend dhe disi u vrenjt, pavarësisht që policia kufitare nuk na kërkuan gjë, atë prap se prap e brengoste një gjë e tillë. Megjithatë nuk shkoi gjatë dhe u përmend prap me batutat dhe historitë e tij duke na bërë rrugën shumë më të shkurtër se sa ishte në të vërtetë.

Secili prej nesh donim të merrnim më shumë material prej tij, një njeri me përvojën e tij normalisht që ishte nder e kënaqësi ta kishim në këtë udhëtim.

Kaluam kufirin dhe fshatrat përreth autostradës, dielli sapo kishte filluar tashmë të zbriste nëpër faqet e malit të Gjallicës dhe me rrezet e tij, tashmë ndriçonte fushat e krahinës së Lumës dhe qytetin e Kukësit.

Rruga gjarpërore na dërgonte drejtë së panjohurës për ne, por për Mhillin ishte ndryshe meqë ishte i vetmi që e njihte autoren në fjalë.

Kaluam Kukësin dhe urën mbi Drinin e Zi dhe vazhduam ashtu duke qeshur e duke pyetur kush më pak e kush më shumë, për ato që na preokuponin të gjithëve. Pak para se ti afroheshim tunelit të Kalimashit duhej ndaluar aty te taksa rrugore. -Ja edhe një plaçkë që po na bëhet të gjithëve tha njëri nga udhëtarët. -Sikur këto para të shkonin në destinacionin e duhur do të propozoja ti shtonim edhe nga pesë euro tjera, tha Mëhilli. Pasi paguam taksën u futëm në Tunelin e Kalimashit të gjatë 5800 metra, vetëm me humor dhe aspak politikë. Pas tunelit tashmë rrugëtimin do ta bënim përskaj Lumit Fan. Lum ky që mori emrin e një fisi Mirditor. Pas disa minutash na ipet një dalje nga autostrada ku shkruante fshati Orosh. Këtu pastaj u ndez biseda, meqenëse unë këtë fshat e kisha vizituar disa herë, filluam duke treguar historitë mirditore që si kryeqendër kishin Oroshin. Kulla e Oroshit, Princi i Oroshit, Taksa e Gjakut që paguhej në Orosh e shumçka tjetër. Bjeshkë të paana, bukuri natyrore të rralla në të parë të rrugës. Ndalesat që i bënim nëpër pikat e karburantin që për mrekulli janë komplekse hoteliere dhe me një shërbim të mrekullueshëm, na mahnisnin dhe na bënin me krah që të arrinim sa më parë në Kurbin. Dal nga dal kaluan autostradën Rruga e Kombit, gjersa përpara nesh në anën e majtë shtrihej ende i qetë qyteti i Rrëshenit. Më tutje rruga ishte e mire, por me një korsi gjë që duhej pasur kujdes më të shtuar. Kaluam edhe Qytetin e Rubikut dhe tashmë pothuajse ishim futur në Krahinën e Kurbinit. Në qytetin e Milotit ndaheshin rrugët, njëra shkonte për Lezhë dhe Shkodër dhe tjetra për Laç dhe Tiranë. Ne morëm rrugën e Tiranës, dolëm nga rruga kryesore, aty ku na jepte sinjalizimi për Laç. Para nesh tashmë shpërfaqej qyteti kurbinas Laçi dhe mbi të si një kurorë e artë dukej Kisha e Shën Ndout, e njohur si Kisha e Laçit. Vend i shenjtë pelegrinazhi për secilin shqiptar pa dallim feje.

Në Laç policia e trafikut na orientoi për te Pallati i Kulturës:” Kokë Malçi “ ku do të mbahej promivimi i librit, i autores Merita Lala-Prenga.

Aty u njoftuam me shumë miq të Mëhill Velajt, dhe sapo ndërruam disa biseda u futëm brenda në sallën e pallatit. Pallati ishte i ndërtuar që në kohën e monizmit dhe kishte po ato përmasa e stil komunist, por tashmë ai nuk funksiononte me atë kriter e regjim monist. Në hyrje kishin dalë të afërm dhe njerëz të artit dhe na pritën me një dashamirësi.

Fiks në orën dhjetë filloi promovimi i librit me poezi të poetes Merita Lala Prenga, { Anëtare e SHSHSHA} Në panel ishin Mëhill Velaj, Kryetar i Shoqatës së Shkrimarëve Shqiptaro-Amerikan , Merita Lala Prenga autore e librit dhe anëtare e shoqatës në fjalë, dhe Imer Hysa shkrimtar nga Kurbini.

Salla ishte e mbushur me intelektual të zonës dhe me familjar, e miq të autores në fjalë. Promovimin e udhëhiqte Martin Dedaj, dhe përcillej nga RTVSH.

Kuptohet se fjala e parë i takonte Kryetarit të Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikan Z. Mëhill Velaj. Fjalimi i tij ishte tejet vëllazëror, e nga ana kritike tejet i duhur për librin dhe autoren.

Nga: Mëhill VELAJ

LIBRI I MALLIT PËR VENDLINDJEN SFIDËN JETËSORE DHE PLAGËVE TË HESHTURA

Reflektim për librin poetik: “Ndjesitë e mija” të

Autores Merita Prenga

Të nderuar të pranishëm!

Që në fillim dua të theksoj se jo vetëm unë por edhe komuniteti artistik në NEW York ia njeh vlerat poetike, njerëzore e familjare zonjës Merita Prenga, andaj ndjeva obligim, që në perceptimet e mia ti shkruaj disa rreshta për këtë grua të hekurt.

Libri poetik i Merita Prengës ngjan me një mozaik përjetimesh, që fijen e kanë të zgjatur tek malli për vendlindjen, veshur me flakën e mallëngjimeve, të cilat si një furtunë ngacmojnë ndjenjat e poetes e cila si një lloj fortese në kohë, ligjëron poetikisht për jetën e ndarë në dysh dhe plagën e prindërve, të cilët me duart në gjoks presin bijtë e tyre të kthehen nga kurbeti. Ja si shprehet poetja, “Sytë me lot e mbushur plot pikëllim/… Fshana sa dhe bjeshka ka jehue”

Mbi këtë pirg vuajtjesh, ballafaqimesh e përjetimesh, deri në molisje për shkak të dilemave, dualizmave e destruktivitetit njerëzor, poetja Prenga prap ngadhnjen mbi këtë fushë të errët dhe me tone optimiste i këndon jetës, kitarës, luleve në kopsht, shpresës dhe dashurisë, e cila sipas poetes është fuqia shëruese për njerëzimin.. Zhytur në thellësi me ndjenjën e saj poetike, Merita ligjëron bukur për New York-un, mallin e atdheut, murin e kujtesës dhe thirrjen e mesazhit poetik, që të jemi vetvetja, edhe pse kaosi babilonik modern kërcënon fshehurazi përmes indiferentizmit ndarjen familjare e kombëtare.

Poetja Prenga ka intuitën që të shohë edhe përtej shikimit, sepse falë përvojës së jetës, ajo tani është shndërruar në udhëheqëse të shpirtit, prandaj ka vendosur që në udhëtimet e saj të jetës të mos ketë më lot as brengë, por veprim dhe përjetim, dashuri dhe optimizëm. Prandaj, ajo i dedikon poezi shoqeve, lulës së saj të bukur, buzeqeshjes plot hire të zemrës, dhe ka vendosur të shpëtojë nga loti dhe të shijojë jetën, artin, poezinë, optimizmin dhe ngadhënjimin shpirtëror. Poezitë e Meritës, janë një mesazh filantropik për dashurinë shpirtërore, kujtesën e përfshirë dhe magjinë e një vashe e cila përjetësisht ndjen frymën prindërore në gjakun e saj, ku e lartëson këtë poete shpirtërisht dhe me rrënjë në gjurmët e atdheut, familjes, gjakut e traditës, që kurrë nuk e pranon tjetërsimin shpirtëror as atë kombëtar. Ajo është lulja e Kurbinit që kurrë nuk pranon që petalet e saj të rigjallërohen nga toka e huaj, por nga ajri, fryma, idealet dhe uji i tokës që e rriti. Pritja dhe kthimi për poeten janë plagë e përhershme, andaj çdo ditë e ushqen endrrën lirike për të ushqyer edhe njëherë shpirtin e saj me ylberin e rinisë.

Rrafshi poetik lirik i saj ka një transparencë, dedikim dhe origjinalitet, sepse poetes nuk i pëlqejnë maskat në dashuri, por shijimi i së madhërishmes, duke e konceptuar dashurinë si një dhuratë e Zotit, jo censurë e mentaliteteve të ngurta e arkaike. Ja si shprehet poetja e zhveshur tërësisht nga hedonizmi i shekullit, “Një pjesë të jetës pas e lem’/ Tu u sosur nga nata në ditë/ Dalëngadalë e ditë-përditë.” Kjo qasje intuitive poetike e veçon nga krijuesit e tjerë duke e veshur me politekst nivelin e saj artistik, letrar e poetik.

Poetja Prenga është detektore e mirë e destruktivitetit njerëzor, andaj reflekton poetikisht si një shkop goditës përmes poezive si; “Në endrrat e mia”, “Hije e zezë”, “Moment”, “Ziliqare” etj. Andaj, jeton për veten, shoqet e njëmendta, familjen, jetën pozitive e gjallëruar, por edhe atë artistike. Nuk mungojnë as poezitë veshur me polenin e melankolisë si;”Flutura e lënduar”, “Vetmia”, “Nuk ta heq merzinë pija”, “Xhembat dhe trëndafili”, “Lulet dhe shiu”, “Për ty”, “Të kërkoj”, “Çast”, “Buzëqesh edhe ti”, “Mallë për ty”, “Fjalë zemre”, “Zëri yt”, etj, por mbi të gjitha poetja Prenga prap se prap mban në duar spektrin e fatit të saj pa u lëkundur fare. Ky stoicizëm shpirtëror, sigurisht, buron nga gjenet e saj Malbadhëse dhe Kurbinit heroik dhe si një baladë rrjedhin, barten e tingëllojnë bukur këto poez, në veshët e sytë e lexuesve të kultivuar dhe me shije aristike e poetike.

Poezia e “Dionisit” është një elegji e thellë shpirtërore, e cila e lartëson nivelin poetik të zonjës Merita Prenga. Ajo nuk është nihiliste në buqetën e saj poetike, sepse brenda saj buron një gurrë optimizmi shoqëruar me kujtesën dhe durimin që dhemb deri në palcë. Aj o di të ëshkruajë poezi dedikuese “luleve të saja”, sigurisht fëmijëve që e motivojnë deri në palcë për mos ta ndaluar shtegun e jetës dhe atë të poezisë. Nuk mungojnë në këtë libër as poezitë me motive satirike e shpotitese për realitetin tonë me maska, por të kalitura mirë poetikisht si; “Hipokrizi dashurie”. Por mbi të gjitha, në këtë libër dominojnë poezitë me taban optimist, shqyrtuese për jetën, përvojat empirike, realitetin objektiv të kësaj bote, mallin, dualizmat e jetës dhe gjakimit për një jetë më të bukur.

Vetmia për poeten është një plagë që e tundon çdo ditë, por ajo shpresat i ka vendosur në krah të buzëqeshjes dhe përjetimit, sa mistik po aq realistik. Poezia “I embëli i nanit”, dedikuar nipit Evan, shpreh fuqinë rigjallëruese të gruas dhe luftën e mbijeteses në breza të Eves gjallonjëse, e cila përthith nga koha dhe brezat magjinë e dashurisë sublime familjare. Poetja e ka të varur në çepalla amanetin e gjuhës dhe dashurisë për bashkëshortin dhe familjen e saj, por mbi të gjitha në ato erërat “furtuna poetike”, që ti ligjerojnë jetës e botës për dhimbjet e dashuritë e fshehura, që një grua e hekurt di t’ia rrëfej botës…

Uroj që Laçi, Kurbini dhe diaspora në SHBA të krenohen në të ardhmen me letrarinë që krijoni ju dhe talentin poetik që na ofroni çdo ditë në këto kohë të kota të shekullit që fle vetëm mbi ligjet e inercionit materialist.

Suksese në sfidat dhe projektet e ardhshme, dhe frymëmarrje kreative për të shkruar dhe shpërndarë sa më shumë bukurinë e poezisë shqiptare në botë, poete Merita PRENGA.

Në maturimin dhe promocionin e krijimtarisë poetike të Merita Prengës, ka ndikimin e vet puna plot pasion dhe profesionalizëm e gazetarit dhe publicsitit Martin Dedaj, dhe redaktores e poetes me perspektivë, studentes së talentuar, vajzës milotase Armanda Veseli.

Mëhill Velaj

Kurbin 28.07, 2023

Pas pas përfundimit të prezantimi të vështrimit kritik mbi librin e autores, disa poezi u recituan nga dy vasha të reja dhe më pas iu dha fjala redaktorit të librit Imer Hysa.

Poashtu për të na nderuar na u dha fjala edhe neve që vinim nga larg, pra nga Qyteti i Klinës dhe i Rahovecit. Fillimisht iu dha fjala veprimtarit Anton Antoni i cili foli me admirim për gjakun tonë këndej kufiri, e tek pastaj m’u dha fjala edhe mua në cilësinë e një poeti dhe profesori të gjuhës shqipe. Meqenëse autoren dhe veprat e saj nuk i kisha lexuar dhe ishte hera e parë që ballafaqohesha me to, unë fola më shumë për Kurbinin dhe historinë e tij ndër shekuj. Fola për Baladën e Kurbinit e cila ngërthen në vete një nga tragjeditë më të trishta të Historisë Kombëtare Shqiptare, jo shumë të largët që na erdhi nga pushtuesit Otoman. Poashtu fola për Kurbinin e Papa Klementit{ Gjon Albanit} duke e lidhur një vijë lineare meqë unë jam Kelmendas, e që i bie se jam kushëriri i tij. Fola edhe për mikpritjen kurbinase bërë vëllezërve e motrave dardane në kohën e luftës së fundit në Kosovë. Poashtu meqë mu dha rasti recitova një poezi të At Gjergj Fishtës. Pastaj iu dha fjala edhe mikut tim poetit romansierit Vilson Culaj i cili foli për sagën e librit dhe mënyrën e ecejakjeve të veprave që po shkruhen tani. Vilsoni e falenderoi për ftesën autoren, e falenderoi edhe Mëhill Velajn dhe të gjithë të pranishmit me një dashamirësi dhe afri vëllazërore. Fjalë këto që miku im di shumë mirë ti lidhë dhe ti paraqes para mase me një karizëm dhe pamje prej fisniku.

Pas nesh e morën fjalën të njohur të autores në fjalë dhe që të gjithë ishin të entuziasmuar dhe me plot dashamirësi flisnin për të. Nga të gjithë ata që morën fjalën më së shumti më bëri përshtypje fjala e mësueses së parë dhe e poetes Znj. Mara Prenga, dhe fjala e shoqeve të ngushta të autores, që kishin ardhur njëra nga Greqia Znj. Drita Ndreca Gjoni, nga Italia Znj. Valbona Çoba dhe Znj. Fatbardha Prenga nga Fushë-Kruja. Folën edhe të tjerë si Mëhill Luli Nënprefekt i Kurbinit{ kështilltar i Kryeministrit Edi Rama}, mësuesja Dalina Luca, Ndue Gjergji, Filip Saka, poashtu në skenë doli këngëtari kurbinas Kurt Lika me një këngë që na emocionoi të gjithëve. Pas tij recituan: Kevin Lala dhe Ilaria Tota. Pas promovimit normalisht që pritej njohja nga afër me familjarët e autores Merita Lala-Prenga dhe me miqësinë e saj. Na bëri prshtypje edhe figura e nënës së autores Merita Prenga. Ajo tërë kohën na ndenji përballë duke na mbajtur me biseda e me mikpritjen e nënave tona shqiptare, një grua që e sfidonte moshën e saj të shtyrë me një pamje të një malsëoreje tipike. I gjithë ky udhëtim dhe ky promovim nuk do të mbyllej pa një gosti miqësore nga të afërmit e poetes Meritë dhe nomalisht aty u shkëmbyen numra telefonash njohje me gjak, me rrjete sociale për miqësi të reja, me një fjalë u bëmë të gjithë miq dhe vëllezër e motra, nga një mikpritje kaq e madhe e kurbinasve tanë kush nuk do të ndjehej mirë. Drekën na e servirën në Luginën e Patokut në një restoran tejet të bukur. Tavolina na u shtrua me të gjitha të mirat. Hëngrëm, qeshëm, debatuam, treguam historira të ndryshme. Zbrazëm barkun siç thonë poetët. Kënduam dhe festuam promovimin e librit të tretë me poezi të poetes Meritë Lala-Prenga. Si gjithëherë çdo gjëje i vjen fundi, edhe takimit tonë i erdhi fundi. Ne u ndamë nga ata kurbinas aq miqësor dhe filluam prap rrugën tonë gjarpërore nëpër bjeshkët Mirditore në Rrugën e Kombit. Ndaluam në daljen e rrugës për Burrel dhe meqë kishim ende kohë vizituam liqenin dhe hodrocentralin ndërtuar në shtratin e Lumit Mat, dhe kaluam nëpër urën lëvizëse shumë të bukur që e përshkon atë liqe. Aty e pimë nga një espresso dhe u freskuam me ujë burimi. Pastaj filluam rrugëtimin tonë për në vendlindje. Tashmë muzgu kishte rënë dhen terri i natës kishte mbuluar bukuritë e atyre bjeshkëve kryeneqe për armiqtë e shumtë ngaqë nuk i pushtuan kurrë si të plota, e që tani vetëm aty këtu shihej ndonjë dritë ndezur, dhe ato të makinave që na binin përballë. Kushedi sa kujtime bartnim me vete, kushedi sa e si do të rridhnin ngjarjet tani e tutje, doemos më nuk ishim ata që ishim në mëngjes, tashmë kishim edhe një dyzinë miqsh që zumë në Kurbin.

Qytezat që shtrihen përreth Rrugës së Kombit tashmë vetëm nga dritat e shumta dalloheshin. Me radhë i kaluam të gjithë, madje edhe qytetin e Kukësit dhe erdhëm prap në kufirin Shqiptaro-shqiptar. Të njëtat gjëra rutinore dhe pas disa minutash na u shfaqën dritat vezulluese të kryeqytetit mbarëshqiptar Prizreni. Ndaluam për një kafe në periferi të tij dhe rruga tashmë bëhej si në heshtje. Më në fund udhëtimi ynë përfundoi duke u ndarë secili prej nesh me mbresat më të mira të morëm në krahinën e kurbinit. Me një fjalë, të shoqërosh Z. Mëhill Velaj nëpër aktivitetet e shumta artistiko-letrare, nëpër tërë trevat tona, duhet të kesh parasysh dy gjëra konkrete. E para, të mbash shënim për çdo aktivitet artistiko-letrar, sepse detyrimisht të duhen pastaj, ngase kanë shumë vlera, dhe e dyta duhet të kesh kujdes në të folur, në veshje, në qëndrim, dhe maturi të mendimit të fjalës së lirë. Këto janë disa kritere që duhet ti kesh kur ecën me Mëhill Velajn, sepse je duke ecur me vigan që shemb çdo armiqësi, e duke zënë miq të rinj. Një falenderim për tërë këtë aktivitet kulturor e artistiko-letrar shkon për të gjithë ata që e bënë Mëhill Velajn pjesë të tyre, dhe falenderimi i dytë shkon për Z. Mëhill Velaj që më bëri mik dhe më ftoi që të marr pjesë në të gjitha aktivitetet ku ai ishte i pranishëm.

Bekim Kelmendi,

Gusht 2023

Sot kjo ditë për ne të mbijetuarit e diktaturës komuniste është dhe kujtesë por reflektimi ndaj heshtjes së politikës, pushtetit, dhe shtetit shqiptar ndaj kësaj dite europiane.

I vetmi vend në europë Shqipëria u sundua nga stalinizmi 46 vite, dhe nuk e dënoi këtë ideologji vrastare , por kaloi nga sistemi stalinist në sistem pluralist. 

Data 23 gusht bashkon ditë-vdekjet e  personazheve të njohur, qëndrestarve shqiptarë që kanë dhënë shumë për lirinë, shtetin, dhe kulturën tonë kombëtare, por më shumë se çdo gjë tjetër për dinjitetin tonë historik. Ky 23  gusht siç gjith datat e kujtesës ndaj krimit komunist , kaloi në harresë. Presidenti, Kryetarja e Kuvendit, Kryeministri e segmente të politikës ashtuquajtur opozitare mjaftohen me një status, ose bëjnë hipokrizinë e e kujtesës për këtë ditë të shënuar europiane e cila  barazon krimet e stalinizmit me krimet e fashizimit. 

 Politika shtetrore shqiptare gjatë 32 viteve  përdori Harresën ndaj krimit stalinist!  Duhet ta pohojm me keqardhje se gjatë tre dekadave ndaj krimeve të stalinizmit, politika shterore postkomuniste ka heshtur, dhe më e keqja politika ka tentuar, vazhdon të tentoi e shtrembëroi çeshtjen e krimeve të stalinizmit shqiptar , sipas interesit dhe trillimeve të çastit duke bërë premtime, por asnjë vullnet as dëshirë për tu përballur me të kaluarën staliniste  , as me krimet e regjimit Stalinist të Enver Hoxhës nuk e pati, dhe nuk e ka. 6000 shqiptarë të zhdukurit e stalinizmit shqiptar janë etalon dinjiteti të padiskutueshëm për shqiptarët. Në këtë kohë gjithçka mban erë, sesi gdhihen të pasur disa të “panjohur” cininizmi i pafre i politikës së re, pasuruar pa asnjë rregull moral, në mënyrë sesi  pa turp shfrytëzohet pjesa më vulnerabël e shoqërisë, e në mënyrën e demagogjisë së pafre të pushteti të sotëm.ky pushtet trillon çfardo gjëje, por kjo që po ndodh në Shqipëri e tejkalon edhe trillimin  më të pabesushëm. Për të zhdukurit janë munduar thjesht ti përdorin persekutimet, por nuk ia kujtojnë dinjitetin. Dinjiteti i tyre të lëbyer. Mbase kjo i veçon politikanët, pushtetarët të përkëdhelurit e diktaturës staliniste, që i veçojnë, i injorojnë i harruan dhe kështu vazhduan misionin e tyre për ti kaluar në harresë. Në 23 gushtin e viti 2023 shteti shqiptar nuk pati kohë për të kujtuar ditën e kujtesës europiane, por kronikat u mbushen me nr e turizmit, me historitë e diktatorit se si ai sundonte Shqipërine e sunduesve të vitit 2023. E sollëm si homazh për harresën dhe sidomos  mungesën e kujtesës në kohën e duhur  dhe konjukturat e lodhshme  në përputhje me nevojat e kohës. Kjo kohë po bjerr jo thjesht vlerën, por po bën inflamative çdo personazh , me synimin për ta identifikuar  me të gjithë dhe për ta relativizuar. Politika i merr kur i duhen, institucjonet zyrtare kur i nevoiten politikës.

Sot kjo dite detyron se duhet futur thellë bisturia e drejtsisë në ndërgjegje që të gjinden eshtrat e të zhdukurve, Duhet orgjensisht të caktohet dita e kujtesës së shqiptarve siç ban Europa. Sot kjo ditë kërkon të ngrihet në Tiranë muri i kujtesës për 6000 të zhdukurve të komunizmit,përballë kryeministris. Misionin tonë për të ngritur murin e kujtesës përballë piramidës së diktatorit e kan përkrahur personalitet e larta të kulturës si dhe dy ambasada të akredituar në vendin tonë, Ambasda Amerikane, dhe Ambasadorja Izraelite Galind Peleng dhe eminenca e tij Kardinali shqiptar Ernest Troshani, si dhe tre komunitetet fetare, dhe shkrimtari i shquar Ismail Kadareja dhe ikona e përndjekes politike shqiptare Prof. Sami Repishti. Detyra e shtetit shqiptar, është ti tregoi të vërtetën  e krimit komunist brezave që nuk e dine, Drejtsia shqiptare të penalizoi ligjërisht autoret e vrasësve, dhe kujtesa të ruhet si shenjtëri ndaj martirve dhe të zhdukurve.. Nqs ne do ti bashkohemi heshtjes së politikës ndaj kujtesës, do të përbante nji nga turpet ma të mëdha në historinë tonë kombëtare. Do të ishte nji njollë e pashlyeshme për të gjithë neve të rezistencës anti-komuniste. Edhe të vdekurit nga varri do të protestojshin këtë padrejtsi monumentale. Jetojmë në botën absurdit? Me të vertetë jemi jashtë aftësisë sonë me perceptuar një monstruozite të këtill. Është misioni i ynë: Të tregojmë të vertetën. Të kërkojmë drejtsi për krimin, Të ruajm Kujtesën. Atë ditë që martirët do të fitojn  drejtsinë , Shqipëria ka fituar lirine dhe paqen! 

Presidenti

Besim Ndregjoni

Shkruan: Prof. Begzad Baliu/

“…NJË NDËRMARJE E PAMENDUAR MIRË NGA ANA E KOSOVARËVE”

Kohë më parë në Arkivat e Shqipërisë u hap Dosja e Enver Hoxhës dhe Hysni Kapos në të cilën veç tjerash doli edhe një INFORMACION i datës 6.9.1974 për Ministrinë e Punëve të Jashtme, nga drejtori i drejtorisë së V-të, në Tiranë, Zeqi Agolli, për SEMINARIN PËR GJUHËN, LETËRSINË DHE KULTURËN SHQIPTARE, që në Informacion quhet “Qendra e Kulturës Shqiptare për të Huaj”.

Ajo që të bënë përshtypje që në fillim të tekstit është referimi i autorit në agjencinë e lajmeve “Tanjug” dhe gazetën “Rilindja” në Kosovë, për të vazhduar më tej citimet nga deklaratat zyrtare të Pajazit Nushit, nënkryetar i Qeverisë së Kosovës, i cili Seminarin e cilësonte si “një element të rëndësishëm në rrugën e zhvillimit dhe afirmimit të kulturës shqiptare në Jugosllavi, pas çlirimit”, si dhe të Profsor Ali Hadrit, i cili në hapje të saj paska theksuar se “kjo qendër do të ndihmojë në zhvillimin e kulturës shqiptare dhe do ta bëjë të mundur njohjen reciproke të kulturave të popujve të ndryshëm”.

Pasi theksohen disa fjalë mbi Programin dhe Rolin e Qendrës, për gjuhën shqipe dhe karakterin ndërkombëtar të Seminarave, Agolli njofton se: “Për të organizuar punën e këtij institucioni është krijuar një komitet, në krye të të cilit është caktuar Idriz Ajeti”.

Pas informacioneve të para, Drejtori Agolli, nga Drejtoria e V-të, në Ministrinë e Punëve të Jashtme të Shqipërisë, dërgonte edhe vlerësimet e tij mbi Seminarin: “Mendojmë se hapja e këtij institucioni i kapërcen kufijtë e jetës kulturore dhe, dashur pa dashur, merr edhe karakter politik. Kuptohet se shkaku kryesor, i cili ka bërë të nevojshëm krijimin e një qendre të tillë, duhet kërkuar në nevojën ndërkombëtare për t’u marrë me gjuhën dhe kulturën shqiptare, e cila zë një vend të rëndësishëm në kulturën botërore dhe shpesh është kyç për zgjidhjen e problemeve të ndryshme të linguistikës krahasimtare, të etnologjisë, historisë etj.

Pikërisht, këtë nevojë ndërkombëtare kanë shfrytëzuar revizionistët jugosllavë për të hapur një institucion të tillë në Kosovë në një kohë, kur djepi i vërtetë i albanologjisë është Tirana dhe shkenca e RP të Shqipërisë, vazhduese e denjë edhe e traditës ndërkombëtare të studimeve albanalogjike”.

“Hapjen e një qendre të tillë në Kosovë na duket se është e drejtë ta shikojmë si një ndërmarje të pamenduar mirë nga ana e kosovarëve dhe si një fenomen të nxitur dhe të favorizuar me qëllime jo të mira nga ana e qarqeve zyrtare të Jugosllavisë. Ajo paraqitet si një përpjekje për të rivalizuar me Qendrën Albanologjike të Tiranës, për të zënë një vend më të avancuar se ajo, duke synuar ta çojë në Prishtinë qendrën kryesore të përhapjes ndërkombëtare të kulturës shqiptare. Është kjo një shprehi e re e politikës armiqësore e vendeve kapitaliste dhe revizioniste ndaj vendit tonë, për të na izoluar edhe në këtë drejtim”.

“Për një gjë të tillë, kemi përshtypjen, se janë të vetëdijshëm edhe disa nga përfaqësuesit kosovarë të kulturës. Për këtë gjë flasin përpjekjet e Idriz Ajetit, i cili në fjalimet e veta është munduar të bëjë njëfarë justifikimi duke thënë se Universiteti i Prishtinës e bën këtë hap, gjoja, nën shembullin e Universiteteve të tjera të Jugosllavisë dhe se Qendra e Kulturës Shqiptare për të Huaj e Kosovës, do të përpiqet të mbajë raporte të rregullta me të gjitha qendrat e studimeve albanologjike dhe të kulturës shqiptare në përgjithësi”.

“Edhe sikur të jenë qëndrime të shprehura me sinqeritet nga ana e Idriz Ajetit, të tilla zotime nuk do të mund t’i rezistojnë praktikës. Që tani, kur është vetëm fillimi i punës së kësaj Qendre, në shtyp është filluar të shikohet, vazhdimësia e punës shkencore për albanologji, në Kosovë. “Në Insbruk dominuan të moçmit e në Prishtinë erdhën njerëz të rinj. Kontinuiteti shkencor nuk ndërpritet”, shkruan “Rilindja”. Edhe seminari i parë, i organizuar gjatë gushtit, tregoi se ata nuk do t’u përmbahen dot zotimeve të sipërme. Sipas pohimeve të Sali Maqedoncit, referenti i Universitetit të Prishtinës për marrëdhëniet me jashtë, bërë shokëve të përfaqësisë sonë në Beograd, shihen qartë përpjekjet e qarqeve të ndryshme për ta shfrytëzuar aktivitetin e qendrës për qëllime politike”.

“Në seminarin e parë, jashtë çdo kriteri, me ndërhyrjen këmbëngulëse të Ambasadës sovjetike në Sekretariatin e Punëve të Jashtme ka marrë pjesë edhe sekretari i dytë i ambasadës Valeri Mihaillov, njohës i gjuhës shqipe dhe tip provokatori (në Listën e pjesëmarrësve të Seminarit, shkruan: Mihail Valeri Globoviç, nëpunës, por me adresën e Beogradit, ndërsa është vendosur në listën e pjesëmarrësve të Bashkimit Sovjetik, v.j.) e ky, sipas pohimeve të të sipërpërmendurit, nuk është interesuar aspak për probleme të albanologjisë, por gjatë pesë ditëve që ka qëndruar në seminar është munduar të njohë gjendjen në marrëdhëniet midis USHT dhe UP”.

Në fund drejtori Agolli dërgon të dhëna për Minstrinë e Jashtme lidhur me pjesëmarrjen e albanologëve të huaj dhe vendet prej nga vinin, si dhe disa nga ligjëruesit, duke e vënë theksin në ligjëratën e Idriz Ajetit, Esat Stavilecit, Gani Lubotenit dhe Rexhep Qosjes. Më tej, ai ndalet në deklaratat e seminaristëve të huaj dhënë medieve të Prishtinës, të cilët kishin pohuar se “tradita e studimit të shqipes vazhdohet në vendet e tyre. Një gjerman ka pohuar se në Gjermani nuk është ndërprerë tradita e studimit të shqipes e se në të ardhmen pritet të ndërmerren forma më të plota. Një rumune ka thënë se shumë rumunë merren me studimin e Gjuhës Shqipe dhe se në Bukuresht shkojnë shumë të huaj për t’u interesuar pikërisht për shqipen. Një holandez ka kërkuar të përgatiten libra për mësimin e shqipes nga të huajt dhe është shprehur me mirënjohje për një manual (fjala është për tekstin e përgatitur nga ligjëruesit e Seminarit: Mehdi Bardhi dhe Rexhep Ismaili, v.j.) të botuar në Kosovë për këtë qëllim”.

Informacioni mbyllet me propozimin që “me rastin e ardhjes së Idriz Ajetit në vendin tonë, 15 ditëshin e dytë të shtatorit (1974, v.j.), për nënshkrimin e protokollit midis USHT dhe UP, të gjejmë mënyrën e me taktin e nevojshëm t’i vëmë në dukje qëllimet armiqësore të armiqve të vendit tonë, veçanërisht të sovjetikëve për t’i pasur parasysh në veprimtarinë e Qendrës së Kulturës Shqiptare për të Huaj të Prishtinës”.