Opinion – Page 350 – Dielli

100 VJETORI I KONGRESIT TË LUSHNJËS, LETRA PRESIDENTIT AMERIKAN DHE DRAMA…

January 21, 2020 by dgreca

Nga Xhevair Lleshi dhe Visar Zhiti/

100 vjet më parë, në 21 janar 1920, shqiptarët, krerë të tyre, patriotë dhe të urtë nga të gjitha trevat e vendit, u mblodhën në Lushnjën e vogël, në kuvendin e tyre të madh me qëllim që t’i dilnin zot Shqipërisë, që kërcënohej nga rreziku i mosqeverisjes, i copëtimit dhe i zhbërjes.

Ai kongres është quajtur dhe “pavarësia e dytë e Shqipërisë” dhe përsëriti “Lidhjen e Prizrenit”, “Kuvendin e Lezhës” me Skënderbeun në krye, e shpëtoi vendin e bëri me qeveri e me kryeqytetin që kemi sot..

Për këtë ngjarje madhore të historisë tonë ka dhe një dramë, e vetmja që është shkruar, me autor mësuesin, aktorin dhe dramturgun Hekuran Zhiti, 50 vjet më parë, por që nuk është vënë ndonjëherë në skenat e teatrove tona.

Shtëpia botuese “Uegen” e zbuloi dhe e nxori në këtë 100 vjetor.

Po sjellim pjesë nga pasthënia e dramës, shkruar nga Xhevair Leshi:

APOSTUJT E KONGRESIT TË LUSHNJËS/

Pa Kongresin e Lushnjës do të humbte si në shkretëtirë Pavarësia e Shqipërisë, e arritur nëntë vjet para Ngjarjes së Madhe. Pa Kongresin e Lushnjës Pavarësia do të kish mbetur nën rrebeshet e tmerrshme të kohërave që, siç kishin kaluar nëpër Luftën e Parë Botërore, priteshin të binin sërish mbi trupin e Atdheut… Por Kongresi erdhi. E sollën ata, atdhetarët e fisëm e të mëdhenj të Shqipërisë, që, të tillë kanë mbetur për jetë.

Kanë 100 vjet që ata i kemi në bronz dhe ky jubile na i sjell sërisht afër, duke pasur ndjesinë sikur ka ndodhur dje….

Lexoja shënimin e Visar Zhitit bash për këtë ditë të shënuar e për dramën e saj dhe m’u duk se ishim në të njëjtin përdytyrim. «Përfaqësues, të përzgjedhur apo të vetëcaktuar, nga të gjitha trevat e vendit, kush e ndjente dhe mundte, nga ata që kishin bërë emër, kryengritës a nëpunës, që kishin qenë në Vlorë 8 mote më parë në ngritjen e Flamurit të Pavarësisë, që kishin punuar në perandorinë otomane apo kishin studiuar nëpër Evropë, që kishin mërguar deri në Amerikë, nga ata që kishin bërë për vendin dhe kishin sakrifikuar, u nisën për në Lushnjë, me ndonjë makinë, nga ato të pakat që ishin atëherë, e ngadaltë si qerret, me kuaj, në këmbë, kaptonin male, çanin borën dhe baltën e dimrit, rreziqet nëpër shtigjet ku mund të gjendeshe befas mes ushtrive të huaja…» Çfarë sakrifice dhe vetëdijësimi!…

“Të mblidhemi në Lushnjë!” ishte thirrja. Pa telegraf, por me thirrjen e thjeshtë të zemrës, se vetëm ashtu do të shkruhej ndryshe historia, pa menduar ndonjë tender se ku mund të mblidheshin dhe s’i mund të ndaheshin milonat, sepse ishte rreziku i ndarjes së atdheut.

…u lajmëruan shqiptarët të mblidhen në Lushnjë! Me telin e zemrës, mik pas miku, frymë gojë më gojë. I thoni Ferid Bej Vokopolës. I thoni Aqif Bej Elbasanit. I thoni At Bumçit. Mos harroni, mik, të m’i çoni fjalë Ahmet Bej Zogollit…

Sa me ndjenjë u përcoll ky lajm 100 vjet më parë, veç me fluturim shpirtëror, me frymë të shenjtë. Dhe erdhën, u bashkuan.

Dhjetë ditët që tronditën botën, dhjetë ditët e mahnitshme që ngritën nga balta dhe uria Shqipërinë dhe ua falën atë njerëzve të së ardhmes. Dhjetë ditët e Kongresit të Lushnjës! Në to do të ribëhej shteti shqiptar, do të caktohej kryeqyteti, Tirana (me të sotmen e papërfytyrueshme atëherë!), «do të emërohej kryeministri dhe qeveria e tij për t’i dalë zot vendit, institucionet dhe detyrat.»

…Pushka e gjatë e Sulës Zdravës, me të cilën kishte marrë pjesë në Rrethimin e Shkodrës apo kishte mbrojtur Beratin nga andartët grekë, çante qiellin dhe errësirën, ngrohte shpirtra dhe jepte forcë… fare i vetëm do të bënte epokë…

* * *

Kongresi Kombëtar i Lushnjës u mblodh më 21 janar 1920 dhe i zhvilloi punimet nga 28 deri më 31 janar 1920. Në të morën pjesë mbi 50 përfaqësues nga të gjitha krahinat e vendit.

Në fillim Kongresi shqyrtoi planet e Konferencës së Paqes të Parisit për copëtimin e Shqipërisë dhe i hodhi ato poshtë në mënyrë të vendosur. Ai u shpreh për pavarësinë e plotë të Shqipërisë, kundër protektoratit të cilësdo fuqie të huaj dhe për mbrojtjen e tërësisë tokësore të vendit. Në protestën që Kongresi i dërgoi kryetarit të Konferencës së Paqes thuhej se shqiptarët ishin gati të bënin «të gjitha sakrificat, të derdhnin edhe pikën e fundit të gjakut, kundër çdo vendimi që do të vinte në rrezik tërësinë tokësore dhe pavarësinë e tyre të plotë».

Vendim tjetër i rëndësishëm ishte ai për krijimin e organeve të larta të shtetit shqiptar. Kongresi zgjodhi një Këshill të Naltë prej 4 vetash, i cili do të përfaqësonte kryetarin e shtetit shqiptar derisa të përcaktohej përfundimisht forma e regjimit nga ana e një Asambleje Kushtetuese…

Këshilli i Naltë do të ushtronte pushtetin ekzekutiv. Ai caktonte kryeministrin, i cili pasi formonte qeverinë, merrte miratimin e Këshillit Kombëtar. Ndërsa Këshilli Kombëtar ushtronte pushtetin legjislativ dhe kontrollin mbi qeverinë. Veprimtaria e Këshillit Kombëtar ishte e pavarur nga Këshilli i Naltë…

Përpara kësaj qeverie dilnin detyra të rëndësishme. Brenda vendit ajo duhej të merrte në dorë administratën shtetërore dhe të kërkonte largimin e pushtuesve të ndryshëm nga Shqipëria. Në të njëjtën kohë ajo duhej të për t’i siguruar shtetit të pavarur shqiptar tërësinë tokësore dhe rinjohjen e tij në arenën ndërkombëtare.

Më 11 shkurt 1920 qeveria e Sulejman Delvinës, Këshilli i Lartë dhe Këshilli Kombëtar u vendosën në Tiranë, ku u pritën me entuziazëm nga populli. Qysh nga ajo kohë, Tirana u bë kryeqyteti i Shqipërisë.

KJO LETËR E MADHËRISHME:

«Shkëlqesisë së Tij Wilson,

Kryetar t’Amerikes i Shteteve të Bashuem,

Vashington

Shqiptarët që kanë mbështetun tanë shpresat e gjallnisë mbi shtyllën apostole të parimevet fisnike të Sh. S’Uaj, sot iu luten të pranoni falenderjet e paraqituna përkundrejt zanit të nalt e mëshir madh që jeni tye kryer për shpëtimin e atdheut tyne.

I nalti Kryetar, shpëtoni nji popull që asht m’i Vjetri në Ballkan e që ka drejtu vështrimet e shpëtimit t’Ekselenca Juaj dhe mo i lini me derdhë gjakun e me vdek përpara lakmimevet imperialiste të fqinjëvet veç sigurimin e kufijvet 1913-es, ju lutem me fuqinë e shpirtit mos pëlqeni as pak krasitje të pa arsyeshme si mbi Kosovë e Çamëri, mbi kufite natyrale ethnografike të Sh. S’uej nuk munde me kjen të ndara nga Mëma e tyre Shqipni.

Ju lutemi në emër të popullit pranoni nderimet tona krejt besnike.»

Kryetari Katundaris së Lushnjës

Lushnjë, më 17.3.1920

Kryetari i Katundarisë së Lushnjës… O Zot, ç’ndodh! Kishte mbaruar Kongresi. Kishin ikur Burrat e Kombit, kishte ikur edhe Sula: nuk kishte ç’ruante më! Dhe ky burrë i padukshëm, kryetar i Katundarisë së Lushnjës, më 17.3.1920, dërgon një letër në Washington. Dhe kujt? Presidentit të SHBA-së, Wilsonit!… «Letër e mrekullueshme, e sinqertë, e qartë, me fjalë të zgjedhura, e ndjeshme, pa stërhollimet dinake kancelareske, e urtë dhe me dije, e bukur, vizionare për të ardhmen.… gjyshërit tanë të mbledhur rreth atij që shkruante, fjalët që thoshin me zë, hiq këtë fjalë, shto këtë, po si t’i drejtohemi? Kujdes këtu, mos e zgjat shumë ‘e-rej, se isht Presidenti më i madh i botës, lale’, etj., etj.» Këtë përshtypje të hollë do ta shkruante Visar Zhiti.

«…në fillim të vitit 1920 Wilsoni i irrituar refuzoi ta pranonte propozimin britanik, francez e italian për ndarjen e Shqipërisë në tri pjesë: Jugosllavia do të merrte veriun, Greqia jugun, kurse italianët do të kishin mandatin për ta qeverisur një shtet të vogël shqiptar që do të mbeste pas kësaj rrudhjeje. Vlora do të bëhej pjesë e Italisë.

Wilsoni fuqishëm refuzoi, siç tha vetë ai, padrejtësinë ndaj popullit shqiptar.

Përfaqësuesi i Qeverisë së Përkohshme Shqiptare në Shtetet e Bashkuara, shkruante në gazetën New York Times të 11 marsit: ‘Shpëtimi i vendit tim i mbetet borxh tërësisht veprimit të qeverisë së Shteteve të Bashkuara’» shkruhej atëherë…

DRAMA E KONGRESIT:

«Vetë Kongresi i Lushnjës është një dramë, por dhe për atë ka një dramë të shkruar, e një gjysmë shekulli më parë, por ende gati e panjohur, edhe pse e vetme, që sjell më së miri atë frymë në popull. Është vepër e dramaturgut Hekuran Zhiti, aktor në Teatrin e Estradës së Lushnjës.

Sot një rrugë në qytetin e Lushnjës mban emrin “Hekuran Zhiti” dhe ai është shpallur dhe “Qyetar Nderi”.

Ndoshta kjo dramë ishte dhe testamenti i tij. Që do ta përfundonte i biri, Visar Zhiti, që na e solli të plotë dhe ja ç’shkruan në pasthënie:

…si e pa përfunduar, e mbetur në dorëshkrim që nga mesi i shekullit të kaluar, – kisha thënë, – por me gjakimin, që, nëse do t’ia kërkonin ndonjëherë të vihej në skenë, autori do ta rimerrte dhe do ta përshtaste me kohën, domethënë me rrethanat, jo veç ato të skenës, të vegimit regjisorial dhe lojës së aktorëve etj, ngaqë Kongresi i Lushnjës, i quajtur dhe si Pavarësia e Dytë e Shqipërisë, është një ngjarje kulmore në histori, e patundshshme, që kërkon përtëritje në riparje, në shëmbëlltyrën e lartë që dha, të përbashkimit dhe të mënçurisë, të veprimeve të guximshme në shpëtimin e vendit.

Nuk e di a kishte menduar autori rënien e perandorisë komuniste dhe të diktaturave të saj.Ai besonte e jetonte dhe me Shqipërinë e vjetër, atë të përjetshmen. Kështu e pa dhe Kongresin e Lushnjës, një dramë me tre akte, nga e zakonshmja tek ato që ikin me përditshmërinë, nga antropologjia në rreziqet ekzistenciale e deri tek derdhja si në bronz e një altoreliefi të ngjarjes së madhe.

Në ndjekje të asaj porosie të heshtur, tani me rastin e 100 vjetorit të Kongresit të Lushnjës, botuesi UEGEN ndjeu detyrën e ribotimit të dramës, ashtu të plotësuar dhe të përfunduar, me atë dëshirë siç e nxori në dritë për herë të parë në vitin 2011, në 100 vjetorin e lindjes së autorit dhe në prag të 100 vjetorit të Pavarësisë së vendit, por tani dhe me pasionin e historianit dhe të shkrimtarit, kështu që z. Xhevair Leshi vendosi t’i shtonte botimit të ri pak histori për Kongresin dhe autorin, për t’u kuptuar, më saktë për t’u ndjerë më mirë drama e Kongresit dhe e autorit, që edhe pse ngjajnë të largëta midis tyre dhe nesh, kanë lidhje dhe kanë prodhuar njëra-tjetrën ndërsjelltas.

Gjithmonë ka një prag jete dhe vdekjeje. Pragu i vdekjes është dhe në jetë, ndërkohë që dhe pragu i jetës është edhe në vdekje. Ka dhe ringjallje…

Kongresi që u mbajt në Lushnjë, sërisht i duhet vendit, jo vetëm si kujtesë kolektive, aq më tepër tani që ka dy shtete shqiptare në Ballkan dhe zjen ankthi i bashkimit, me rreziqet e zhbërjes ndryshe, me modernitetin globalizues. Se duhet t’i bashkohemi së tërës (BE) me identitetin tonë, që kohërat e deshën të jetë sakrificë e heroizëm, por dhe një mrekulli.

BASHKIMI I VATRËS ËSHTË JETIK, POR JO 30- 40 VATRANË T’U DIKTOJNE 500 VATRANËVE

January 13, 2020 by dgreca

Ndërkohë që kanë përfunduar përgatitjet për Kuvendin e Vatrës, kanë mbyllur llogaritë e pagesat e anëtarësive më shumë se 500 vatranë, janë zgjedhur delegatët dhe po plotësohen mandatet dhe Fletët e Votimit(për të mos përdorë në Kuvend copëza letre si në të shkuarën),- dy degë-njera me 20 anëtarë e tjetra me 15, si dhe një grup prej 15 vetash i shpërndarë, kërkojnë”bashkim”përmes përcarjes,… 500 vatranët u dashka t’u binden 50 vatranëve dhe të shkojnë në Kuvendin që ata kanë në mendje për ta zhvilluar pas 3 muajëve!

– E mira është që pakica duhet të vijë tek shumica, t’i kërkojë falje për sulmet e padrejta dhe të zgjasë dorën e pajtimit. Ka ende kohë për të gjetë rrugën e arsyeshme sipas Frymës së Vatrës. E mira e Vatrës është BASHKIMI. Vatra ka nevojë për secilin anëtar të saj.

***

Me 19 Janar 2020, në orën 9 para dite, në Teqenë “Baba Rexhebi” në Taylor, Michigan, do të nisë punimet Kuvendi vjetor i Vatrës, i cili do t’i japë një shtysë të re Federatës dhe do të përcaktojë vizionin e saj në Shekullin e 21,do të përmirësojë problemet organizative, do t’i zgjasë dorën rinisë për t’u bërë pjesë e saj, dhe do të gjallërojë më tej Vatrën më shumë se një shekullore. Këtë frymë kanë pasur deri tani të gjithë Kuvendet e Vatrës përgjatë 107 viteve të egzistencës(me 28 Prill 2020 Vatra feston përvjetorin e 108-të)

Po të shfletosh rekordet që ndodhen në arkivin e Vatrës, Kuvendet, kanë qenë përherë manifestime festive, me frymë demokratike të kuvendimeve të lira për ta çuar përpara punën e Vatrës. Vetë qëndrueshmëria dhe jetëgjatësia historike e organizatës më të vjetër shqiptare në botë, dëshmojnë rolin dhe forcën e saj jo vetëm në historinë e Federatës, por edhe në Historinë e Kombit.

Kuvendi i sivjetshëm merr një rëndësi të jashtzakonshme sepse ka të bëjë me të ardhmen e Federatës dhe frymën bashkuse dhe Jo përçarse. Për herë të parë ka një Lëvizje jashtë strukturave të Vatrës që i paraprin Kuvendit dhe është shfaqur një tendencë për Kuvend paral!

Një grupim në minorancë, që mund të ketë rreth vetes 30-40 anëtarë, grupuar në 2 degë, (kur 60 perqind jane nga nje familje) …ka dy vjet që kërkon t’i diktojë shumicës zyrtare(rreth 500- 550 vatranë) rregulla jashtë Kushtetutës së Vatrës, e shkelin Kushtetutën me të dyja këmbët dhe kërkojnë respektimin e Kushtetutës .

Kujtesa e së djeshmes, jo të largët, duhet t’na bëjë më të ndërgjgjeshëm në veprimet, deklarimet dhe shkrimet nëpër gazeta.Me 1 Mars 2014 ish kryetari Buçaj, ne emer te Kryesisë, i dergoi leter deges “South Westchester” në New York duke i tërhequr vëmendjen se kishte shkelë Kanunoren e VATRËS, duke emërtuar e regjistruar më vete degën dhe i vinte afate kohore për të paguar anëtarësitë, ndryshe ata ishin të lirë të krijonin organizatë më vete, por jo brenda struktuarve të Vatrës. Pat dhe një takim formal me ta në Vatër, ku iu kërkua që të shlyenin pagesat e anëtarësive, ndryshe nuk mund te ishin pjesë e Vatrës. Dega e Washingtonit po hyn në vitin e tretë të mosshlyerjes të pagesave të anëtarësive, ka më shumë se dy vjet që ka braktisur aktivitetet e qendrës, dhe ish kryetari, që së bashku me familjen përbëjnë mazhorancën e kësaj dege me 20 anëtarë, e quan normale!

Ka gati tre vjet që minoranca e 5 tetorit i kundërvihet në mënyrë agresive Vatrës zyrtare, duke hedhur në publik akuza, fyerje dhe pretendime. Sipas tyre Kryetarit të tanishëm të Vatrës i paska dalë mandati para një viti, ndërkohë që Vatra është drejtuar pa Kuvende me të njëjtin kryetar, e të njëjtët nënkryetarë, për rreth dy dekada dhe askush nuk ka bërë zhurmë për të përçarë Vatrën. Po t’i shtosh këtij fakti edhe elementin tjetër se zhurma dhe kontestimi i kryetarit aktual ka nisë një javë pas Kuvendit të Qershorit të vitit 2017, e merr me mend se në çfarë trysnie kanë punuar strukturat e pas Kuvendit të Qershorit 2017. Nëse Kuvendi i para 2 viteve e 6 muaj kontestohet, përgjegjësia nuk mund ti ngarkohet kryetarit Mishto, që u zgjodh, se nuk e bëri ai Kuvendin, por përgjegjësia i mbetet kryetarit Buçaj dhe ekipit të tij, që e organizuan atë Kuvend,- ashtu siç është përgjegjësi e kryetarit të tanishëm mbarëvajtja e Kuvendit të 19 janarit, për të cilin nuk do të jetë përgjegjës kryetari që do të zgjidhet, por ky që po e organizon, pra Dritan Mishto.Sipas Kushtetutës së Vatrës, kjo është aksiomë, dhe nuk mund të diskutohet.

Ish Kryetari Buçaj ka meritë sepse riktheu Vatrën tek Kuvendet e rregullta me Kuvendin e vitit 2013, në vitin e 101-të të themelimit të Federatës. Gjatë atij Kuvendi pat dhe një risi, u shfaqën dy kandidatura, krahas Kryetarit Buçaj, konkuroi nga brezi i ri bankieri Nick Markolaj. Por të gjithë e dimë fatin e tij dhe të degës së tij me 82 anëtarë(të gjithë bankierë, avokatë, mjekë, finacierë)- dega u përjashtua me vendim strukturash sepse kishte dalë janshtë vijës zyrtare të Vatrës-për largimin e tyre jemi të gjithë dëshmitarë e përgjegjës,por kryetar ishte z. Buçaj dhe përjashtimin e udhëhoqi ai.Pyetja është fare e thjeshtë: Përse me dy standarte? Një degë me 82 anëtarë përjashtohet nga Federata, ndërsa 30-40 vatranë të prirur nga një komision antikushtetues,- “Komisioni i 5 tetorit”- paskan të drejtë të ndajnë a shkatërrojnë Vatrën? Si mund të lejojë dhe të frymëzojë një ish kryetar e ish nën/kryetar për më shumë se dy dekada, krijimin e komisioneve antiligjore, jasht strukturave të Vatrës, për të organizuar Kuvend paralel? Për më shumë se dy vjet kjo minorancë e ka marrë si dobsi a fajësi të shumicës mosreagimin ndaj sulmeve ndër emaila kolektive, gazeta, portale,madje dhe website televizonesh,- në fakt ka qenë maturi për t’mos e dëmuar Vatrën dhe imazhin e saj.

Nuk është FRYME e Vatrës: inati, mllefi, sharjet në publik pa të drejtë, fyerjet, prekja e familjeve, biografite fallso etj. Për frymën vatrane Familja është e shenjtë dhe askush nuk ka të drejtë ta përgojojë.

E mira është që pakica duhet të vijë tek shumica, t’i kërkojë falje për sulmet e padrejta dhe të zgjasë dorën e pajtimit. Ka ende kohë për të gjetë rrugën e arsyeshme sipas Frymës së Vatrës. E mira e Vatrës është BASHKIMI. Vatra ka nevojë për secilin anëtar të saj.

Për këtë KUVEND janë dy kandidatura që janë bërë publike për Kryetarin e ardhshëm,ndoshta përgjatë kuvendit mund të shfaqen dhe të tjerë. Lobimi për kandidatin e preferuar, brenda rregullave demokratike, është normal, por lobimi duke shkelur rregullat dhe Kushtetutën e Vatrës, mund të na çojë në përçarje të re, prandaj të tregojmë kujdes dhe gjithçka ta bëjmë me maturi dhe konform rregullave dhe Kushtetutës së Vatrës. Kandidatët le të konkurojnë me platforma, vizione të së ardhmes. Jo lobim gjatë votimit se mund të ndodhë si në Kuvendin e të shkuarës, kur një pjesë prej atyre që lobuan gjatë votimit për kryetarin aktual, tashmë janë kundër tij në komisionin e 5 tetorit! Ky Kuvend duhet të jetë modeli i trasparencës dhe respektimit të Kushtetutës dhe të nxjerrë mësime nga Kuvendet e së shkuarës.

SCIENCE AND DISCOVERY

January 13, 2020 by dgreca

Talking Science Series at Rockefeller University/

By Rea Kondi/

On Saturday, the Rockefeller University hosted its Talking Science lecture – an annual event that is designed to engage students in current research areas that are being conducted there. A world renowned center for biomedical and physical sciences, the university has been the site of historic breakthroughs such as the discovery of blood types and ways to preserve blood, development of effective vaccines against bacterial meningitis, discovery that DNA is the basic material of heredity and more.

Saturday’s lecture, titled “Singing in the Brain: A Personal Science Journey,” featured Dr. Erich D. Jarvis , a Rockefeller University alumnus who currently heads the new Laboratory of Neurogenetics of Language. Dr. Jeanne Garbarino, the Director of the University’s science outreach programs spoke briefly about the early life of Dr. Erich Jarvis who grew up with a love of dancing and a passion for science. When it came to choosing his career, he realized the possibility of making a positive change in the world was more likely to occur in the science field. He majored in math and biology from Hunter College and studied for his doctorate at Rockefeller University. Dr. Jarvis focused on studying the vocal learning in various species of birds. He investigates vocal learning in songbirds and other animals as a model of understanding spoken language in humans. His interest in songbird learning has expanded into the parallel pursuit of genomics. Sequencing analysis and further research have helped pushed the boundaries in understanding mechanisms that guide the formation of neural circuits during learning. In his lecture, Dr. Jarvis provided examples of birds who could talk, like Disco the parakeet and those that can dance, such as Snowball the cockatoo, demonstrating the link between the motor circuit and control of the larynx, which allows for imitated speech and even movement based on rhythm. As a result, vocal learning birds surrounded by humans are able to imitate our speech almost accurately and string words together.

While vocal non-learning speeches, including our close primate relatives, are unable to speak, they understand us very well. This classifies them as auditory learners. Dr. Erich Jarvis mentioned Koko the gorilla who showed ability to communicate through a modified version of American Sign Language. She was able to understand approximately 7,000 words and demonstrated her comprehension through motion. Dr. Jarvis and his team continue to analyse the differences in the neuronal pathways and genomic sequencing between other animals and humans. He is working on developing neuroengineering tools to manipulate vocal learning circuits and circuits of other behavioral traits.

The lecturer kept the audience engaged and joked about calling someone a “birdbrain”. Saturday’s Talking Science “Singing in the Brain” lecture was a rewarding and stimulating experience worthy of further exploration.

DR. SHPĒTIM AXHAMI: ATY KU E KĒRKONIN INTERESAT E KOMBIT, ATY GJENDEJ GJENERAL ABAZ KUPI

January 12, 2020 by dgreca

DR. SHPĒTIM AXHAMI, Kryetar i PLL/

Pērshēndetja e Dr. Shpētim Axhami, Kryetar i Partisē Lēvizja e Legalitetit nē Shqipēri drejtuar Kryesisē sē Lēvizjes tē PLL pēr SHBA dhe Familjes tē Abaz KUPIT- *

Përshëndesim tubimin tuaj në përkujtim tē Gjeneral Abaz Kupit.Kam nderin që në emrin tim personal si kryetarit i PLL dhe në emer të Kryesise PLL të përshëndes gjithë të pranishmit në aktivitetin e deges tuaj në nderim të figures të heroit tonë kombeta, udhëheqësit të rezistences antifashiste, krijuesit të OKLL dhe besnikut për gjithmone te Mbretit Zog I, Gjeneral Abas Kupit.
Dega PLL Amerike ka mbajtur gjalle frymen mbreterore-zogiste pēr vite me rradhë gjate diktatures më të eger komuniste te vendosur ne Shqiperi pas vitit 1944.
Pa tjetër, ajo që ju sot beni, per të perkujtuar figuren e Abaz Kupit, na nderon të gjitheve, na ben optimist, na motivon dhe na jep kurajo në punen tone të përditshme të perbashket.
Kjo merr vleta të vecanta, aq më teper duke ditur se kush ishte Abaz Kupi dhe roli që ai ka patur për gjate gjithe jetes së Tij, në interes të kombit shqiptarë.
Aty ku e kerkonin intersat e kombit, aty gjendej gjeneral Abaz Kupi.
I lindur ne 1892 ne rrethin e Krujes.
Deri ne 1924 mori pjese aktive në gjithë luftrat kundër okupatoreve që donin tjetersimin e trojeve tona.
Pas vitit 1924 deri ne 1939 sherbeu si komondant xhandarmarie duke u berē besnik në vendosjen e rendit dhe shtypjen e kryengritjeve antikombetare të organizuar kunder regjimit te Mbretit Zog.
Me 1939 nën besimin e Mbretit Zogu I organizoj rezistencën ndaj okupatorit fashist, duke treguar se kush ishte në të vertete qendrimi i mbretërisë shqiptare ndaj këtij pushtimi.
Gjate LDB bashkë me forcat e tij kerkonte nje bllok të perbashket antipushtues kombetar kjo e meshiruar edhe në Marreveshjen e Mukjes.
Tradhetia që ju bë kesaj marreveshje, fryma që po krijohej me nderhyrjen e jugusllaveve duke e kthyer luftën çlirimtare në luftë për pushtet, me cdo cmim vellavrases, beri që Abaz Kupi të vazhdonte luften nen direktivat e focave aleate.
Duke u nisur nga kjo, nën frymen e Triumfit tē 1924, krijoj në Nentor të vitit 1943 OKLL sot PLL.
Formacioni politiko -ushtarak i krijuar kishte si qellim të fitohej lufta.
Kthimin nē pushtet të Mbretit Zog I, i larguar në menyre jolegjitime si rezultat i pushtimit fashist.
Vazhdimin e luftes deri ne bashkimin kombetar Kosove – Cameri.
Mbeshtetje e Shqipërisë tek forcat perendimore aleate.
Rrjedhat që mori lufta benë që si shumë nacionaliste dhe patriotë të tjere, për tē shmangur një vellavrasje më të thelle, të largohej në ekzil.
Duke i qendruar gjithmonë besnik Mbretit Zog dhe filozofise zogiste gjithe kontributin dhe mundin e Tij, ja kushtoj Levizjes Legaliste dhe programit të saj, për shembjen e diktatures në Shqiperi , kjo si kryetar i perhershem i PLL, si aktivist i Komitetit “Shqiperia e Lire “ si president i projektit “Valualba” etj .
Familja e Abaz Kupit, u persekutua e u internua nga regjimi komunist, por pa u nënshtruar asnjëherë ndaj këtij regjimi antikombetar serbo-sllav.
Duke kerkuar mirkuptimin tuaj nuk po zgjatem mē tepër sepse cfardo të themi, ngelet shume pa thenë për kush ishte dhe çfarë vlerash kishte Abaz Kupi, si atdhetar patriot nacionalist dhe sa e rendesishme ishte figura e Tij si mbreteror-zogist-legalist.
I perjetshem kujtimi i Gjeneral Abaz Kupit nē kete pervjetor ku dhe ka nderruar jete.
Edhe nje here respekt dhe mirënjohje për këtë tubim tuajin dhe gjithashtu mirënjohje pë punen tuaj si dege e PLL në SHBA, në shërbim të kauzes tonë.
Perzemersisht në emër të Kryesise së PLL
Kryetar
Shpetim Axhami.

* Pērshēndetja u lexua gjatē tubimit pērkujtimor kushtuar 44 vjetorit tē largimit nga jeta tē Gjeneral Abaz Kupi, heroi i rezistencēs antifashiste.

NË VEND TË URIMIT PËR 80 VJETORIN E SHKRIMTARIT PËLLUMB KULLA

January 10, 2020 by dgreca

– NË VEND TË URIMIT PËR 80 VJETORIN E LINDJES TË”KULLËS” SË HUMORIT, LETËRSISË DHE PUBLICISTIKËS SHQIPTARE-

Sot është Dita e Lindjes e Pëllumb Kullës. Sido që ta formuloj urimin nuk mund ta gjej të plotë formulën që të përcaktojë staturën e Mjeshtrit të Madh. Thjesht po i uroj: Jetofsh gjatë; për vete, për Familjen, por edhe për ne! Në vend të”dhuratës” zgjodha të ripublikoj një kritikë letrare të hershme timen të shkruar 12 vite më parë për romanin e tij”Vdekja e Enver Hoxhës”, publikuar në Gazetën ILLYRIA në New York, por edhe në gazetat e Tiranës.

E gëzofsh Ditëlindjen MJESHTËR!

****

Kulla, Vdekja e Enver Hoxhës dhe Realitet butaforik i shoqërisë shqiptare

*Romani i Kullës “Vdekja e Enver Hoxhës”, -një shëmbull i bukur se si historia bëhet drith, për mokrat e krijimtarisë letrare

*Vdekja e diktatorit i ka shërbyer Kullës si një prozhektor i fuqishëm për të ndricuar tërë shtresat e shoqërisë shqiptare të fundshekullit që kaloi: veteranë të devotshëm dhe anëtarë të Byrosë Politike, artistë, poetë, ushtarakë…

Nga Dalip Greca*

Një dhuratë të hidhët i ka rezervuar shkrimtari Pëllumb Kulla diktatorit Enver Hoxha, në përvjetorin e 100 të lindjes, tetor 2008. Ndërkohë që e veja e Hoxhës rreket që të arrijë qëllimin e një rehabilitimi vlerësues historik, sic e proklamoi në intervistën e shumëpërfolur me Rudina Xhungën, Kulla sjell një realitet butaforik, ku parakalon shoqëria shqiptare, e shformuar, militante, e shtirur, dyfytyrëshe, që duket e shushatur nga vdekja e diktatorit dhe ku secili vrapon që të përlotet e të duket i pikëlluar. Kulla nën titullin “Vdekja e Enver Hoxhës – shumë romane në një”, na çon 23 vite të shkuara, kur diktatori sapo ka vdekur, por Shqipëria nuk është gati që ta gëlltisë lajmmortin dhe partia ende nuk e ka përgatitur opinion që ta përcjell me ligjërime vaji, ku tekstet i përgatit ajo vetë me militantët. Kulla nuk shan në roman, nuk mallkon, nuk përqesh, por ka arritur, që edhe pa këto, t’na japë një shoqëri kufomë, ku frika e mban në këmbë ngrehinën që ka ngritur partia-shtet dhe i pari i saj, që vajtohet. Pasi e lexon romanin krijon përshtypjen se shkrimtari Kulla nuk merret me karikaturizimin as të diktatorit as të ngrehinës së frikshme që ngriti ai brenda telave me gjemba të 28 mijë kilometrave katrore, ku e ndërtoi Mbretërinë e tij gjysëm shekullore. Natyrisht Kulla nuk zë në gojë as mbret as mbretëri, as diktaturë as diktator. Nuk është e nevojshme: diktatura jo vetëm nënkuptohet, por ajo është e pranishme kudo. Autori nuk shpenzon asnjë fjalë për analizën e mbretërimit enverist. Rrëfimi i tij nis në kufirin historik, kur mbreti sapo ka mbyllur sytë. Natyrshëm derdhet në roman imponimi i një pikëllimi të përgjithshëm, gati ushtarak në qendër dhe në provincë. Ashtu sic ndodhte me cdo direktivë të Partisë, ku nga qendra-kryeqyteti, vraponin kasnecët në provincë, po ashtu zbret dhe direktiva e shfaqjes së pikëllimit për udhëheqësin. Në roman tekstet e vajtimit dhe të dhimbjes zbresin nga Tirana nëpër rrethe ose e kundërta nga rrethet në qendër, ku bashkë me ata që do të vajtojnë kanë ardhë edhe ata që thurin vargjet e vajit. Për këtë qëllim mobilizohen poetët e Realizmit Socialist, të cilët prodhojnë vargje, fraza të ngarkuar me dhimbje, që ua vënë në gojë të përzgjedhurve, që natyrisht janë edhe ata me biografi të skanuar mirë e mirë. Për të shmangur keqkuptimet, autori na ndihmon me nje shënim të shkurtër, që në hyrje të librit: “Ky libër tregon për Shqipërinë, por nuk është histori. Është një sprovë mbi një nga temat e saj qëndrore, morale. Kam përdorur vetëm dy emra të vërtetë: atë të sovranit dhe të gruas së tij. Emrave të sundimtarëve nuk ke se si t’u shmangesh. Është një lloj haraçi që ata u paguajnë krijuesve, kur rrinë aq gjatë në krye të vendit. Për vërtetësinë e ngjarjeve unë ve dorën në zjarr dhe ndryshe nga të tjerët, unë e ve edhe sikur ai të jetë i ndezur! Vetëm titulli i librit mund të shkaktojë diskutime. Sepse ka gjithnjë e më shumë zëra, që thonë se Enver Hoxha nuk ka vdekur ende”. Megjithatë Kulla na e sqaron njëherë e mirë se Enveri vdiq, por udhëheqja e lartë ka vendosur që ta mbajë sekret derisa të rivendosë sigurinë e plotë të vazhdimësisë dhe deri sa Shqipëria të bëhet gati që ta përcjellë atë me madhështi e pikellim. Romani nis me përgatitjet që bëhen në shtëpinë e grimjerit, që pret të shoqen, që të festojnë së bashku me djalin, përvjetorin e martesës. Grimjeri krejt papritur, e le festën në familjen e tij dhe rrëmbehet për një shërbim të pazakontë: zbukurimin për publik të fytyrës së udhëheqësit të vdekur. Mjeshtrin e makiazhit vijnë dhe e marrin njerëz të panjohur, që u heq udhën drejtori i Kinostudios, ku ai punon. Askush nuk di gjë për vdekjen e madhe deri në atë çast. Madje në sheshin e Universitetit vazhdojnë të bëhen prova për koncertin me këngë e valle, ku flitet që do të marrë pjesë edhe vetë …Enver Hoxha! Valltarë e këngëtarë janë në errësirë të plotë për gjëmën. Makina me xhama të zinj që sjell grimierin te shtrati i të vdekurit të madh, kalon mes sheshit, teksa nga jashtë hyn zëri i këngëtares: “Kush më merr mua/Merr yll, jo grua…” Duket se asgjë nuk ka ndodhur, jeta vazhdon, por sapo grimjeri ka hyrë aty ku mbahet kufoma, njeriu të cilit i është besuar sekreti, jep njoftimin e mortit: “Duhet të ta themi dhe ty një lajm të hidhur, që pak e dinë: Enver Hoxha nuk është më! U nda nga ne! Komandanti na la! Mua m’u mor fryma. Sikur m’u shemb tavani përsipër. – Komand… Koman… – përsërisja unë i mekur. – Po, po – tha Teloja. – Gjëmë e madhe u gremis mbi atdhe. U nda nga gjiri ynë. Ja, siç e pe, atje, nën çarçaf! Unë kisha ngrirë i tëri. – Këtë gjë e di vetëm familja. E dinë anëtarët e Byrosë Politike. Dhe ata, jo të gjithë. Vetëm Sekretariati. E kupton? Askush tjetër. – Mjekët! – më shpëtoi mua. – Më të besuarit – plotësoi ai. – Kirurgu që bëri zbrazjen e trupit nuk e di se cili është i vdekuri. Ai nuk e di se kujt ia hoqi të brendshmet. Ne i hapëm dhe i shfaqëm atij vetëm pjesën që i duhej për punë. Ty po ta themi të fshehtën, se na duhesh. Atdheu përgatitet. Lajmi nuk është i lehtë. Armiqtë e brendshëm dhe ata të jashtmit duhet ta marrin këtë lajm atëherë, kur gjithçka të jetë bërë gati, që jeta e vëndit dhe fatet e popullit të mos kenë asnjë rrezik edhe pa shokun Enver. E kupton tani, se çfarë lloj të fshehte të kemi besuar ty?”… Romani rrjedh lirshëm, rrëfimi është i natyrshëm, dramatik, dialogu dinamik dhe ngjarjet rrokullisen marramendshëm. Gjithandej bëhen përgatitje, tamam si në një shfaqje për të cilën punojnë skenaristë, regjisorë. Partia në provincë, ashtu si edhe në qendër, teston se si do ta presin vdekjen e të madhit. Secili nga ata që pyeten e quan provokim testimin dhe betohet se për të Madhin nuk ka vdekje kurrë. Madje të gjithë ata që dalin nga takimi me sekretarin e parë të Partisë shkojnë dhe e denoncojnë atë në Degën e Punëve të Brendshme. Skenat e krijuara janë thurur mjeshtrisht në funksion të idesë të zbërthimit të butaforisë kolektive të udhëhequr nga partia, asaj të paradës së pikëlluar, që i parapriu dhe e shoqëroi vdekjen e liderit komunist. Kulla operon bukur me detajin: Në provat gjenerale për vdekjen e mundshme të udhëheqësit, Komiteti i Partisë ka dërguar në Shtëpinë e Pushimit mjetin që të marrë poetin, që do të krijojë vargjet elegjiake që populli ia thur udhëheqësit të madh. Poeti ndodhet me pushime së bashku me të shoqen. Autori i elegjisë është figurë e realizuar artistikisht.Atë e ndeshim edhe në kapitujt më pas, ku poetët e rretheve janë thirrur që të furnizojnë me fraza pikëllimi e qëndrese bashkëkrahinarët e tyre. Vargjet e gatshme, që thurin muzat e vjershëtorëve, plotësojnë dekorin e vdekjes dhe ushqejnë turmën me pikëllimimin e nevojshem. *** Direktiva për thirrjen e grumbullimin poetëve lokalë ka ardhur nga Komiteti Qendror. Komitetet e Partisë në rrethe shpallin mobilizimin e tyre të përgjithshëm. Grimjeri bëhet dëshmitar i ngjarjeve që zhvillohen lart, tek shtëpia e zotave, nga dalin edhe udhëzimet se sa pikëllim do të shfaqin fytyrat e anëtarërve të Byrosë Politike. Grimjeri do të vizatojë e pikturojë faqet e tyre, aq sa pikëllimi të duket i besueshëm sipas shkallëve dhe posteve që mbajnë. Nga ana tjetër, udhëzimet përmbajnë edhe detaje të tilla, si kush do të qajë i pari, kujt do t’i bjerë të fikët, kush do të qëndrojë më gjatë para arkivolit. Vdekja që përgatitet të shpallet është në dorën e një super-regjisori, që natyrisht, publiku mund ta ndjejë, por nuk do ta shohë. Të tërë ata që e dinë të vërtetën u duhet ta mbajnë sekret. Edhe grimeri nuk duhet t’ia tregojë as të shoqes kur kthehet në shtëpi, por e ka të vështirë ta ruajë të fshehtën. Ndërkohë, në ndihmë të fshehtësisë, televizori përcjell kronikën e po asaj mbrëmje, në të cilën Enver Hoxha sapo ka pritur një delegacion nga Brazili. Edhe vetë grimjeri habitet: ”Nuk po e kuptoja isha në ëndërr tani, apo kisha qenë në ëndërr tërë ato orë që kalova pranë të vdekurit. Enver Hoxha dukej i hequr, fytyra e tij shfaqej mjaft e tretur, megjithëse jo aq sa ishte para një ore, kur unë e prekja me gishta duke bërë plane të merresha me të. Ishte një efekt i çuditshëm, si një shaka e egër. Dukej sikur ai pat pritur sa të zhdukesha unë nga porta e sallës së nëndheshme, pat palosur çarçafin e në majë të gishtave kish nxituar të përgatiste pritjen e brazilianit. Një ndjenjë e çuditshme, kjo. Isha si i çakërdisur nga ajo që po shihja”… Situata të tilla e bëjnë tërheqës romanin. Më pas mësojmë se ata që po organizojnë skenën e madhe të homazheve, shohin në video ceremoninë e varrimit të Josif Stalinit, dhe e marrin andej përvojën për përcjelljen e nxënsit të tij besnik. Skenari tirret me vizitën në ekspozitë, ku i pari i partisë zëvendësohet nga sozia, dublanti, i tij. Sozia do të asistojë dhe në koncertin e të rinjve, ku do të duket pak si i sëmurë. Plani është që të ikë para se të mbarojë shfaqja, dhe të nesërmen të jepet lajmi zyrtar se ndërroi jetë. Grimjeri merret gjatë edhe me fytyrën e atij që po zëvendëson në detyrat e mbrame liderin e vdekur. “Në mes të programit, shoqja Nexhmije e thirri edhe një herë Telon. Këtë radhë dukej se ishte diçka serioze, që nuk kish të bënte … Ajo i shprehu njeriut me mustaqe të hijshme një shqetësim. Ne e pamë se si, ai, i alarmuar, foli me dikë në radio. Disa trupruajtës erdhën me një frymë, e rrethuan udhëheqësin (lexo: dublantin) dhe e morën atë për krahësh, duke i bërë me shënjë veturës kryesore të afrohej deri afër tribunës. Gruaja u ngjit me të shoqin në veturë, ndërsa kryetari i Presidiumit të Kuvendit Popullor i u drejtua zyrtarëve të lartë, që qenë ngritur në këmbë të shqetësuar. Ai i bëri ata me dije, se nuk ish gjë për t’u alarmuar dhe i siguroi se shoku Enver do ta merrte veten menjëherë. Ata nuk kishin shkak të krijonin panik të panevojshëm e të turbullonin me rrjedha të pakëndëshme atë koncert të bukur rinor. Bile ata duhet të vazhdonin të vallëzonin tok me artistët. Këtë porosi pat lënë dhe shoku Enver, ndërsa ish duke hipur në veturën e tij….” Në kapitullin e dytë me titull “Vargje për gra që dinë të vajtojnë”, përcillet për lexuesit atmosferën se si u punua në rrethe për të përgatitur masën që të vajtonte udhëheqësin. Përgatitja, që u bën Sekretari i parë i rrethit atyre që do të mbajnë peshën e inskenimit dhe zbatimit të pikëllimit të turmës, ku është thirrur edhe poeti, është nga pjesët më të bukura të librit. Përmes dialogut, ai përcjell thelbin e militantizmit. Kur sekretari pyet se si do të pritej vdekja e udhëheqësit, ata reagojnë: – Vetëm ai nuk vdes! – ia ktheu Namiku me zë shpelle. – Nuk ka vdekje për Enver Hoxhën, shoku Aziz! – kish menduar një përgjigje edhe poeti, Moisi Dhëmblani. – Për ne, po. Për të, jo! Sekretari i Parë pa të dytin. I dyti qeshi dhe ia mori fjalën. – Hë, mo, lerini folklorizmat, tani! – Ligoraqi i ftoi të qetësoheshin. – Le që ju të tërë të zanatit të folklorit jeni. Mirë e ka pyetjen shoku Aziz. Ja, i mbylli sytë! Me folklore do të mburremi?! Të papërgatitur do të na zerë gjëma?! Kurrë mos vdektë, me ju jam dhe unë! Po ja, ta zemë, vdiq?! Poeti, rebelohet, dhe betohet: “E thyej penën dhe nuk shkruaj për vdekjen e Udhëheqësit!” – thotë. Është po ai, që më pas do të krijojë elegjinë: Si t’i ngrë ligjet e tua,/nga t’i nisim ligjërimet?!/ “’të janë hapur kështu duart/sa s’t’i mbajnë më dot gjëmimet/o baba e o biro! Oi, oi! Ai që si unë, merr përsipër të rrëfejë tërë shtjellën e ngjarjeve në libër, do të riskojë të zbulojë të papriturat e shumta që janë përgatitur për lexuesin dhe kurrsesi, nuk do të arrijë, në dy faqe, atë, që një autor i njohur për rrëfimin mjeshtëror, për pikturimin e karaktereve tërheqës dhe për stilin e tij të veçantë ka bërë përgjatë romanit të tij. Vdekjen e Enver Hoxhës ai nuk e ka keqpërdorur dhe nuk ka abuzuar me të, siç mund të mendojë çdokush sapo sheh mbi ballinën e librit emrin e një profesionisti të satirës dhe humorit. Vdekja e diktatorit i ka shërbyer Kullës si një prozhektor i fuqishëm për të ndricuar tërë shtresat e shoqërisë shqiptare të fundshekullit që kaloi: veteranë të devotshëm dhe anëtarë të Byrosë Politike, artistë, poetë, ushtarakë, të deklasuar dhe martirë të ndryrë burgjeve. Kolonat e gjata të vajtonjsve të ndërtuara nga organizatat e masave gjarpërojnë nga viset më të largëta drejt kryeqytetit për t’i lënë lamtumirën udhëheqësit. Përcjellja për varreza është dhënë në libër si një rit religjoz: “Atë ditë në orën njëmbëdhjetë, ranë për pesë minuta në gjunjë dhe në heshtje gjithë shqiptarët, jo vetëm në Tiranë e jo vetëm në sheshin Skëndërbej, por kudo ku i zuri ajo orë: në fabrika, në rrugë, në ara, në klasa shkollash, në vagonët e trenave, në stallat e bagëtive, në radhët ushqimore, në qelitë e burgjeve. Lajmet televizive i treguan gjerësisht këto pamje në orët e mbrëmjes”. Me këtë vepër Pëllumb Kulla shënon një rritje të mëtejshme në krijimtarinë e tij dhe jep një shëmbull të bukur se si historia bëhet drith, për mokrat e krijimtarisë letrare. Libri është realizuar nga Shtëpia Botuese Arbëria. Redaktor është Roland Gjoza ndërsa ballina mban emrin e piktorit të njohur Maks Velo. …
*E risjellim me rastin e ditëlindjes të autorit si dhe Dielli për shkak të aktualitetit, folklorizmit dhe butaforizmit të shoqërisë shqiptare e cila luftën kundër komunizmit, diktatorit e bën me fushata, sa herë i duhet politikës aktuale për të larguar vëmendjen nga realiteti i sotëm….(Marre prej Gazeta 55 Online-11-10-2008)

***

DISA NGA BOTIMET E SHKRIMTARIT PELLUMB KULLA

– “Ëndrra ime Rina”/Duart dhe Thikat