I nderuar z. Mirakaj,/

Më lejoni së pari të ju dëshiroj shëndet dhe mbarësi juve dhe familjes suaj. U ndjeva i befasuar nga forma e tillë e komunikimit, duke mu drejtuar përmes një letre publike, sepse ne njifemi, ke pasur mundësi të më kontaktosh në telefon, në zyrat e Vatrës apo edhe ne zyrën time private.

Duke qenë se njifemi, edhe prindërit tanë janë njohur në kohëra të vështira për kombin tonë, vendosa të ju përgjigjem sepse e di se kush isha, kush jam, cfarë kam kontribuar dhe e di saktë cfarë jam duke bërë dhe cili është drejtimi im.

Duke e lexuar paragrafin e parë të letrës suaj, dhe duke ju njohur gjatë kohë, mu krijua përshtypja se këtë letër e ka shkruar dikush tjetër. Së pari ne respektojmë kanunoren, normat dhe rregulloret e organizatës sonë dhe procedojmë në kuadër të kësaj kornize dhe jo në bazë të dëshirave dhe tekeve të individëve që ju i apostrofoni në letrën tuaj. Unë si kryetar dhe strukturat e organizatës sonë kemi legjitimitet të plotë, veprojmë dhe punojmë në bazë të rregulloreve në fuqi, ne nuk biejm pre e ambicieve, pretendimeve e as thashethemeve dhe shpifjeve të individëve që punojnë dhe veprojnë jashtë kanunores dhe rregullativës së Vatrës. Procesi zgjedhor i Kuvendit të fundit zgjedhor të Vatrës ishte tejet transparent dhe demokratik, i tërë procesi është i faktuar me procesverbal zyrtar dhe video inqizim, që është provë e mjaftueshme edhe për përballje para drejtësisë amerikane. Unë jam i hapur, transparent dhe kam guxim dhe kurajo për të gjitha alternativat e mundshme.

Kur përmenda shpifjet tendencioze dhe propagandën qëllimkeqe dhe pa asnjë argument, të gjitha këto i keni “qëndisur” në paragrafin e dytë të letrës suaj, me apo pa vetëdije, dhe vërtetë befasohem se si njerëz me një përvojë dhe aktivitet ndër vite manipulohen apo edhe “informohen me bindje” nga një qendër telallësh të njohur për mua dhe Vatrën, një pjesë e të cilëve edhe kanë marrë përgjigjie adekuate nga gjygjësori i vendit ku jetojmë dhe veprojmë.

Z. Mirakaj, sa për dijeninë tuaj, ngritja ime profesionale dhe akademike ka emer dhe mbiemer, ka adresë dhe dëshmi institucionesh me dokumentacion zyrtar dhe akreditimi konform normave të parapara ligjore të shtetit ku jetojmë.

Në ceremoninë e mbrojtjes së tezës master me titull “Lidershipi”, kanë marrë pjesë dhe kanë mbajtur fjalë personalitete eminente nga Kosova, Shqipëria, SHBA-të e në vecanti emra të nderuar të komunitetit shqiptar në SHBA si: David Phillips, Gjeneral Brigade Luciano Salvatore, Ambasadori Lublin Dilja, Prof. Dr. Berim Ramosaj (Këshilltar i Presidentit Rugova), Fran Shkreli, Naum Prifti, Lekë Gojcaj, Agim Rexhaj, Vehbi Bajrami, Mhill Velaj, Shkumbin Tetaj dhe shumë të tjerë, për të gjitha këto janë dëshmitë me foto e video dhe të publikuara në mediat shqipe të kohës në SHBA. Pra jam transparent, kam faktet dhe dokumentacionin si dhe dëshmitë që i faktojnë këto që po ju shkruaj tani publikisht. Unë nuk merrem me “teori konspirative se po qarkullojnë disa informata në disa qaqrqe“, por ju dëshmoj me fakte dhe me dokumentacion se kush jam, dhe cfarë kredencialesh akademike kam.

Sa i takon tezës sime të doktorratës, është publike dhe transparente si kristali. Kam mbrojtur tezën e doktorratës në Universistetin Publik – ULSIT në Sofje, universitet publik i një shteti anëtar të Bashkimit Europian, ku mentor e kam pasur një nga profesorët më eminent të shkencave të sigurisë në atë shtet, Profesor Denchev dhe komentor një emer të shquar nga kjo sferë, David Phillips nga Columbia University, dhe prezent ishin mbi 25 personalitete të shquara nga bota akademike, ish Kryeministra, ish Ministra, zyrtarë dhe ish zyrtarë nga institucionet amerikane, përfshirë edhe Shtëpinë e Bardhë si dhe përfaqësues diplomatik të SHBA-ve në atë shtet. Edhepse nuk kam nevojë fare ti jap askuj sqarime, sepse është shekulli 21 dhe gjërat në kohërat bashkëkohore janë lehtë të verifikueshme, ju bëra publike për të parën dhe të fundit herë, me transparencë të plotë dhe argumente për arritjet e mia akademike.

Unë jam një biznesmen që më punë të palodhshme për më shumë se tre dekada në SHBA (dhe ju e dini mirë këtë), punoj dhe afaroj suksesshëm dhe kam menaxhuar dhe përfaqësuar kompani – magnate me kapital qindra miliona dollarë. Është më se e vërtetë që kam deklaruar për atë investim dhe kam qenë udhëheqës i një kompanie prestigjioze në fushën e energjisë, ku kemi bërë të gjitha pregaditjet e nevojshme për ndërtimin e një Termocentrali në Kosovë që ishte investim 800 milion dollarë, e që do të punësonte 1500 njerëz, por që fatkeqësisht nuk u lejua nga administrata e OKB-së së asaj kohe, dhe fatkeqësisht edhe sot e kësaj dite nuk u ndërtua një Termocentral në Kosovë për të cilin Kosova, ekonomia e saj ka nevojë të madhe. Jam krenar që isha në krye të një investimi të tillë dhe jam përpjekur për të mirën dhe prosperitetin e vendit dhe popullit tim. Për këtë projekt kanë qenë të informuar të gjitha autoritetet nacionale dhe lokale të Kosovës.

Për hirë të njohjes që kemi dhe konsideratës që kam ndaj juve, nuk do lëshohem në detale të tjera të një letre (që më le përshtypje që është shkruar nga dikush tjetër), sepse ju më njifni mirë. Por po ju rikujtoj se:

1. Kam qenë pjesë e proceseve kombëtare që nga viti 1989 në Amerikë;

2. ⁠Isha në cdo organizim, demonstratë apo eveniment tjetër për suport moral, organizativ dhe material;

3. ⁠Parapagues i rregullt së bashku me tërë familjen Berisha i Fondit të 3 përqindëshit të Republikës së Kosovës;

4. ⁠Mbështetës i luftës për liri, me dëshmi e fakte, (Familja Brisha në luftën e fundit clirimtare i ka dhënë lirisë së Kosovës pesë dëshmorë të kombit);

5. ⁠Mbështetës dhe nxënës besnik i filozofisë Rugoviste;

6. ⁠Përfaqësues i parë zyrtar i Presidentit Rugova në Zyrën e Senatorit Bob Dole;

7. ⁠Pjesëmarrës, kontribues dhe besimtar shpirtëror në ceremonitë e Lumturimit dhe Shënjtërimit të së Shënjtes Nënë Tereza;

8. I pari kryetar i Federatës Panshqiptare “VATRA”, që takoj Atin e Shënjtë në Selinë e Shënjtë në Vatikan, i shoqëruar nga mbi 100 vatrane e vatranë që ishte një nga momentet më krenare të jetës sime;

8. ⁠Kontribues me mijëra dollar gjatë 20 viteve të fundit për Shoqata humanitare, aksione humanitare dhe familje në nevojë në Kosovë dhe më gjerë;

9. Më shumë se tre dekada mbajtja e lidhjeve me Senator, Kongresmen dhe peronalitete tjera ne Washington DC.

10. ⁠I sukseshëm në rrafshin familjar, biznes dhe në ngritje profesionale dhe akademike në rretha aspak të lehta për vite me radhë;

Jam i bindur që ju i dini mirë të gjitha këto (vetëm disa angazhime dhe kontribute të mija ndër vite), dhe me këtë përgjigjie publike ndaj letrës suaj publike lidhur me disa cështje që i keni ngritur, e mbylli këtë debat sepse janë mjaft gjëra private dhe personale që ju trajtoni në këtë letër. Megjithatë unë vendosa të ju përgjigjem publikisht dhe me adresime, fakte, argumente, emra dhe institucione, ju dëshmova edhe njëherë së kush jam dhe nga jam i orientuar. Do vazhdoj me përkushtim, përgjegjësi dhe dashuri të madhe të kontriboj në Vatrën tonë, në funksion të afirmimit të vlerave tona kombëtare në të gjitha fushat duke respektuar në plotni kanunoren dhe legjislacionin e vendit ku jetojmë dhe veprojmë. Prandaj me këtë përgjigjie publike, për mua ky debat është i përfunduar, përndryshe do të jem shumë strikt dhe i vendosur që secilën tendencë qëllimkeqe dhe shpifje në drejtim të emrit tim ta ndjeki me të gjitha mekanizmat dhe rrugët ligjore të shtetit ku jetojmë dhe veprojmë.

Me konsideratë,

Kryetari i Federatës Panshqiptare të Amerikës “VATRA”,

Dr. Elmi Berisha

Prof. dr. Roland Gjini/

Populli i Kosovës, i inkurajuar nga lëvizjet demokratike në vendet ish socialiste pas rënies së Murit të Berlinit, me fillimin e vitit 1990, intensifikon përpjekjet, si për të fituar të drejtat e tij ashtu edhe për të demokratizuar jetën e vendit të vet. Gazeta Dielli, organ i Federatës Vatra, bëhet jo thjesht pasqyruese e ngjarjeve të shpeshta e me rëndësi të këtij viti, por edhe analizuese dhe interprete e saktë e realiste e tyre. Një pasqyrim konçiz, por të qartë, për situatën në Jugosllavi e në Kosovë në fillim vitin 1990 na jep një artikull redaksional i Diellit, i muajit shkurt, me titull “Jugosllavia dërgon trupa ushtarake, autoblinda dhe avionë luftarakë kundër shqiptarëve të Kosovës – të vrarë e të plagosur ndërmjet demostruesve, në qytete të ndryshme krijohen partitë demokratike”. (Gazeta Dielli, vol. 81. Nr. 1-2, 15 shkurt 1990) Artikulli mbështetet në burime serioze të informacionit, në agjensitë e lajmeve më prestigjoze të Evropës, por edhe nga Beogradi. Duke parë lajmet e zhvillimet, në këtë artikull nxjerrim këto konkluzione të përgjithshme: Së pari, në Kosovë, lufta dhe përpjekjet për liri, të drejta njerëzore dhe etnike, ndërthuret me kërkesat për një shoqëri demokratike e rrëzimin e monizmit, Së dyti, tashmë lufta për demokraci, por edhe për shkëputje nga varësia serbe, shihet edhe te popujt e tjerë të federatës jugosllave, sidomos te sllovenët e kroatët dhe, së treti, mund të themi se tashmë ka rënë përfundimisht parimi i jugosllavizmit që mbështetej në bashkëpunimin dhe “bashkim – vëllazërimin” e popujve të federatës, parim i cili të çarat e para i mori që nga protestat e kosovarëve të vitit 1981.

Le t’i shohim në mënyrë konkrete se si trajtohen në artikullin që i referohemi këto dukuri gjatë fillim vitit 1990 në Kosovë e Jugosllavi. Mbështetur në agjensitë ndërkombëtare të lajmeve, sidomos te Associadet Press dhe Reuters, sikurse edhe në transmetimet televizive amerikane dhe evropiane, ka lajme të shumta për zhvillime të vrullshme ngjarjesh në Jugosllavi e në Kosovë, sidomos nga fundi i janarit e fillimi i shkurtit. Shqiptarët e Kosovës demostrojnë për demokraci e për liri. Ata e ndjejnë veten të shtypur dhe të keqtrajtuar nga serbët dhe kjo i ka bërë që të ngrihen në këmbë në disa qytete, sidomos në Prishtinë. Agjensia e lajmeve Reuters, njofton se më datë 1 shkurt tanke e autoblinda u derdhën nga të katër anët e Kosovës, kurse avionet luftarakë fluturuan mbi qiellin e Prishtinës dhe qyteteve të tjera të Kosovës. Pesëmbëdhjetë tanke u dukën në afërsi të katundit Mikosevo, kurse 30 tanke dhe 20 automjete ushtarake, me ushtarë të armatosur deri në dhëmbë, u dukën në afërsi të Prishtinës. Po kjo agjensi njofton se në një katund afër Podujevës një vajzë e vogël ra përdhe nga plumbat e ushtarëve serbë.

Gazetarët e huaj që ndodhen në Kosovë, shkruan Dielli, thonë se më shumë se 30 vetë janë vrarë gjatë këtyre demostratave. Demostruesit kërkojnë zgjedhje politike të lira, dorëheqjen e udhëheqësve krahinore dhe lirimin nga burgu të burgosurve politikë. Mjerisht, disa gazetarë kanë folur me këtë rast se kosovarët muslimanë janë ngritur kundër serbëve të krishterë. Ndërsa gazeta Dielli shprehet me siguri se lëvizjet e Kosovës nuk kanë aspak karakter fetar. Regjimi serb i Beogradit nuk heq dorë nga mbajtja nën fre e kosovarëve, nga njëra anë, dhe mbajtjen në këmbë të federatës jugosllave, nga ana tjetër. Për këtë, shprehet Dielli, mbështetur në lajmin e dhënë nga Radio Beogradi, presidenti i Jugosllavisë, Janez Drnovski, do të vizitojë Kosovën, për t’u takuar me udhëheqësit shqiptarë dhe me drejtuesit e demokratëve (Lidhjes Demokratike të Kosovës të krijuar në dhjetor të vitit 1989), mjaft që këta të pranojnë integritetin e Jugosllavisë. Por vrulli i ngjarjeve nuk ndalet, madje vetë mediat jugosllave pranojnë se gjendja është keqësuar aq shumë sa duket se jemi në një luftë civile. Një diplomat i huaj në Beograd, deklaroi se po bëhej gjithnjë e më e vështirë që të konsiderohej Jugosllavia si një vend i vetëm.

Zhvillimet e reja në Jugosllavi befasojnë me qëndrime të reja. Kështu, në këtë artikull që po bazohemi, Dielli thotë që sllovenët dhe kroatët po mbajnë anën e kosovarëve. Ata i prenë lidhjet e tyre me partinë komuniste jugosllave dhe tash ka filluar të flitet jo për një Jugosllavi me gjashtë republika, por për gjashtë Jugosllavira! Në kongresin e fundit të Lidhjes Komuniste Jugosllave nuk u arrit dot një akord midis republikave të ndryshme dhe kongresi i mbylli dyert e veta pa asnjë përfundim konkret. Ndarjet mes republikave u thelluan aq shumë, sa që mund të themi që tani çdo republikë ka filluar të ecë në rrugën e vet, shkruhet te Dielli. Më tej në artikull njoftohet se më 23 janar, delegatët e Sllovenisë në Kongresin e Lidhjes Komuniste Jugosllave, dolën nga salla ku ishte mbledhur kongresi, i kthyen shpatullat flamurit të kuq dhe bustit të mareshallit Tito, duke pezulluar kështu të vetmen parti jugosllave që kishte fuqinë. Pas kësaj ngjarje, në gazetën Borba, zëdhënësja e Lidhjes Komuniste Jugosllave, shkruajti menjëherë se partia komunsite jugosllave nuk ekzistonte më. Këto ngjarje i dhanë zemër Lidhjes Demokratike të Kosovës, me në krye Ibrahim Rugovën, që të rrisë aktivitetin e saj për liri e demokraci dhe për të krijuar lidhje me parti e organizata të tjera demokratike në Evropë e Amerikë. Në fund, artikulli mbyllet me konstatimin se partia e re demokratike e Kosovës shumë shpejt arriti të ketë më tepër anëtarë se sa partia e dikurshme komuniste kosovare.

Lajme, njoftime, reportazhe e analiza për ngjarjet në Kosovë, apo që kishin lidhje me Kosovën, vazhdonin të ishin mjaft të pranishme në gazetën Dielli. Kështu, gazeta e muajit prill 1990 (Gazeta Dielli, vol. 81. Nr. 3-4, 26 prill 1990) njofton se më 28 shkurt, Lidhja Civile Shqiptaro-Amerikane ora 10.00 zhvilloi një tubim proteste para Selisë së OKB-së, me qëllim kundërshtimin e shtypjeve të përgjakshme në Kosovë dhe shkeljes së të drejtave njerëzore të shqiptarëve të kësaj krahine. Protesta do të udhëhiqet nga kongresmeni Joseph Dioguardi. Interesant është fakti që flamuri kombëtar që përdorën protestuesit ishte pa yllin e kuq pasi, sipas drejtuesve të protestës, ylli i kuq nuk mund ta ndihmonte dot lëvizjen demokratike në Kosovë, të udhëhequr nga dr. Rugova.

Në numrin e muajit maj Dielli njofton nëpërmjet korrespondent të saj në Belgjikë se u vra me armë zjarri Enver Hadi më datë 25 fruer (shkurt) të vitit 1990. Atentati u krye nga një makinë në lëvizje, ku pasagjeri i saj qëllon në makinën e tij Enver Hadrin me tre plumba ne gjoks, duke e lënë të vdekur në ved (Gazeta Dielli, vol. 81. Nr. 5-6, 25 maj 1990). Enver Hadri ishte kryetar i Komitetit për mbrojtjen e të drejtave të njeriut në Kosovë dhe, si i tillë, pati informuar dhe sensibilizur opinionin publik evropian me një punë të palodhur mbi shtypjen e të drejtave demokratike të popullit shqiptar të Kosovës nga regjimi serbomadh.

Enver Hadri ishte partizan i flaktë i Republikës Kosovare në Jugosllavi dhe shtypi e ka çmuar si një personalitet të moderuar dhe të gatshëm për dialog, për të gjetur një mënyrë paqësore të zgjidhjes së problemit të Kosovës. Informacioni i korrespondentit nuk jep ndonjë të dhënë për atentatorin apo atentatorët. Gjithashtu, në po këtë gazetë, në një shkrim redaksional, jepet lajmi që në muajin prill 1990 një delegacion i Jugosllavisë dëshmon para Komisionit për të Drejtat e Njeriut të Kongresit Amerikan. Delegacioni përbëhej nga përfaqësues si nga Kosova, ashtu edhe nga Serbia. Nga pala kosovare merrnin pjesë një grup intelektualësh me zotin Ibrahim Rugova në krye dhe në përbërje të grupit ishin z. Tom Berisha, z. Rexhep Qosja, zj. Luljeta Pulaj, z. Idriz Ajeti, z. Gazmend Pulaj, z. Ramadan Marmullaku, z. Viron Suroj, z. Gazmend Zaimi e te tjerë. (Gazeta Dielli, vol. 81. Nr. 5-6, 25 maj 1990). Mbledhjen e Komisionit të Kongresit amerikan e kryesonte z. Tom Lantos. Anëtarët kosovarë të delegacionit që të gjithë folën në gjuhën shqipe (me përkthyes) dhe ata kishin sjellë me vete shumë dokumenta që faktonin dhunimin e të drejtave njerëzore të shqiptarëve në Jugosllavi. Në këtë mbledhje asistuan edhe shumë shqiptarë që banojnë në anë të ndryshme të Amerikës.

Vera e vitit 1990, sidomos muaji korrik, ishte me ngjarje të mëdha si për Shqipërinë, ashtu edhe për Kosovën. Në Tiranë, në fillim të korrikut të këtij viti rreth 4 000 vetë futen në ambasadat e huaja, kryesisht të vendeve të Evropës perëndimore, e kërkojnë strehim politik. Sigurisht, gazeta Dielli kësaj ngjarjeje me rëndësi për Shqipërinë komuniste i kushton vendin e saj. Por, në rastin tonë, ngjarja më e rëndësishme për Kosovën është ajo e 2 korrikut 1990: shpallja e Pavarësisë së Kosovës. Kjo ngjarje ishte dhe ajo që zuri vendit e editorialit, apo kryeartikullit, në gazetën Dielli të muajit gusht 1990. Ky editorial, i titulluar “Një ngjarje me rëndësi epokale – KOSOVA E PAVARUR – Dhe e barabartë me subjektet e tjera të Federatës/Konfederatës jugosllave” (Gazeta Dielli, vol. 81. Nr. 14-15, korrik/gusht 1990), përshkruan në detaje mënyrën se si kosovarët e vetshpallën Kosovën republikë të pavarur, të barabartë me republikat e tjera jugosllave dhe rëndësinë që ka kjo ngjarje për shqiptarët. Në nëntitull të kryeartikullit shkruhet se vullneti i popullit i shprehur me legalitet të pakontestueshëm, mbështetur në procedurën e sanksionuar në Kushtetutë e ligje dhe në mënyrë demokratike, … me të cilën sigurohet barazia e plotë e Kosovës me njësitë e tjera federale/konfederale të Jugosllavisë, e nënshkruan të gjithë deputetët e pranishëm. Deklarata kushtetuese për statusin e ri të Kosovës u përshëndet nga të gjithë.

Në kryeartikull përshkruhet e gjithë procedura e ndjekur në Kovendin e Kosovës për shpalljen e Kosovës Republikë. Kryeartikulli shkruan se mbështetet në burime të shumta informacioni. Më tej shprehet se deputetët e të tria dhomave të Kuvendit të Kosovës, këmbëngulës në kërkesën e tyre që mbledhja e ndërprerë natën ndërmjet 21 e 22 qershorit, të vazhdojë më 2 korrik, me gjithë presionin, makinacionet dhe kundërshtimin e hapur të kryetarit të tij Gjorgje Bozhoviç dhe të forcave të shumta policore, që e kishin rrethuar ndërtesën dhe i kishin mbyllur dyert e saj – vendosën që atë ta mbanin përpara dyerve të Kuvendit. Mbështetur në procedurën që parasheh Rregullorja e Punës e Kuvendit, ata zgjodhën kryesues të kësaj mbledhjeje deputetin Bujar Gjurgjealo. Pasi konstatuan se në mbledhje merrnin pjesë shumica e duhur e deputetëve, e nevojshme për të punuar e për të vendosur në mënyrë legale e të plotfuqishme (nga gjithsej 186 asistonin 114 delegatë, pa asnjë serb e malazez), ata vazhduan punën … më shpejt se zakonisht, për shkak të rrethanave në të cilat mbahej mbledhja (nën bllokimin e plotë të forcave policore) deputetët u shprehën për katër pikat e rendit të ditës, që kishin mbetur nga mbledhja e pakryer. Ata përkrahën, me vërejtje të caktuara, amendamentet e Qeverisë federative për kushtetutën e RSFJ, por nuk u pajtuan me amendamentet e Kryesisë së RSFJ, përderisa në Kosovë të krijohen rrethana të jetës normale për një deklarim si ky. Kryeartikulli nënvizon se deputetët e Kuvendit të Kosovës kundërshtuan me vendosmëri edhe propozimin e Kryesisë së Sërbisë për nxjerrjen e kushtetutës së kësaj republike, me të cilën mohohej krejtësisht autonomia politike e krahinave. Pika e katërt e rendit të ditës, që i kushtohej nismës së delegatëve të këtij Kuvendi për nxjerrjen e kushtetutës së re të Kosovës, përbënte në fakt hapin konkret të përfilljes e të përmbushjes së vullnetit të popullit, shprehur kategorikisht në gjithë ato mbledhje e tubime legale mbarëpopullore në këta 5-6 muajt e fundit. Më tej editoriali shkruan se kështu u fut në procedurë të rregullt kushtetuese e juridike të sistemit politik në fuqi çështja e sanksionimit të statusin të barabartë të Kosovës në federatën apo konfederatën jugosllave. Propozimin për këtë iniciativë, të nënshkruar nga 114 deputetët e pranishëm, e lexoi deputeti Bujar Gjeorgjialo. Ky propozim u votua nga të gjithë deputetët e pranishëm pa asnjë votë kundër apo abstenim dhe u prit me duartokritje frenetike. Punimet e kësaj mbledhjeje, që u mbajt në rrethana të jashtëzakonshme, përveç shumë gazetarëve e reporterëve të qendrave TV të vendit e të botës së jashtme, i ndoqën edhe korrepondentët e “Rojterit”, të “Zërit të Amerikës”, të “Dejli Telegrafit”, gazetarë nga Holanda e Austria. Ishin të pranishëm edhe Venera Greivs (Liga Ndërkombëtare për të Drejtat e Lirinë e Popujve), Zhan Zhak Kirkiasherien (Lëvizja kundër Racizmit dhe për Miqësi Ndërmjet Popujve) dhe Çarls Greivs (Komisioni Ndërkombëtar i Profesionistëve për Shëndetësinë e të Drejtat e Njeriut), përfaqësues të OKB-së me seli në Gjenevë, që kishin ardhur në Kosovë me ftesë të Këshillit për Mbrojtjen e të Drejtave dhe të Lirive të Njeriut të Prishtinës.

Në këtë editorial, vlerësohet si shumë e rëndësishme kjo ngjarje dhe theksohet se ky akt historik i deputetëve të këtij Kuvendi shënon padyshim fillimin e një epoke të re të jetës politike të etnitetit kombëtar shqiptar në Kosovë. Ai i jep fund një periudhe mëse dyzet e pesë vjeçare të një statusi përgjithësisht të padrejtë e të nëpërkëmbur të këtij populli në Jugosllavinë e pas Luftës (editoriali i cituar ) përfundon editoriali. Po në këtë Gazetë, në faqen e parë, botohet e plotë edhe Deklarata Kushtetuese e Kuvendit të Kosovës e 2 korrikut 1990.

Kjo ngjarje e rëndësishme trajtohet në disa shkrime të tjera të Diellit në numrin e tij të muajit korrik/gusht 1990. Këto shkrime janë reagime ndaj shpalljes republikë të Kosovës, komunikata, rezoluta, artikuj analitikë e tj. Kështu, në Rezolutën e Parlamentit Evropinan të datës 13 korrik thuhet se pro kësaj rezolute votuan 517 deputetetë të këtij parlamenti dhe vetëm njëri votoi kundër. Para se të votohej kjo rezolutë iu nënshtrua debatit nga Paralamenti Evropian, ku ishte i pranishëm edhe një delegacion nga Kosova, i përbërë nga Dr. Ibrahim Rugova, Dr. Rexhep Qosja, Dr. Hivzi Islami, Dr. Ali Aliu dhe Dr. Bujar Bukoshi (Dielli, korrik/gusht 1990, shkrimi: Rezoluta e Parlamentit Evropian). Në këtë Rezolutë shkruhet se nëpërmjet Deklaratës së Pavarësisë më 2 korrik 1990 Kosova u konstitua në kuadrin e shtetit federal jugosllav, një emër autonom në mesin e të tjerëve, me një status kushtetues identik republikave të tjera. Ky hap i Kuvendit të Kosovës, shkruan më tej Rezoluta, bëhet për arsye të shkeljeve sistematike të drejtave të njeriut në Kosovë, … të cilat mbrohen nga Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut. Këto shkelje janë të regjistruara në të gjitha raportet alarmante, dhënë nga organizata të ndryshme ndërkombëtare për mbrojtjen e të drejtave të njeriut. Rezoluta konstaton se këto të drejtja po vazhdojnë të shkelen edhe aktualisht, dhe situata po bëhet gjithnjë e më eksplozive. Në fund Rezoluta mbyllet me thirrjen e bërë ndaj autoriteteve serbe që të njohin e respektojnë Kushtetutën e vitit 1974 dhe të drejtat e autonomisë kulturore e politike të popullsisë shqiptare në Jugosllavi.

Gjithashtu, Dielli boton një artikull vlerësues, për aktin e shpalljes së pavarësisë së Kosovës, shkruar nga Dr. Murat Blaku, që përfshihet po në këtë numër, i titulluar Korriku i dytë. Autori në këtë shkrim identifikon faktin se në historinë e Kosovës së pas Luftës II botërore janë dalluar dy muaj korriku. Korriku i Parë, në vitin 1945, për fat të keq i kobshëm, pasi në datat 7, 8, dhe 9 në mbledhjen e Këshillit Nacionalçlirimtar të Kosovës, i mbajtur para tytave të automatikëve dhe pas “përpunimit” të “përfaqësuesve” dhe kërcënimeve deri në likuidim fizik”, u vendos që Kosova t’i bashkohej Serbisë federale në kuadër të Jugosllavisë. Ky akt vulosi ripushtimin e Kosovës. Në rrjedhën e viteve që pasuan, shkruan më tej autori, do të dalin në shesh në formën më të egër, pasojat fatale për shqiptarët e Kosovës që shkaktoi ky korrik. Statusi kushtetues-juridik i Kosovës në federatën jugosllave, megjithëse për qëllime të kalkulimeve politike më 1974 ishte i avancuar deri diku, përsëri kishte mbetur bivalent dhe i pa definuar qartë. Shkalla e mëvetësisë së kësaj krahine, e përcaktuar nga Kushtetuta e vitit 1974, përsëri nuk i krijonte pavarësi nga Serbia. Nga ana tjetër, thekson autori, udhëheqja e Serbisë, pas vdekjes së Titos, e sidomos me ardhjen në krye të Millosheviçit, e shtyrë nga motive agresive shtetomëdha e ambicie që t’i imponohet krejt Jugosllavisë, e shfrytëzoi si preteks këtë status të Kosovës për të hapur një fushatë të tmerrshme antishqiptare. Shpifjet, komplotet, intrigat, gënjeshtrat, instinuatat e makinacionet e propogandës zyrtare të Beogradit në kurriz të shqiptarëve u intensifikuan, thekson autori i shkrimit. … Etiketimet, diferencimet politike, denoncimet, largimet nga puna, përndjekjet, arrestimet, gjykimet e dënimet drakonike bëhen dukuri e përditshme. Me dhjetëra mijë vetë dënohen me burgim prej 1 deri 15 vjet. … Historia, tradita, etnogjeneza, kultura, gjuha, dhe gjithëçka që ka të bëjë me tiparet kombëtare shqiptare, denigrohet. Populli reagoi fuqishëm në vitin 1981. Autori nënvizon se veçanërisht të fuqishme, mbarëpopullore e me tektonikë të theksuar ato u bënë në mars të vitit 1989, kur Serbia e ndryshoi me dhunë Kushtetutën e Kosovës dhe në nëntor 1989 e janar-mars 1990, ku brenda një viti establishmenti policor serbo-jugosllav vrau me tërbim më se 100 vetë e plagosi disa qindra të tjerë. Të gjitha këto veprime antishqiptare, sipas autorit, e mbushën kupën, dhe nuk lanë asnjë mundësi të perspektivës së jetës së shqiptarëve me kurrëfarë statusi brenda republikës së Serbisë. Në këto kushte, erdhi si epilog e kundërveprim vigjilent, logjik, normal, e historikisht i drejtë dhe i arsyeshëm Korriku i Dytë, ky i bardhi, fatmadhi: deputetët shqiptarë të Kuvendit të Kosovës, të ndërgjegjshëm për përgjegjësinë që kanë kundrejt popullit, shpallën botërisht pavarësinë e Kosovës brenda federatës/konfederatës jugosllave dhe statusin e saj të barabartë me republikat e tjera. Autori e përfundon logjikën e vlerësimit të aktit të Deklaratës së Pavarësisë duke u shprehur se për këtë akt merita historike e deputetëve s’mund të mohohet, por kurora e lavdisë për këtë kryevepër dhe gur shënues të epokës, i takon pengut më të madh e më sublim: jetëve të shumta e gjakut të njomë, të pakursyer të rinisë, kësaj luleje më të bukur të Kosovës martire, popullit të saj heroik. (Dielli, korrik/gusht 1990, Dr. Murat Blaku shkrimi me titull: Korriku i dytë)

Dr Murat Blaka nuk trajton vetëm me njërën anë të problemit: çfarë rëndësie kishte akti i shpalljes së Kosovës Republikë, brenda federatës jugosllave, si subjekt i barabartë me republikat e tjera të federatës dhe e shkëputur nga Serbia. Ai analizon edhe qëndrimin e Serbisë ndaj këtij akti të shqiptarëve në artikullin “Anschluss-i” serb, botuar po në numërin e muajve korrik/gusht të vitit 1990 të Diellit. Këtu ai i jep përgjigje pyetjes: Çfarë u bë me Kosovën pas shpalljes nga vetë ajo të republikës si subjekt federativ? Qëndrimin e Serbisë ndaj shpalljes së Kosovës republikë ai e krahason me pushtimin e Austrisë nga Gjermania naziste pas Luftës së Parë Botërore, veprim i njohur si “Anchluss”, i cili në terminologjimë politike ndërkombëtare ka hyrë si akt që nënkupton pushtimin e vendeve e territoreve të huaja. Lidhur me këtë Hitleri para se të bëjë pushtimin provokoi në Austri trazira, më pas ndërhyri me ushtri në emër, gjoja, të parandalimit të luftës civile, duke e pushtuar atë. Të njëjtën gjë bëri edhe Serbia ndaj Kosovës, duke provokuar atje popullin shqiptar që përbënte shumicën dërrmuese të popullsisë së krahinës. Fillimisht i hoqi asaj statusin e krahinës autonome duke jo thjesht mohuar të drejtat e shqiptarëve por duke i përndjekur, vrarë e burgosur ato. Kjo bëri që shqiptarët e kësaj krahine të reagojnë fuqishëm, deri në shpalljen e Kosovës republikë. Pavarësisht ngjashmërisë të rrugëve që ndoqën Hitleri dhe Millosheviçi, metodat e zbatuar në Kosovë ndryshojnë në varësi të rrethanave objektive. Kështu, shprehet Blaka, ndërsa Vermahti nazist me një “Blitz Krieg” i kreu punët si vetëtimë, se ishin mjeshtër të zanatit, strategët serbë të kamarilës (përdorur në kuptimin: makineria, R.Gj.) së Millosheviçit e zgjatën paksa. Për këtë, vijon më tej Blaka, duke u përpjekur që qëllimet e veta t’i realizojnë gradualisht, me pushtimin në etapa të Kosovës, pa bujë e kokëçarje të mëdha, hasën më në fund në kundërpotezin e deputetëve të Kuvendit të Kosovës. Kjo i tërboi serbët fare, prandaj iu rikthyen veprimit të rrufeshëm: më 5 korrik u vunë në jetë ligje speciale, të nxjerra me “procedurë të shpejtë” nga Kuvendi i Serbisë(!), me të cilat përmbyset pushteti legal në Kosovë: pushtohet e shpërndahet Kuvendi dhe organet e tij ekzekutive dhe ligjvënëse, okupohen përnjëherësh në stilin e zbarkimit të komandosëve, nga policia speciale dhe mbyllen Radiotelevizioni – redaksitë në gjuhën shqipe, gazeta “Rilindja”, revista “Zëri i rinisë”, me një fjalë të gjitha mjetet e informacionit në gjuhën shqipe, lokalet e Lidhjes Demokratike të Kosovës. Një puç klasik!- thekson autori.

Në fakt logjikshëm për të gjithë lindi pyetja: A do të pajtohej Serbia dhe Millosheviçi me aktin e shpalljes së Kosovës Republikë nga vetë shqiptarët? Si do të vepronin ata pas kësaj ngjarjeje? Një përgjigje të qartë këtyre pyetjeve u jep prof. Rexhep Qosja në artikullin e gazetës Dielli me titull Vazhdimësia e dhunës, botuar po në numrin e muajve korrik-gusht 1990. Artikulli nis me fjalët e drejtëpërdrejta se dhuna e regjimit serb mbi popullin shqiptar … pas Deklaratës Kushtetuese mbi Kosovën Republikë, në Kuvendin Krahinor, në 2 korrik 1990, po zgjerohet e po thellohet. Më tej artikulli bën një paraqitje të gjerë të veprimeve antishqiptare të regjimit serb në Kosovë për periudhën afro tetëdhjetë vjeçare, që nga pushtimi serb mbi këtë krahinë i vitit 1912. Nga luftërat ballkanike e në vazhdim, shkruan prof Qosja, sa herë që shqiptarët kanë kërkuar të drejtën e vetëvendosjes, e cila i ka takuar dhe i takon si popull shumicë të Kosovës, që në krahasim me serbët ishin më shumë, siç janë edhe sot, Serbia e krajlëve, e më pas e komunistëve, u është përgjigjur shqiptarëve me forcë e me dhunë. Pas krijimit të shtetit të Jugosllavisë më 1918, sa herë që shqiptarët kanë kundërshtuar marrjen e tokës së tyre dhe kolonizimin e Kosovës me serbë e malazesë, Serbia është përgjigjur me forcë e dhunë. Më tej, kur midis dy luftërave botërore, kur shqiptarët kanë kërkuar të drejtën e shkollimit në gjuhën shqipe, Serbia u është përgjegjur me dhunë. Në përfundim të Luftës të Dytë Botërore, shqiptarët rishtazi e kanë kërkuar të drejtës e vetëvendosjes, Serbia rishtazi, por tani ne firmën e Jugosllavisë, është përgjegjur me forcë e dhunë. Shqiptarët do të ndahen në tri republika: në Serbi, në Maqedoni e në Mal të Zi, që të mund të treten më lehtë.

Më tej Prof. Rexhep Qosja përmend situata të tjera kur shqiptarët sa herë kërkojnë të drejtat e tyre që u takojnë, aq herë Serbia sillet ashpër me ta. Kështu, vijon ai, kur shqiptarët në vitin 1968 kanë kërkuar të themelojnë universitetin, të kenë të drejtën e përdorimit të lirë të flamurit kombëtar, të kenë autonomi më të gjerë, Serbia u është përgjegjur me dhunë politike dhe shtetërore. Shumë të rinj kanë përfunduar në burgje, por universiteti është bërë, kurse flamuri kombëtar është lejuar. Kur në vitin 1981 kanë kërkuar trajtën më të lartë të barazisë në Federatën jugosllave, domethënë kur kanë kërkuar që Kosova të bëhet Republikë, Serbia u është përgjegjur me forcë e dhunë. Ne force, dhunë e reprezalje që nuk pushojnë që dhjetë vjet. Në vitin 1989 kanë refuzuar të pajtohen me shkallmimin e pozitës kushtetuese të Kosovës, të përcaktuar me Kushtetutën e vitit 1974, Serbia u është përgjegjur me forcë e dhunë. Kur përgjatë këtij viti, 1990, delegatët e Kuvendit të Kosovës kanë aprovuar Deklaratën Kushtetuese, me të cilën Kosova shpallet e pavarur dhe e barabartë në Federatën jugosllave, domethënë shpallet Republikë, Serbia edhe tani u është pergjegjur me forcë e dhunë. Ka suprimuar Kuvendin e Kosovës dhe Këshillin Ekzekutiv, ka mbyllur Radion dhe Televizionin, ka ndaluar botimin e të vetmes gazetë të përditshme në gjuhën shqipe – Rilindja -, ka vënë gjendje okupacioni në Kosovë.

Prof Qosja shtron pyetjen: Ç’mund të pritet më tej? Në përgjigjen që e jep po vetë, ai beson në paqe. Paqen duhet ta besojmë, shkruan ai, për hir të rinisë sonë, për hir të miqve tanë në Evropë dhe në botë. Duke përfunduar ai thekson se në këtë situatë Serbia do të lodhet prej dhunës së vet. … Do të lodhet prej së vërtetës që nënkupton mendimi i një të urti: çdo e drejtë marrë nëpër këmbë e lind një borxh për ta paguar (artikulli i cituar Vazhdimësia e dhunës i prof. Rexhep Qosjes).

Sokol Paja/

Federata Pan-Shqiptare e Amerikës “Vatra” mbështet dhe fton të gjithë shqiptarët e Amerikës që të marrin pjesë në Koncertin Gala të tenorit shqiptar me famë botërore Ramë Lahaj dhe sopranos së shquar të kombit tonë Dëshira Ahmeti Krliu. Koncerti Gala zhvillohet në bashkëpunim me Orkestrën Simfonike të New York-ut, më 12 Prill në orën 7.30 pm në teatrin e Shën Gjergjit në Staten Island, New York. Për të folur rreth koncertit madhështor në New York, artistja e dashur dhe e çmuar e shqiptarëve të Amerikës soprano Dëshira Ahmeti Krliu e shoqëruar nga z.Qemal e Kozeta Zylo themeluesit e televizionit dhe shkollës shqipe “Alba Life” -Ambasador i Kombit, zhvilloi një vizitë të përzemërt në Selinë Qendrore të Vatrës ku u prit nga Sekretari i Vatrës Dr.Pashko Camaj, z.Ilir Cubi anëtar i kryesisë, vatrani Bashkim Shehu dhe Editori i Diellit. “Jeni frymëzim dhe inspirim për komunitetin tonë. Vatra do jetë një mbështetje e madhe për këtë aktivitet të jashtëzakonshëm kulturor e artistik” tha ndër të tjera Dr.Camaj. “Është hera e dytë që vij në Vatër. Faleminderit nga zemra Vatrës për pritjen e ngrohtë dhe mbështetjen. Herën e parë kam qenë me Inva Mulën. Në këtë koncert ne do ti dhurojmë komunitetit tonë një mbrëmje artistike fantastike. Rikthimi në skenë me Ramë Lahaj do të kthehet në një traditë artistike në të ardhmen. Në Koncertin Gala do të interpretohen veprat shqiptare më të shquara në repertor por dhe kryevepra të muzikës së huaj. Si artistë dhe si komunitet duhet me patjetër që të edukojmë brezin e ri me patriotizëm dhe atdhedashuri” tha ndër të tjera soprano e mirënjohur Dëshira Ahmeti Krliu. Në fjalën e saj në Vatër, soprano Ahmeti Krliu ekspozoi koncertet dhe kontributin kombëtar në karrierën e saj të gjatë artistike, bashkëpunimin me Inva Mulën, periudhën studentore si nxënëse e Nina Mulës, kontributin kulturor në mërgatën shqiptare në Amerikë duke marrë pjesë në të gjitha ngjarjet komunitare e kombëtare të komunitetit shqiptar. z.Qemal Zylo në fjalën e tij renditi cilësitë artistike të sopranos Dëshira Ahmeti Krliu dhe theksoi bashkëpunimin e shkëlqyer të artistes me shkollën shqipe “Alba Life”. “Vatra është udhërrëfyesi i Kombit dhe komunitetit shqiptar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës” tha z.Zylo. Edhe z.Ilir Cubi e z.Bashkim Shehu vlerësuan artisten dhe kontributin e saj të çmuar në emancipimin dhe zhvillimin kulturor e artistik të mërgatës sonë.

Për të gjithë të interesuarit, linku për biletat gjendet më poshtë:

https://www.ticketmaster.com/event/0000605DF7A07AD1

Sokol Paja/

Dizenjo Lejda Troci rrëfen për “Diellin” e “Vatrës” në New York, punën e saj në fushën e modës në promovimin e fustaneve moderne të gërshetuara me elementë tradicionalë e kombëtarë shqiptarë, punuar e qëndisur me mjeshtri nga gjyshet e nënat shqiptare.

“NEW YORK FASHION WEEK 2024” NJË SUKSES DHE KRENARI SHQIPTARE

“New York Fashion week 2024” për mua ishte një event fantastik, një kënaqësi e papërshkrueshme si emocionale dhe profesionale. Një Punë mjaft e organizuar me një angazhim prej disa muajsh që pati sukses të madh në promovimin e kulturës kombëtare, bukurive të Shqipërisë e vlerave tona identitare. Ishte shumë sfiduese për mua pasi doja të nxirrja në pah mbi të gjitha zemrën e shpirtin e kulturës së kombit tonë. Morëm masat e duhura përgjatë gjithë eventit, patëm komunikim pothuajse javor me organizatorë e drejtues për të arritur rezultate që mendoj ishin të larta duke promovuar Shqipërinë në sytë e kamerave nga e gjithë bota.

MARKA SHQIPTARE QË EKSPOZOHET, PUNIMET, STILI

“Atangerine Design” është një markë që paraqet një kombinim me punime dore të një tradite shqiptare mjaft të hershme trashëguar brez pas brezi nga stërgjyshet e nënat tona dhe stile të kohërave moderne për të arritur një bashkëpunim midis historisë dhe të ardhmes. Ky gërshëtim shihet si domosdoshmëri edhe për të ruajtur traditën edhe për të përqafuar të ardhmen. Me synim për të promovuar veshjen shqiptare dhe bukuritë e Shqipërisë, mu në zemër të botës së modës, kinematografisë e biznesit si New York, Milano apo Paris gjykoj se i bëjmë një marketing të shkëlqyer kombit, shtetit e kulturës kombëtare sidomos për të njohur të huajt vlerat tona dhe për të rritur turizmin dhe njohjen e Shqipërisë gjeografike e kulturore. Gjatë sfilatës së modës kemi servizur vizualisht në sfond pamje fantastike të bregdetit të Shqipërisë, muzeve, kalave, kështjellave, monumenteve të trashëgimisë kulturore, amfiteatrot, ujëvarat, qytetet turistike e historike, kanionet, lumenjtë e liqenet, malet e larta e alpet tona që janë peisazhe të papërsëritshme gjeografikisht e kulturalisht.

“ATANGERINE DESIGN”… PAK HISTORI

Historiku i kompanisë sime “Atangerine Design” është shumë i thjeshtë. Kjo kompani u krijua si rrjedhojë e pyetjeve dhe kërkesave të të panjohurve nëpër museumet e Manhattan se ku i kisha blerë këto veshje kaq të veçanta të vajzës sime. Të gjithëve ju ka bërë përshtypje veshja dhe stili shqiptar. Fustane moderne të gërshetuara me elementë tradicionalë e kombëtarë, punuar e qëndisur me mjeshtri nga gjyshet e nënat shqiptare. Kompania u themelua pas lindjes së vajzës dhe emrin e këngës së preferuar që i këndonim pothuajse çdo ditë. Ekspozimi i veshjeve tona është një mundësi jo vetëm për të ruajtur vlerat e punimeve të veçanta tradicionale autentike shqiptare por mbi të gjitha për të zhvilluar e promovuar këtë markë shqiptare të veshjeve kombëtare si një risi dhe traditë gërshetuar së bashku.

PJESËMARRJA NË EVENIMENTET E MODËS

Falë punës profesionale dhe përpjekjeve të vazhdueshme pjesëmarrjet në evenimentet e modës kanë qenë gjithmonë me shumë rezultat duke filluar që nga Palm Beach Fashion Week,  New York Fashion Week, Milan Fashion Week dhe përgatitjet serioze për Paris Fashion Week. Kudo ku shkojmë promovojmë Shqipërinë, veshjet e saj, turizmin e saj, kulturën dhe identitetin e pastër e të pasur shqiptar.

E ARDHMJA…MËS ËNDRRAVE DHE SUKSESEVE

E ardhmja është gjithmonë e paparashikuar .. ëndrrat janë të mëdha .. Parisi është një nga qendrat e modës por Shqipëria ka nxjerrë gjithmonë figura të njohura dhe do të kisha dëshirë që sado pak kompania ime të valëvisë përsëri flamurin shqiptar në evenimentet e njohura të Parisit që në çdo kohë të kemi si synim promovimin e punimeve shqiptare, markës autentike të etnografisë sonë kombëtare. Tradita, kultura, aftësia janë të trashëguara brez pas brezi. Jam krenare për emrin dhe kombësinë time. Dua që midis punës sime të shpreh falënderimin për dhuratën më të çmuar që nëna ime më la, dëshirën dhe aftësinë për të krijuar veshje magjike. Dua që nëpërmjet punës time të ngre përsëri lart emrin shqiptar. Ishte mallëngjyese për mua të dëgjoja këngët e mërgimtarëve tanë arbëreshë “Moj e bukura more” ishte një krenari e paparë kur shihja flamurin dhe pjesëmarrësit mjaft të interesuar jo vetëm në veshjet por dhe në bukuritë e vendit tim. Do të ishte kënaqësi të kisha rreth vetes një rreth më të madh me mbështetje nga shqiptarët në diasporë por edhe kështu jam krenare. Le të bëjmë të gjithë diçka për të ngritur lart lavdinë e vendit tonë. Duke ngritur lart historinë tonë duke qenë krenare për atë që ne jemi, patjetër do të kemi sukses edhe në bizneset tona.

KUSH ËSHTË LEJDA TROCI? 

Kam lindur në Durrës. Jetoj në Florida. Në 7-8 vitet e fundit jam marrë me disenjo. Më pëlqen të bëj dizenjot dhe me idenë që të krijoj një grup me shqiptarë që merren me punën artizanale. Sidomos për prindërit apo të afërmit që kanë vështirësi të gjejnë punë për shkak të mosnjohjes së gjuhës angleze apo dhe moshës. Do të doja t’ju jepja sadopak mundësinë e punësimit. Më herë kam punuar si mësuese e shkollës fillore në Florida dhe zotëroj LCAM licencë në Florida. Më herët kam punuar si assistente sociale në Bari të italisë. Për 10 vite me radhë kam punuar vullnetare e përkthyese e Caritas Bari – Durrës. Jam vlerësuar nga Kryqi i Kuq Florida me certifikatë falenderimi dhe nga “Albanian Excellence” për ndihmën dhe lidhjet me Shqipërinë gjatë pandemisë globale.

Uran BUTKA

Instituti i Studimeve Historike “Lumo Skendo”/

Masakra e Tivarit e 31 marsit 1945 është një nga plojat më të përgjakshme dhe më të pabesa, realizuar kundër shqiptarëve. Kjo masakër u projektua dhe u realizua nga shteti komunist jugosllav në marrëveshje dhe bashkëpunim me shtetin komunist shqiptar.

Platforma politike dhe ushtarake e këtij veprimi antishqiptar ishte projekti famëkeq i Çubriloviçit i 7 marsit 1937 dhe i 3 nëntorit 1944, që u bënë, për fat të keq, edhe platforma e Lëvizjes Nacionalçlirimtare të Jugosllavisë: “Dy janë mënyrat për spastrimin etnik të shqiptarëve: t’i zhdukim ose t’i shpërngulim”. Për Çubriloviçin dhe ata që zbatuan masivisht gjenocidin kundër shqiptarëve, kjo ishte vetëm njëra anë e medaljes. Ana tjetër, ishte kolonizimi i trojeve shqiptare të zbrazura, me kolonë serbë, hercegovinas, malazezë e maqedonas nëpërmjet ushtrisë dhe këshillave nacionalçlirimtare.

Këto projekte kriminale antishqiptare dhe antinjerëzore u bënë program dhe veprim konkret i PKJ dhe i Lëvizjes NÇJ ndaj shqiptarëve. Në fillim të nëntorit 1944, komandave të Ushtrisë NÇJ iu dha, nga ana e organeve më të larta partiake dhe ushtarake të Serbisë, direktiva që të “vrisnin së paku 50% të banorëve shqiptarë”.

Ky gjenocid shpërfaqej hapur në formën e vrasjeve masive të shqiptarëve të Kosovës e të viseve të tjera shqiptare nga forcat e Ushtrisë NÇ të Jugosllavisë, të OZN-ës dhe nga detashmentet çetniko-drazhiste, si edhe të shpërnguljes masive të shqiptarëve nga trojet e tyre.

Këtë luftë kundër shqiptarëve, PKJ e propagandonte si luftë kundër “reaksionit shqiptaro-madh”, kundër “bashkëpunëtorëve” të nazifashizmit etj. Kosova u konsiderua dhe u trajtua si reaksionare, kundërrevolucionare, irredentiste, që duhej nënshtruar dhe tjetërsuar etnikisht.

Por, në kushtet e Luftës së Dytë dhe menjëherë pas saj, ky nënshtrim e spastrim i plotë etnik, ishte tepër i vështirë për udhëheqjen politike dhe ushtarake të Jugosllavisë, sepse populli i Kosovës dhe i viseve të tjera shqiptare ishte i gjithë më këmbë, i ndërgjegjësuar dhe i armatosur për të mbrojtur qenien shqiptare dhe kufijtë kombëtarë, përkundër politikave e praktikave antishqiptare e kriminale të PKJ dhe të Ushtrisë NÇJ. Titos dhe udhëheqësisë jugosllave nuk u interesonte edhe një luftë tjetër në Kosovë, për ripushtimin e dhunshëm të saj, pas mbarimit të kësaj gjëje mund ta arrinin më lehtë e më tinëzisht, me ndihmën e propagandës dhe të armëve të Ushtrisë NÇ të Shqipërisë.

Këtë bashkëveprim ndërmjet Ushtrisë NÇ të Jugosllavisë dhe Ushtrisë Nacionalçlirimtare të Shqipërisë për të luftuar së bashku, për të nënshtruar reaksionin antiserb në Kosovë dhe për ta ripushtuar atë me ndihmën e forcave ushtarake të Shqipërisë, e kërkonte qysh në muajin mars 1944, komandanti i Korpusit II Sulmues të Jugosllavisë, gjeneral-lejtnant Peko Dapçeviç.

Titoja, në cilësinë e komandantit të përgjithshëm të Ushtrisë NÇJ, i kërkonte E. Hoxhës kalimin e formacioneve të UNÇ të Shqipërisë në Kosovë e Jugosllavi, për të luftuar kundër “pushtuesve dhe reaksionit”. Kjo kërkesë e Komandës së Përgjithshme të Ushtrisë NÇ Jugosllave u formulua në fund të muajit maj, u përsërit në korrik e gusht të vitit 1944. Misioni Ushtarak Jugosllav në Shqipëri prej shtatë ushtarakësh, me në krye kolonelin V.Stoiniç, i bashkërendonte veprimet e të dyja palëve. Kjo kërkesë u ribë edhe më 26 gusht 1944 nga Shtabi i UNÇJ për Kosovën e Rrafshin e Dukagjinit, firmosur nga komandanti i këtij shtabi, Fadil Hoxha dhe komisari Boshko Çakiç.

Pala shqiptare u tregua e gatshme. Më 12 shtator 1944, komandanti i përgjithshëm i UNÇSH, E. Hoxha, i dha urdhër Korparmatës I të përgatiste dhe të niste menjëherë dy brigada për në Kosovë.

Po në këtë datë, mentori i E. Hoxhës, Miladin Popoviç, i shkruante Liri Gegës, e plotfuqishme e KQ të PKSH për Korpusin I:

“Lajmëro Pavlen (Pavle Joviçeviç, shën.im UB) se dy brigadat shqiptare së shpejti do të marrin drejtim për Kosovë. Vetëm të mos dekonspirohet!”.

Dërgimi i brigadave partizane të Shqipërisë në Kosovë u mbajt në konspirativitet edhe për britanikët, ndonëse ata ishin aleatë dhe ndihmonin Luftën Nacionalçlirimtare në Shqipëri dhe Jugosllavi. Enver Hoxha porosiste Dali Ndreun, komandantin e Korparmatës I:

“Të mos i tregohet Inglizëve objektivi i brigadave V dhe III, që do të shkojnë në Kosovë”.

Në Kosovë ishin krijuar dhe vepronin organizata e të fuqishme politike dhe ushtarake nacionaliste si Balli Kombëtar, Lëvizja Irredentiste, Lidhja e Dytë e Prizrenit e më pas “Besa Kombëtare” dhe Organizata NacionalDemokratike Shqiptare (ONDSH), që kishin me vete thuajse gjithë popullin shqiptar të Kosovës e të viseve të tjera shqiptare.

Në këto kushte, Titoja thirri brigadat dhe divizionet e Ushtrisë NÇ të Shqipërisë “për të luftuar kundër armikut dhe reaksionit”, por i përdori kryesisht në luftën kundër “reaksionit shqiptar”.

E.Hoxha e dinte mirë pse thirreshin brigadat nacionalçlirimtare të Shqipërisë në Kosovë, ndaj si një vasal i bindur dhe i ndërgjegjshëm për çka bënte, urdhëronte brigadat e Divizionit I: “Të asgjësohen pa mëshirë nacionalistët dhe reaksionarët shqiptarë brenda dhe jashtë kufijve pa treguar as më të voglën tolerancë”.

Në muajin nëntor 1944, u angazhuan në këtë luftë edhe Divizioni V, që përfshiu Brigadat III, V dhe XXV dhe Divizioni VI (brigadat VI, VII, VIII dhe XXII), pasi u kthyen nga Sanxhaku e Bosnja, ku luftuan kundër gjermanëve.

Divizionet V dhe VI të Shqipërisë u vunë nën urdhrat e Armatës V të Ushtrisë NÇ Jugosllave. Në URDHËRVEPRIMIN e Armatës V të Jugosllavisë përfshiheshin edhe divizionet e Shqipërisë:

“Të gjitha forcat reaksionare që do të takoni, të rrethohen dhe të shpartallohen me çdo kusht… Të çarmatosen njerëzit e dyshimtë dhe ata që nuk duan të mobilizohen me dëshirë, të digjen shtëpitë e tradhtarëve që rezistojnë dhe bëjnë fortesë… Të sekuestroni mallin e kriminelëve të arratisur. T’u theksohet katundeve që përshkoni se ai katund që bëhet strehë i gjakatorëve, do të dënohet…”

Urdhrat për mësymjen kundër forcave të Adem Vocës dhe të Shaban Polluzhës, që refuzuan të largohen nga Kosova, në kohën që kishin nisur masakrat kundrejt popullsisë shqiptare në Mitrovice e Drenicë, e dhanë, më 1 shkurt dhe më 5 shkurt 1945, komandanti i Shtabit Operativ të Kosmetit, kolonel Fadil Hoxha dhe komisari politik, nënkolonel Krsto Filipoviç. Masakra e Drenicës dhe zhbërja e Brigadës VII kosovare që u nis për në Srem ishin prologu i masakrës së Tivarit.

Më 8 shkurt 1945, u shpall me urdhër të komandantit suprem të UNÇ të Jugosllavisë, J.B.Tito, pushteti ushtarak.

Divizionet e UNÇ të Shqipërisë u bënë pjesë e vendosjes së regjimit ushtarak në Kosovë për shtypjen e rezistencës kosovare triumfin dhe forcimin e pushtetit jugosllav.

Ndihmesën më të madhe për rekrutimin e shqiptarëve, por edhe për dorëzimin e qindra dezertorëve, që iknin nga ushtria jugosllave dhe dorëzoheshin në mirëbesim te brigadat e batalionet e Divizioneve V dhe VI të Ushtrisë NÇ të Shqipërisë, e dhanë komandat e këtyre divizioneve e brigadave të ushtrisë shqiptare, që ishin nën urdhrat e Komandës së Përgjithshme Jugosllave. Siç është zbuluar tanimë nga dokumentet arkivorë, Divizionet V dhe VI të Shqipërisë ndodheshin në Kosovë përgjatë muajve mars dhe prill të vitit 1945, kur u bë mobilizimi i dhunshëm i popullsisë shqiptare në Kosovë e trevat e tjera shqiptare dhe kur u nisën tri kolonat (eshalonët) me rekrutët shqiptarë për në Tivar më 24-27 mars 1945 dhe tri kolonat e tjera më 19-24 prill 1945. Bashkëpunimi i ngushtë dhe implikimi i divizioneve dhe brigadave të Ushtrisë NÇ të Shqipërisë për mobilizimin e rekrutëve shqiptarë dhe dorëzimin e tyre tek ushtria jugosllave, është evident dhe i dokumentuar.

Kemi në dorë radiogramet e shtabit të Divizionit V dhe VI dërguar Komandës së Përgjithshme të Ushtrisë NÇ të Shqipërisë gjatë muajve mars-prill 1945 e në vazhdim si edhe listat emërore të të arratisurve dhe vullnetarëve shqiptarë të Kosovës, që dorëzoheshin nga shtabet e diviz. V dhe VI tek ushtria jugosllave.

Lista e parë përmban 190 vetë, kryesisht vullnetarë shqiptarë të dorëzuar nga prefekturat e Mitrovicës dhe të Pejës;

Lista e dytë përmban 104 emra ushtarësh shqiptarë të ikur nga ushtria jugosllave, por dhe vullnetarësh shqiptarë të bashkuar me Divizionin V të Shqipërisë.

Lista e tretë, e bashkëngjitur, ngërthen 131 shqiptarë vullnetarë, të dorëzuar.

Po kështu edhe lista të Divizionit VI dhe brigadave partizane të Shqipërisë, që u bënin thirrje shqiptarëve të Kosovës që të bashkoheshin me ta, por që pabesisht i dorëzonin te ushtria jugosllave.

Ja edhe përgjigjja e Enver Hoxhës:

“T’arratisurit e dorëzuar në Divizionin tuaj, dërgojani Divizionit 52 të Serbisë”.

Si rezultat i këtij bashkëveprimi të ndërvarur ushtarak, vullnetarët dhe të mobilizuarit shqiptarë të Kosovës, përfundonin si robër lufte , me të cilët komanda e ushtrisë jugosllave mbushte kolonat ushtarake, që i dërgonte në Srem apo në Tivar. Për shoqërimin e tyre ishin caktuar disa batalione të Divizionit të 46-të dhe një batalion i Brigadës 27-të të Serbisë, si edhe një grup prej 50 ushtarakësh nga Armata IV, mandej nga Brigada X malazeze, tregonte se sa rëndësi i kishin kushtuar autoritetet jugosllave këtij marshimi, që duhet të përfundonte në një kasaphanë, ku do të merrnin pjesë pritësit dhe vetë shoqëruesit.

Të dhënat burimore ushtarake jugosllave tregojnë se u mobilizuan dhe u dërguan për në frontin e Adriatikut, ishin 13.323 rekrutë shqiptarë. Qeveria shqiptare, së pari, lejoi që kolonat e ushtrisë jugosllave të hynin e të kalonin nëpër territorin e Shqipërisë, jashtë çdo kontrolli dhe të vepronin si t’ua donte interesi. “Shkaktare e masakrës së parapërgatitur të Tivarit, është edhe udhëheqja partiake dhe shtetërore e Shqipërisë, me në krye Enver Hoxhën. Ajo lejoi që shqiptarët e mobilizuar, pa asnjë armë në dorë, të kalojnë nëpër territorin shqiptar, nëpër rrugën e vdekjes, të quajtur “Golgota e madhe Shqiptare”, konstatonte Zekeria Cana.

Nga raporti i shtabit të Kolonës IV të Armatës së Jugosllavisë, datë 8 prill 1945:

“Eshaloni shkoi mirë deri në Kukës. Në afërsi të Kukësit ndodhi një incident, kur njëri nga grupi i kolonës gjuajti një bombë mbi rojën tonë. Me ç’rast u shkaktua rrëmujë dhe, në këtë rrëmujë, arriti të arratisej një grup prej 10 vetash. Kështu, duke ikur, hasi në patrullën e ushtrisë shqiptare, e cila i ndaloi dhe iu bëri thirrje që të dorëzohen. Ndaj kësaj thirrjeje, ata nuk u përgjigjën, por vazhduan të iknin. Ushtarët shqiptarë hapën zjarr mbi ta dhe vranë në vend dy persona, dy të tjerë i plagosën, të cilët më vonë edhe ata vdiqën.

Siç shihet qartësisht nga ky dokument, asgjësimi i rekrutëve shqiptarë të Kosovës, u krye në bashkëveprim të forcave ushtarake të Jugosllavisë dhe të Shqipërisë, në këtë rast brenda territorit të Republikës së Shqipërisë.

Në një dokument të Ministrisë së Jashtme të Shqipërisë lexojmë:

“Me mijëra kosovarë të pafajshëm janë pushkatuar në masë, ilegalisht dhe pa gjyq, nga organet e UDB-së. Në këto masakra të pashembullta ndaj popullsisë së Kosovës, ka marrë pjesë Koçi Xoxe, në fillim të vitit 1945, kur në cilësinë si ministër i Brendshëm i Shqipërisë, ai autorizoi oficerët e UDB-së që të pushkatonin ilegalisht dhe pa gjyq, në tokën shqiptare, më tepër se 1000 kosovarë të pafajshëm”.

Këtë masakër brenda kufijve të Shqipërisë, e konfirmon edhe prokurori i përgjithshëm ushtarak, Bedri Spahiu:

“Xhelatët e Rankoviçit, që janë shquar për krimet e tyre alla-fashiste kundër popullit të thjeshtë të Kosovës, i kanë vazhduar këto masakra kundra tyre nëpërmjet rrugës prej kufirit tonë në Kukës e deri në Ulqin, duke vrarë me qindra prej tyre. Ishte kjo një rrugë e përgjakshme e fshatarëve të thjeshtë kosovarë brenda dhe jashtë tokës sonë deri në Ulqin.”

Natyrisht, ky është akti më antikombëtar dhe më i turpshëm i qeverisë komuniste shqiptare, jo vetëm në atë kohë kur u krye kjo masakër, por edhe për gjysmë shekulli, kur u hesht plotësisht për shkak të bashkëfajësisë.

Këtë na e dëshmon edhe deklarata e Zoi Themelit, shef i Mbrojtjes së Popullit të krahinës III (Shkodër), i cili pranon se rekrutët e mobilizuar kosovarë , jugosllavët “i vrisnin në masë rrugës, në Shqipëri, pa pasur faj”, se rekrutët shqiptarë që iknin nga kolonat për të shpëtuar kokën dhe u dorëzoheshin organeve të shtetit shqiptar, u ktheheshin, nga organet shtetit shqiptar, komandove jugosllave, prej të cilëve ata gjenin vdekjen. Zoi Themeli, gjithashtu, pohon se dorëzimi i rekrutëve kosovarë tek autoritetet jugosllave, bëhej me urdhër të krerëve më të lartë të shtetit shqiptar, pa marrë parasysh faktin se rekrutët ishin shqiptarë dhe nuk kishin bërë asnjë faj. Qeveritarët e Shqipërisë, jo vetëm që nuk bënë asgjë për të mbrojtur dhe siguruar jetën e tyre, jo vetëm që nuk protestuan për keqtrajtimin dhe vrasjet masive të shqiptarëve brenda kufijve të shtetit shqiptar, por i dorëzuan te jugosllavët edhe ata bashkëkombës që përpiqeshin të iknin nga kolonat e vdekjes. Po tragjedia më e madhe ndodhi me kolonën e dytë, pjesë e së cilës ishte edhe rekruti Azem Hajdini – Xani, i cili përjetoi tmerret e Masakrës së Tivarit, por rastësisht shpëtoi nga vdekja dhe dëshmoi për këtë tragjedi kombëtare. “Kur hymë në territorin e Shqipërisë, u gëzuam pa masë, – parashtron Azem Hajdini – duke menduar se tash e tutje do të jemi nën përcjelljen e ushtarëve të shtetit tonë, Shqipërisë dhe se nuk do të përjetonim mizoritë, siç i kishim përjetuar vazhdimisht në Kosovë nga serbët, malazezët dhe maqedonasit. Shumë shpejt, pra, u bindëm se as këtu nuk kishte vend për gëzim, sepse skenari i parapërgatitur vazhdonte të realizohej me përpikëri dhe ngase gjatë rrugës nëpër territorin e Shqipërisë, përcjellësit i shtonin torturat e vrasjet ndaj nesh. Ata nuk na konsideronin më si bashkëluftëtarë të tyre, madje as si robër të luftës… Ne nuk na konsideronin as si kope bagëtish.

Sipas të dhënave të arkivave jugosllave, në Fushë-Arrëz u vranë 126 rekrutë shqiptarë në gjendje agonie. Kur ishin në gjumë. Masakër dinake, jonjerëzore, në kundërshtim me çdo moral, fe dhe ligj.

“Kur kaluam Pukën, i nxorën nga kolona tre të rinj shqiptarë, të veshur me rroba kombëtare dhe i pushkatuan para syve të kolonës si edhe para një skuadre ushtarësh të Shqipërisë. Dhe, për çudi, deri sa ne qanim me dënesje, ushtarët e skuadrës së Shqipërisë e përcollën pushkatimin e tyre me duartrokitje!”.

Në Gomsiqe ranë në kanionin e thellë dhe gjetën vdekjen 36 rekrutë dhe 14 u plagosën. E njëjta gjë ndodhi edhe në Vaun e Dejës, në lumin Drin dhe në lumin Buna dhe në Shkodër, gjetën vdekjen qindra rekrutë shqiptarë dhe u lënduan një numër i madh të plagosurish.

Në mesditën e datës 31 marsit 1945 në qytetin e vogël të Tivarit, ku ishte ngritur kurthi, sipas një plani të parapërgatitur për asgjësimin e gjithë rekrutëve shqiptarë.

Masakrën ishte ngarkuar ta kryente Brigada X malazeze, pikërisht në Tivar, qytet shqiptar, që përfshihej në Malin e Zi.

Kasaphana nisi në hyrje të Tivarit të Ri, mandej arriti pikun e saj në oborrin dhe në mjediset e ndërtesës së Monopolit të Duhanit. Sipas përllogaritjeve rezulton se vetëm në Tivar u vranë 1560 shqiptarë nga kolona e dytë.

Edhe nga Kolonat e tjera me rekrutë shqiptarë të mobilizuar kryesisht në viset shqiptare të Gostivarit, Tetovës, Kumanovës, Kërçovës dhe Shkupit, gjatë marshimit nëpër Shqipëri, të njëjtin fat patën. Kolona e tretë me 2.680 shqiptarë të rekrutuar nga Shkupi, Tetova, Gostivari, Kumanova, Kërçova etj. u nis më datën 27 mars 1945 e përcjellë ushtarakisht nga një batalion i Brigadës 27 të Jugosllavisë. Sipas raportit të shtabit të Divizionit 46, gjatë rrugës se kalvarit nga Prizreni ku ishin grumbulluar e deri në Shkodër nga Kolona e tretë humbën nga sëmundjet, uria dhe torturat 170 rekrutë shqiptarë, pjesa tjetër u masakrua thuajse plotësisht në masakrën e Tivarit më 31 mars 1945 dhe në rrugëtimin e tutjetushëm.

Luftëtari i Brigadës IV, mandej ushtarak i lartë i ushtrisë Jugosllave në Shkup, Bajram Gola, i cili u mor me kurajë me studimin dhe denoncimin e masakrës së Tivarit, sjell fakte dhe dëshmi nga kjo plojë e përgjakshme: “Përgjatë rrugës Prizren, Kukës, Shkodër, Ulqin Tivar do të mbesin gjurmët e përgjakshme të gjakut. Të lodhur e të rraskapitur nga udha e gjatë, të uritur, të djegur e të përvëluar nga etja, për shkak se nuk iknin as të pinin ujë as t’i kryenin nevojat fiziologjike. Pasi arritën në Tivar i vendosën në mes të detit dhe mitralozave të Brigadës X malazeze rekrutët shqiptarë, që i kishin përcjellë nënat shqiptare të luftonin për çlirimin e Jugosllavisë”.

Nëse përpiqemi të konkludojmë për numrin e saktë të të vrarëve në këtë tragjedi të përmasave ballkanike, numrit prej 2933 vetash të masakruar në Tivar, Trogir, Dubrovnik etj., po t’i shtosh shifrën prej 1000 shqiptarësh të vrarë e të zhdukur në Shqipëri, sipas dokumenteve jugosllave e shqiptare, rezulton shuma prej 3933 shqiptarësh të vrarë, të mbytur, të helmuar e të zhdukur në tragjedinë e quajtur të Tivarit.