Eliaz Bakiu/

Në serialin e pashtershëm të Les Livres Rama, eruditi Luan Rama këtë radhë na zbulon me mënyrën e vet origjinale Galaktikën e Yjeve të Letersisë Franceze në 423 faqe tek PARISI LETRAR.

Hulumtuesi, eseisti, shkrimtari dhe përkthyesi Luan Rama na udhëheq pa u lodhur nëpër Sallonet letrare, në Bodrumet dhe Apartamentet e Yjeve të letërsisë franceze cep më cep të Parisit, me shtrirje kohore gati dy shekullore, atje ku jetuan e ku shkruan këta Yje! Pse jo edhe kudo nëpër Francë e jashtë saj! YJE këta që ndriçuan një Kulturë të madhe, të veçantë, të ndryshme e të dallueshme nga çdo Kulturë tjetër e Botës! Yje që nuk shuhen, Yje që vazhdojnë të shndrisin përjetësisht! Galeria e këtyre Yjeve është tepër e shumëllojshme e origjinale, sa ç’është edhe Galeria e tipave të personazheve që krijuan penat e Tyre të arta! Secili prej këtyre Yjeve shkëlqen fort e ngroh shumë me stilin e vet të pakrahasueshëm, duke krijuar secili Botën e vet origjinale me frymën revolucionare që sollën, filozofinë mbisunduese që përpunuan dhe me stilin e Tyre tepër të veçantë! Të gjithë së bashku këta YJE krijuan atë që ne sot e njohim si Letërsia e Madhe Franceze!

Nuk jam specialist i fushës së letrave. Megjithatë, guxoj apo më saktë i jap vetes luksin të shprehem për këtë Thesar (Parisi letrar) dhe autorin Luan Rama!

Së pari, Galaktika e Yjeve të Parisit Letrar ka edhe shumë e shumë Yje të tjerë, që Miku ynë, Luani, nuk i ka përfshirë në këtë vëllim. Edhepse në EPILOG, Luani na jep shpjegimet e nevojshme në përzgjedhjen e Tij duke na lënë të kuptojmë përse ka bërë këtë përzgjedhje – bile na përmend edhe shumë Yje të tjerë të papërfshirë në këtë libër! – prapëseprapë unë besoj se nga Luani do të presim vëllime të të tjera të PARISIT LETRAR! Personalisht, do të doja të dija më shumë për RACINE, për Chateaubriant, për Madane se Staël, për Lamartine, për Sue, për Romain Roland etj…etj…

Së dyti, në këtë vëllim prej 423 faqesh ka shkruar për 23 Yje duke shfrytëzuar mijëra faqe të 115 botimeve të ndryshme!!! Jo pak,hë?! Prandaj Luani është i besueshëm, bindës e argumentues për çka shkruan!

Së treti, Luani na jep me besnikëri jo vetëm filozofinë e krijimtarisë influente të këtyre 23 Yjeve, por – si rrallë kush tjetër – Luani, ky punëtor i palodhur e i zellshëm i kulturimit tonë, na tregon edhe jetën intime të këtyre bardëve, që në shumicën e rasteve kanë bërë e kanë patur një jetë boheme, bile edhe me përfundime tragjike! Me të gjitha virtytet e veset e Tyre

Së treti, si pak kush tjetër, Luani është edhe një përkthyes i talentuar i poezive dhe shkrimeve të tjera të këtyre Yjeve! Sepse Luani është vetë Poet, sepse Luani është vetë Eseist, sepse vetë Luani është filozof, sepse vetë Luani është kulturalisht! Gjysma e këtij vëllimi është me germa korsive, me përkthimet e referencat e Tij! Në gjysmën tjetër, Luani na flet në vetën e parë, si një njohës i thelluar për gjithçka ka shkruar!

Së katërti, fatmirësisht si Luani janë edhe shumë të tjerë me kontribute të vyera për të na njohur me Kulturat e Mëdha të Botës! Për ilustrim po përmend këtu disa prej Tyre: Jusuf Vrioni, Moikom Zeqo, Ardian Klosi, Robert Shvarc, Iskra Thoma, Mira Meksi, Arjan Leka , Albana Shala e shumë shtëpi botuese si Pegi, Dudaj, Onufri etj…

Së pesti, literatura si Parisi Letrar lipset të zërë vendin e merituar në të gjitha bibliotekat e shkollave tona të mesme! Me siguri do t’u shërbejë formimit të shëndoshë të të gjitha gjeneratave!

Mikut tim Luan Rama i uroj ta kapërcejë shifrën e mbi 200 botimeve! Deri më tani e ka bërë gjysmën e rrugës! Ne jemi në pritje!

Astrit Lulushi/

“Pirro” është i popullarizuar tek shqiptarët dhe jo tek grekët apo italianët. Grekët thonë se emri Pirro vjen nga fjala “pir” që do të thotë zjarr. Pyre në anglisht na dha edhe fjalët pirolis, piroteknik, dhe të tjera.

Emri femër është Pira, dhe në mitologji, ajo ishte gruaja e Deukalionit, i lidhur me përmbytjen e madhe që përkon me përmbytjen biblike të Noeut. Në shqip do të thotë Dheunkalon (kalon në tokë, udhëtar).

Kishte disa të tjerë me të njëjtin emër Pirro, si djali i parë i mbretit Minos të Kretës dhe gjithashtu mbreti Pirro i Molosëve që jetonte në Epër (malësi) Epir.

Ndoshta keni hasur në termin fitore pirrike. Ajo vjen nga fitorja e tij ndaj romakëve. Pirro mundi legjionet romake, por pësoi një humbje kaq të madhe sa që ishte një fitore pa përfitim të vërtetë.

Pirro është një emër i zakonshëm midis banorëve në Epir dhe në Shqipërinë e Jugut. Pirro, mbreti i lashtë që luftoi romakët.

Ajo s’ishte thjesht një puthje

Ajo s’ishte thjesht një puthje nën dritë hëne,

Qe një re e butë, që më preku buzën e etur,

Ishte një çast sikur në kupën e qiellit

Të mbledhesh gjithë yjet që mezi kishe gjetur.

E të vishesh, me petkun e tyre të zjarrtë,

Të vallëzosh mes reve e dashuruar,

Ajo puthje, që më bëri të ndihem sikur,

Gjithë botën, e kisha në duar.

S’ishte një puthje dosido ajo,

Ishte një zgjim lulesh kur puthen nga dielli,

Ishte një tingull lahute ku oshëtijnë bjeshkët,

E të shohësh mimikën si habitet qielli.

S’ishte aspak e zakontë ajo ,

Zbrazi buzëve të mia, të ëmbël aromë ,

Mbaj mënd lëshova veten, krahëve të tij,

Si një mimozë e brishtë me shtatin e njomë.

Unë me atë puthje shpesh bëj çudi,

Si jetoi tek unë deri në thinjën time?

Vitet që më plakën janë tjetër çmenduri,

Ndërsa ajo puthje, mbeti thjesht sublime.

Mall

Ne më s’u pamë, as u këmbyem,

Si të mërguarit në shtegëtim,

I vetmi vend ku ti jeton,

N’limanin e qetë të shpirtit tim.

Jemi në dy skaje pa pikë takimi,

Ku janë të gjitha shtigjet zënë,

Veç një pjesë të zemrës time,

Te ty ta ruash, kam lënë.

Ndaj mos u ligështo për mua,

Nëse ndihem si re plot shi,

Unë s’do ta prishja shpirtin tënd,

As me vesë, kurrësesi.

Në jetë i njoha që të gjithë

Ca miq i mbaj,

Ku mbaj “gjilpërë”,

Ca të tjerë,

Ku mbaj “krehër”,

Ca që i dija ,

Se i kisha për kokë,

E hapën për mua,

E ranë vetë në gropë.

Më të vërtetët,

Në zemër i ruaj,

Janë miq që qajnë,

Kur shohin që vuaj.

Ata janë të besës,

Janë melhem për plagë,

Por dhe unë për ta,

Turrem nëpër flakë.

Në sa hoje që ka zemra,

I vendosa miqtë që zura,

Në jetë i njoha që të gjithë,

Dhe se sa u vlen lëkura.

Nëse ajo ngrihet një ditë

Ti e ngrite atë dorë pa mëshirë

Pa keqardhje grushtin shtrëngove,

Dhëmbët përcillnin fjalët e pista,

Thua se atë çast, u burrërove.

Në qoshe të murit gjymtuar,

Po e nënshtron egërsisht,

Ti s’mund te godasësh një grua,

Patjetër je, njeriu me bisht.

Si mundesh vallë, si ke guxim,

Me ç’të drejtë pështyn mbi të,

Ta nënshtrosh është i vetmi qëllim,

Që ajo mos të nxjerrë më zë.

Ti ke frikë prej dashurisë së saj,

Ke frikë ta shohësh kur lulëzon,

Ti je krimbi mbi mollën e artë,

Ndërsa ajo që guxon.

Nëse ajo ngrihet një ditë,

Ik sa më larg e mos u kthe,

S’mund të matesh me forcën e malit,

Ajo kthehet rrufe.

Rinia ime

Një ditë do të humbasë rinia ime,

Shkaras dhe pa të vënë re,

Mes viteve do të më bësh ziliqar,

Këtë s’do të kem turp që ta fsheh.

Do largohesh si nëper mjergull,

Sfondin mund ta lësh pa prishur,

Por nga pak fytyrën time ëngjëll,

Dhe mund ta kesh gërvishur.

Dhe unë do të ulem diku menduar,

Me çapat e mi ashtu të ngadaltë,

Si një relikë do t’i sjellë ndërmend,

Jetën time të gdhendur me daltë.

Pastaj do të gëzohem që munda,

Të zbukuroj timen jetë si desha,

Do t’kujtoj zvarritjet kur ngjitesha përpjetë,

Sa lot që dardha e sa shumë që qesha.

Një këngë do të marr ashtu shtruar nën zë,

Për dashurinë që qe e vetmja e vërtetë,

Do t’i kujtoj vetes time duke kthyer një gotë,

Se sa bukur e shkova këtë jetë.

Ndaj ikja jote rini, thjesht një jehonë,

Në horizonte akujsh s’kam frikë të vallëzoj,

Nuk më plakin vitet të lutem besomë,

Sa herë marr frymë aq herë dashuroj.

Rri këtë pranverë

Rri këtë pranverë, t’u luta mos ik,

Diellin ndaj me ty, dhe nëse nuk shoh,

Ylberet e shpirtit do t’i ndez për ditë,

Që ti të jesh I lumtur vetëm qëndro.

T’u luta sa Zotin mund të kem bezdisur,

Si një femijë t’u luta mos më lësho,

Ti s’pyete se sa shumë më kishe dëshpëruar,

Ndaj e pafuqishme, thashë vetëm shko.

Stuhirat më përplasën e më lanë pa ndjenja,

Koha nxiu terr e më lule s’kish,

Ylberët më si pashë qiejve të vetmuar,

Por unë kisha shpresë, nëse do ta dish.

Tani vonë për ty, të vësh dimrin në gjumë,

Ti vetë e mbajte zgjuar deri në pranverë,

Si mund të duash atë që le dhe ike?

Si mund të të besoj se s’bën më tjetër herë?

Në ç’grricë shpirt të mardhi që u ktheve papritur,

Nuk është aspak çudi t’i mbete po njësoj,

Unë dimrat e t’u kurrë si kam dashur,

Dhe jam munduar shumë se si t’i harroj.

Dhe një ditë pranvera më gjeti dhe mua,

Me aromë të saj më mbushi gjithandej,

Unë jam ajo që dashuritë i dua,

Por dhe keq në vjen që s’di si të urrej.

Faltorja ime sikur n’ Zot

Për ato rrudha që të ndrijnë ballit,

Më mori malli nëna ime

Të t’i puth të artat thinja,

Dhe duart plot mundime.

S’u ngapa dot nga era jote gushës,

As nga zëri yt i ngrohtë,

N’lëkurën time ndjej mornica,

Dhe trupit kam të ftohtë.

Kokën ta ul atij prerit tënd,

Faltorja ime sikur n’Zot,

Të më dëgjosh kur kërkoj falje,

Që nuk kam mundur t’i them dot.

Të kthehem si fëmijë të qesh,

Pa kokëçarje e pa frikë

Mjafton për pak vetëm pak,

Të rri me ty e të mos t’ikë.

Pastaj t’më fshish me lotë e syve,

T’më thuash çdo gjë do bëhet mirë,

Mjafton vështrimi yt i butë

Që unë të kem shpirt të lirë.

Bëmu ti një valë

Bëmu ti një valë e m’u mbështill belit tim,

se më lëkundet si një gjethëz verdhur vjeshtës,

e kam frikë se këputet,

sepse erërat nuk kanë se ku trokasin,

ato fryjnë pa lajmëruar ardhjen,

dhe stuhitë e stinëve,

nuk vijnë butë,

e nuk janë fllade nga ato që përgjonin duart e tua,

flokëve të mi derdhur gushës.

Ti,

ti mund të bëhesh një valë,

pastaj të më puthësh,

sikur puthet bregu verës së nxehtë,

dhe kupton që s’ka mbetur vetëm.

Ti e di që shkumës,

ja dua ato bulëzat e vogla që plasin, teksa më zhbirojnë të gjithën,

dhe unë,

unë ndjej një përkedhelje,

që më rrënqeth ëmbël.

Ti,

bëmu një valë me ca psherëtima detesh,

e me rreze të diellta përflakur perëndimesh,

hajde më thuaj në vesh,

se ç’të sjell tek unë,

ndërsa unë,

unë të premtoj,

bregun tim të shpirtit,

bashkë me afshet e ngrohta të një vajze valësh

Një gotë

Një gotë të lutem,

Se po mbytem,

Nga më e forta raki që ke,

Në pus të thellë,

Kam rënë pa ditur,

E dot s’po prek më dhe.

Të jetë e nxehtë,

Sikur ai prush,

T’më djeg sikur thëngji,

Se ndoshta zemrën që mbeti vetëm,

Ma zhurit der në hi.

Veç mos më pyet,

Tek më shikon,

Se më shumë lëndon,

Kam frikë se më humbet burrërria,

E lot i nxehtë shpëton.

E kthej një gotë,

Një tjetër plot,

Akoma dhe një tjetër,

Unë ndodhem prapë,

Një i pa shpresë,

Në vendin tim të vjetër.

Në mjekërr tashmë, s’jam çunak,

Të qaj s’e kam zakon,

Më jep një gotë të mbytem fare,

Se ndoshta, diç shpëton

Por sot, sa dhemb,

Malin e shemb,

Se s’ështe i vogël gjemb,

Por është një thikë,

Qe e kam frikë,

Një plagë që s’do të ikë.

Si sot,

Një mot,

Qëlloi

Dhe shkoi…

Ajo,

Unë prap i dashuruar,

Sytë ma kërkojnë,

Ngado.

Sa keq që zemra,

S’më kthehet n’gur,

Do t’ish më mirë, shpëtoj,

Raki të keqen,

Më bëj të lutem,

Gjithçka unë të harroj.

Të thjeshtat gjëra ku shkuan?!

Pse gjërat e thjeshta nuk kanë më vlerë,

Dikur kish dashuri dhe një kurorë,

Mjaftonte të thurje me duar gërshet,

Ca luleborë.

Ku shkuan gjërat e thjeshta, ku vanë ,

Kur qeshje me lot e me shpirt,

Ku shkuan skuqjet e vajzave në fytyrë,

Kur u flisje për dashuritë.

Të thjeshtat gjëra ku shkuan,

Ato trokitjet në derë pa lajmërim,

Kur mikut i nxirrje ç’ka kishe gatuar,

Dhe në sy kishe gëzim.

Ku shkuan gjërat e thjeshta, kam mall,

Sa shumë qënkam rritur,

Po tjetërsohem dalëngadalë,

Duke pritur.

Nga Keze Kozeta Zylo/

Në mjediset e restorantit “Eastwood Manor” në Bronx, NY, në një mbrëmje të ngrohtë vëllazërore, më 16 mars, Gjeneral Asllan Bushati kishte mbledhur gjithë miqtë e tij për të festuar 75 –Vjetorin e Ditëlindjes.

Familja, vajzat dhe mbesa e tij e shtrenjtë Era kishin zënë vend në tavolinën kryesore, ndërsa njerëzit grupe grupe vinin dhe i takonin zonjat duke filluar nga bashkëshortja e tij fisnike Lumja. I pari që mbërriti me një bueqetë lulesh të freskëta ishte Qemal Zylo i cili ia dhuroi

znj. Lume duke e uruar për bashkëshortin dhe duke i thënë se i meriton këto lule si gra të ushtarakëve, për sakrificat tuaja dhe pritjet me orar dhe pa orar që keni duruar duke u kujdesur aq shumë për të rritur fëmijët, plus punës shtetërore që keni pasur.

Mbrëmjen e hapi Gjeneral Asllan Bushati i cili i falënderoi të gjithë të pranishmit dhe me sens humori tha se ndihej shumë mire si 75 vite që kishte mbi supet e tij. Me një mirësi që i buron nga shpirti kujtoi me plot respekt të larguarit nga kjo botë duke filluar të atin, vëllezërit, motrën, mbesat dhe duke vazhduar me vatranët, editorin e Diellit Dalip Greca, Dr. Gjon Bucaj, Zef Balaj etj…

Për të gjithë ju dashamirës të mi që merrni pjesë këteu ju shpreh falënderimet më të thella e më të ndjera. Ju a kthefsha për të mira! Fjala e tij elekuente dhe plot respekt u mirëprit me duartrokitje nga të pranishmit.

Në këtë mbrëmje përshëndetën dhe e uruan Gjeneralin si z. Agim Rexhaj, President Nderi i Federatës Panshqiptare “Vatra”, Nderi i Kombit, Z. Bashkim Shehu, ish-zv.Ministër i Mbrojtjes së Republikës së Shqipërisë në vitet 1993-97-të. Biznesmeni i suksesshëm z. Fatos Valteri përshëndeti nga Shoqata “Mati” si dhe i dhuroi bustin e Nënë Terezës me këtë motivacion: Ndërsa Nënë Terezën e njohu gjithë bota, për ty dëshiroj të të njoh gjithë Kombi për kontributin tuaj në çështjen kombëtare.

Përshëndeti z. Adem Belliu pronar i TV “Kultura Shqiptare”, Inxhinier Gëzim Lamçaj kryetar i Bordit Ekzekutiv të Shoqatës Shqiparo Amerikane “Skënderbej”, Mhill Velaj kryetar i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro Amerikan dhe z. Muharrem Dëzhgiu.

Z. Qemal Zylo themelues i TV dhe Shkollave Shqipe “Alba Life” në NY dhe në Online solli kujtime rreth njohjes së tij që kishin punuar bashkë në Ministrinë e Mbrojtjes së Republikës së Shqipërisë për shumë vite.

Autorja e këtij shkrimi e uroi për 75 Vjetorin dhe tha se: Unë nuk do të flas për meritat si ushtarak se ato i thanë parafolësit e mi, por do të them se çfarë shembulli frymëzues është Gjeneral Bushati për familjen e tij, pasi me dashuri dhe durim po ju shërben gjithë familjes për arsye shëndetësore. Një burrë i suksesshëm hapin e parë dhe gati vendimtar e ka tek familja e tij në radhe të parë.

Të gjithë ata që e përshëndetën emërues të përbashkët kishin fjalë miradie rreth figurës së Gjeneralit.

Pjesëmarrësit kërcyen dhe hodhën valle duke u argëtuar nën tingujt e DJ-it.

Pak histori nga jeta e Gjeneral Asllan Bushatit

Gjeneral Asllan Bushati ka kryer fakultete të ndryshme (kimi në shkollën e Bashkuar, ekonomi në Universitet dhe gjitharmësh në Akademinë e Mbrojtjes).

Ka pasur një karjerë të suksesshme në Ushtrinë Shqiptare. Ai ka ushtruar detyrën e Drejtorit të Kimisë e Armkontrollit në Ministrinë e Mbrojtjes, Komandant Divizioni në Vlorë dhe Fier.

Pas ardhjes në SHBA ka punuar pa u lodhur për Vatrën, Ligën Civile Shqiptaro Amerikane, Shoqatën Shqiptaro Amerikane “Skënderbej” ku është anëtar Nderi dhe së fundi edhe me Shoqatën “Mati”.

Ka shkruajtur libra e artikuj të ndryshëm në shtypin e përditshëm kryesisht për probleme të mendimit ushtarak, por edhe në fusha të tjera. Gjenerali i Ushtrisë Shqiptare, Asllan Bushati ka trainuar dhe ka dhënë urdhrin “Gatitu” për ushtarët e Batalionit “Atlantiku” në Amerikë që u nisën drejt Kosovës për luftë, për të mbrojtur vendin nga sllobodan millosheviçi, Hitleri i Ballkanit.. Ka takuar e biseduar për problemet kombëtare me Senatorë, Kongresmenë e Shtetarë të lartë amerikan. Të gjitha këto i ka konsideruar vetëm detyrë.

Ndërsa ju urojme për këtë ditëlindje jubile, mendoj se çdo vit që keni shërbyer në ushtri, le të jetë një testament ne artin ushtarak për aftësitë dhe përkushtimin tuaj të jashtëzakonshëm. Ju uroj forcë dhe mençuri të vazhdueshme në udhëtimin tuaj të rrëfimit me kulturë ndër libra.

Kapitulli i viteve në vazhdim do t’ju sjellë mundësi të mëtejshme. Ndoshta dhe për të bërë ndryshime, siç shkruani në librin: “Diktati i Armëve të Dëmtimit në masë “ADM”-ve në Luftën e ftohtë e pas saj” pa armë dhe bomba sepse, “pa praninë e tyre në planet do të kishim më shumë shkolla, më shumë dituri, më shumë mjekë, spitale etj…

Gëzuar 75-Vjetorin e Ditëlindjes Gjenerlal Asllan Bushati

17 mars, 2024

Bronx, New York

---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 3 Mars 2024

“Il Piccolo di Trieste” ka botuar, të enjten e 17 tetorit 1912, në faqen n°2, intervistën me patriotin shqiptar Terenc Toçi në lidhje me shkaqet e konfliktit ballkanik të kohës, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Shkaqet e konfliktit ballkanik sipas një shqiptari

Milano, 16 tetor. Një bashkëpunëtor i “Avanti!” publikoi në organin socialist një intervistë për Shqipërinë dhe luftën ballkanike me Terenc Toçin. Patrioti shqiptar tha ndër të tjera :

“— Aleanca e katër monarkive ballkanike kundër turqve dhe lufta e nisur nga Mali i Zi kanë vetëm një objektiv : plaçkitjen dhe copëtimin e Shqipërisë. Reformat e famshme në Maqedoni, mbrojtja e qytetërimit dhe e të drejtave të popujve të shtypur janë “bllofet” e zakonshme, pretekste të zakonshme që “industrialistët” e luftës përdorin për të mashtruar opinionin publik. Sepse Serbia, si Mali i Zi, dëshiron të bëjë vjedhje : t’i plaçkisë Shqipërisë të gjithë territorin nga Plava në Babina Polana, nga Babina Polana në Shkup, nga Shkupi në Plaçinë; rreth një e pesta e Shqipërisë. Bullgaria dëshiron t’i gëlltisë një të tretën. Oreksi i saj shtrihet nga Shkupi në Manastir dhe Selanik; nga Selaniku deri në Babina Polana. Greqia dëshiron t’i gëlltisë një të pestën.

Sa i përket çështjes maqedonase, Toçi u shpreh kështu :

— Është një shpikje shpirtërore e koalicionit të Katër Kabineteve. Maqedonia është më pak se një shprehje gjeografike, ajo është një relike historiko-letrare. Nuk ekziston një popull maqedonas. Në atë pjesë të Shqipërisë lindore — vilajetin e Selanikut — ekziston një mozaik kombësish, në të cilin raca shqiptare mbizotëron në mesin e minoriteteve sllave dhe greke. Është e qartë se të nesërmen e ndarjes së plaçkës ballkanike, dallimet, mosbesimet, xhelozitë dhe lakmitë, përkohësisht të fjetura, do të rishfaqen. Dhe Evropa do të përballej me rrezikun e luftës për vite me radhë. Zgjidhja e vetme e drejtë për të ashtuquajturin problem maqedonas është themelimi i Federatës së Komunave të pavarura. Zgjidhja me “majë të shpatës” e aleancës katërpalëshe është një ndërlikim i problemit, është një akt brigandimi ndërkombëtar në dëm të një kombi fisnik dhe është një rrezik, njëqind herë më i madh se ky aktual, për paqen e Evropës.”