Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

INDEPENDENCE IS OUR RESPONSIBILITY

by

 1 rafaela prifti

By Rafaela Prifti/

After the second drafting of the Constitution, as Benjamin Franklin was leaving Independence Hall, he was approached by a woman on the street who asked: “Mr. Franklin, what manner of government have you bequeathed us?” Franklin replied “A Republic, if you can keep it!”

The moral of the story is that the responsibilities of the country are in the hands of the citizens. The Albanian-American community has a good understanding of the civic duties because they live in the reality of ‘A Republic’ founded on the principles laid out by the forefathers. In line with the civic responsibilities towards this country and towards the homeland, a group of representatives from our diaspora in Michigan presented a proposal to the highest official authorities in Albania and Kosova to formally declare our National Hero, Gjergj Kastrioti Skenderbeu “The Father of Our Nation”. The Organizing Commission which included members of social and religious organizations as well as renowned historians and professionals circulated a petition around the country which was widely supported. Large numbers of Vatra members and activists were enthusiastic signatories of the petition. There was a perceived sense of answering a higher call and being an actively responsible citizen. Among numerous distinguished names and contributors of the Pan-Albanian Federation Vatra, the contact person and liaison for the Organizing Commission, Valentin Lumaj, reached out to contact my father, Naum Prifti, to sign the petition. As he was signing his name, my father said: Skenderbeu already is “THE FATHER OF THE NATION”. It is a respectable sentiment that we share in terms of our collective pride in our past heritage. Presently our civic duty and sense of historical obligation have called upon us. The Albanian-American community answered soundly and clearly in support of the Members of the Commission stating in its Press Release that the granting of the title to our National Hero will elevate the moral, intellectual and spiritual awareness all over the Albanian lands, in order to strengthen the national integrity, cohesion and unity, which stand as pillars of our identity as Albanians of Illyrian descent and a milestone for the emancipation towards our integration in the European family of nations and even beyond.

At the festivities of Independence Day hosted by Vatra and the community in November 2017, the address of Chairman Dritan Mishto called for naming it ‘Responsibility Day”. From November 2017 to November 2018, among various projects and programs, the initiative that started in Michigan and gathered collective support becomes a form of manifestation of a responsible citizenship.

As the author of the book “Your Turn”, Seth Godin explains: … “If you have the power to make rules, the rules are your responsibility. If you have the freedom to make choices, the choices are your responsibility.

And if you have the ability to change the culture, to connect with others, then what you do with that is your responsibility as well. Doing nothing is a choice. The thing you didn’t say, the project you didn’t launch, the hand you didn’t lend…But whatever we do, if we have the independence to do it (or not) it’s our responsibility.”

In the course of 2018 the initiative to officially name Skenderbeu as the Father of the Nation is a prime example of celebrating independence responsibly and exercising responsible citizenship.

***

Please read the Press Release for the Proposal in its entirety.

***

PRESS RELEASE

Symposium Gjergj Kastrioti Skenderbeu

Organizing Council – Michigan

The Organizing Council for the Symposium Gjergj Kastrioti Skenderbeu composed of delegates of patriotic and intellectual associations and religious centers in Michigan at the completion of the meeting on 27 January puts forth a proposal to the highest state offices of the Republic of Albania and the Republic of Kosova to officially declare our National Hero Gjergj Kastrioti – Skenderbeu “The Father of the Albanian Nation.”

The initial idea for the proposal emerged during the last sessions of the Symposium and began to take shape during the discussion phase and in group debates with the support of a highly eligible team of historians from Albania who participated at the Symposium, driven by the conviction that the idea expresses the hopes and the free will of the majority of Albanians in their home countries and abroad. The members of the Commission are united in their position that Skenderbeu has been, still is and will continue to be the highest leading figure and personality of the nation. The principal hero of freedom and the independence of Albanians and a symbol of Albanian unification, the founder of a national consciousness of the Albanians and the pioneer of our flag which we honor to this day, a military commander on a worldwide scale, a distinguished politician and strategist, the source of inspiration for freedom and independence for Albanians throughout centuries particularly the Renaissance, as well as the inspiration of the struggle for freedom of many European people, a prized escutcheon that is firmly Albanian, who has received the  highest acclaims and appreciation throughout history and to this day is immortalized in textbooks and literature, in monographs and works of art, as well as squares and street names all over Europe.

The Members of the Commission are in agreement that in the new socio-historical period, the official granting of the title to our National Hero will bring a new moral, intellectual and spiritual awareness all over the Albanian lands, to strengthen the national integrity, cohesion and unity, which stand as pillars of our identity as Albanians of Illyrian origins and an emancipating ‘vector’ and a respectable passport for the integration process in the European community and beyond.

The title will send a clear and commendable message to the European Community that the definite orientation of Albanians is Europe and Albanians as successors of Skenderbeu who fought the right fight to liberate not only the native lands but to also safeguard the early European civilization. Consequently, our identification with Skenderbeu’s bloodline will be an added value and emancipating factor for the European community.

The historical argument was prepared by the credited historian Prof. Dr. Jahja Drancolli, in steady consultations with Dr. Pëllumb Xhufi and continues contact with Prof. Dr. Romeo Gurakuqi and others, with the resound contribution of the members of this Commission and an incredible support of the highly-educated members and successful businessmen of the diaspora in the US and Canada; we have completed and delivered the document to respective state offices to ratify it. If it is finalized with success, we believe it represents a highest degree of honor, appreciation and citizenry, which Albanians are in great need off and deservingly accredited to the immortal figure of Skenderbeu on the 550th anniversary of his death.

The members of the Commission call on the mass media, print and broadcast, social networks and the public opinion in general to come together to support this initiative of pure patriotic nature, without prejudice of regional, political or religious affiliation or influence, to take this document to every media means of communication, to every Albanian home and heart, in so doing rendering a sacred service to yourself and the identity of your predecessors, all of it bonded in an eternal and unbreakable connection with Gjergj Kastrioti Skenderbeu.

On behalf of the Organizing Commission – Dom Ndue Gjergji, Chairman

Kosovo’s prime minister: We will not accept Serbia’s violation of our sovereignty

by

Kosovo’s prime minister: We will not accept Serbia’s violation of our sovereignty/

1 Ramush-Haradinaj-12_BIG-650x358

By Ramush HARADINAJ*-The Washington Post/

My country, Kosovo, is being asked to make an impossible choice that would cheapen the sacrifice made by U.S. soldiers, undermine the stability of the region and threaten America’s allies. In the face of sustained attack from Serbia meant to undermine our sovereignty, security and prosperity, there are some who would like Kosovo to engage in so-called “peaceful” ethnic cleansing in the Balkans. This is a shortsighted attempt to give in to a bully in the hope that the bullying will stop. We will not do this — we will instead stand up against those who would seek to take advantage of us, while simultaneously working toward a long-lasting and comprehensive peace.

Following a genocidal campaign of terror, Kosovo won its independence from Serbia through hard sacrifice, supported by the United States and NATO. Since the 1999 war and our declaration of independence in 2008, we have built a modern state committed to democracy and integration with NATO, the European Union and the United States. As of today, more than half of the United Nations’ members recognize our independence.

However, Serbia and its ally Russia have refused to recognize our sovereignty and fought to block our joining the United Nations. In violation of the Brussels agreement on the normalization of relations, Serbia has worked to block our path toward E.U. membership, as well as membership in many international organizations. Last week, our effort to join Interpol was undermined, helping organized crime and hurting internal law enforcement.

Now, Serbian President Aleksandar Vucic, backed by Russia, has made us an obscene offer: Serbia will recognize Kosovo if we give it part of our territory. Serbia wants to create an ethnically “pure” state, stripping people of their citizenship and expelling them from their homes.

This is too high a price to pay. We will not violate our constitution, give up our sovereignty and destroy our territorial integrity just to have Serbia recognize something that is already a fact. We will also not set a dangerous precedent that will destabilize the wider Balkans and those countries fighting for their own territorial integrity, such as Israel, Ukraine and India.

The vast majority of international experts oppose this idea. It has also been soundly rejected by the Kosovo people – with 77 percent voting against it in a recent poll. As the country’s prime minister, I would never support such a trade.

More fundamentally, we also have no confidence that Serbia will honor its commitments, given its history of acting in bad faith. Serbia has failed to implement any major agreement it has entered into with Kosovo including the Ahtisaari Plan, the 2013 Brussels agreement on the normalization of relations, and the 2013 and 2015 agreements on power supply. The E.U. and the United States were guarantors of these agreements, demonstrating how Serbia ignores international pressure when it is applied.

In violation of these agreements, Serbia was recently caught blocking Kosovo from joining Interpol. Furthermore, Serbia has been actively lobbying the E.U. to further delay granting visa-free travel rights to Kosovars, despite Kosovo reaching agreement with the E.U. and implementing more than 95 reforms.

Shockingly, Serbia is using money generated from unfair trade with Kosovo to fund these lobbying campaigns against our very existence and economic development. For too long, Serbia has abused Kosovo’s market and violated the terms of the Central European Free Trade Agreement (CEFTA). Serbia has regularly dumped underpriced products in Kosovo and violated rules related to public procurement, labeling, health standards and customs enforcement.

Enough is enough — in the name of fair trade, national security and our vital national interests, my government has imposed a 100 percent tariff on all Serbian goods. These measures will remain in place until Serbia stops its efforts to undermine our sovereignty and begins honoring its commitments.

Despite these tensions, I know the only answer is peace, and I still wholeheartedly support the creation of a long-term comprehensive peace deal with Serbia that addresses all political, security, economic, trade and cultural issues. To be successful, such an agreement must have the support of a majority of both Serbia and Kosovo’s peoples so that it is durable and can survive long-term. This agreement must result in Kosovo’s recognition by Serbia, entry into the United Nations and a rapid path to E.U. and NATO membership.

As long as the final agreement achieves these goals and does not violate our constitution, sovereignty and territorial integrity as this ill-conceived land-trade idea would, I will support it and urge all others to do so, as well. Thinking creatively and working together, Kosovo and Serbia can move past their current disputes and insulting proposals to create a lasting peace that benefits all of our people.

* Ramush Haradinaj is prime minister of Kosovo.

Në kullën e Isa Boletinit, i ka rrënjët liria jonë kombëtare

by

1 Boletini2 Boletini6 Boletini

Sot, në këtë ditë të shenjtë për kombin tonë, nga Vlora në Boletin, nga Presheva në Ulqin, nga Shkupi në Shkodër, na bashkon nderimi për të parët tanë, na bashkon nderimi për të gjithë ata burra e gra që edhe në ditët më të vështira mbajtën gjallë idenë e kombit dhe bënë gjithçka mundën për lirinë e tij.Kështi tha sot në Boletin të Mitrovicës, kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës, Kadri Veseli, nën patronatin e të cilit, për nder të Festës së 28 Nëntorit, po bëhen homazhe dhe nderime te Kulla e Isa Boletinit.Kreu i Kuvendit tha se e gjithë jeta e Isa Boletinit sublimon përpjekjet e vazhdueshme të kombit tonë për liri dhe dinjitet.”Çdo 28 nëntor ne ngjitemi në këtë kodër historike, sepse këtu, në këto male të Shalës, këtu në konakun e Isa Boletinit, i ka rrënjët liria jonë kombëtare. Isa Boletini ishte njeri i pushkës dhe i fjalës. Ishte shëmbëlltyrë e tolerancës dhe e bashkëjetesës ndëretnike. Për Isa Boletinin patriotizmi nuk nënkuptonte urrejtjen dhe mohimin e të tjerëve që janë ndryshe”, theksoi kryeparlamentari Veseli.

Isa Boletini, shtoi Veseli, jetoi dhe veproi duke besuar se respekti për veten nënkupton edhe respektin për të tjerët. Ky parim, sipas tij, sot është vlerë për ne, për shtetin tonë dhe mbarë kombin tonë.”Republika e Kosovës është shtëpia e përbashkët për të gjithë qytetarët e saj, pavarësisht dallimeve etnike që ata kanë. Komunitetet pakicë janë vlerë e patjetërsueshme e shtetit dhe identitetit tonë si Kosovë. Të drejtat e tyre janë dhe do të mbesin të pandashme nga të drejtat e shumicës”, theksoi kryetari i Kuvendit, duke shtuar se kjo na nderon në sy të botës dhe na bën më të sigurtë në vizionin evro-atlantik.Kryeparlamentari Veseli tha se Kosova është një dhe e pandashme, ashtu siç e deshtën Isa Boletini dhe të gjithë dëshmorët e lirisë, siç e deshtën Adem Demaçi dhe Adem Jashari.”Pavarësia dhe sovraniteti i Republikës së Kosovës janë të pacenueshme. Sot dhe përgjithmonë! Ndërsa fqinjësia e mirë është e ardhmja e pashmangshme për të gjithë në rajonin tonë. Urime 28 nëntori të gjithë shqiptarëve kudo që janë. Për jetë e mot qoftë i nderuar kombi ynë”, theksoi kryeparlamentari Veseli.

DO TA LAJ GOJËN ME SAPUN!

by

2-Frank-shkreli-2-300x183-1

Nga Frank Shkreli/

Kështu na kërcënonte nëna kur dëgjonte të kishim përdorur ndonjë fjalë të pa vend kur ishim fëmijë, në komunikim me shokët tanë të shkollës ose me këdo tjetër.

Duke dëgjuar sot diskurset në radhët e politikanëve shqiptarë nga të dy anët e kufirit shqiptaro-shqiptar, por jo vetëm midis politikanëve, shpesh më kujtohen fjalët e nanës, megjithse si të mitur që ishim as nuk mund të mbaheshin përgjegjës për fjalët dhe veprimet tona.  Por prindërit tanë kishin përgjegjësi që të na korigjonin, por edhe të na ndëshkonin kur përdornim fjalë të fëlliqta në publik ose në rrethin familjar, me qëllim për të turpëruar dike ose për të cenuar emrin e mirë të dikujt.  Në botën ku jam rritur unë dikur, fjalë të tilla që dëgjojmë sot të dalin nga gojët e politikanëve dhe të shumë figurave të tjera publike shqiptare – fjalë të ulëta, të pa ndershme dhe të turpshme – ishin të pa pranueshme.  Turpëroheshim se duke përdorur fjalë të tilla të ndyra kundër dikujt me qëllim për të dëmtuar personin e tyre, do të na dilte emri i keq në fshat dhe në shoqërinë ku jetonim.

Sidomos kohët e fundit, duket se gjuha e përdorur në publik, nga ata që duhet të dinë më mirë se kaq, është ashpërsuar keqas.  Vulgariteti i shprehur me fjalë e qëndrime, nga njerëzit publikë e sidomos përfaqsuesit e politikës të medies shqiptare, më bën të pyes veten se çfarë përgjegjësie mbajnë këta njerëz, pikëspari ndaj vetvetes, si përfaqsues të popullit, por edhe ndaj të miturve, rinisë shqiptare, brezit të ardhëshëm dhe shoqërisë në përgjithësi — me shprehje dhe sjellje të tilla në ekranet e televizioneve dhe në media të tjera.  Si përballen këta njerëz me fëmijtë dhe familjet e tyre kur këthehen në mbrëmje në shtëpi dhe dëgjojnë lajmet e ditës para ekranit.  Vulgariteti i fjalëve që përdorin udhëheqsit e sotëm shqiptarë në komunikim me njëri tjetrin dhe me të tjerët, në të vërtetë, ka kaluar kufijtë njerzor dhe të sjelljes së mire, ndërkohë që e gjithë situate është këthyer në një politikë urrejtjeje me të gjithë ata të cilët prej tyre konsiderohen, jo si kundërshtarë politikë, por si armiq të përbetuar.

Fjalët janë plumba, zotërinjë të ndershëm!  Duhet kujdes në shqiptimin e tyre, sidomos nga udhëheqsit dhe përfaqsuesit më të lartë të kombit, nga një platformë e caktuar publike, fjalë që dëgjohen nga qindra mijëra ndoshta miliona veta. Gjuha e urrejtjes, sipas ekspertëve, jo vetëm i paraprin shpesh dhunës, por edhe e frymëzon dhe e legjitimon atë.  Atëherë lind pyetja se pse politikanët përdorin një gjuhë të tillë urrejtjeje.  Prapë, sipas eskpertëve, sepse politikanët kudo, besojnë se me gjuhën që përdorin, qoftë edhe gjuhën e urrjejtjes, e përdorin me qëllim për të influencuar vendimet që marrin, për të kontrolluar burimet natyrore dhe buxhetore, madje edhe për të influencuar dhe kontrolluar edhe sjelljet dhe vlerat e njerëzve.

Është e tepërt të them, se urrejtja në radhët e politikanëve, minon edhe zhvillimet demokratike dhe përçanë shoqërinë, në “ne” dhe në “ata” — cilëtdo qofshin ata, të brendshëm ose të jashtëm, politikanë ose gazetarë, njerëz të thjeshtë që vetëm duan të qajnë hallet e veta, e madje edhe ndërkombëtarët, tashti janë bërë subjekt i kësaj gjuhe të ndyrë.  Gojëndyrët dhe urrejtësit e botës shqiptare, sidomos ata në detyra udhëheqjeje, por edhe disa të tjerë në fushën e gazetarisë dhe publicistikës, i kanë kaluar kufijtë e një diskursi politik normal, që për botën dhe kulturën shqiptare duhej të konsiderohej si diçka e papranueshme në shekullin 21.

Urrejtësit dhe gojëndyrët, me fjalët e tyre të flliqta, me idetë dhe me veprimtaritë e tyre që pasojnë fjalët e përdorura poshtëruese, e konsiderojnë veten tani si pjesë normale e jetës politike dhe shoqërore, madje sjellja e tyre është këthyer në një prirje dominuese tashti të opinionit dhe komunikimit publik brenda shoqërisë shqiptare, në përgjithësi. Anything goes, është një thënjë në anglisht.  Çdo gjë është e pranueshme.  Nuk ka asnjë rregullë, as kufij për gjuhën që përdoret ndaj kundërshtarëve.  Politikani kundër politikanit, gazetari dhe publicisti kundër kolegëve, historiani kundër historianit, e ashtu me rradhë.  Duket sikurë shoqëria shqiptare është në një gjëndje permamente grindjesh dhe urrejtjesh, pjellë e regjimit komunist pothuaj 50-vjeçar.  Për mbarë botën Lufta e dytë Botërore ka marrë fund 70-e ca vjet më parë, por jo për shqiptarët.  Lufta dhe interpretimet e saja, e sidomos debatet mbi regjimin komunist që pasoi luftën – ndryshe nga çdo vend tjetër në Evropë — vazhdon edhe sot në Shqipëri e deri diku edhe në Kosovë, midis nostalgjikëve të komunizmit, të përndjekurve të regjimit dhe atyre që ata gjithnjë konsiderojnë si “kolaboracionistë” të fashizmit dhe nacizmit, ndërkohë që shqiptarët sot konsiderojnë Gjermaninë dhe Italinë si ndër vendet më mike të shqiptarëve.  Do ishte mirë që me këto çështje të merreshin historianët e mirëfilltë dhe jo mbarë shoqëria.

A nuk e shohin, sidomos udhëheqsit shqiptarë, se kur urrejtja ndaj njëri tjetrit – e shqiptarit kundër shqiptarit pra — konsiderohet tani si diçka normale dhe e zakonshme në diskurset politike.  Si rrjedhim, çdo gjë e mirë dhe pozitive e arritur deri më tani, kërcënohet në shoqërinë e sotëme shqiptare. Në rend të parë demokracia, zbatimi i ligjit, të drejtat e njeriut dhe pluralizmi, ndër të tjera — por mbi të gjitha kërcënohet dinjiteti i individit, të çdo shqiptari, pa marrë parasyshë bindjet e tija politike, 75 vjetë më parë a po sot.   Kjo është një politikë që po bëhet për të dëmtuar të tjerët, ata që mund të mendojnë ndryshe, me qëllim për të përçarë Kombin. Në interes të kujt shkon kjo gjë?  Ne, si shqiptarë, me të drejtë mburremi para botës me tolerancën dhe bashkjetesën fetare, por të jemi të sinqertë, shqiptarët kanë dështuar plotësisht duke mos mundur të gjejnë një bashkjetesë politike midis tyre.  Është ky një dështim me pasoja tragjike për të sotmen dhe për të ardhmen e Kombit shqiptar.  Sa poshtë ka rënë diskursi politik në trojet shqiptare, pothuaj 30-vjetë pas shembjes së komunizmit!

A jeni të vetdijshëm se bashkimi bën fuqinë, se bashkimi bën beslidhjen e madhe, sidomos në këtë vit kushtuar Kryebashkuesit të Arbërit, Gjergj Kastriotit -Skenderbeut.  Sot më shumë se kurrë, kemi nevojë për më shumë udhëheqës, që me fjalë e me vepra, promovojnë bashkimin dhe jo përçarjet ndërmjet shqiptarëve. Kemi nevojë për udhëheqës që mbështesin dhe promovojnë ato që shqiptarët kanë të përbashkëat dhe jo të theksojnë ato që i ndajnë.  Përhapja e urrejtjes, frikës dhe paragjykimet – me fjalë dhe me vepra — ndaj disa grupeve të popullësisë, sidomos nga udhëheqsit e vendit, nuk kanë të bëjnë aspak me udhëheqje të mirë qeverisëse dhe aq më pak me një debat të përgjegjëshëm dhe të ndershëm për zgjidhjen e problemeve dhe të sfidave serioze me të cilat përballen sot shqiptarët anë e mbanë trojeve të veta.  Mbi të gjithë të tjerët, përfaqsuesit qeveritarë duhet të marrin seriozisht përgjegjësinë e tyre në këtë fushë.

Disave duhet t’u lahet goja me sapun!

Shqiptarët dhe Emblema e Flamurit të Tyre

by

1 aristotel Mici ok1 Flamuri-kombetar-1

Esse nga  Aristotel Mici/

Flamuri shqiptar me shqiponjën në mes ka historinë e tij të herëshme, që buron nga vete lashtësia e kombit. Jo rastësisht  Eqrem Bej Vlora  do të shkruante për atë në kujtime: “Historia e këtij flamuri tretet në  mjergullën e kohës”[1].   Simboli  emblematik i shqiponjës  në  fushën e kuqe të flamurit fillon në kohën e vjetër Para Krishtit, vazhdon në Mesjetë edhe mbrrin në kohët e reja moderne. Imazhi i shqiponjës së këtij flamuri nis me një  legjendë antike, kurse gjurmët e tij enden që nga librat historikë e deri te dëshmitë materiale, që nga vargjet e poetëve e deri te këngët e trimave kryengritës.

Straboni,[2] duke hetuar për kohën Pellazgo – Ilire, vinte re se ky popull në të vjetrat kohe ishte më i rrepti e më luftëtari e Shqiponja ishte pajtorja më e mirë për të. Atëherë  që kur Zeusi nga pellazgo-ilirët nderohej si perëndi, faltoren e vetë e kishte në Dodonën e thesprotëve, pra në Çamëri. “Dhe kështu me kalimin shkallë shkallë të paganizmit në monotheizëm, shqiponja nga simbol fetar u kthye në simbol kombëtar. Aq shumë u  përngjit ajo me njeriun vetë sa atij zuri t’ia mënjanonte tërë emërtimet e tjera, duke i lënë emrin e vetë përgjithësues “shqiptar” (biri i shqiponjës)”[3].  Natyrisht, ky është një rrëfim legjendar dhe, si i tillë, mund të jetë i diskutueshëm. Po mos të harrojmë se  edhe emri i detit Egje mbështëtet mbi një rrëfim legjendar. Siç na mëson mithi i lashtë, mbreti Egje u mbyt në këtë det, tek pa i pikëlluar velat e zeza të anijes së birit të tij, Tezeut, duke e marrë të birin për të vdekur. Atëherë, sipas mithit të lashtë, emrin e mbretit Egje e mori deti. Edhe kontinenti plak i Evropës e ka marrë emrin nga  një e dashur e Zeusit, me emrin Evropa, me të cilën ai pat rënë në dashuri.. Dihen nga të gjithë  historianët këto emërtime mitiko – legjendare, po asnjë komentator nuk shprehet kundër.

Ka edhe ndonjë studiues që mendon se shqiponja, edhe pse është  simbol, nuk ka qenë ndonjëherë  “totem” e gjyshërve tanë në Dheun e Arbërit; dhe, duke mos qenë e tillë, ajo nuk është  figurë bindëse për të përligjur idene e hipotezës se etnonimi  shqiptar, qoftë në mënyrë hipotetike, mund ta ketë  prejardhjen nga emri i shpendit të “shqiponjës” apo” shqipes”.Aq me mosperfillje shihet kjo ide e mundshme, sa nuk futet as në listat e hipotezave, që rrahin të qartësojnë etimologjinë e fjalës shqipe dhe të emrit shqiptar. Kur lexon një arsyetim të tillë, mendja të shkon vetiu te legjenda e “nënës ulkonjë” në Romën e lashtë, tek ajo ujkonja e gdhendur ne skupturë me emrin Lupa Capitolina, e cila, sipas legjendës, ushqeu me qumështin e saj binjakët Romulin dhe Remin. Kjo ujkonjë nuk ka qenë “totem” për fisin Latin të Laciumit. Këtë e dinë  latinistët, po megjithatë, ata nuk e hedhin poshtë legjendën e themelimit të Romës nga Romi. Për më tepër, figura e “nënës ujkonjë” demonstrohet me madhështi nësa e sa vepra arti, që nga mozaiku dhe pikturat e  Leçes, ne jug të Italisë, e deri te skulpturat, altoreliefet e basoreliefet e Romës  antike dhe asaj  të sotme, pa përmendur reklamat  e panumërta nëpër kutitë e qumshtit. Atëherë lind pyetja pse shqiptarët duhet të jenë kaq shpërfillës ndaj simbolit të tyre shekullor?  Kështu të krijohet një lloj  çudije,  kur atë që na e pohon Straboni si shenjë krenarie, e shmangim  ne sot

 

*  **   *

Po me tepër se hamendja e një legjende, janë faktet e shumta historike dhe arsyet gjuhësore që të sjellin te hipoteza se simboli emblematik i shqiponjës duhet të jetë në themel të idesë për unitetin tonë  kombëtar. Nuk ka dyshim se flamuri me fushën e kuqe dhe shqipen dykrenare në mes është simboli ynë më i vjetrër mbarëkombëtar. Me këtë flamur në mendje dhe në zemër ne kudo ndjehemi shqiptar. Gjuha shqipe dhe flamuri na bashkojne e na vëllazërojne kudo që të ndodhemi si te  Nëna Shqipëri, si në Kosovë, në Maqedoni, në Preshevë, Bujanovsk, në Mal të Zi, në Itali,  në Greqi, në Turqi dhe kudo nëpër kontinente, nga Amerika e deri në Australi. Flamuri dhe gjuha amëtare janë dy hallkat që na lidhin si vëllezër  shqiptar të një gjaku.

Qysh në shekullin e dytë Pas Krishtit, biografi  i antikitetit, Plutarku, në veprën  “Jetë Paralele” tregon për Pirron e Epirit se kur ushtarët po e glorifikonin pas betejës së Heraklesë (280 PK) duke e quajtur atë “Shqiponjë”. Ai iu drejtua atyre dhe u thotë: “Nga ju unë jam  shqiponjë; dhe si  të mos jem i tillë, kur ju jeni flatrat e mia që me ngrini aq lart!”.[4] Nga ky episod fare qartë duket adhurimi i stërgjyshërve tanë  për figurën e shpendit të shqiponjës, e cila gjatë shekujve do të kthehej në simbol emblematik, duke u bërë shënja më dalluese për të gjithë arbëreshët në Dheun e Arbërit. Këtë ide e mbështet edhe Pashko Vasa në artikullin ”Shqypnia dhe Shqyptarët”, të botuar më 1879, kur shkruan: “Që prej fjalëve që i thanë ushtarët Pirros, e prej fjalëve që iu përgjegj Pirroja, na ka mbetur neve emni shqiptarët, e dheut ynë i thonë Shqypni, e gjuhës yne i thonë shqype e Plutarku  e dëfton hollë e hollë”.[5]

Kurse Apostulli i Shqiptarizmës, poeti Naim Frashëri, do të  thurte vargje  tek poema  “Dëshira e vërtetë e Shqiptarëve”:

U quajt  me këtë emër që moti shqiptari

Nga “shqipja”, q’ish i fortë, në luftë më i pari.

E nga që mbante krye në flamur kurdoherë

Shqiponjën, shenjë  të trimërisë në vlerë[6]

Dhe në vitin 1886 në  kapitullin “Prindërit” tek  “Histori e Shqipërisë” po ky Rilindas i madh do të pohonte:”Shpesi që i themi  “shqipe” ishte sipas besës zogu i Hyjit dhe shenjë e trimërisë. Andaj e kishin në flamur shqiptarët e vjetër, pa  nga shqipja u quajtën shqiptarë”.

Në unison me këtë ide të poetit Naim Frashëri është edhe Prof. Abas Ermenji, i cili në një studim  voluminos për vendin e Skëderbeut në histori, shpreh mendimin e vetë për etnonimin shqiptar si edhe për emrin e gjuhës amtare, ku shkruan se: “Në kohën e Skenderbeut dhe përpara tij, Shqiptarët e quanin veten Arbëreshë. Kështu quhen edhe sot Shqiptarët e Italisë së jugës, që e lanë vendin tonë pas asaj epopeje…. Si qëlloi që gjatë sundimit turk, Shqiptarët u quajtën me emrin që kanë sot?  Emri  Shqiptar dhe gjuha shqipe nuk besohet të kenë asnjë tjetër prejardhje përvec  shqipes që përbën simbolin e flamurit të Skenderbeut.

Pas vdekjes së kryetrimit, Shiptarët nuk u nënshtruan me një herë ndën Turqit. Ata vazhduan për shumë kohë përpjekje e kryengritje, qofshin  krahinore (në veri e në jugë), qofshin në një lidhje më të gjërë, për t’u çliruar nga zgjedha turke. Këto lëvizje ishin të frymëzuara  prej kujtimesh të Skenderbeut dhe të shqipes së tija dykrenore.

Duket se Shqiptarë u quajtën  ata që ecnin pas shqipes, ose ndjekës të shqipes, që ndiqnin akoma flamiurin e Skenderbeut, domethënë luftën e tija. Ky emër pastaj u përgjithësua dhe përfshiu tërë Shqiptarët pa përjashtim.

Nuk na duket të ketë një shpjegim tjetër më të përshtatshëm mbi kthimin e emërit Arbëreshë në emrin Shqiptarë.”[7]

Nga të parët historianë këtë flamur na e tregon Anonimi i Tivarit, më 1480,(i cituar nga Biemmi), i cili shkruan :”Flamuri i Skënderbeut ishte një shqiponjë e zezë me dy krerë dhe e hapur në shesh të kuq”. Dëshmi të njëjtë për këtë flamur me shqiponjën në mes jep edhe biografi i Skënderbeut, Marin Barleti :“Skënderbeu mbante flamuj të kuq, të qendisur me shqiponja të zeza dykrenare, ky ishte flamuri i fisit të tij”.[8]      Ky flamur ishte tipari dallues në të gjitha veprimtaritë luftarake të ushtrisë së Skënderbeut. Flamuri qe bërë pjesë e krenarisë së tyre ndër betejat heroike. Kudo që shkonte  ushtria e Skënderbeut për të luftuar, flamurët nuk i ndante nga vetja. Në të njëjtën vepër Marin Barleti tregon se “trimat e Skënderbeut nën komandën e tij kur shkuan në Pulje, për të ndihmuar mbretin Ferdinand të Napolit…mbanin flamurët e kuq me shqiponjën dy krenare në mes.” .

Po gjurmët e këtij flamuri me shqiponjën dy krenare shihen dy shekuj më përpara epokës Skënderbejane. Shenjat e flamurit me shqiponjë duhet t`i kërkojmë qysh me Principatën e Arbërit dhe Despotatin e Epirit. Aty nga fundi i shekullit XII, Progoni (1190-1199) do të sundonte dhe do të qeveriste principatën e Arbërit me gjithë atributet e një prijësi me vulën e flamurin e tij. Dhe më vonë, siç pohohet në  “Historinë e Shqipërisë”, në vitin 1336, Principata e Arbërit qe forcuar  aq shumë, sa Ludoviku, i  Anzhuinëve, i njohu Andrea Muzakës titullin Despot i Arbërisë[9].  Tre dekada më pas, kur Andrea Muzaka II i mundi bullgarët tek Mali i Peristerit në vitin 1372, pozita e despotatit forcohet edhe më tepër. Në ndihmë të këtij mendimi na vjen Princi Gjon Muzaka, i cili, në Memorien e vetë të shkruar më 1510,  tregon sesi “Perandori i Konstandinopolit u kënaq shumë që zoti Andrea Muzaka kishte pasur një fitore të tillë, me që kishte larguar nga muret e Adrianopolit armikun e tij të madh…I përmenduri Perandor urdhëroi që t`i jepnin atij stemën, d.m.th., shqiponjën me dy krerë….… i dha edhe një titull despotal…  Në të cilin ishte përvijuar me gurë xhevahiri shqiponja që thamë”[10].  Bëhet e qartë nga ky pohim se Muzakajt që pas mezit të shekullit të XIV mbanin titullin e despotit, që jepej nga perandori si edhe flamurin me simbolin e shqiponjës dykrenare.

Me këtë flamur me shqiponjë Andrea Muzaka, në krye të luftëtarëve të tij, do të shkonte në Betejën e Fushë Kosovës më 1389 kundër ushtrisë së Sulltan Murati të Parë. Në atë betejë të prgjakshme, ku, siç shkruan  Evlija Çelebiu[11], “Sulltan Muradi shkoi  700,000 të pafe në teh të shpatës ( nënkupto martirët e rënë  nga radhët e forcave të aleancës së princave  të Ballkanit).  Atje u vra edhe  prijësi i sipërpërmendur i  principatës së Muzakajve.

Lidhur me lashtësinë e flamurit shqiptar me shqiponjën dykrenare duhen përmendur edhe “Statutet e Shkodrës” të zbuluara kohët e fundit në bibliotekën e Muzeut Correr të Venecias. Këto “Statute” hedhin dritë edhe më shumë në lashtësinë e flamurit kombëtar shqiptar. Statutet e Shkodrës  pasqyrojnë  një lloj “kushtetute”  për banorët e qytetit në  shekullin e XIV – XV. Sipas studiuesve ato janë hartuar para vitit 1446. Po ajo që është e rëndësishme të theksojme është fakti se në një faqe të ilustruar të këtyre  statuteve gjendet i pikturuar simboli kombëtar: “Shqiponja me dy krerë”.  Historiania e Mesjetës, Lucia Nadin, duke komentuar këtë faqe të ilustruar të “Statuteve”, shikon se në këtë pikturë pasqyrohet një stemë heraldike e bërë me kujdes:…një shqiponjë dykrenare e kurorzuar me ar në të dy  krerët  (…) “aquila bicipite, coronata d’ oro su entrambe le teste”). [12]  Kjo  studjuese, e nxitur nga zbulimi i këtyre dokumenteve shkruan: “Gjetja e “Statuteve të Shkodrës” rihap një faqe shumë të ndritshme, të harruar të ketij vendi, i njohur vetëm si vendi i Shqiponjave”[13].  Dhe më tej Prof. Nadini, duke analizuar  simbolikën e kësaj embleme, shikon se në të, në mënyrë figurative pasqyrohet  “shqiponja triumfale,  simbol i një autonomie të fuqishme qytetare[14]”

Emblemën e Shqiponjës dykrenare  në shekullin e XV e gjejmë jo vetëm në jug të Arbërisë si tek Pricipata e Muzakajve, a po ne Veri si ishte rasti i Statuteve të Shkodrës, po edhe në  Arbërinë e Mesme dhe Veri-Lindore si tek principata e Kastriotëve. Në librin “Historia e Shqipërisë”, kur trajtohet kryengritja e Gjon Kastriotit kundër fillimit të pushtimit turk, tregohet edhe stema e  principatës së tij, me emblemën e shqiponjës me dy krerë, rreth viteve 1429-1430.

Është për t`u vënë re se ky flamur dhe emblema me shqiponjën dykrenare qenë bërë aq të njohur, jo vetëm midis ushtarëve të Skënderbeut dhe popullit në Arbërinë e asaj kohe, po edhe midis radhëve të turqve osmanllinj. Këtë jehonë të simbolit të shqiponjës në radhën pushtuesve turq na e sjellë në mendje Marin Barleti  me veprën e tij “Rrethimi i Shkodrës”, tek tregon se si  Sulltan Mehmeti II, i shoqëruar nga kalorësit e vetë, kur  ka parë pozicionet e qytetit të Shkodrës, paska thënë: “Oh ! se ç’ vend të shkëlqyer dhe të lartë paska zgjedhur shqiponja për vete dhe për  folenë e zogjëvë te saj”.[15].

Po ky flamur do t`i ngacmonte mendimin edhe baronit francez  J.de Lavardin[16], në vitin 1576, kur do të shkruante: “Në flamurët e tij, që ishin të gjithë të kuq, Skënderbeu  kishte një shqiponjë të zezë me dy krerë. Shqiponjën me dy krerë Skënderbeu do ta mbante te parzmorja, në kraharuar, si edhe në vulën shtetërore.”  

               Dhe tani do të ishte më me interes të dimë edhe për shtrirjen gjeografike të emblemës së Arbërisë për atë kohë. Dhe kjo kuptohet më mirë po të kemi parasysh lidhjet e krushqive midis familjeve princërore në shekujt e XIV dhe XV. Kështu përshëmbull tre nga vajzat e Gjon Kastriotit u martuan me bujarë nga familjet e njohura princërore, si tek Muzakajt, Aranitët e Topiajt (Hitoria e Shqipërisë- f.252). Po ashtu, siç tregon Gjon Muzaka në “Memoria”, një motër e Gjin Muzakës, Maria, qe martuar me Gjergj Aranitin. E para bijë e tij, Andronika, kur u rrit, u bë gruaja e Gjergj Kastriotit, Skenderbeut. Kurse Gjon Muzaka e mori nusen e vetë nga dera e Dukagjinëve.  I përmendëm këto krushqi për të  përfytyruar sadopak lidhjet miqësore, si dhe hartën  e aleancave midis familjeve feudale në Arbëri. Dhe në çdo dasëm midis tyre ka lëvizur flamuri me shqiponjën , që i printe krushqit tek kalëronin për çdo festë martese. Deri vonë ka qenë ky zakon. Madje në Kosovë udhëtimi i krushqëve me flamur kombëtrar, kur merrej nusja ishte i gjallë  deri në fillim të këtij shekulli të ri. Kjo dukuri zakonore ka rëndësi të kuptohet për anën etnografike të çështjes: se si  emblema e shqiponjës dykrenare është futur aq natyrshëm në psikologjinë kombëtare qysh nga thellësia e shekujve. Kështu duhet të pranojmë se shenja më dalluese e shqiptarëve pas gjuhës amëtare ishte dhe është flamuri me këtë emblemë. Pra lufta për flamurin dhe me këtë flamur në ballë, në gjoks dhe në zemër ishte lufta për idenditetin kombëtar.

Një dëshmi tjetër materiale që flet për lashtësinë dhe adhurimin e të parëve tanë për flamurin është edhe epitafi në varrin e Gjon  Muzakës, që gjndet në Francavilla të Otrantos: “I plotfuqishmi Jezu, ty të falet këtu Gjon Muzaka, i biri i Gjin Despotit, Zot i Myzeqesë dhe i Epirit që nga qyteti i Bizantit trashëgoi shqiponjën dykrenare qe e mbante në flamur, i dedikohet kurorë detyrimi në vitin e Krishtit 1510”[17]

I ngjajshëm me këtë fakt duhet përmendur si dëshmi me interes për simbolin kombëtar të Shqiponjës edhe varri i nipit të Skënderbeut,  që ndodhet në kishën e Shën Marisë së Napolit, ashtu si e përshkruan edhe  Eqrem Bej Vlora: ”Mbi varrin e nipit të Skënderbeut në kishën e Shën Mërisë së Ëngjejve në Napoli është  venë  stema e tij:  një shqiponjë heraldike me një yll të bardhë e vezullues pesëcepësh mbi të dy krerët”[18]

Këto episode  tregojnë për lidhjen shpirtërore që kanë pasur etërit tanë me simbolin e Shqiponjës, me emblemën e flamurit të tyr. Ata e adhuronin atë në këtë jetë, po edhe deri në amshim. Ashtu, ata duken sikur thonë se edhe të vdekur ata janë  mbajtës të flamurit, janë mbajtës  të shqipes, janë shqiptarë për jetë të jetëve.

Shumë domethënës është edhe një afresk i piktorit të famshëm italian Paolo Veronëzi[19]. Ky artist, në kishën San Sebastian[20] të shqiptarëve të Venecias, ka pikturuar një afresk në qendër të të cili të duket një person që mban në gjoksin e tij të veshur shqiopopnjën dykrenare të flamurit shqiptar. Edhe kjo pamje e afreskut mesjetar, e mesit  të sh.XVI, dëshmon se sa fortë  kanë qenë të lidhur shpirtërisht të parët tanë me emblemën e flamurit të tyre, gjë që i ka bërë aq përshtypje frymëzuese edhe Paolo Veronezit, që  brenda mureve të kësaj kishe e ka trajtuar dy herë embelemën e flamurit shqiptar. Është kënaqësi që këto afreske janë të ruajtura  fare mirë deri në ditët tona.

*          *             *

Po ky flamur me shqiponjën në mes do të ishte simboli i bashkimit të stërgjyshërve tanë edhe për gjatë kohës së qendresës kundër pushtimit turko-osman siç shkruan dhe Pashko Vasa në veprën e tij  për kohën e rënies së Shkodres: “Një pjesë e popullsisë, për të mos u nënshtruar gjithësesi, u ngrit e iku në dhe të huaj dhe kërkoi strehim në Itali; një pjësë tjetër mori malet, në majat e të cilave flamuri kombëtar vazhdonte të valvitej krenar dhe i nderuar.”[21]

Kjo lidhje shpirtërore e stërgjyshërve tanë  me simbolin e shqiponjës u ka pas  tërhequrn vëmendjen  shumë  studjueve të huaj, të cilët, duke qënë eruditë të shquar, e dinin rolin e emblemave në Mesjetën Evropiane për të emëruar etnitete a po dinasti të ndryshme. Njeri nga  këta eruditë që qe iangazhuar me gjuhësinë shqipe është albanologu Maximilian Lambertz [22]  .  Prof. E. Çabej, duke trajtuar problemin e emrit etnik, shkruan në librin e tij “Shqiptaret midis Perëndimit dhe Lindjes”: ”Oberhummer pranon së fundi mendimin e M.Lambertz-it, ky dijetar, thotë ia kishte spjeguar emrin mjaftë mirë prej shqiponjës, si emër i një totemi nga koha e Skënderbeut”[23].

Po në atë faqe të  veprës së tij Prof. Çabej shenon se ky mendim gjen mbështëtje te një vrojtim i Edith Durham-it[24]… “Shqiptarët  quhen kështu pas shqiponjës. Në flamurin e Skënderbeut dhe te stema e Shtetit të ri Shqiptar ndodhet një shqipe.”  Me këtë rast theksojmë se Prof. Çabej nuk shpreh mendimin e tij  për këtë çështje, po ai as nuk e mhon këtë hipotezë. Përkundrazi, ai lë shkas për diskutim, kur në veprën e tij ka pohuar : Duke përmbledhur ç’kemi thënë na rezulton se emri i ri (shqiptar) na shfaqet si emër familjeje në një kohë kur emri i vjetër i popullit është edhe në lulëzim e sipër. Të dy emrat do të kenë luftuar shekuj me radhë me shoqi-shoqin për përhapjen e vet në popull, gjersa nga fundi i shekullit të XVII  emri i ri doli fitues.[25]

Në këtë tragë mundohet të ecë edhe studiusi francez, Robert d’ Angely, i cili, bazuar në gjellitjet e veta për etnonimin   “shqiptar”  thotë se fjala “shkibetar” nuk do të thotë tjetër gjë, veçse mbajtësi i shqipes( i shqiponjës)[26].  Dhe më pastaj ky autor  vazhdon ta shtjellojë  idenë e tij  se fjala  “shqiptar u bë e njohur dhe e famëshme për shkak të qendresës së një ushtrie të vogël shqiptare, që ishte bartëse e  shqiponjës, e shqipes  të princit legjendar Gjergj Kastrioti”[27].

I impresionuar nga simbolika e flamurit tonë kombëtar, edhe studiuesi dhe diplomati amerikan Xhorxh Fred Uilliams, i cili dallohej për kulturën e tij gjuhësore  dhe historike, gjykon e shkruan  për popullin tonë në trojet  e ish Arbërisë: “Emri i vërtetë i kësaj toke është Shqipëri, dhe i popullit shqiptar, që do të thotë “toka dhe bijtë e shqipes”.[28]

Ndër shekujt e robërisë turke, shumë nga të dhënat dokumentare për flamurin kombëtar të Shqipërisë nuk kishin mbetur fare të izoluara. Në qarqet e dijetarëve dhe  historianëve të Evropës, kur është folur e shkruar për luftën e Shqiptarëve nën udhëheqjen  e Skënderbeut, është përmendur kohë pas kohe me siguri edhe  flamuri tij. Mjafton të kujtojmë rastin interesant të shkrimtarit amerikan Henri W.Longfellou, i cili më 1873, shkroi një poemë  për heroin tonë kombëtar të titulluar  “Scanderbeg”. Në mënyrë të vaçantë ai përshkruan  momentin solemn, që ka të bëjë me  ngritjen e flamurit me shqiponjën dykrenare, më 28 Nëntor,1443, që në përkthimin e Fan Nolit lexohet aq bukur:

“Nga kështjella shpejt ka rënë

Flamuri me gjysëm hënë,

Edhe populli shikon

Që në vend të tij valon

Flamuri i Skënderit n’ erë,

Skabë’ e zezë me dy krerë[29].

Është me rëndësi të vemë re se si poeti amerikan prej mijëra kilometrsh larg arrin të gjejë subjektin e poemës për heroin kombëtar të shqiptarëve dhe të fokusojë poetikisht emblemën tradicionale “Shkabën e zezë me dy krerë”. Kështu, ky rast, kur në kushtet e shekullit XIX,  një poet i Botës së Re, matanë Atlantikut, kalon oqeanin me fantazinë e tij, për të hulumtuar një të vërtetë historike lidhur me simbolin tonë kombëtar,  nuk ka se si të mos  i jepë kënaqësi çdo shqiptari, që ta ndjejë veten krenar për vendin dhe Flamurin e tij të lashtë si simbol mbarëkombëtar.

Mbas Luftës së Dytë Botërore një tjetër autor, Julian  Ameri,[30] në librin e tij “Sons of the Eagle” (Bijtë e Shqipes),  duke kuptuar adhurimin e shqiptarëve për flamurin e tyre me shqiponjë, do të shkruaj: “Shqiptarët, të cilët pohojnë se vijnë prej ilirëve të vjetër, e quajnë veten “shkipetarë”, fjalë, që po të përkthehet, ka kuptimin  “bijtë e shqipes” .

Pak a shumë këtë gjë thotë  edhe një autor amerikan, Robert  Kaplan në librin “Balkan Ghosts” (Fantazmat e Ballkanit). Duke komentuar për shqiptarët dhe Shqipërinë, ai shkruan se  “Atdheu i tyre quhet  Shqipëria, që do të thotë “toka e shqiponjës” (Land of the Eagle).

Nga sa u parashtrua duket qartë lidhja e përherëshme shpirtërore  e të gjithë  shqiptarëve me simbolin e shqiponjës së flamurit. Ja pra, është kjo arsyeja pse dhe shumë studiues  të huaj  e njësojnë  emrin e shqiptarit dhe të Shqipërisë me simbolin e  shqiponjës së emblemës së flamurit.  Prej gjithë  këtyre deklarimeve kuptohet se Flamuri me Shqiponjën dykrenare qe bërë pjesë e ndërgjegjes sonë shqiptare.

Politika asimiluese e sulltanëve gjatë periudhës së errët të sundimit turk bëri që shumë nga traditat tona kulturore te dobësoheshin ose të zhdukeshin. Kështu qe e ndaluar në të gjitha trevat arbërore të përmendej flamuri kombëtar dhe emri i lavdishëm i Gjergj  Kastriotit – Skënderbeut. Po simbolet kombëtare, si dhe figura e Skënderbeut mbetën të gjalla në mendjen dhe  kujtesën  popullore, e sidomos tek vëllezërit e n jë gjaku , tek  arbëreshët, që u vendosën në Itali, pas vdekjes së Skënderbeut.  Tok me këngët dhe legjendat për kohën e Skënderbeut ata ruajtën dhe flamurin tonë të lashtë. Vlen të përmendet me këtë rast patrioti intelektual Zef Skiroi, i cili, në të përmuajshmen e tij “Arbëri i ri”, do të vendoste rregullisht emblemën tradiciuonale të flamurit me shqiponjë dykrenare, nga 1880 deri 1895. Pak më vonë, mbas vitit 1900 këtë shembull do ta ndiqte edhe F. Konica, i cili edhe ai, kur botoi të përmuajshmen e vetë “Albania”, do të vinte në faqen e parë të kësaj reviste këtë emblemë të Flamurit me simbolin e shqiponjës. Po ky Flamur me këtë emblemë, i ardhur vëllazërisht nga arbëreshët e Italisë, do t’i printe kryengritësit malësorë me në krye Dedë Gjo Lulin, dhe që më 6 prill të vitit 1911 u valëvit  në majën e Deçiçit.

Pak  kohë më herët, para kësaj ngjarjeje, në pranverën e vitit 1908, poeti i Rilindjes Kombëtare, Asdreni, do t’i jepte korit të kolonisë shqiptare të Bukureshtit  poezinë e tij  “Betimi mbi Flamur” si tekst  për Himnin Kombëtar. Kështu filloi të këndohej Himni i Flamurit, që do të vinte me anë të poetit patriot Hilë Mosit nga Bukureshti  në Korçë dhe  prej atje do të përhapej gojë më gojë dhe shpejtë e shpejtë nëpër disa anë të Shqiperisë. Dhe, pasi qe kënduar për rreth katër vjet, në fusha dhe male, kënga e  Himnit të Flamurit do të futej edhe në Kuvendin Mbarëkombëtar të Vlorës, më 28 Nëtor 1912. Atë ditë historike, kur prinjësi i Kuvendit të pavarësisë, Ismail Qemali, do të ngrinte Flamurin, ai do të bekonte edhe Himnin e këtij Flamuri, që do të këndohej nga Kuvendarët dhe do të shpallej Himn Kombëtar. Që nga ajo kohë , për më shumë se një shekull, Himni Flamurit ka qënë preludi i  i tërë aktiviteteve patriotike, kulturore, artistike e sportive për të gjithë shqiptarët kudo që janë. Qysh atëherë fjalët e Himit Kombëtar na shungullojnë vesh si një thirrje dhe kushtrim për të qënë të  bashkuar si komb rreth simbolit të Flamurit:

Rreth flamurit të përbashkuar,

Me një dëshirë’ e një qëllim,

Të gjith’ Atij duke iu betuar,

Të lidhim besën për shpëtim.

Bibliografi

1-Çabej, E. “Shqipëtarët midis Perëndimit dhe Lindjes” MÇM, Tiranë, 1994.

2- Ermenji, A. “Vendi që zë Sëkënderbeu në Historinë e Shqipërisë”, btimi II, Tiranë, 1996.

3- Vlora, E.  “Kujtime”,  Shtëpia e Librit dhe komunikimit, Tiranë, 2001.

4- Shehu, A.. Gazeta “Illyria”, Nëntor,2003.

5-  Plutarck’s Lives, vol. III, Boston, 1859.

6 – Vasa, P.  “Vepra Letrare” 1, Shtepia Botuese  “N. Frashëri”, Tiranë, 1986.

7- Barleti M.  “Historia e jetës dhe e vep. të Skenderbeut”, Tiranë 1968.

8-  Muzaka, Gj.  “Memoria”, Toena, Tiranë, 1996.

9- Nadini, L. “Statuti di Scutari”,  Universita di Venecia, 2002.

10 – Barleti, M. “Rrethimi i Shkodrës”, sh. b.“Naim Frashëri”, Tiranë, 1982.

11 Muzaka, K.  “Memoria”, Toena, Tiranë, 1996.

12- Vasa, P. “Vepra letrare”, 2,  sh. b. “Naim Frashëri”, Tiranë, 1987

13- Angely, R. D’.  “Enigma”,  Toena, Tiranë, 1998.

14-Amery, J. “Sons of the Edagle”,London, 1948.

15- Noli, F.  “Vjersha te Zgjedhura”, Instituti i studimeve shkollore,Tiranë,1965

[1] Eqrem Bej Vlora, “Kutime”.v.2.,  Shtëpia e Librit dhe e Komunikimit, Tiranë 2001, f.13.

[2] Straboni – ( 63 Para Krishtit – 24  Pas Krishtit): Gjeograf dhe historian i antikitetit greko – latin.

[3] Agim Shehu, Gazeta “Illyria”, Nëntor, 2003.

[4] Plutarch ‘ s  Lives, vol. III, Boston, 1859, f.11 .

[5] Pashko Vasa, Vepra letrare 1, (Shqypnia dhe Shqiptarët),  Shtëpia Botuese “N. Frashëri”, Tiranë, 1987, f..53.

[6] N.Frashëri, “Vepra Letrrare”2, Rilindja, Prishtinë, 1978, f. 150

[7] Abas Ermenji, “Vendi që zë Skëndserbeu në  Historinë e Shqipërisë”, Botimi I I, Tiranë, 1996.

[8]  Marn Barleti, “Historia e jëtës dhe e veprave të Skënderbut”, Tiranë 1968  f..93.

[9]Historia e Shqipërisë, Tiranë 1959, f. 208 .

[10] Gjon Muzaka, ”Mëmoria”,, Toena,Tiranë,1996, f.29.

[11] Evlija Çelebiu:  Kronikan turk..Shënimet e tij nga  përshtypjet që pati për vëndin tonë dhe viset fqinjë janë përkthyer nga A. Myftiu dhë janë publikuar më 2007 nga botimet “Faik Konica” në Prishtinë. Nga kjo përmbledhje kemi  marrë këtë frazë të nënvizuar.

[12] Lucia Nadin, “Statuti  di Scutari”, Universita di Venecia, 2002, f.79

[13] Lucia Nadin,”Statuti di Scutari”,Universita di Venecia, 2002, f. 49

[14] Lucia Nadin, “Statuti di Scutari”., Universita di Venecia, 2002, f.50

[15] Marin Barleti, “Rrethimi I Shkodrës”, Tiranë, 1982, f. 56.

[16] J. de Lavardin ,baron i kulturuar francez që shkroi një libër biografik për Skënsderbeun  i bazuar kryesisht te  M.Barletit.Vepra pati jehonë në Francë dhe më gjërë. Para së gjithash duhet të përmendim mbresat që i la poetit  më të ndritshëm të Pleiadës  P. Ronsard-it, i cili, i frymëzuar nga libri, shkroi një sonnet  lavdëruse për autorin , duke ngritur lart heroin e veprës Gj. Kastriotin/ Skënderbeun,duke e quajtur atë Akil dhe që fitoi njëzet e dy herë kundër turqve Osmanllinj. Shenojmë se kjo sonnet është në faqen e parë të veprës, pra si parathënie, gjë që tregon se  Poeti e ka pas lexuar veprën e Lavardinit në dorëshkrim.

[17] Kostandin Muzaka, “Memoria “ e Gjon Muzakës,Toena, Tiranë, 1996, f.68 .

[18] Eqrem Bej Vlora, “Kujtime”, vëll.2, Shtëpia e Librit dhe Komunikimit, Tiranë, 2001, f.13.

[19] Paolo Veronese është piktor i Rilindjes italiane,  1528-1588.

[20] Kisha San San Sebastian u përkiste shqiptarëve, që kishin vajtur në Venecia pas vdekjes së Gjergj Kastriotit, Skenderbeut. Ndërtimi i kësaj kishe at  filluar më 1605 dhe u kompletua më 1648.

[21] Pashko Vasa, “Vepra Letrare”, vol. 2, Tiranë, Shtëpia Botuese “N.Frashëri”, 1987, f. 21 .

[22]Maximilian Lambertz: (1882- 1963): albanolog austriak; mbas  Luftës së Dytë Botërore u vendos në Gjermaninë Lindore.

 [23] Eqrem Çabej, “Shqiptaret Midis Perëndimit  dhe Lindjes”, MÇM, Tirane, 1994, f.15.

[24] Edith Durham(1863-1944): studiuese angleze në Institutin  Mbreteror Anthropologjik. Në fillim të shek. XX ajo bëri disa shtegëtime kërkimore  në Shqipërinë e Veriut. Përshtypjet e saj janë përmbledhur në  librin ”High Albania.”.

[25] E. Çabej, Shqiptarët midis Perëndimit dhe lindjes, MÇM, Tirannë, 1994, f. 15.

[26] R. d’ Angely, “Enigma”, Toena,  1998, f.180.

[27] R. d’ Angely, “Enigma”, Toëna, 1998, f. 290.

[28] Xh.F. Williams (Georg Fred Ëilliams) (1852-1932), studiues dhe diplomat amerikan, që shërbeu si ambasador në fillim të shek. XX në Greqi dhe në Mal të Zi.

[29]Fan Noli, “Vjersha të  zgjedhura”, Tiranë, 1965, f. 44 .

[30] Julian Ameri (1919-1997): Politikan edhe studiues anglez; u fut në Shqipëri  në prill të vitit 1944  në kuadrin e forcave aleate. Qendroi në Shqipëri në radhët e forcave të luftës  kundër nazistëvë gjërmanë. Pas Luftës së Dytë Botërore botoi disa libra; njëra nga ato është për Shqipërinë  dhe titullohet “Sons of the Eagle”- (Bijtë e Shqipes).