Shkruan: Prof. dr. Shefki Sejdiu/

Përpara se të parashtroj disa mendime rreth diskutimeve të Çabejt në tubimet shkencore, temë kjo jo aq e rëndomtë për analiza dhe vlerësime rreth kontributit të një personaliteti të shquar të dijes shqiptare, do t’i thoja disa fjalë rreth institucionit të tubimeve shkencore pa hyrë në imtësira rreth karakterit dhe rangut të tyre.

Tubimet shkencore si forma organizimi e pune janë të një rëndësie të veçantë informimi e interkomunikimi shkencor. Ekziston mendimi i arsyeshëm se shkenca më së shumti përparon përmes tubimeve shkencore dhe separatëve . Në këto tubime zhvillohen edhe aktivitete interkomunikimi intelektual e hulumtues interesash e formash të shumëllojta.

Format e komunikimit dalin nga vet natyra e punës dhe aktorëve që alternativisht bëhen edhe dhënës dhe marrës të mesazheve, që presupozon rolin e folësve përkatësisht dëgjuesve, në këtë rast të kumtesave e të debatit. Nëse një referues trajton çështje të ndryshme, pjesëmarrësi dëgjues mund të motivohet e të cytet të reagojë ndaj kumtesës të një a më tepër referuesve dhe mendimeve të parashtruara. Këtë kompleksitet problemesh e trajtimi e imponon shumësia e universit preferencial kognitiv që kurdoherë është në qendër të vëmendjes së hulumtuesve.

Gjatë procesit të komunikimit shkencor qoftë ky edhe i institucionalizuar siç është edhe i tubimeve shkencore, paraqiten forma institucionalisht e motivisht të ngarkuara që shprehen si diskutime, intervenime (ndërhyrje), respektime (sqarime), debatime, polemizime, qortime (të buta e të ashpra) e grindje, që krijojnë paradigmë edhe hierarkike nocionesh komunikimi.

Konferencat shkencore kanë qenë pjesë e pandashme e veprimtarisë së frytshme shkencore të Çabejt. Ai përfaqësoi gjuhësinë shqiptare në vend dhe jashtë vendit. Çabej i konsideronte diskutimet shkencore të një rëndësie të veçantë. Diskutimin në Kuvendin e Parë të Studimeve Ilire (1972) e ka filluar me fjalët që meritojnë të shënohen: “Besoj, thotë Çabej, se DISKUTIMET e djeshme dhe të sotmet na kanë vërtetuar më së miri që në kongrese e në kuvende DISKUTIMET e SHKËMBIMET e mendimeve shpeshherë dalin më të frytshme se kumtesat, ligjëratat e referatet” .

Në saje të formimit të tij intelektual e shkencor Çabej ka ndërtuar një sistem pune e veprimi në tubime shkencore nivelesh të ndryshme kombëtare e ndërkombëtare ku janë trajtuar çështje albanologjike të periudhave të ndryshme që nga lashtësia deri në gjysmën e dytë të shekullit XX.

I bindur për kompleksitetin e çështjes, Çabej iu kushtua çështjes me seriozitetin më të madh (e, për çështje të tilla është e nevojshme pjesëmarrja e hulumtuesve shqiptarë me kumtesa e me diskutime) sepse duhej përballur me ide e pikëpamje jo gjithherë shkencore të bazuara, subjektive e simpliciste, intencionale e me referenca jo të plota e jo reale. E, dihet tanimë se fusha apo aksi i referencës është hapësirë ku rrahën mendimet për hulumtimin dhe gjetjen e reales, të cilën pra duhet hetuar, gjetur, veçuar, njohur e vlerësuar brenda universit kognitivo-referencial. Por, kur realja, e vërteta, e kërkuara perceptohet dhe konceptohet e shtyrë nga motive intencionale, subjektiviste e individualiste, ky lloj perceptimi shpie tek shumësia e mendimeve që provokojnë debat. Mbi këtë bazë motivuese edhe qëndrojnë ndërhyrjet e Çabejt rreth kumtesave e diskutimeve të dhjetëra studiuesve të njohur si V’. Georgiev, Katiçiq, Desnickaja, Gëlëbov, Rich, Al. Roseti, Mihaescu, Galdin, V. Pisani, C. De. Simone, Bonfante, St. Mann, Z. Skiro, Ajeti, Ceka, Z. Sako, Demiraj, Lafe etj.

Po, si duket paraqitja e Çabejt në diskutimet në vend dhe jashtë vendit, përkatësisht në raport me vendorët dhe të jashtmit?

Me bashkëkombësit e tij Çabej është kolegjial, didaktik e principiel; me të huajt (mysafirë) tek Çabej vërehet ndjenja e mikëpritjes, e përgjegjësisë dhe e respektit, por edhe e parimësisë dhe konsekuencës.

Jashtë vendit, Çabej me bashkëkombësit e tij është i afërt, i kujdesshëm dhe metodik, kurse me të huajt është i matur, i paimponueshëm, serioz, dinjitoz, principiel, me një ndjenjë të theksuar kompetence, përfaqësimi e përgjegjësie intelektuale.

Te Çabej edhe si diskutues duket i çartë formimi dhe informimi si në fushë të gjuhësisë njashtu edhe në disciplina të tjera konvergjuese që lidheshin me origjinën, atdheun, historinë dhe gjuhën e popullit shqiptar.

Çështjet rreth të cilave Çabej ka debatuar në konferenca janë nga më të ndryshmet: si ato rreth origjinës së popullit, të gjuhës dhe vendit të formimit, rreth autoktonisë dhe argumenteve dhe dëshmive të sjella nga disciplina të tjera konvergjuese diakronike, rreth fenomenit të ambiguitetit, apriorizmit, simplifikimit, rreth fiksimit të kritereve, rreth subjektit gjuhësor, rreth shtresimeve dhe krahasimeve midis gjuhëve (psh. mesapishtes e shqipes), rreth ndarjes kentum-satem, rreth marrëdhënieve kelto-ilire, rumuno-shqiptarëve, rreth kontakteve dhe ndikimeve lashto-greko-proto-shqiptare, latino (proto) shqiptare, rreth evoluimit të tingujve, rreth gemina(n)teve në shqipe, rreth ndikimit të faktorëve të jashtëm në karakterin ballkanik të shqipes, rreth nyjave, rreth leximit dhe interpretimit të mbishkrimeve, etj.

Në të gjitha këto çështje të trajtuara nga të tjerët, çoftë në formë kumtese apo diskutimi, Çabej në ndërhyrjet e veta tregohet njohës i mirë i problemeve me sens të theksuar të çështjes interdisiplinare, induktivist e komparativist, që mjeshtërisht shfrytëzon evidencat gjuhësore dhe kontkstet e ndryshme për njohjen e çështjeve që trajtoheshin.

Në diskutime Çabej çorton çasjet simpliciste, arbitrare, improvizuese, intencionaliste, si dhe rekonstruktimet dhe gjeneralizimet e bazuara në të dhëna ekskluzivisht të izoluara e eksterne (Vl. Georgiev). Përkujton kritere e parime universale e specifike, vlerësuese, saktësuese (E. Lafe); sugjeron përcaktimin e vlerave të koncepteve si p. sh., invencion, konservacion gjuhësor (Sh. Demiraj) .

Shikuar nga aspekti metodologjik Çabej ndjek rrugën e argumentimit dhe arsyetimit: nuk e çorton autorin (e kumtesës apo diskutuesin), por idenë e tij të shfaqur hic et nunc; në disa raste pa e shfaqur në mënyrë explicite mospajtimin me referuesin apo diskutuesin, Çabej ia kundërvë mendimin e vet (si te Boissin). Ndodhë që të pajtohet me mendimin e referuesit për çështje të caktuara (Roseti, Ajeti), por me qëllim përforcimi e potencimi sjell edhe mendime të ngjashme të të tjerëve, pra përforcon hipotezën. Ka raste kur duke mbrojtur mendimet që aty shfaqen (A. Desnickaja) mbron edhe të vetat, kështu që (shpeshherë) përdor edhe mënyra indirekte komunikimi (Georgiev, Desnickaja, Çabej).

Ndodh që referuesit a diskutuesit Çabej t’ia pranojnë njërën anë të sqarimit të çështjes, por gjatë diskutimit Çabej jep sqarime edhe për pjesën tjetër (tek Bonfante) . Diskutimi i tij shpeshherë është sqarues e mjaft diskursiv, pra edhe argumentues me elemente krijimtarie spontane të dala nga një situatë ad hoc; shumë diskutime të Çabejt u ngjajnë kumtesave të shkurtëra me rezultate të dukshme.

Bie në sy edhe realizimi gjuhësor, përkatësisht strukturimi formal e përmbajtësor për këtë lloj komunikimi shkencor. Toni dhe ritmi si dhe struktura e tekstit janë të stilit akademik dinjitoz (V. Georgiev: centracionist, kategorik, autoritar = Çabej: decentracionist, relativist, tolerant) .

Çabej në rrafshin preferencial përdor referenca të plota dhe joekuivoke dhe jo-intencionale, eviton struktura të tipit elokutor, si: them, kundërshtoj, heth (poshtë), korrigjoj e, në vend të tyre përdor modelet: më duket, mendoj, supozoj, saktësoj, etj.

Përdor veten e parë të shumësit për rezultate, suksese, kurse veten e I të njëjësit e përdor tepër rrallë që sugjeron modesti dhe vetpërgjegjësi. Në diskursin debatues të Çabejt më shpesh del veta e tretë e njëjsit apo pavetësorja si forma objektive e depersonalizuese (Traimer, Ajeti) .

Gati gjithëherë emrat e individëve, qofshin ata autorë të kumtesave, diskutues apo reflektues, janë të paraprirë nga titujt, thirrje dhe struktura të tjera honorifike.

Në Diskursin debatues të Çabejt në Konferenca shkencore më së shpeshti hasën format dëgjim, observim, mendim, pritje, dëshirë, urim, përgëzim, kurajim, pohim, saktësim, sqarim, plotësim, prurje, përzgjedhje, krahasim, argumentim, vlerësim, konkludim, të artikuluara me struktura verbale, rëndom në vetën e parë shumës, struktura këto që përbëjnë një lloj paradigme konceptuale ndërkomunikuese e vlerësuese shkencore.

Dhe për fund do të shtoja se shumë raste Çabej nuk i hesht as ngatërrimet (e që dalin me qëllim apo pa të) midis primares e sekondares, universales e partikulares, esenciales e formales, kreatives e improvizueses, shkencores e arbitrares, kompatibiles e inkompatibiles – kategori këto kundërvënëse aksiologjikisht dhe epistemiologjikisht relevante.

(Nga libri ne doreshkrim)

Behar GJOKA/

Dita e sotme, 14 gushti 2024, shënon ditëlindjen e shkrimtarit Sterjo Spasse. Pritej, që varësisht kontributit të gjerë, letrar dhe didaktik, sidomos nga dikasteret e kulturës dhe të arsimit, me gjasë ndonjë institucion i varësisë së tyre, edhe mundej që të gjente kohë për ta përkujtuar në këtë 110 vjetor, me gjasë për ta përmendur së paku. Mbase këto dikastere, kaq të zena me punët e “ndërtim-shkatërrimir”, të arsimit dhe kulturës, e kanë lënë për 32 gusht! Nuk u kujtuan, ashtu si paradhësit e tyre qeverisës, që nuk u ra ndërmend Migjeni, në vitin 2011, që përkonte me 100 vjetorin. Në kërkim të arsyes së mosarsyes, diç ma tepër për të kuptuar se institucionet tonë janë shumë të zëna, kanë shumë punëra, mbase në rastin e Spasses, lidhet edhe me faktin se muaj gusht për zyrtarët është për lejet e zakonshme, vetwm për tu shulër në brigjet e deteve, liqeneve apo edhe ndë anë të lumenjëve. Ose, ngaqë në pjesën dërrmuese të krijmtarisë letrare, po thuhet shpesh, se është shkrimtar i realizmit socialist, e prandaj ka një ngurrim institucional. Ka gjasa që të jetë kjo e dyta, ndonëse bart një paragjykim të pastër. Po Kadare, Agolli dhe Qose, që ulen dhe ngrihen, përflitet dhe kujtohen, çdo vit dhe muaj, a nuk kanë përlindur nga vatra e realizmit socialist? Me këtë nuk dua të them se janë njëlloj, por në rrethanat e ndryshimit, në mes veprës letrare, kanë vendin e tyre në panteonin e letrave shqipe. Heshtja absurde në 110 vjetroin e autorit, një rregull i pashpallur, nuk është flori, por një tregues i qartë mediokriteti, ku notojnë institucionet, kinse kulturore dhe arsimore, se shkenca ka hy në analet e analfabetizmit funksional. Përkujtesa, në Fier, Korçë dhe Prishtinë, në 100 vjetorin e lindjes, krejt rastësore dhe bazuar në sipërmarrje përtej inatitucioneve qëndrore, nuk e mbush zbraztirën e lënë nga heshtja e këtyre të fundit. Pa mëtuar aspak që autorin ta çlirojmë prej rrethanave shkrimore të realizmit socialsit, në këtë 110 vjetor të lindjes dhe në të tjerë që do të vijnë, vepra e gjerë letrare e S. Spasses, e sidomos e tipologjisë shkrimore romanore, do të jetë pjesë e hipotekës letrare, të letërsisë shqipe, së paku për dy arsye:

Së pari: Autori që me prozën “Pse? “, botuar në vitin 1935, solli në letrat shqipe romanin e parë modern, së paku në qasjen filizofike të fatit të qenies njerëzore, duke e përfshirë kështu shkrimin letrar të shqipes, në shtjellat e modernitetit, më herët nga sa mendohet dhe shkruhet nëpër rrëpirat e akademizmit shqiptar.

Së dyti: Me krijimtarinë letrare, si askush tjetër, ka gdhendur artistikisht fytyrën e Rilindjes Kombëtare, madje pavarësisht shtysave ideologjike të kohës shkrimore, të ciklit të romaneve për Rilindjen, të tillë si Zjarre (1972), Zgjimi (1973), Pishtarë (1975), Ja vdekje ja liri (1978), dhe Kryengritësit (1983) etj. , ku autori ndërton një situatë epike të mirëfilltë, e cila ka si epiqendër epokën e Rilindjes, duke realizuar në shumë aspekte një Sagë romanore të Rilindjes, një sagë përlindëse të kombit shqiptar. Këto romane, përplotësuan tiparet e realizmit në letërsinë shqipe, si dhe formësuan shenjat e romanit shqiptar të pasluftës dhe, janë një pasqyrë e një epoke historike dhe letrare jetike për mbijetesën e botës shqiptare. Ato kanë vlerën e një dëshmie dhe procesi letrar, që megjithatë pati prurjet dhe kufizimet e saj.

Pra, Sterjo Spasse me veprat e përfillshme letrare, tashmë e ka kryer misionin, por duket se instiutocionet kulturore dhe arsimore, humbën shansin e radhës, për të fituar diçka nga sharmi njerëzor, shpirtëror, kulturor dhe estetik, që përgjithësisht e bart qenia e tij, e ngurosur në shkronjat e shqipes. Aq më tepër, që 110 vjetori, si përkujtim, do ta vendoste si figurë dhe personalitet në kontekstin rajonal, me shumë gjasa si një ind dhe urë ndërlidhëse në mes Shqipërisë, Maqedonisë së Veriut dhe Kosovës, mbase edhe më gjerë, kudoqë ka lexuesit e vetë. Përvjetori i 110 i Sterjo Sapsses, është një shans leximi dhe reflektimi, po kaq është një shkas për ta vendosur veprën e gjerë letrare, pedagogjike dhe pulbicistike, e veçmas romanet e tij, aty ku i takon, si pjesë thelbësore e vetëdijes gjuhësore dhe letrare, si vatër e vetëdijes dhe lartimit të genit shqiptar.

QSPA/

Shuhet në moshën 91-vjeçare Mario Brunetti, një nga personalitetet arbëreshe më të rëndësishme të fushës së politikës, të gazetarisë dhe të fushës studimore. Protagonist i historisë politike dhe sociale të Italisë së Jugut që nga vitet 1950.

Mario Bruneti lindi në fshatin arbëresh Plataci, por jetoi dhe e zhvilloi veprimtarinë e vet në Kozencë. Ishte gazetar profesionist dhe themelues i disa organeve të shtypit, ku spikat kontributi i tij si drejtues i periodikëve “Prospettiva socialista”, si dhe i revistës “Sinistra Meridionale”.

Ai ishte president i Qendrës për Studime Politike dhe Ekonomike të Kalabrisë (Cespe.Ca), si dhe drejtues i Institutit Mesdhetar Jugor (MeMe). Bruneti është autor i botimeve dhe eseve të ndryshme mbi “çështjen e jugut”, mbi politikat ndërkombëtare dhe për problemin e pakicave gjuhësore në Evropë. Si deputet i Parlamentit italian për tre mandate, ai ka qenë një nga zërat më të fuqishëm për mbrojtjen e kauzës arbëreshe në Parlament. Ishte prezantues i ligjit 482 për ruajtjen e gjuhëve të minorancave, veçanërisht asaj arbëreshe, ku ai loboi fuqishëm për mbrojtjen dhe promovimin e gjuhës, kulturës dhe traditave arbëreshe, por edhe të vlerave të pamohueshme të Luftës Antifashiste, për lartësimin e të cilave ai dha një ndihmesë të jashtëzakonshme si një nga studiuesit e veprës së filozofit arbëresh, Antonio Gramshi. Ai drejtoi me përkushtim për shumë vite edhe Fondacionin “Antonio Gramshi”, ku pati një veprimtari të gjerë kulturore e shkencore, që spikati me botimin e fakteve dokumetare mbi jetën dhe veprën e këtij personaliteti, si dhe të origjinës së familjes Gramshi.

Është autor i shumë veprave studimore dhe eseistike, ku vlen të përmendim: “La piazza della rivolta – Microstoria di un paese arbëresh in età giolittiana”, “Il coraggio della coerenza”, “Le cose del Mondo”, “Il rovello permanente”. Gjithashtu, ka shkruar tekstet me natyre didaktike dhe studimore:“ Imparare l’Albanese – Të mësojmë shqip”, “Minoritetet e vjetra dhe të reja kulturore – Përcaktimi i një harte të pranisë dhe pasurive që duhen ruajtur”, “Chi Dona trandanda”, “Fjalor italisht-shqip”, në bashkautorësi me studiuesin Damiano Guagliardi.

Homazhet për nderimin e Mario Brunettit zhvillohen sot në Kalabri. I shprehim ngushëllime të sinqerta familjes, miqve të tij dhe të gjithë arbëreshëve për këtë humbje të madhe.

https://sibarinet.it/…/rifondazione-ci-ha-lasciato…/…

Lindita Budini, mësuese në kursin plotësues të gjuhës shqipe, nismë e shoqatës “Nënë Tereza” në Selanik, Greqi, rrëfen ekskluzivisht për gazetën “Dielli”, organ i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit kombëtar, historisë, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Selanik, Greqi, nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe, historisë, traditës e kulturës shqiptare dhe aktiviteteve patriotiko-kulturore. Me mësuesen Lindita Budini bisedoi editori i “Diellit” Sokol Paja.

SHOQATA “NËNË TEREZA” DHE NDIHMA NË ZHVILLIMIN E KURSIT PLOTËSUES TË GJUHËS SHQIPE NË SELANIK

Kursi plotësues i gjuhës shqipe ka qënë një nismë e shoqatës “Nënë Tereza” qysh në fillimet e saj para 20 vjetësh me mësimdhënie falas të gjuhës shqipe tek fëmijët e emigrantëve shqiptarë nga mësues vullnetarë emigrantë. Mësimet zhvillohen në ambientet e Universitetit “Aristoteli” (Fakulteti Pedagogjik), çdo të shtunë 15.00 – 17.00. Gjatë aktivitetit tonë numërojmë kurse mësimore edhe në zona të tjera. Nea Redhesto, Janica, etj. Mbi 1000 fëmijë kanë ndjekur mësimet gjatë këtyre 20 viteve.

KURRIKULA MËSIMORE, ANGAZHIMI I MËSUESVE E PRINDËRVE

Sigurisht që në 3 vitet e fundit punojmë me tekstin Gjuha Shqipe dhe Kultura Shqiptare, i dërguar nga Qendra e Botimeve për Diasporën(QDB). Është një libër me të cilin mësuesit dhe nxënësit gjejnë kënaqsi ndërsa shfletojnë cdo faqe dhe mësojnë gjuhën tonë të bukur. Gjithashtu mësuesit përdorin dhe shumë materiale të tjera që i gjejnë nga jeta e përditshme ose interneti duke e sjellë Shqipërinë tonë të dashur më afër. Është për t’u përmendur që mësueset e shoqatës mbajnë kontakte me koleget e tyre në Shqipëri dhe gjithmonë kemi risi në organizimin jo vetëm të mësimit po edhe në festat kombëtare ku përgatitim një program kulturor dhe argëtues me pjesmarrje jo vetëm të anëtarëve të shoqatës po edhe autoriteteve. Përsa i përket teknologjisë, duke qënë se internet është burim informacioni, mësueset përpiqen të sjellin në klasë muzikën ose këngët shqiptare të ofruara në youtube, pjesë teatrale, filma, lexime dhe programe kur nxënësit pregatiten për festat. Përvec kësaj, nxënësit na tregojnë video që kanë realizur gjatë kohës që vizitojnë Shqipërinë. Gjithashtu organizimi i bisedave të hapura dhe seminareve me tema mbi emigracionin, mësimin dhe ruajtjen e gjuhës shqipe janë pjesë e aktivitetve të shoqatës. Patjetër që organizimi i ekskursioneve me nxënës, prindër dhe anëtarë të shoqatës me qëllim argëtimin dhe zbavitjen e të gjithëve në një ambient 100% shqiptar është tashmë traditë e shoqatës “Nënë Tereza.

MËSIM SHQIP NË UNIVERSITETIN “ARISTOTELI”

Për fatin tonë të madh, ambientet ku ne zhvillojmë kursin plotësues të gjuhës shqipe janë mjaft të përshtatshme. Kështu që u jemi shumë falenderues autoriteteve të universitetit Aristotel që çdo tetor na pranojnë që të zhvillojmë mësimin në kushte normale. Janë krijuar ura bashkëpunimi pasi shpesh herë nxënësit, prindërit madje dhe mësueset janë bërë pjesë e studimeve të dy gjuhësisë që Fakulteti i gjuhësisë zhvillon. Në vija të përgjithsme të mësuarit e gjuhës shqipe pritet mirë nga shoqëria greke. Madje ka interes të dukshëm dhe nga qytetarë grekë që duan të mësojnë shqip. Mësuesit grekë e mësojnë shqipen pasi duan të ndihmojnë nxënësit shqiptarë sepse shkollat greke kanë një numër të madh fëmijësh shqiptar. Përsa i përket shoqatave vihet re një bashkëpunim i mirë dhe inkurajues pasi çdo shoqatë përpiqet të hapë kurset e veta për mësimin e shqipes tek anëtarët e saj. Kështu që kurset e gjuhës shqipe janë të përhapura në disa rrethina të Selanikut.

EFEKTI QË KA PASUR TE FËMIJËT NË RRITJEN E NDJENJËS PATRIOTIKE MËSIMI I GJUHËS SHQIPE

Nuk mund të them që frekuentimi nga nxënësit është shumë i madh. Këtu nuk do ti hedh shumë faj prindërve që nuk i sjellin në kurse, pasi ambientet ku zhvillohet mësimi janë larg nga zonat ku banojnë, por do të doja që secili nga ne të ndërgjegjësohet për ruajtjen e trashëgimisë kulturore dhe të identitetit kombëtar që kemi. Nxënësit që kemi tani janë brezi i tretë i emigrantëve shqiptarë ne Greqi, të cilët duke qënë se kanë lindur në Greqi ndihen grekë dhe janë të detyruar të integrohen në shoqërinë greke. Po ajo që do doja që këta fëmijë ta konsideronin të mësuarin e gjuhës shqipe jo vetëm sepse është gjuha e prindërve të tyre po është gjuha që na lidh me kulturën dhe na jep identitetin. Ashtu si një pemë me rrënjë të thella që i qëndron çdo stuhie, dhe për ne shqiptarët kudo që jemi, të jemi krenarë për t’u përgjigjur në gjuhën tonë pasi është gjaku dhe shpirti ynë. Në gjuhën tonë të bukur shqipe mendimet dhe ndjenjat marrin formë dhe rriten.

SEMINARI MBARËKOMBËTAR ME MËSUESIT E GJUHËS SHQIPE DHE TË KULTURËS SHQIPTARE NË DIASPORË

Është hera e dytë që marr pjesë në Seminarin mbarëkombëtar me mësuesit e gjuhës shqipe dhe të kulturës shqiptare në diasporë. Është kënaqësi kur mësues të gjuhës shqipe nga gjithë diaspora ndajnë eksperiencat e tyre në këtë mision fisnik. Në të katër ditët e seminarit mësuesit dëgjuan kumtesa nga ekspertë të fushës së gjuhësisë, morën pjesë në punëtoritë ku u prekën cështje të rëndësishme në përmirësim të mësimdhënies, dhe u inkurajuan më shumë se përkrahja e qeverisë nuk do tu mungojë pasi në seminar patëm nderin të kishim prezent dhe autoritete nga qeveria e Kosovës dhe e Shqipërisë, Kryeministri i Kosovës z. Albin Kurti, Ministrja e Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit, znj. Arbërie Nagavci si dhe Ministrja e Arsimit dhe Sporteve të Shqipërisë, znj. Ogerta Manastirliu.

KUSH ËSHTË MËSUESJA LINDITA BUDINI?

Kam lindur në qytetin e Fierit. Pasi mbarova shkollën e mesme kam studiuar në Universitetin Aleksandër Xhuvani, Elbasan, ku jam diplomuar për mësuese Histori- Gjeografi. Qysh kur isha e vogël doja të isha mësuese, kështu që ëndrra u bë realitet pasi mbarova studimet. Në fakt për shumë pak kohë kam dhënë mësim si mësuese Historie dhe Gjeografie, pasi duke qënë se kisha Certifikatë të mbrojtjes së gjuhës angleze nga Universiteti i Tiranës fillova të jepja mësim anglisht në Qendrën Sociale Murialdo, dhe në qendrat e gjuhëve të huaja “Victory School”dhe “English Corner”. Kam marrë pjesë në shumë seminare trajnimi të gjuhës angleze të cilat kanë ndikuar pozitivisht në zhvillimin tim profesional.
Në vitin 2017 kam ardhur në Selanik jo si emigrante pasi bashkëshorti im është shtetas grek. Nuk mund të harroja profesionin tim kështu që bashkohem me mësuesit e tjerë vullnetarë të gjuhës shqipe këtu në Selanik, në fillim te shoqata “Jeta” dhe në keto 4 vitet e fundit ne shoqatën “Nënë Tereza”. Grupi i fëmijëvë të cilëve u jap mësim fillojnë në tetor njësinë e dytë të Nivelit të parë të librit “Gjuha Shqipe dhe Kultura Shqiptare”. Kemi krijuar një rreth miqësor dhe me prindërit e fëmijëve pasi së bashku festojmë ditëlindje ata na nderojnë gjithmonë me pjesmarrjen e tyre në çdo aktivitet që kemi. Në 2010 jam çertifikuar si Youth Worker nga Youth Link në Belfast, Irlanda e Veriut. Në vitin në 2020 u diplomova nga Sheffield University PostGraduate Diploma në “Applied Linguistics with TESOL” me qëllim që të përmirësoja aftësitë e mija në mësimdhënien e gjuhës angleze dhe në vitin 2022 kam frekuentuar shkollën e verës për “Migracioni dhe Kriza e Solidaritetit në Evropë”, organizuar nga CITY College dhe Universiteti York Europe Campus. Aktualisht punoj si mësuese anglishteje e vetëpunësuar. Kështu, profesionalizmi im në mësimdhënien e gjuhës angleze më ndihmon në mësimdhënien e gjuhës shqipe. Dhe jo vetëm kaq, ka nxitur në mua dëshirën që njohuritë që kam ti ndaj me koleget e mija, shtysë që më dërgoi të merrja pjesë dhe në dy seminaret e fundit duke prezantuar në sesionet e seminarit. Jam anëtare prej 3 vitesh e Lidhjes së Mësuesve Shqiptarë të Greqisë.

Artistja kontemporane Erketa Premti vjen në një rrëfim të pazakontë për “Diellin” e “Vatrës” në New York, ajo shpjegon fuqinë e artit si terapi, magjinë e artit krijues si shprehje e ekperiencës, thellësive e fshehtësive të qënies njerëzore, artin si rigjenerim shpirtëror, psikologjik dhe emocional, artin si shpëtimtar i mëndjes dhe shpirtit, artin si komunikim profesional e shpirtëror me audiencën, zhanrin e krijimit të saj artistik, artin bashkëkohor dhe nudot. Me artisten Erketa Premti bisedoi editori i “Diellit” Sokol Paja.

“ARTI ËSHTË SI MJALTI I DEPOZITUAR I SHPIRTIT TË NJERIUT”

Diku kam lexuar një thënie ku thuhet: “Arti është si mjalti i depozituar i shpirtit të njeriut” që do thotë se arti është një formë shprehjeje e eksperiencave më të thella dhe të fshehura të njeriut. Me ka mbetur në mendje si thënie se diku në këto fjalë gjeta vetën! Një “mjalt i depozituar” brenda meje që ëmbëlsia e të cilit nuk ishte depërtuar e “shijuar” në kaq vite të jetës sime fëminore, rinore dhe madhore. Gjithçka filloi në dhjetor të vitit 2021 ku Covid-19 më “goditi” si shumë e shumë nga ne! Po them me pak fjalë zanafillën e kësaj historie, si gjithmon çdo histori e ka një filllim!

ARTI SI RIGJENERIM SHPIRTËROR, PSIKOLOGJIK DHE EMOCIONAL

Dikur një zonjë e huaj që kam takuar rastësisht në një nga profesionet që kam ushtruar në Michigan për disa vite, kishte kaluar kancer në gji. Në komunikim e sipër një nga pyetjet e mia ndërmjet miqsh që i bëra ishte si e përballoi psikologjikisht dhe emocionalisht lajmin e diagnozës. Përgjigja e saj ishte që mjeku i kishte këshilluar të fillonte diçka që ka pasur dëshirë fëmijë dhe pse nuk ishte ushtruar me pas për të evituar marrjen e antidepresantëve…dhe si fëmijë tha ajo gjëja e parë që fillojmë të bëjmë përpara se të shkruajmë e mesojmë alfabetin janë “vizatimet” në letra dhe pse talent në pikturë nuk mbaj mend të kem pasur. Kështu që mendimi i parë që me erdhi në mendje ishte pikërisht “vizatimet” e rrëmujshme të fëmijërisë kështu që mora një laps e një letër dhe fillova të vizatoja pa ditur se ç’po vizatoja. Fillova ngadalë me një gjethe dhe gjethja u bë lule (punët e saj ishin vetëm lule si në ëndrra)..nga letra në telajo, nga një tërapi u kthye në hobi dhe nga hobi në pasion dhe më pas më tregoi disa nga punët e saj sa që u mahnita dhe e tërë historia e saj më la gjurmë të fuqishme brenda qënies sime. Një ditë të bukur, mbas disa muajsh më vjen përsëri, e lumtur për faktin që ishte shëruar plotësisht, më drejton një pako të mbështjellë me shumë modesti, -për ty më thotë, e hapi dhe shoh një “fletore” me letra vizatimi 8×10, një kuti me bojëra uji dhe 2 penela dhe me thotë në momente të vështira që uroj kurrë mos ti kesh, hapi dhe fillo pikturo. Ti kurrë nuk e di kapacitetin që ke për të bërë diçka të bukur deri në momentin që e bën. E mora me shumë e përlotur për zëmergjerësinë dhe mendimin e mirë sesa me idenë për të ushtruar diçka, aq më shumë art.

ARTI SI SHPËTIMTAR I MËNDJES DHE SHPIRTIT

Që prej asaj dite 7 vite kaluan deri në dhjetori 2021 që më solli atë “momentin” e vështirë që ajo dikur e “predikoi” me frikën dhe panikun e panjohur të së njohurit Covid-19 kërkoi “dhuratën” e futur diku mes kujtimeve të mbuluara nga pluhuri i kohës dhe nxjerr atë që më vonë e quajta në vetvete shpëtimtarin e mendjes dhe të shpirtit. Ashtu e rrënuar e pafuqishme fillova të pikturoj diku një qënush të vogël ditën tjetër një njëri të “përhumbur” dhe pastaj një derbi lady kur pashë çfarë ishte fshehur brenda meje për kaq shumë vite. Dëshira për të vazhduar pikturën harroi dhe Covidin që pak ditë më parë kishte zaptuar gjithë qënien time. Pra ky “mjalti i depozituar” në qënien time po fillonte të jepte shijen e ëmbël të diçkaje të bukur që po dilte në pah nga thellësia ku ishte fshehur!

ARTI SI KOMUNIKIM PROFESIONAL E SHPIRTËROR ME AUDIENCËN

Pak nga pak fillova të ndaja punët e mia artistike si fillim me mikeshat e mia më të afërta dhe kolegët e punës sime, merrja çdo mendim dhe kriticizëm si një njëri i etur për ujë në mes të shkretëtirës kur shikon ujë për hër të par mbas kaq kohësh. Pastaj fillova të ndaj punën time në Social Media. Aty pastaj platforma është shumë më e gjerë dhe mendimet dhe opinionet filluan të buronin dhe nga artista amator dhe professional. I dëgjoja mendimet, kritikat dhe vlerësimet e tyre me përulësi, të cilat më kanë vlejtur dhe vazhdojnë të më vlejnë si një shkollë arti në vetvete. I marr opinionet dhe mendimet nga të gjithë me shumë dëshirë e respekt, se nga to mësoj dhe vazhdoj të mësoj çdo ditë në krijimtarinë time.

ZHANRI KRIJUES ARTISTIK: ARTI BASHKËKOHOR DHE NUDOT

Zhanri im krijues është arti bashkëkohor ku inkludohet në disa nga punët e mia edhe nudo! Bukuria femërore është ekzistenca e humanizmit! Në punët e mia spikatën larmia e ngjyrave, konturet që shoqërohen me detaje që janë karakteristikë e imja dhe në natyrë. Disa nga punët e mia janë frymëzuar nga jeta personale, gjithashtu nga disa mikesha të miat përsa i përket artit nudo, gjithashtu inspiruar dhe nga artistë të mëdhenj si për shembull Patrick Nagel, piktor i viteve 80 që ka vdekur në moshën 38 vjeçare ku sot e kësaj ditë veprat e tij kanë një vlerë shumë të lartë monetare, normal dhe i paarritshmi Van Gogh. Përsa i përket artistëve shqiptarë me tërheqin shumë punët e Artur Muharremit, Artur Gorishtit, Berta Xhomo, Artur Alija e shumë të tjerë.

KRIJIMTARIA ARTISTIKE SI PASION I “ÇUDITSHËM”…

Krijimtaria për mua është jo vetëm si një terapi dhe hobi tashmë po është kthyer dhe në një pasion të “çuditshëm”. Them të çuditshëm se ka pasur netë që nuk kam pasur gjumë, fantazia dhe dëshira për të shprehur atë që kisha brenda vetes ka qenë e pandalshme. Dhe kur pata momentet më të vështëira të jetës nga një problem shëndetësor, ku pagjumësia që sillnin dhimbjet e papërballueshme dhe për të eleminuar ilaçet e dhëna nga mjeku, kam punuar deri në orët e para të mëngjesit për të “harruar” dhimbjet dhe për të “trajtuar” anën psikologjike që sëmundja të përballë. A ndodhë ndonjëherë “mosbesimi” ke vetvetja? Normal që ndodhin “dilemat”, dikur kam lexuar përsëri një thënie ku thuhet “çdo artist ka qënë dikur amator” dhe gjithashtu i madhi Van Gogh dikur ka thënë: “Nëse ti dëgjon një zë brenda teje që të “thotë” që ti nuk je piktor atëherë me gjithë forcën dhe sigurinë tënde pikturo dhe do shikosh që ky zë brenda teje do të heshtë”. Gjithmonë, duke pasur parasysh kokat e mëdha të artit në këtë zhanër motivimi dhe dëshira nuk do mungojë. Normal që perfeksioni vjen me praktikë, unë nuk jam profesioniste gjithashtu as shkollë në këtë fushë nuk kam bërë, po di të them një gjë që për momentin po shijoj bukurinë e atij “mjalti” të fshehur brenda meje që u përmend pak më sipër dhe sadisfaksioni që unë marr prej saj është një legaci që unë do lë në telajo…përgjithmonë.