Sofra Poetike – Page 97 – Dielli

TË ËNDËRROSH ME SY HAPUR

May 12, 2014 by dgreca

Nga Misho JUZMESKI/
Plaku u zgjua nga dalldisja e vet dhe hodhi vështrimin përreth me sy të e çakërritur, si një njeri që përgatitet të ballafaqohet me një rrezik të panjohur dhe të papritur. Përveç ndërtesave gjigante, veturave të shumta në lëvizje dhe figurave të kalimtarëve të panjohur, nuk kishte çfarë të shikonte tjetër rreth vetes. Në atë moment lartësitë qiellore shfaqnin të vetmen hapësirë të pakufishme, ku ai mund ta drejtonte lirisht shikimin e tij.
Nga lart, në rënie të lirë në formë spiraleje, fluturoi një fjollë e madhe dëbore. Ajo i ra në majë të hundës dhe menjëherë plaku ndjeu prekjen e saj të ftohtë. Nuk guxoi që ta prekte.
Asnjëherë nuk kisha parë fjolla aq të mëdha dëbore – tha ai me një zë, që nuk mund të dëgjohej as nga kalimtarët më të afërt, të cilët kalonin pranë tij. Asnjëherë nuk më ka shkuar në mend se fjollat e dëborës mund të jenë aq të mëdha.
Fjolla u transformua në një pikë të vogël uji dhe shpejt e mbaroi rrugën e saj jetësore, duke rënë mbi trotuar pranë këmbëve të plakut. Pasi u thith nga pluhuri, prej saj nuk mbeti as një gjurmë, sikur të mos kishte ekzistuar kurrë. Gjithë rruga e saj jetësore në tokë mund të matej me disa pulitje të syrit. Plakut i erdhi shumë keq kur vuri re sa e shkurtër është rruga e jetës së saj.
Edhe pse ishte mot i ftohtë, që po sillte një valë të fortë dëbore, trotuaret ishin mbushur plot me njerëz. Gjithë kalimtarët të linin përshtypjen sikur kishin një punë shumë të rëndësishme dhe urgjente diku larg, në anën tjetër të qytetit. Plaku nuk dinte për ku nxitonin njerëzit, madje as që donte ta dinte, veçanërisht tani, kur nuk e dinte as rrugën e vet të mëtejshme. I çliruar nga çdo lloj interesi për gjithçka që e rrethonte, nxitoi në anën tjetër të rrugës. Që aty zbriti te lokali më i afërt.
Çaji ia lagte grykën, por ngrohtësia që ndjente përbrenda, sikur vinte nga një vend krejtësisht tjetër.
Një ditë do të ndodhë: kthimi im në tokën time të të parëve – me ballin lart dhe me zë solemn, dinte të mburrej para njerëzve. Madje edhe në momentet kur edhe vetë ai besonte shumë pak në një mundësi të tillë.
Gjithnjë fliste për kthimin, sado e gabuar të ishte shprehja e tillë. Në fakt, kjo duhet të ishte vizita e tij e parë në vendin e paraardhësve të tij. Kështu edhe thuhej ngaherë: vajtje, por jo kthim. Megjithatë, ai e shmangte një përshkrim të tillë të gjendjes, në kundërshtim me të gjithë rregullat e gjuhës që fliste dhe çdo logjike të gjykimit njerëzor.
Ndjehem sikur jam i shkulur nga rrënjët e mia, të cilat kanë mbetur larg prej meje. Për sa kohë ato ndodhen në anën e kundërt të botës, në një vend në të cilin asnjëherë nuk kam qenë, kam dëshirë…Jo, u shpreha keq, nuk është vetëm dëshirë. Do të thosha, kjo është nevoja ime për t’u kthyer aty, për t’u bashkuar me rrënjët e mia. Vetëm kështu do të mund të jem i plotë. Disa më thonë se jam i çmendur!
A është çmenduri dëshira njerëzore për të shkuar në vendin e përrallave të gjyshit!?
Bashkëbiseduesi nuk u përpoq t’i përgjigjet. Bënte sikur ishte i zënë me mendimet e veta, ndërsa vështrimi i bridhte nëpër lokalin bosh, sikur donte të kontrollonte nëse mungonte diçka.
Brenda gjithçka ishte në vendin e vet: tavolinat, karriget, sendet e vogla të ndryshme, të cilat ishin varur si zbukurim nëpër mure. Në raftet e rregulluara bukur rreth njëqind shishe të mbushura me pije alkoolike të shumëllojshme i prisnin blerësit. Por ata nuk po vinin të uleshin në karriget e larta pranë banakut, apo përreth ndonjërës prej tavolinave. Me kalimin e viteve vizitorët në lokalin e Kris Paskos bëheshin më të pakët në numër dhe më të rrallë. Kishte ditë kur numëroheshin me gishtat e njërës dorë. Mes tyre mysafiri më i rregullt dhe më i dëshiruar ishte Stiv Kuzmani. Pronari i lokalit kishte të paktën kujt t’i tregonte rrëfimin e tij të hidhur.
Vizitorët e vjetër e braktisën qytetin: disa ikën në vende të tjera, shumë prej tyre u transferuan në varreza…Të rinjtë nuk janë mësuar me të tilla lokale të kohës së gjyshërve dhe gjysheve të tyre. Këtu duhet të ndryshohen shumë gjëra, duke filluar nga unë… Por unë jam tepër i prapambetur dhe plak për ndryshime të mëdha në jetë. Do ta shes gjithë pronën time dhe do të iki në ndonjë vend më të qetë. Tashmë kam disa oferta të mira. Më duhet vetëm guxim akoma më i madh dhe… Po ti Stiv? A vendose përfundimisht të nisesh për në tokën tënde të të parëve?
Stiv Kuzmani mezi priste që në bisedë të konsumuohej tema e tij e preferuar.
E sheh? – tha ai dhe nga xhepi i brendshëm i palltos nxori një copë letër. – Kjo do të më rikthejë në tokën e vjetër.
Sytë e Kris Paskos u njomën, dukej gati për të qarë.
Stiv, vërtet të kam zili. Jo për shkak të shpirtligësisë ose ndonjë ndjenje tjetër, por sidoqoftë zili është.
Kthimi në vendin e vjetër duhet të përbëjë një kënaqësi të veçantë e mjaft të bukur… E parandjej!
Toka e përrallave të gjyshit është vendi më i bukur në botë – tha Stivi nxitimthi.
Në lokalin e Kris Paskos mbretëroi një heshtje e pakëndshme. I gjithë ambjenti dhe të gjitha sendet në të, sikur prisnin mundimshëm ndonjë ngjarje. Brenda nuk ndodhte asgjë. Këtu ishin vetëm dy pleqtë, miq prej kohësh, që nuk kishin çfarë të thoshin tjetër.
I zoti ndjeu për detyrë ta thyejë heshtjen dhe kështu ta largojë mërzitjen. Duke mos ditur si ta bëjë këtë, u kap pas zgjidhjes së provuar prej kohësh.
A të kujtohet kur për herë të parë vendose për të bërë një hap të tillë?
Stivi e pranoi ftesën. Vazhdoi me rrëfimin e tij, tani shumë më ngadalë e me zë më të qetë.
Kur të kthesh kokën mbrapa dhe të vështrosh në të kaluarën, nuk mund të besosh se sa shpejt fluturon koha. Ndërsa para pesëdhjetë vjetësh nuk përfytyroja dot sesi do të kalonte aq shumë kohë dhe nëse do të duroja deri në fund. Mendoj që është shumë e rëndësishme, se në cilën anë të gjysmës së shekullit do të gjëndesh. Në fillim mezi pret që të kalojë sa më shpejt koha, kurse në fund trishtohesh për atë që kaloi, për të mos u kthyer më. Veçanërisht kur mendon se nuk ke për të patur edhe një tjetër mundësi të tillë, që të jetosh edhe gjysmë shekulli. Kjo është më e trishtueshmja!
Çfarë ndodhi atëherë para pesëdhjetë vitesh? Asnjëherë nuk më ke rrëfyer për këtë.
Kjo tashmë nuk ishte e vërtetë. Kris Pasko prej vitesh i dëgjonte të njëjtat rrëfime dhe aq mirë i kishte mësuar që në çdo hapje të gojës të Stiv Kuzmanit mund të parashikonte se kur dhe çfarë do të thoshte ai. Megjithatë ia kishte ënda ta dëgjonte dhe asnjëherë nuk e shfaqte mërzitjen. Edhe Stivit i pëlqente të përsëriste të njëjtat rrëfime të vetat. Të dy kënaqeshin me to me të njëjtën ëndje.
Pas varrimit të gjyshit tim u ngjita në tavanin e shtëpisë së tij të vjetër. Aty gjeta një valixhe të vjetër druri, e gjitha e mbuluar me pluhur. E goditur nga përplasjet e shumta nëpër rrugë, me shumë gërvishtje dhe vrima të vogla të panumërta, më dukej shumë e konsumuar dhe mendoja që mund të shkërmoqej edhe me prekjen më të lehtë. U gënjeva! Valixhja vazhdoi të mbijetojë edhe shumë vjet më tej dhe ta shtypë ndërgjegjen time. I re në të!? Po kjo ishte valixhja e drunjtë me të cilën im gjysh kishte ardhur në Amerikë shumë vjet para lindjes sime. Në të kishte sjellë gjithë pasurinë e tij. Prandaj ai kishte një përshkrim të bukur. Dinte të ishte një njeri shumë i çiltër, donte që punëve t’u vinte emrin e tyre të vërtetë. Gjithnjë përsëriste të njëjtën frazë: në valixhen e vjetër nga Maqedonia sollëm vetëm varfërinë tonë dhe morrat. Unë do të shtoja : në valixhe ishin mbyllur malli për vendin e lindjes dhe kujtimet e vrara nga vuajtjet e gjithë…..fisit tonë.
Përsëri filloi heshtja, por për pak kohë. I pushtuar nga ndjenjat, Stiv Kuzman nuk hiqte dorë lehtë nga rrëfimi i tij.
A e di çfarë zbulova në valixhen e drunjtë të gjyshit tim?
Krisi kishte frikë se mos nga forca e ndjenjave të tij do të tregonte ndonjë gjë të panevojshme ose …ofenduese. Heshtja e tij i dha shtysë Stivit të vazhdonte me kujtimet e veta.
Valixhja ishte plot me letra, shumica të zverdhura nga vjetërsia, të shkruara në një gjuhë dhe me shkronja…krejtësisht të panjohura për mua! Me vdekjen e gjyshit tim mbaroi dhe korrespodenca. E marr me mend, letrat nuk vinin, sepse nuk kishte kush t’u përgjigjej. Im at nuk mundi ta ruajë gjuhën e gjyshit dhe të ma transmetojë mua. Me këtë u ndërpre lidhja me vendin e të parëve dhe unë isha i shkëputur nga rrënjët e mia. A mund ta mendosh si ndjehesha gjithë këtë kohë?
Mijëra njerëz nga njëra anë te ana tjetër e qytetit e njihnin tregimin e trishtueshëm të Stiv Kuzmanit dhe të gjithë e ndjenin thellë atë. Kris Pasko nuk përfaqësonte asnjë përjashtim. Prandaj ai tani nuk e mbajti barrën e heshtjes së tij dhe fjalët i dolën vetë:
Pesëdhjetë vjet jeton me mall që të marrësh vesh çfarë fshihet pas shkronjave të panjohura, cilët janë njerëzit që i dërgonin letrat, çfarë ndodhi me pasardhësit e tyre. Jo më pak, të vjen të bësh një shëtitje nëpër rrugicat nëpër të cilat dikur ecte gjyshi yt, ke etje për shijen e ujit të burimeve të kristalta të vendlindjes të gjyshit që e njeh vetëm nga rrëfimet. Dëshiron aq shumë gjëra që gjithnjë mund të përmblidhen vetëm më një emër: kthim në shtëpi.
Stiv Kuzman nuk pipëtiu. E ngjeshi shapkën e thurrur në kokë dhe e shtrëngoi, duke e tërhequr poshtë mbi veshë. Jashtë hasi një pamje krejtësisht ndryshe nga ajo në lokalin e Kris Paskos. Rruga vazhdonte të ishte plot me njerëz që nxitonin në drejtime të ndryshme, duke i shkelur ndërkohë fjollat që binin para këmbëve të tyre. Iu duk e çuditshme që asnjëri nga gjithë ata njerëz nuk u kujtua të hyjë në lokalin e mikut të tij. Brenda ishte aq ngrohtë dhe këndshëm.
Kris Paskoja vazhdoi të rrinte krejtësisht i vetëm, duke pritur vizitorë të rinj. Ishte i përhumbur në ndonjë mendim të thellë dhe për momentin ndihej mirë i vetëm. Pastaj vështrimin e hodhi te pjesa e tavolinës, ku deri para pak rrinte miku i tij. Filloi të qeshë me gjithë zërin e tij, por në një të qeshur të tillë nuk kishte asnjë pikë gëzimi.Ajo më shumë ngjiste me të qarët, sepse nga gryka i buronin vetëm trishtim dhe dhimbje.
Kris Paskoja e mori biletën e avionit nga tavolina dhe shkoi ta vendosë në sirtar pas banakut, në të cilin, me vite mblidhte sendet që harronin mysafirët. Aty kishte çakmakë, çibukë, libra dhe vogëlima të tjera të ndryshme të cilat pronarët asnjëherë nuk u kujtuan t’i kërkojnë.Në një qoshe, njëra mbi tjetrën dhe me vemendjen më të madhe, ishin rradhitur nja dhjetë bileta avioni. U përkitnin viteve të ndryshme dhe të gjitha ishin lëshuar në emrin e Stiv Kuzmanit.
Kalonin orët, ndërsa në bar sikur nuk dëshironte të hynte asnjë njeri tjetër. Kris Paskoja gjithë natën e kaloi krejtësisht i vetëm, duke e dëgjuar radion. Programi ishte i mbushur me disa këngë të trishtueshme, ndërsa, kohë pas kohe, tregonin ç’të reja ndodhnin në botë. Si edhe çdo herë tjetër në lajme flitej për të gjitha fatkeqësitë e mundshme të njerëzve. Më shumë e trishtoi lajmi i fundit: në një rrugë të ngushtë në anën tjetër të qytetit ishte gjetur një kufomë e një plaku të panjohur. Kishte ngrirë në rrugë, ndërsa po shkonte në shtëpinë e vet.

Përktheu nga origjinali: Foto Nikolla
P.s
Autori, Misho Juzmeski, është mjaft i njohur në rrethet letrare të Maqedonise, pasi jo vetëm shkruan, por ai ia ka dedikuar punën e tij Kulturës 365 ditë, këtë motivacion kanë synimet e tij afatgjata në një zyrë turistike në qendrën historike të qytetit të Ohrit, që është nën kujdesin e Unesko-s, duke treguar edhe një herë se ky sektor i trashëgimisë së një populli, është pasaporta më e mirë për ta bërë të njohur në Ballkan e në Europë, për ta njohur njëri-tjetrin, meqë historia na ka vënë pranë me kufij.

Fausti në Tiranë

May 12, 2014 by dgreca

Nga Novruz Xh. Shehu/
Novele poetike/
I-/
Fausti mbrriti në Tiranë. Mbas një vizite në të gjithë planetin,/
Erdhi pikërisht në Tiranë me pelerinë të vjetër, pluhurosur,/
Dalë boje si kiç vaporri porsa nxjerrë nga arkeologët./
Ka miliona vite që ecën, ashtu si dhe tufanet për njoftimin e stinëve,/
Misionar i zbritur nga kontinenti i qiejve, si gjithë shpirtrat/
E dijetarëve, që s’gjejnë prehje në askundërinë e botës./
Dijetarët janë me merak të përtejtejmë, Shpirtrat e tyre/
Kanë përmasën e syrit, lënë mbrapa Shpejtësinë e dritës,
Na afrohen të vëzhgojnë sozitë e kafkave,/
Në këtë tokë kafkiane na ndihmojnë me praninë e alfabetit/
Të tyre të domosdoshëm, duke na shoqëruar seicilin /
Në Gjyqin e Madh, ku qiejt sistemojnë shpirtrat./

***
Fausti mbrriti në Tiranë, ashtu si dhe një faqe dielli Që mbrrin
Nga lartësitë, të ndrijë të porsalindurit, të shndërrojë në dete
Lumenjtë,t ë kthejë frymën, t’i ul tingujt në tastjerat e dheut.
I ngjan Adamit i cili zbuloi në brinjë Dashurinë për lindjen
E botës së pafundme. Si dhe Sokrati, shqyhet së qeshuri
Në sokakët e Athinës, duke luajtur poker me gjyqtarët dhe jetën,
Shndërrohet në portretin e Jesuit, duke shikuar nga Sytë e Plagëve
Gozhdëtarët. Gozhdët u nis atje, ku flenë e zgjohen, ku ecin, vjellin,
Ku falen, t’ju falë sadopak mëkatet.
Në portretin e Galileo Galileit shndërrohet,
Ndërsa mban në pëllëmbë këtë globth të vogël. I shkrepin sytë
Faustit, ku zjarri djeg vetveten në sfondin e errësirës,
duke zgjeruar hartën e Tiranës.
***
Fausti sheh Të dehur të njohur, Prostituta nudo,
Gra vejane, që thërrasin makina pa targa, për atje ku harresa
Shtron krevatet e ndryshkura e Shelgjet shpëtojnë të sapombyturit.
***
Dajti shkruan ditarin mbi një Krah harabeli: allate Don Kishotër
Ngjishen në shpatullat e kryeqytetit, Shën Hëna shfleton ungjillin,
Pishat, me fashat e hijeve, plagët e asfalteve lidhin e mbulojnë
Aktorët, që nuk dinë ç’aktrojnë, Futen tek shtati i Njeriut
E rikthehen me nxitim pa emrat e tyre të herëshëm,
Të qajnë me dënesë me kafkat e etërve në duar.

– II-
Fausti eci duke zvarritur Mantelin e tij si fshesë plastike
Të pastrueseve, që shanin me tërë zhargonet në tortuare,
Shikoi një zjarr të vogël, që nisi të digjte pelerinën e tij
Me moshën e botës. U mundua ta shuaj, të mos bëhej shkrumb,
Ku “U”-ja e egërsirave kapte, me njëra-tjetrën, arkitekturat e godinave,
Ku violina kërkonte Paganinin e ankthi thërriste tingujt e këngës:
“Privuar nga ecja dhe gjumi, mbërthyer na mbajnë
në karrige paraplegjikësh…”
***
Fausti u mundua ta shuaj pelerinën, që vazhdonte t’i digjej,
Gjersa një bot uji i hodhi currilin e madh ,jo ta shuante, por
Ta shihte si këndez festash në tregun E Ri,
Atje ku krekoset Avni Rustemi mbas kthimit nga Parisi
Në një atentat, mbi Tradhëtinë në shekullitn që shkoi…
(Nuk dihet, Tradhëtia
Do të marrë ndonjëherë arratinë?!…)

-III-
Fausti eci si pemë e shkulur e cila merr me vete degët.
Një polic gjuan në ajër nën avujt e alkolit, në rrugë hedh
Revolverin e tij si copë sanduiçi të ngrënë përgjysëm.
Revolveri gjuan (pa gishtin në këmbëz) pemët, njerzit,
Pllakat e tortuarëve, xhamat e makinave, konkavet e syve,
Barin, gjersa shndërrohet në copë real sanduiçi.
Fausti vëzhgon andej këndej, të ulet sadopak
Në stolat e drunjtë të pushimtoreve, ku specia gej thërret
Se i ka ulur çmimet me brohorimën:
“Unë jam gej,/Unë jam ok-ej,
Po, po, ok-ej…”
***
Njeriu, person frymëmarrës, që se tregon emrin,
Që pretendon se i ka të gjitha emrat e njerzëve
Të të gjitha moshave, gjinive, ngjyrave, madhësive,
Këndon duke fishkëllyer tërë erërat në udhëkryqet e Tiranës:
“Janë pranga shtëpitë tona, pranga të qëndisura, të kyçura,
Të përkryera nga artizanë të famshëm. Janë maska shtëpitë tona,
Maska të orgjive dhe krimit. Vetkyçemi aty, paguajmë për t’u fshehur,
Kërkojmë kredi, azil, zhgërryhemi për pak pranga katrore.
Prangat shiten shumë e më shumë e ne shumë e më shumë
për to ëndërrojmë.
Janë pranga shtëpitë tona, seicila një hallkë në vazhdimin e hallkave
Nga arkitekt të mënçur, të shkathët, mashtrues të regjur. Lindim
Aty, për të dalë e për të hyrë në të gjitha arteriet e kryeqytetit”

-IV-
Fausti dëgjon njeriun dhe shikon:
Mijëra njerëz janë rrokullisur nga malet,
S’betohen as për diellin, as për tokën. Kanë dëshirë
Të zgjidhen për trupin e bëshëm, siç bëhet me kuajt,
Prej kalorësve të shkathët. Gishti nuk dihet se ku do të vendoset.
Rrinë në rresht, pipëtijnë në rresht, pa urdhra në rresht, pa diktat
Në rresht, ushtarë të bindur në rresht, vullnetarë në rresht,
Ndjekin gishtin përzgjedhës në rresht si fëmijë në jetimoret luksoze,
Si zogj të lodhur të hutuar nga lojërat e dritave në rresht.8 9
Fausti në Tiranë
Askush s’kthen përshëndetjen e Faustit që shihet larg, që është
Më shumë se ata i varfër, i uritur, që shpëtoi paq
Nga një shaka e botit ujëhedhës në rrugë e sipër.
Ata rrinë, marrin frymë, ëndërrojnë, harrojnë që ka Diell,
Që ka Faust, Njeri me emër tjetër dhee rrinë në rresht, të bindur
Se ashtu duhet, në përzgjedhjen, zhurmën,
Orkestrën me të gjitha akordet të shkatërruara keqas.
Ata janë mësuar në këtë madhështi kryeneçe. Lënë
Të kalojnë mbi shpatullat e tyre putrat e Fatit, që luan me ta
Si ariu me fëmijtë në Teatrin e Kukullave…

-V-
Më tejë Fausti sheh:
Partizani i panjohur nxiton në kërkim të ecjes
Zërit, zemërimit, lavdisë së arratisur.
Pranë tij, partizani i njohur:
Shet libra, copa gazetash me kronika nga Lufta e Dytë Botërore…
Hijet e tyre janë aleatët e akrepave të sahatit:
I njohur – I Panjohur,
Luajnë tavëll, buzë varrit të Sulejman Pashës:
“I panjohur, I njohur, Sulejman, Partizan, sozi e Njohur,
Sali, Fatos, Edi, Enver,
Zog i arratisur, mbret pa kurorë…”
Bulkthat qëndisin tregime të gjata, të ngatërruara, pa titull.

***
“Ky është Fausti!” ,
Briti sozia e partizanit të Panjohur,
“Edhe mundet”,
Mërmëriti sozia e partizanit të Njohur
Dhe hodhi tutje Thesin me libra e letra, të shihte vërtetë
Nëse ishte Ai, që duhej në këtë tokë
(Që vështirë se do të duhej) .
U nxeh e sa nuk shkriu bronxi i Panjohur:
“Është nga vëndi Hitlerit!,
Është nga vendi Hitlerit e s’ka pse të mos të jetë Hitleri
Me mustaqet spic, që përvëloi botën në krematoriume,
Që shpëtova paq, duke dalë nga stivat e të vdekurve…
Luftova me siluetat, armët, tanket, Alt-et, aleancat…
Si mundet të guxojë të shëtis këtu një vëndas i tij?!”
“Fausti nuk është Hitleri
Qetoi partizani i njohur –por ç’më duhet ç’ ka ndodhur me Ty,
Kur askujt si duhet çfar ka ndodhur me Mua?!…
Unë luftova dhe plagët më dhëmbin tek brinjët,
Të vetmet dekorata, që s’mundën të m’i grabisnin.
Kundershtova e urdhëruan: “Pranga…Në emër të popullit…”
Ndërsa populli gërrhinte,mbyllte veshët mirë e mirë,
Të mos dëgjonte, të ikte kuturu si ortek i verbër, pa ndërgjegjen e rënies
E ti athere ngrije grushtin, pa pyetur ku isha, ku më digjnin
Më tepër se sa ty Hitleri.

Asnjëherë s’pyete ku isha, në duhej të jetoja
qoftë sa një ditë e jotja, Bronx kallp e bir kallpi!…”
I Panjohuri:
“Ish sistemi…Grinadvec e manjak i letrave…”
I Njohuri:
“Edhe për mua ishte sistemi, por nuk të vrava…
Edhe sot që ashtuquhet Sistemi im, nuk po të vras,
Me paratë e mija endesh në tokë e qiej,
Çirresh të të vijnë mbrapa në askundërinë e botës…”
I Panjohuri:
“Ekstremist,
Ke hak bronxin tim të shndërrohet në pranga,
Të të mbajnë lidhur e të të vendosin pranë lumenjtë,
Të t’i tregojnë e të mos të ta afrojnë pikën e ujit,
Të mësosh të flasësh,të mendosh,t ë mos ecësh, ku ligji s’të lë
Të më kujtosh ca profka,që dergjen arkivave e mund të hapen
Kur t’ja dojë menderja Perëndisë së Ligjit…”
I Panjohuri u mundua e stërmundua ta shkulte pushkën,
në këtë katraurë tiranase….
I Njohuri:
“Arma jote,(ha ha ha ,po më bën të vdes duke qeshur,)
Është thjesht një lodër dhe ti një aktor,
Që kapardisesh të bësh profka edhe në shekullin tjetër.

I Pa Njohuri:
“Ti m’i shtërngon bullonat të rri si mumje
Mbi memerin e ardhur nga malet, ku betejat tregojnë vetveten,
Heronjtë ditaret, shkronjëtorët…”
I Njohuri:
“Heronjë, pa dëshmues, me shkronjëtorë të vdekur,
Me ditare të fshehura në sediljet e kolltukëve
Nga analfabetët…që shesin historinë
Nëpër botë me sekserë të regjur…
Shkronjat e tua endin Babiloninë, na tregojnë përralla,mite,
Legjenda, kuaj që ngrënë pushtetet, shtratet e lumenjëve,
Që s’kanë pasur asnjë herë lumenjë dhe kanë emrat
E lumenjëve më të mëdhenj të botës…”
I Panjohuri:
“S’do të flesh më në këmbët e mija!,
bastard mosmirënjohës!…”
I Njohuri:
“S’do të flësh më në këngët e mija. Je Bronx i panjohur
Tek toka jonë e virgjër. Pse duhet të të rri i krrusur
O i Panjohur?!
Unë duhet të shes tërë historinë Time
Për të qëndruar Ti në kryebronxin e Tiranës,
Për të qëndruar ti në qilimin fluturues
Endur me shpatullat dhe ëndrrat e mija?!”…
*
Fausti i la në dialogun e tyre të përjetshëm,
Në këtë botë, ku duhet patjetër grindja, shitja e shkronjave
Historive, intrigave, fyerjeve po aq sa frutat e Diellit.

-VI-

Befas, tufani i madh, “I Njohur – I panjohur” ,u sul
Rrugë pa rrugë në shëtitoren “Dëshmorët e Kombit”,
Sopatat ranë në trungjet e pemëve, u mblodhën degët
Si të vdekurit e rrëzuar befas nga arkivolet, u thyen
Syzet e pallateve. Befas kryeqyteti nuk mund të shihte,
S’dinte ku të mbahej,ku të mbështetej, ku të kërkonte
mundësinë e ringritjes.
Shpellat, në duart “I Njohur-i Panjohur”,
Hidhen në të dyja kahjet,duke përbërë tërë komunitetin
E ardhur nga themelet e shekujve,
Duke i bërë të mahniten legjendat, lahutat
Të mbeten të ngrira si masive akujsh….
Bajlozët me kravata, përballen
turratutje, ku britmat, ah-et,i h-et
s’kanë të sosur…
Mijëra” të Njohur të Panjohur” kanë braktisur kafkat,
Kafka të çara ngaku dalin të tjerë “Të Njohur-Të Panjohur”,
Nxjerrin armë guri, armë me fyte të gjata hekuri
Të mbushura me strralle, eshkë pemësh,
Që ndizen vazhdimisht në qetësi të përherëshme…
Të Panjohurit:
“Armiq,reaksionarë,të pabesë të regjur,
Që nxirrni helmin mbas njëgjysëm shekulli
Pritjeje për rrëzimin tonë e që
S’na rrëzoni dot kurrë, manjakë të rrëzimit…”
Të Njohurit:
“Skizofrenë, ngrenës të vdekurish, të pashpirt,
Njerëz – bronxër, trutharë si vet grushtat që ngrini,
që lëshoni flakë e hekur sa gjithë kulçedrat…”
Të Panjohurit:
“Asnjëherë s’keni për të na rrëzuar, duhet të kuptoni,
Se jemi vazhdimisht mbi kafkat tuaja, me të tëra
Llojet e armëve: tanket, topat mitrolozat, mitralierët,

Bota është armë e grusht,
Mjeranë që s’mundeni ta kuptoni.
Shihni kudo: armë në djepat e fëmijëve,
Kryeministrive, parlamenteve,
Në këngët, lojërat, hakmarrjet dhe filmat,
Në tokë, në ajër, në gjithë shtetet, që duhet të rrëzohen,
Në të gjithë popujt, që fryhen e ngjishen të bëjnë luftra
Në emër të Paqes, janë pikërisht ato, që quhen Armë.
Paqja?
Nuk dihet ende se cili është nocioni real.
A mund të vijë Paqeja nga Paqeja?!
Ose më sakt, që ta kuptoni Ju shitës librash e letrash,
Paqja nuk vjen pa luftë. Sa nisin betejat,
Kërkojnë hua, sadopak, pikërisht armët tona
Dhe jo thasët tuaj me libra, gazeta, disqe filmash
Të njohurit:
“Po na bëni moral Ju anti morali?! O Prapësi e lindur!
Nëse shkronjat s’do të duheshin,
Domethënë nëse Fausti nuk do të duhej,
Athere grushtat tuaj do të mbulonin Diellin,
Pemët do të thaheshin nën mungesën e limfës,
Që vetëm drita mund ta jap.
Ju athere do të zverdheni,
Trulloseni…, do të provoni daljen e bojës si qenër,
Që provojnë rënien e lëkurës nga zgjebja,
Do të kruheni mureve sa të bëheni kockë e gjak,
Do të kërkoni, kokë ulur, tek libri ndonjë recetë mjekimi
Se vetëm shkronjat
E asnjë nga armët nuk do të mund t’i shërojë lëkurët tuaja.
Njerëz-grusht-armë, të mbështjellë me britmat “grusht-armë”,
Me etjen për sfidë, vetëm e vetëm të shihni miqtë tuaj
Nën piedestalet tuaja të lodhur e të drobitur,
Ju s’keni për ta marrë vesh kurrë se jeni lindur
Nga mëndja e satanajve…

-VII-

Nën Urën e Lanës, çelet një zjarr i vogël
Me prezervativë, Kauçuk, Mbathje të grisura,
Që ngjyrosin me drita lëvizëse Pulpët e kryeqytetit.
Ndriçohen trupa të mbledhur, si në tablonë e Gojas
Rreth të vdekurit,ndërsa pranë shurron i dehuri,
Duke thyer shishen e zbrazur nga vera:
“Edhe bota është shishe e zbrazur, thotë.Gjithë jeta
Është e tillë si kjo shishe, që e pimë dhe
E flakim tutje duke na ndjekur risja e qelqit nën këmbët e urës.
Gjithë bota ecën me një “ç’i shkërdhen t’ëmën!”
Dhe ne ecim mbi të si gjithë ata, që provojnë
Të hipin mbrapsht nën shpinat e urave…”
Ata që ngrohen dëgjojnë dhe i zë gjumi
Të ngushëlluar se gjithkund, kështu na qënka bota,
Kështu flihet e mendohet e se një ditë njësoj
Do të shkojnë në Gjyqin e Qiejve, ku katër lumenjë të Edenit
Do të freskojnë vazhdimisht gjyqtarët e lodhur
Të bëjnë atë çfar duhet, kur duhet, si duhet…

Fausti zbriti pranë tyre, thau cepin e mantelit të lagur,
Mprehu lapsin me majën e thyer nga sozitë e revoltuara
të partizanëve , “i Panjohur – i Njohur”, në grindje e sipër
Ndërsa pranë ju ul Njeriu,pa i folur,pa ja hedhur sytë,
Dy sy të mëdhenjë si lule gëlltitëse, përtypëse
E ripërtypëse gjer në tretjen e duhur.
Njeriu dhe Fausti, qëndruan ashtu duke menduar
Në shpinë të njeri-tjetrit, të bindur
Se fjala e tyre vlente sa Barka e Noes. Asnjeri prej tyre
Si jepte fjalës mundësinë e rrugës. Frymorët flinin,
Të mbështetur në barin e Lanës, nën këmbët e urave, nën kaçubet
Të rrethuar nga degë shkurresh si flokët e pakrehura të ciganeve.

Llomotit një grua që rri në krahun e Faustit dhe të Njeriut,
Zonjë me dhëmbë të rënë, faqe si fiqtë e tejpjekur
Dhe vithe që i dridhen nga të ftohtit tek Ura e Lanës:
“Vërdallepsemi në analet e Katovicës,
Kësaj mbledhjeje me shkërdhatëri të famshme….
Vërdallepsemi, budallepsemi, rrukullepsemi si kërcunjë
Në lumenjtë e trubullt,t ë stërtrubullt,
Nëpër misterin e analeve të kafkave të satanajve
Dalë befas nga koha e Paleolitit,
në trollet e Evropës Lindore”
-“Zonjë e braktisur nga rinia, burri, fëmijtë dhe mëndtë!
E ç’mund të presësh nga një grua e marrë?!”
Thirrën e u gajasën së qeshuri dy vet nga mbiura
Të cilët zbritën nën urë e ja këputën gjumit .
Edhe Fausti me Njeriun mbyllën sytë, por s’fjetën:
Nata, bënte ç’bënte,mbante pezull frymën, flatrat e zeza
që qëndiseshin aty këtu nga dritat,
Ndërsa zjarri, mbasi dogji dalngadalë vetveten,
U shtri nën pluhurin e hirit, nën velin e tymit
Dhe ja këputi gjumit, me sy të mbyllur nga mungesa e druve.

***
Fausti:
– Po flë?!
Njeriu:
– S’besoj të pyesësh “Po flë?!”!…
– Natyrisht në këtë katraurë s’mund të flihet,
Tha Fausti si të fliste me vetveten.
– Natyrisht në këtë katraurë mund të flihet,
Tha Njeriu, si të mos të kish dëgjuar çfar i tha
i Dërguari i Qiejve.

-VIII-

Tek Guva e Qetë vendosi të hyjë Fausti:
Një lokal nëntokësor
ku stalaktitet, mbartur nga diku, rrinë varur
Si tinguj të lehtë në kortezhin e të vdekurit.
(Janë shtuar lokalet nëntokësor kudo në Tiranë,
Si të kenë frikë nga çfar ndodh në mbitokën
Që nuk është e tyre…)
Në këtë guvë ujqët kanë stivosur
“U” të e tyre si dokumente sigurimsash,
Që do të hapen patjetë mbas një milionë viteve.
Fausti pret,
Ku kamarjeret fshijnë jargët e kafshimeve prej vitheve.
Pranë heqin puro drogmenët duke kënduar
në të gjitha gjuhët e botës.
Pinë e thyejnë gotat në këtë lokal nate
Migjeni e Esenini,
Pinë, Ngrenë fuçitë e verës e i hedhin në këmbët e kalimtarëve,
I ngrenë dhe i hedhin tutje, siç bëjnë
me ngritjen e peshave rekordmenët.
“Kafshatë që s’kapërdihet…”Pëshpërit e kreh
Mustaqet e holla Migjeni.
“Të jetosh nuk është më e re…”Pret venën
Në gjirin e kamarjeres Esenini…
Pinë dhe ikin me shpinë nga nj 137ri tjetri,
Me shpejtësi sputnikësh Migjeni e Esenini,
Kamerat nxitojnë t’i fiksojnë
Në hipjezbritjen drejt qiejve e tokës…
Fausti dhe Njeriu mbajtën duart të kryqëzuar mbi gjoks,
Qëndruan ballas me Tiranën dhe e shikuan mirë e mirë
Duke dashur të dallojnë tingujt e një kënge të largët.

-XI-
Fausti vazhdoi të eci me pelerinën mbushur pluhur,
Kërkoi një byrek, qoftë të papjekur, në kioskën e radhës
Por, iku pa paguar.Vrapuan policët,ministri bëri protestë
Në ambasadën gjermane, Interpelancë kërkoi parlamenti i tronditur
Në këtë akt ekspertizë të çështjes kombëtare.
Fausti nxitoi, ose, më mirë të themi, vrapoi,
Arriti të gjejë stolin dhe nën të qindarkën e rënë
Në parkun “Rinia”, u kthye me pelerinën nën sqetull,
Ti jepte kioskëtarit paret, që i takonin…
Folën gjatë televizionet, nxorrën fytyrën e Faustit
Të tëra gazetat, kamerat gjurmuan si sytë e balenave:
“U zbulua vjedhja e shekullit”, u hodh në internet,
Ministri i Rendit i dërgoi faks Brukselit për arritjen mbi krimin.
“Një teatër i radhës” Shkroi Fausti, në një cep të pelerinës,
Duke fshirë buzët nga pitja e byrekut,
“Teatër tiranas…” vazhdoi më poshtë dhe hodhi firmën.
-X-
Fausti e mori diellin në xhepin e brëndshëm
Të pelerinës, siç bëjnë rrugëtarët, duke marë me vete
Prozhektorët me bateri të parëna. Sahatin e kapi
Nga akrepat e mbetur, t’i tregojë Njeriut kohën e duhur,
Xhaminë e shoqëroi në kërkim të një hoxheje tjetër,
Një vajzeje ja tregoi rrugën për tek stacioni i humbur
Hoqi gurin e hedhur në mesin e rrugës,
Gur që e kishin lënë aty lojtarët me Fatin,
Apo Fati i lojës me Njeriun…
***
Shkrimtarë të dështuar, bejtexhinjë të ngrysur,
Publicist të ftohur, analist të tredhur
Pinë puro, ku hodhi themelet e pallatit të Kulturës
Nikita me tullën si tas bakri i kallaisur bukur…
-Xl-
Aty, i afrohet me dorën shtrirë Njeriu
Me mjekrën e lënë pa e rruar, duke i ngjarë
Një eremiti në kohët tona, që sjell me vete mesjetën dhe
Pikturat murale në fëmininë e herëshme të frymorëve.
“Jam i burgosur politik”, Thotë dhe fshin hundët,
(e ka zënë një rrufë e keqe e vjeshtës së fundit}
Duke tundur dorën e paralizuar.
“Ish i burgosur”…korigjoi Fausti,të mund
T’i sillte në mënd atë çfar ishte sot ky njeri i stërlodhur.
“Jam i burgosur “Përsëriti njeriu me mjekër
Dhe sqaroi: “Por ekonomik. Më lënë të leh i lirë
Si një qen rrugësh, siç ka thënë Visar Zhiti
Një poet i krisur që hëngri tetë vite burg andej nga Spaçi…
“S’di se ç’të them….”
tha Fausti,
“Dhe unë s’di ç’të them”
tha Njeriu dhe vazhdoi:
“Unë jam një qennjeri i lirë, i përndjekur nga njerëzqenër,
Gjithë jetën i përndjekur nga njerëzqenër.
As malet s’ma qajnë hallin e as fushat s’më dërgojnë
Qoftë një lule t’ja vendos mbi varr tim biri
Të vdekur në kohën kur më shetisnin burgjeve
këta njerëzqenër…”
-“Do ta paraqes në Gjyqin e Qiejve”
Mërmëriti duke gëlltitur pështymën Fausti…
”Nuk di nëse do të kesh kohë t’i tregosh të tëra..
Ose më saktë, a do të ketë kohë Zoti t’i lexojë të tëra?!”
Hodhi sytë drejt Qiejve Njeriu.
Kaçubet e pemëve-shkurre
Varin kryet si t’ju fshihen këtyre burrave
Që shkrijnë siluetat në mjegullnajën tiranase.

-Xll-

Në një pllakë të madhe televizori
Që ndrin si prapanicë e larë e homoseksualëve,
Kaq shumë të shtuar në kohët tona, jep intervistë
E revoltuar një grua, që qan Bukurinë e largët:
“ Faust!”, këlthet ,”Faust!”, përsërit britmën
Dhe sa s’bien pallatet nga ky tufan i revoltuar,
Qentë largohen të tromaksur nga kazanët,
Farmacistët s’marrin paret për prezervativat,
Lënë seksin përmes homoseksualët e lodhur.
Fausti qëndron si një bust i cili s’pyet nga erërat
Dhe rri në profilin e kërkuar, siç e ka menduar skulptori.
Është skuptura e duhur në kopshtin e një koleksionisti.
-“Thuaji tërë botës, Faust ,se Enver Hoxhën e vranë,
Se ishte Dielli e s’kish pse të mos të rronte sa Dielli
Me të cilën e krahasonin shkrimtarët e këtij vendi
E këndonin këngëtarët, e lartonin skulptorët,
E zbukuronin piktorët, regjisorët, aktorët, poetët gjenialë,
të këtij vëndi…”
Fausti përqëndroi vëmëndjen siç bën njeriu,
Kur prek pak llapën e veshit të dëgjojë patjetër
Çdo tingull të tjetrit në këtë tufan marramëndës …
“E vranë…” – këlthet Zonja, tek ekrani sa fasada e pallatit
Të lyer me njolla e lulka nga Bashkia e Tiranës…
– Nuk mund ta kuptoj ç’kërkon kjo zonjë ?!”
– Pëshpëriti, Fausti.
-“Edhe unë s’di ç’të them,
I kam harruar të gjitha shkronjat, fjalët largohen,
Sa i kërkoj të kthehen zhduken…”
U mblodh kruspull Njeriu…

-XV-

Hëna ecën si një karro dore e shtyrë nga yjet,
krokëllin në qiell e pallatet kalojnë jehonën
E zërit të zonjës nga një rrugicë në tjetrën,
Një jehonë midis britmës së të pushkatuarve
Dhe te vdekurve pa varre e pllaka të humbura
Në dyert e burgjeve të këtyre anëve.
Bunkerët kolliten e brejnë heshtjen, si dheun urithët,
Të mbledhur kruspull në çdo pikë të kryeqytetit.
Diku shpërthen një bombë,një automatik diku tjetër,
Një makinë ecën rrëmbimhi gjer në fluturim,
Vret mbi dhjetë kalimtarë dhe ikën tutje e më tutje.
Fausti bën pak anash ta lejojë të eci sa të bjerë kjo
Furi e papritur e ndërgjegjegjes së gjymtuar
Në qëndër të kryeqytetit
“Mos u trëmb,”sqaron Njeriu,”Në Shqipëri
Është e zakonshme të fluturosh,
S’ka rëndësi kush rrëzohet,
Ka rëndësi kush ecën…”

-Xlll-

“Unë s’jam Mefistofeli” vazhdoi Njeriu, Ndërsa ju afrua
Ta shoqëronte, në krah të djathtë, unë jam një gjallesë,
Që ngre ndërgjegjen time, e ngre dhe e hedh
Sa andej këndej,pa më shkuar mëndja për ta korigjuar.
Asgjë s’korrigjohet para Vdekjes, Zoti Faust,
Vetëm bëhet përshpirtje duke u munduar
Ta kesh mirë me Zotin e madh në poltronin e qiejve.
Këtë e dinë mirë ata, që drejtojnë botën, miku im,
Ata që kanë vendosur të shkojnë në Hënë,
Të mos të rrinë më në këtë planet kokëkrisur.
Por unë s’jam Mefisto, zoti Faust, unë dua të shoh
Dhe disa ditë Diellin, pa menduar për lekët e vdekjes.
Natyrisht do të më varrosin, s’kanë çfar bëjnë,

Shoqatat janë aq të shumta në vëndin tonë
Sa s’mund të më lënë të përhap kolerën.
Nuk jam as Sanço Pança, natyrisht jo,miku im,
S’dua të kopjoj dikë tjetër, të bëj plagjiaturë
Në këtë moshë të thyer. Këtu Don Kishotët krekosen
Si askund tjetër, o mik. Ja kanë hipur e nuk zbresin,
Shpojnë me mamuze ngado vithet e kryeqytetit.
Kanë hobi që ta djegin patjetër pelerinën tënde
Me shkëndijat e këpucëve gjatë gati fluturimit.
Tek ne, e kanë lënë pa gojë Servantesin e gjorë,
E kanë lënë të mbështillet atje në Spanjë e të mos
Pëshpërijë asnjë fjalë nga Bibla,… të bëj vetëm kryqin.
Ai nuk i njeh Kishotët tanë të harbuar
Dhe ne jemi rreth katër milionë Rosinantë
Që u ulim shpinën të na hipin lehtas, të mos
Të rrëzohen në misionin e rëndësishëm, të kapardisen
Me të gjitha kostumet e shtetit tonë
Të njëqindvjetëshit të fundit…
Të ngjaj i shkalluar, Zoti Faust?! Natyrisht, i shkalluar,
Miku im i ardhur nga larg të marrësh vesh
Se ç’bëhet me mua dhe t’ua tregosh tërë qiejve.
Të shtrëmbërohen buzët nga e qeshura
apo nga e qara e trishtuar?!…Oh qënkan lotë!
Por, pse duhet të qash, kur s’qaj unë për fatin tim,
që më rri mbi shpatulla si gjarpër,
duke fishkëllyer erërat e botës?!
Pse duhet të qash Ti, Faust i gjorë, që s’ke tridhjetë qindarka
Të blesh një byrek,
Të mbash dhe pak ditë veten në atdheun tim të shtrenjtë?!…

-XlV-

FAQE LETRE POSAÇERISHT PËR FAUSTIN
“Askund këtu s’çelin lulet Kudo pushimtoret janë prej çimentoje
Si të vishen banuesit me kaskada.
Atje në Luvër ti mund të shpjesh një tablo prej çimentoje,
Bunkerët e epokës moderne, në vendin tone të shtrënjtë,
I dashur Faust. Atje në Luvër mund të na shikojnë habitshëm
Miliona vizitorë të kamur Siç bëjnë me zebrat, arinjtë
apo fiset e sajuara.
…
Po bje mjaft shi këtë vjeshtë në Tiranë, Janë çarë pusetat
Dhe ujërat e zeza kutërbojnë anekënd kryeqytetin…
Ti mos u mërzit me këtë skicë banale,
që po konkuron bienalet.
Autobuzët mjelin qindarkat e fundit Të qytetarëve, që nxitojnë
Pa mundur të dëgjojnë sinfoninë e pusetave.
Por t’i lëmë këto subjekte të thjeshta,
Mik i madh i gjakut arian të kësaj bote,
Ti je mik dhe miku nderohet
Sipas gjasave të të gjitha legjendave
Të këtyre anëve, që i ka fshehur në Lahutë At Fishta,
I cili ka braktisur varrin në lojën e varreve.
Por meqë na ranë në gojë varret
Me punë varresh disi do të të çlodhim, mik dashur:
Përdhunojnë të vdekurit, po…po… të vdekurit.
Emrat e tyre i shkulin si të jenë dhëmballë
Ose si hunjë të gardheve, që do të spostohen tutje,
Ose si kasa makinash të hedhura humbnerave.
Duke u ndërruar emrat…
Se kanë nevojë për të vdekur, për shumë të vdekur,
Për kockat ,për plagët dhe për plumbat e tyre,
Për heshtjen e tyre…

Natyrisht ti s’mund ta kuptosh menjëherë
Këtë punën e varreve njerëz dhe e njerëzve varre.
Është fjala për ata, që duhej të binin në luftra
Tërë heroizëm kundër fashizmit, zoti Faust,
Duhej patjetër të binin,të vdisnin dhe të kishin varre.
Pra duhej. Dhe na i morën varret, në shkëmbim të një vize
Nëpër Evropën e mrekullueshme, Zoti Faust,
Ne shkëmbim të një vendi pune në vëndet fqinje,zoti Faust,
Pra duhej dhe na i morën kockat, dheun,
Vështrimet e ligjërimtareve, që përmbysnin detet e
I vendosën në Varre nailonësh, projektesh, ëndrrash,
Britmash e pentagramesh, ku zhgrryhen presidentët,
Kryeministrat, deputetët e etur për seks me të vdekurit…!
Mos e humba pak gjakftohtësinë, Zoti Faust?!
Mos nuk ruajta parametrat e dialogut
Dhe rash kollotumb në ankthin e ëndrrave me të vdekur?!
Por ma kërkojnë të vdekurit, miku im, ma kërkojnë
Atje lart në qiej t’ju tregoj se pse i lamë të branisen
E pse i hoqën zvarr klanet varrevjedhës nëpër kalenda?!
Çfar kanë me varret,burrë i madh i kontinentit?
Veç teje kujt t’i drejtohem tjetër?…Kujt, më thuaj …?
Pyeti e ripyeti Njeriu.
“Më lër të mendohem o Njeri i mirë!,”
Lexoi e u lut Zoti Faust,
Që heshti pak dhe tha çfar mundi, pa shkuar në Qiej:
“Bota i ngjan një kafkeje në rrukullisjen e saj dhe s’është aq thjesht
Të hyhet nëpër labirintet. Lum si ai që hyn ngadalë e jo rrokopujë,
O Njeri i mirë.Varret kanë historinë e Botës dhe Historia
Dhunohet por nuk grabitet, i grisen kolltuqet e shkronjave, ku ulet,
por nuk grabitet, rri ashtu dhe nënqesh me grabitjen.
Zoti, o Njeri, ngjiti frymën tonë në qiej,
Por jo kockat tona. Na ka lënë të endemi këtu për miliona vite
Me grabitqartët e kockave, në këtë vënd
Me kobra e korba, që enden vazhdimisht mbi kufoma…”
-XVI-
Fausti mundohet të ngjishet në një nga autobuzët
Në unazën e madhe në Tiranë.
Një zonjë të veshur me diell,e mban kaliqafë zonjën,
E shoqëron nëpër tinguj,e prek me pipat e vegjël të gishtave
Tek gjiri,siç bëjnë pionierët me globin.
Fëmija ëngjëll ngrë zonjën në një kolltuk autobuzi
Dhe sheh me frikë burrin me pelerinë.
“Pse trëmbesh e më sheh frikshëm?”
E pyeti burri.”Se ti je Fausti…”
Pëshpëriti fëmija,duke luajtur me globin
Që s’lejonte t’ja prekte dikush tjetër.
“Dhe pse të kesh frikë pikërisht nga unë?!” habiti Fausti
Me dyshimin se fëmija ish gabuar.
“Pikërisht kam frikë prej teje, xhaxhi Faust,
Vetëm ti mund të ma rrëmbesh mamin,
Vetëm ti ke dëshirë ta pllenosh botën
Më njerëz të tjerë, me Jezus të tjerë,
Me këngë të tjera, që krijojnë Eden Të tjerë.
Vetëm ti, xhaxhi Faust, mund ta bësh këtë,
Por natyrisht nuk don që ta kryesh, se Zoti s’kërkon
Që domosdo ta kryesh. Çdo të bënim
Athere, në këtë autobus, xhaxhi Faust?!”
(Vijon)

NJE NATE ME CIGANET

May 11, 2014 by dgreca

NGA KRISTAQ TURTULLI*/
Ciganët kishin bujtur në qytet disa muaj më parë. Ngritur çadrat pranë lumit të mbushur me shelgjishte të gjelbra. Me shelgjishtet ata thurnin shporta, kanistra të mrekullueshme, i shisnin rrugëve të qytetit dhe nëpër fshatrat përreth. Ciganët e donin këngën dhe vallen, e pinin rakinë dhe verën, ishin të varfër dhe të pasur njëherësh. Nga bregu i lumit, era sillte çdo mbrëmje, këngët dhe vallet e ciganëve. Në fillim qytetaret u grindën, sepse këngët e ciganëve ishin ndryshe. Jashtëzakonisht të gëzuara dhe të harbuara dhe herë herë tmerrësisht të trishtuara. Qytetarët nuk mund të kuptonin se, kur niste gazi dhe hareja dhe kur plaste dëshpërimi dhe melankolia. Menduan të bënin pecicion ankimi në bashki për ti zbuar. Ata kishin tjetër edukatë dhe sjellje, por dalëngadalë veshët e tyre u mësuan dhe i lanë ciganët në jetën e tyre endacake. Qytetarët s’ishin në gjendje të dallonin një dasmë cigani nga ditët e zakonshme, pa dasmë.
Mihali asokohe ishte i ri. I pëlqente të këndonte dhe t’i binte kitarës. Një mbrëmje, ciganët ftuan Mihalin dhe mikun e tij Viton, në një dasmë cigani.
Dasma organizohej në sheshin e vogël, në mes të tendave, të lëvizshme dhe shumë praktike. Në qoshet e tendave, kishin vendosur pishtarë të mëdhenj. Kokat e pishtarëve i kishin mbështjellë me lecka dhe të lagura me naftë, lëshonin flakë dhe tym njëherësh. Orkestra ishte vendosur përkarshi tendës së madhe. Mihali i binte kitarës, dy ciganë mustaqezinj u binin, daulleve. Ata e afruan Mihalin për ta bërë dasmën më të veçantë, të ndryshme nga gjithë dasmat e tjera. Më shumë se dy daulle. Diçka qytetare, sepse nusja dhe dhëndri ishin specialë.
Ciganët kishin blerë raki kumbulle dhe peshk të lirë në tregun e qytetit. Gjithashtu dikush kishte prurë një tufë me hudhra dhe një tufë me qepë. Ciganët pinin raki, hanin peshq, kafshonin kokat e qepëve dhe i përtypnin zellshëm pa i larë. Mihali luante symbyllur, e kishte përpirë muzika. Ai nuk luante shumë mirë në kitarë, ndaj s’guxonte të luante në dasmë qytetare. Ishte rast brilant për të. Daullexhinjtë ciganë, gjithë siklet, përpiqeshin të ndiqnin ritmin e tij. Kjo vegël e re ua kishte prishur qejfin dhe u vinte një farë rregulli. Ata ishin mësuar të bënin zhurmë, bambër-bumbër dhe pluhuri të hidhej përpjetë. Zoti i dasmës kishte i thënë: Le ti afrohemi pakëz qytetit.
Mihali u tha daullexhinjve, të akordoheshin. Çfarë dreq akordimi kërkonte ky djalë? Daullja do, bjeri t’i biem, mjaft të ketë gaz dhe hare. Po të akordoheshin, ciganët qëndronin në një vend, nuk bridhnin lart e poshtë.
Vito i foli pranë veshit, pastaj e goditi me bërryl. Mihali ngriti kokën i hutuar dhe vështroi nga tjetri me inat.
“ Je tuhaf Mihal,” foli Vito. “S’ më dëgjon?”
“Më lër rehat,” foli i bezdisur Mihali: “Kjo dasmë cigani është aheng më shumë se dasmë. Më lër t’i bie kitarës si di vetë.”
“More, Miho djali,” i pëshpëriti Vito. “Je i vervër a si, shiko një mrekulli.”
“Ciganët kanë mrekullitë e tyre.”
“Mblidhe mendjen, vështro atje, përtej.”
Mihali ndoqi shikimin e shokut. Disa metra larg tij, në tendën kryesore, ulur në stol të lartë, ishte një vajzë. Një nimfë. Një mrekulli. Të ishte cigane ajo vajzë? Flokët korb të zeza, kaçurrela, i derdheshin mbi shpatulla si ujëvarë. Fytyra, qafa, duart, ishin jashtëzakonisht të lëmuara, si të ishin krijuar prej flete trëndafili. Fytyra e saj nga flakërimet e pishtarëve, kishte marrë shkëlqim vezullues. Vetullat, sytë, hunda, buzët, ishin harmoni të përsosur. Ajo i ngjante më shumë një engjëllusheje që kishte zbritur befas në një dasmë cigane, ku kundërmonte erë e rëndë raki kumbulle zierë me gjithë bërthama, peshk që piqej nxitimthi në zjarrin aty pranë, si dhe duhmën e rëndë të hudhrës dhe të qepës.
“ Ç’do ajo këtu, cigane te jete dhe ajo?” bëri habi Mihali.
“Hë, ç’do?” U ankua Vito.
Në krah të majtë të vajzës qëndronte një plakë, e cila përtypte një copë peshk të papjekur mirë. Në të djathtë, ishte një burrë ezmer, vetulltrashë, mustaqetrashë, që tymoste vazhdimisht duhan të ndyrë mbledhur ndanë lumit. Mihali e humbi, gishtërinjtë e tij ngelën të mbërthyer në telat e ndehur të kitarës. Vito e qëlloi përsëri, këtë herë me forcë, duke i pëshpëritur:
“Kujdes Miho djali, se mos hash ndonjë thikë në brinjë.”
“ Përse, ia bëri Mihali i humbur, unë s’po bëj gjë!”
“Ajo është nusja.”
“-Nusja?!”
“E ore, nusja,”tha Vito. “Ylli paska zbritur në pellgun e harruar të ciganëve.”
Mihali u përpoq të largonte shikimin prej andej, s’mundte. Ajo e tërhiqte si magnet. Nusja e ndjeu vështrimin e ngulur të Mihalit. Iu shmang një copë herë, u bezdis, u nervozua. Shikimi i djalit nuk ishte i keq, ishte i pastër, i habitshëm. Ajo nuk kishte ndjerë në jetën e saj një vështrim të tillë. Një fashë drite e ndrojtur mëngjesi. Prandaj iu përgjigj me shikim, ndërmjet qerpikëve të gjatë, të zinj, si shtiza të mprehta. Mihali vari kokën mbi kitarë.
“ Janë shigjeta, Vito, s’janë qerpikë,” mërmëriti Mihali.
“ Përse mbiu kjo zoçkë,?” pëshpëriti Vito.
“ Hë,përse? Këtë, them dhe unë.”
Shikimi i vajzës ishte i guximshëm, por dhe lutës njëherësh. Si vajzë uji. Përnjëherësh Mihalin e mbërtheu dëshira, të ngrinte kitarën dhe ta përdorte si armë, duke e vërtitur, rrotulluar sa andej këndej, mbi kokat e dasmorëve të dehur, që pinin dhe kërcenin si të tërbuar. Dheu i ngjeshur mes çadrave, ishte spërkatur me raki. Mihali ishte gati, të flakte mbi ta kitarën, të sulej drejt vajzës, ta hidhte në krahë, të humbte nëpër pyll si në baladë. Ciganët do kërkonin. Po të dy do t’i përpinte legjenda. Atëherë ciganet do ngrinin këngë. Ndryshe nga këngët e tyre. Magjia cigane, do ndehej mbi të tjerët. Do bëhej një farë eklipsi cigan.
A ishte e mundur që ciganët të kishin krijuar një hyjni të tillë?
“ Mblidhe mendjen Miho,” dëgjoi si nëpër mjegull, zërin e Vitos: Kujdes se mos na bësh ndonjë hata. Me këta leshatorë ciganë, nuk bëhet shaka. Pi raki, le të mbajë erë. Do bësh mirë, do qetësosh shpirtin.”
“ A mundem?” murmuriti Mihali. “Bukuria e saj është përrallë. “
“Mundesh Miho, mundesh.” tha Vito. “Ajo cigane është krijuesja e shqetësimeve dhe sherreve të gjithë burrave të botës. Ndaj të them, pi Miho,pi pak raki.
Nusja ishte e gozhduar midis plakës pa dhëmbë dhe burrit mustaqetrashë me pipë të gjatë. Ajo nuk lëvizte. Duart e saj të bardha mermer, qëndronin si të lidhura në pëqi. Mihali ishte gati të bërtiste, me sa zë që kishte në kokë:
“Lëreni të fusë diçka në gojë, ju kafshë prehistorike, ju ciganë pa ndjenja. S’e kuptoni? Kjo krijesë çmendurisht quhet nuse. Hapuni, më lini të shkoj tek ajo. O zot mblidhma mendjen.”
Vajza si ta kishte kuptuar, i nguli sytë e mëdhenj, gjithë lutje. Përplasi qerpikët e gjatë disa herë me radhë si krahë dallëndysheje. Ndaluni. Mendohuni.
Mihali po bindej gjithnjë e më tepër se vajza ishte trëndafil i papërsëritshëm, mbirë rastësisht mes gjembakëve të neveritshëm të ciganëve. Befas i hipi krimbi i dyshimit. Kishte dëgjuar nëpër biseda, se ciganet ishin mjeshtra në rrëmbimet e fëmijëve të vegjël, vetëm se askush nuk kishte dhënë prova vërtetësie. Sidoqoftë, kjo vajzë magjike duhej të ishte prova e parë e vërtetë. Vjedhje mjeshtërore, në mes të natës, pa hënë, pa zhurmë, duke lënë nga pas të lehurat e qenve. Ai më parë kishte një farë simpatie për ciganët, i dukeshin interesantë. Me shtëpinë mbi supe, ku rafsha, mos u vrafsha.
“Kujdes, Miho,” dëgjoi ta këshillonte Vito, “ po bie shumë në sy.”
“ Thua?!”
“Them që ç’ke me të. Shiko përreth,” tha Vito.
Burri me pipë të gjatë, e vështronte egër, gati ta shqyente më dysh. Ai po dërmonte drurin e nxirë të pipës me dhëmbë. Fytyra e plakës ishte zgjatur drejt tij. Goja e saj pa dhëmbë, ngjante si një këpucë e flakur në qoshe të rrugës, e kalbur dhe e deformuar. Ajo ishte gati të përtypte Mihalin, si peshkun e papjekur mirë.
“ Bjeri kitarës,” e këshilloi përsëri Vito, “lëre magjinë të ftohet.”
Në prag të mëngjesit, ciganët u derdhën në shesh. Këndonin dhe kërcenin si të ndërkryer. Vetëm shikimi i egër i burrit me pipë të gjatë, ishte mbërthyer si plumb mbi Mihalin. Mjekra e plakës pa dhëmbë po bashkohej me hundën, ajo përtypte gjithë tërbim masën e qulltë të peshkut. Truproja e palëvizshme e nuses po mprehte armët.
“Në djall të vejë cigani me pipë,” pëshpëriti nervoz Mihali: “Unë dua ta prek atë femër. Ta shoh, a është vërtet prej mishi, apo prej flete trendafili”.
Mihali la kitarën bëri të ngrihej. Buzët e vajzës u drodhën, gati sa s’klithën. Qerpikët e gjatë, u përplasën furishëm, si t’i kishte përcëlluar flaka e pishtarëve. Mollëzat e mermerta u prushuan. “Mos u çmende. Të lutem, qëndro aty ku je. Po shkel pragun e së pamundurës.” I thoshte ajo nëpërmjet lëvizjeve të syve.
Atëherë kur Mihali u gati të bërtiste, të ulërinte : “Ndaluni, hej, ju të marrë. Ju ciganë. Ju arixhinj, ju delenxhinj, që hani ballëgjerë, e pini raki. Lëreni të shkoje ajo vajzë. Si guxoni…
Vito ia shkuli kitarën nga duart dhe i pëshpëriti:
“Miho, shtroje gjakun. Këta u dehën me raki. Ndërsa ne ftujakët u dehëm me aromë femre, ciganeje.”
“Hesht Vito,” i foli zë mbytur Mihali,” duhet të bëjmë diçka.”
Vito e vështroi i trembur. Mihali nuk pati kohë të përgjigjej. Daullet, vallja, ulërimat e eksituara të dasmorëve, u ndërpre. Ciganët u shtynë pas. Hapën rrugë. Nëpërmjet monopatit, mes tendave, vinte kaluar, mbi kalë të kuq, një cigan i bëshëm, mustaqevarur. Shoqëruar nga dy ciganë pleq. Ai qëndroi në mes të sheshit. Kërceu shkathtësish nga kali. U përshëndet me dasmorët duke thënë:
“ Një jetë, një shpirt!”
“ Një shpirt, një jetë!” u përgjigjën ata.
Cigani ardhës ngriti brokën me raki. Piu disa gllënjka të mëdha. Pjesën tjetër e derdhi në qafën e shkurtër, të trashë si dem, e në gjoksin e përmbytur nga qimet e zeza.
“Rakia lumë, qejfi përpjetë,” tha ai.
“Hatëri mos të mbetet dhe qejfi të mos të prishet. Rakia dhe gazi përpjetë, u përgjigjën dasmorët.
“ Hatëri është si helmi,” ia bëri cigani ardhës.
“Ciganët nuk njohin hatëre dhe helme për dhëndurët,” u përgjigjën dasmorët.
Mihali vështroi Viton si i çakërdisur.
“Vito, kjo është skandaloze. Shihe. Sytë e saj do treten nga dhimbja,” fliste Mihali me zë të ndryshuar.
“ Hesht, qetësohu, na lër të dëgjojmë,” këmbënguli Vito, “diçka po ndodh.”
Ciganët po ulërinin të inatosur. Dhëndri këputi kopsat e këmishës dhe i ra gjoksit me grusht. Më pas drejtoi gishtin tregues nga nusja. Dikush bërtiti:
“Heshtni.”
Dhëndri tundi sërish gishtin tregues drejt nuses. Më pas e mblodhi gishtin në pëllëmbë dhe qëlloi përsëri gjoksin me grusht. Të gjithë dasmoreve pothuajse u kishte dalë e pira. Ata vështronin të ndërkryer.
“ E kishim bërë me fjalë ndryshe,” foli plaku pa hequr pipën nga goja.
Dhëndri goditi dheun me këmbë si mushkë.
“ Jam cigan i fisëm unë.”
Nusja u ngrit. Fytyra e vajzës tregonte dhembje të madhe, të pashërueshme. Sytë e saj përdridheshin, luhateshin si një shpend i plagosur. Vështronin vjedhurazi nga Mihali, si t’i thoshte. Ik, mbaroi, humbi, ik…
Duart e plakës pa dhëmbë, që vazhdonte të përtypej, dhe burrit të vrazhdë me pipë të gjatë, u ndehen të drithëruara, të trembura drejt vajzës, për ta ndihmuar të zbriste prej stolit të gjatë. Atë me siguri e kishte mpirë qëndrimi i pafund. Ata ishin pa shpirt. Ajo gjithë vendosmëri i ktheu mbrapsht. Këmbëngulja e truprojës ishte alarmante. Ata i luteshin zë ulët, i përgjëroheshin. Ata e qarkuan nusen.
“Ç’ po ndodh, mërmëriri Mihali: Ç’shtë ky panik, më lër të bëj diçka.
“ Mos do lësh lëkurën. Hesht, ia ktheu Vito.
Dhëndri qëndroi në mes të sheshit, këmbë hapur si shtatore. Një fëmijë i vogël u afrua drejt tij, i zgjati tasin me vaj. Dhëndri leu mustaqet, nusja kërceu pupthi në tokën e fortë. Dhëndri kaloi shpinën e dorës mbi mustaqet që shkëlqenin nga vaji. Ai zbardhi dhëmbët e verdhë, pastaj spërkati qafën e trashë dhe gjoksin me raki.
“Nuse të mbarë, falmë zot,” tha ai.
Mihali vështronte hutueshëm. Vajza hidhte shikimin drejt tij gjithë përvuajtje, dhembje, tmerr. Ik, të lutem, mbaroi. Ajo hodhi dy hapa të vogla, si të ishin prej fëmije.
Sytë e dasmorëve ishin mbërthyer mbi nusen. Trupi i saj u drodh si gjeth i ndodhur në mes të furtunës. Këmbët e bardha, jashtëzakonisht të brishta, sikur të mos ishin përkëdhelur prej rrezeve të diellit, u drodhën, u lëkundën sa andej këndej. Trupi iu epua, u përdrodh. Gjendja klithi:
“ Nusja e humbi, mbajeni. Mbiu syri i keq.”
Nusja nuk u rrëzua. Me përpjekje titanike, ajo u çapit. Tre hapa, katër, pesë. Edhe pse përpiqej të çapitej tmerrësisht ngadalë, trupi i lëkundej si lavjerrës.
Burri me pipë bërtiti;
“Le të fillojë muzika. “
Dhëndri qeshi duke nxjerrë dhëmbët e verdhë. Plaka pështyu ndër këmbë peshkun e zbardhur dhe sokëlliti.
“ Uheeeeej, uheeeej, uheeeej!”
Mihali ishte shokuar. Trishtimi në sytë e vajzës ishte oqean i tërë. Qerpikët e saj të gjatë, e kishin humbur ngjyrën, ishin bërë si gjethe pishe. Ato thoshin: “Do ishte mirë për të dy, të kishe ikur. T’u luta. Të kishe ikur përpara se unë të ngrihesha, të ecja. Le të mbetesha në kujtimin tënd ashtu siç dëshiroje. Unë të thosha, mbaroi…”
Mihali ndihej si t’i kishte rënë dielli mbi kokë. Bukuria e saj ishte përmbysur, bërë petë, duke i lëshuar vendin fatkeqësisë fizike, mëshirës. Dhëndri mustaqe varur, s’e la nusen të ecte zbathur në tokën e fortë. Ishte stërmundim për atë krijesë.
Ajo ishte një sakate e mjerë. Dhëndri e mbërtheu për beli si lodër dhe e hodhi në shalë të kalit të bardhë. Ciganët filluan të ulërinin, të kërcenin, të pinin. Dy ciganët muzikantë vazhdonin tu binin daulleve. Mihali qëndronte i mpirë, mbështetur në bishtin e kitarës. Ata nuk u përgjigjeshin kërkesave dhe kërcënimeve të dasmoreve, për tu rënë veglave. Dhëndri mustaqevarur, kërceu mbi kalë. Kapistallin e kalit të nuses e lidhi mbas shalës së kalit të tij. Burri me pipë të gjatë i zgjati brokën me raki. Dhëndri piu gjatë, me zhurmë. Rakia u derdh në mustaqe, në mjekër, në gjoks. Ai klithi i kënaqur. Duke e kapur brokën për fundi, derdhi raki drejt nuses. Ajo dukej si fëmijë e pambrojtur. Dhëndri qeshi me të madhe. Nusja vari kokën në gjoks. Filloi të qante me dënesë.
“ Nusja qau, e zboi shejtanin. “
Dasmoret ulërinin në kupë të qiellit, kërcenin zbathur, si të marrë. Dhëndri fshikulloi ajrin, dhe tërheqi dhunshëm kapistallin e kalit të bardhë të nuses. Ajo lëkundej sipas trokut të kalit, kokëulur, mbërthyer nga dënesa. Mihali donte të vraponte mbas kalit të bardhë. Vito e mbërtheu fort mbas krahu.
“Të shkretet ne, verbohemi nga shkëlqimi i rremë,” foli Vito duke tundur kokën mendueshëm: “Sidoqoftë, e shkreta sakate ishte peri.”
Trupi i vajzës lëkundej vajtueshëm në shalë të kalit. Kali i bardhë mbarte jo një nuse të bardhë, po një vajtim. Ajo ktheu për herë të fundit kokën e bukur, si një flutur e goditur,e rrëmbyer, e flakur. Krahët qerpikë, lëvizën ngadalë, i treti era e lehtë. Asgjë. Gjithçka ishte mbështjellë nga ujërat e shelgjeve vajtues. Lotët e vajzës kullonin nëpër shelgjet e gjelbër, ku më pas ciganët do t’i mblidhnin dhe do thurnin shporta. Ndaj shportat dhe kanistrat janë aq të mrekullueshme.
Ciganët të lodhur, të dehur, u shtrinë përdhe në truall. Mihali me Viton hodhën veglat në sup,bënë të largoheshin. Rrugën ua preu cigani me pipë të gjatë. Ndërmjet pjesëve të lira të buzëve, ai hodhi përpara këmbëve të tyre, një cirkë të gjatë pështyme. Pranë tij u afrua plaka pa dhëmbë. Ajo pështyu gjithashtu.
Fryu erë dhe çadrat e ciganëve u mbështollën nga shelgjet lotues.
Vonë, Mihali u përpoq të mësonte diçka për vajzën, që ishte thjesht yll nate në perëndim. Ciganët mbas një muaji mblodhën çadrat dhe tendat, shelgjet u vyshkën shumë shpejt. Ata u larguan, s’dihej se ku, duke lënë pas togje hiri, shenjat e hunjve të çadrave, ngulur thellë në tokë, por që u mbushën shumë shpejt, nga uji qysh në shirat e para.
Në çdo dy, tre vjet, grupe të ndryshme ciganësh vinin dhe shkathtësisht ngrinin çadrat anës lumit, ku kishte shelgjishte me bollëk, ku ata laheshin të shkujdesur, herë me gjithë rrobe, e herë lakuriq. Thurnin shporta të bukura, këndonin, kërcenin deri në mesnatë.
“ Vërtet qejf bëjnë ciganët, hanë, pinë, dëfrejnë. Jetë pa derte dhe halle, lum ata, ” thoshin qytetarët për ta.
Grupi i ciganëve, me burrin me pipë të gjatë dhe plakën pa dhëmbë nuk u dukën më. As ajo vajzë engjëllore me ciganin mustaqevarur. Ndoshta ciganët, u shmangeshin trazirave të pakëndshme. Pranonin një jetë jashtëzakonisht të thjeshtë, pa orendi. Pa brenga dhe halle…
* (fragment nga romani : ” Vetmia e zerave”)

NANA ZADRIMORE

May 11, 2014 by dgreca

Ahmet Kolgjini (1939-1999)/
I/
Plot dy javë te porta e hekurt priti/
Nana-zeza, e kërrusun, e bame lak/
Shkallët, me mbesë perdorë, ngjiti/
Shoqnue prej nji zullapi torollak/

Sheh kanibalin me fytyrë Jeziti/
Që i vrau të shoqin më dyzet e pesë/
Ndejti me nji djalë, mezi e rriti/
Tek ai u mbështet, e kish të vetmën shpresë./

“-Djalin ta denoi ligji. Ka bërë faj /
Po Partia tonë është zëmër-madhe/
Djali t’i heqë Iakrat, trutë t’i shpëlaj/

Ashtu si te tjerët të futet në aradhë
Me mësimet e Partisë të eci paskëtaj!
Do ta studjojë Partia… Mirë bëre që ardhe…

II
Bir i nanës! Takova shokun Enver
Më tha të bash nji lutje. Una jam nanë…
-Atë që kam timën, s’Iutëm me ma dhanë
Zoti ma dha jetën dhe Zoti ma merr,

“Andërronte tepër, u dënue me ligj.
“Me siguri kështu të kanë thanë
Ti a s’e kupton se lutja e përligj
Dhunën që ushtrojne këta mjeranë?

Enveri me shokë janë nji skotë
Nji lukuni e pangishme kriminelash
Nji shuplakë e Zotit në këte botë.

Ma mirë pushkatue se rrethue telash
Prej këtyne mos prit farë uzdaje
Zoti të shpëtoftë prej kësaj murtaje!

III
Kalon nji muej. E kerkojnë në zyrë.
Nji strupull teshash merr për me i hapë
I qetë, ai qe djalin ia ka kapë…
Ajo bahet dhe, limon bahet n’fytyrë

I dridhën buzët nanës zadrimore
Kur sheh bluzë e krahën, laps e bllok
Të mbështjella lesh e Ii me nji spathok
Nji kuti cigaresh e nji orë dorë…

I merr e del, po s’di ku me u mbytë
Këqyr përqark, kurrkund nuk sheh njeri
Ecen kuturu, nuk sheh ma nga sytë

Kryq ban tri herë, me teshat mblidhet shuk
Prej ure me vertik hidhet në Dri!
Në shkulmat zhduket … duket… deri sa u zhduk!…
Gusht 1984
Nxjerre nga Kolgjini, Ahmet (1999). Poezi. Tirane: Shtepia Botuese “Koha”, faqe 60-63.

Ne rubriken shënime, në faqen 67, autori shkruen: “Cikli i fundit ‘Prapë dhimbje’ përbahet nga tri njësi: Marku, Nana Zadrimore, dhe Lili. Asgja në këtë cikël nuk asht e trillueme. Asgja nuk asht sendërgjim I fantazisë për të krijue efekte pikante dhe fictive me tërheqe lexuesin. Të gjitha janë realitete. Të gjitha janë përjetime.
‘I vdekuni nuk ka miq,” thotë nji fjalë e urtë. E vëerteta ka. Ka pasë dhe ka me pasë gjithmonë. Nuk duhet të shtiremi sikur nuk I njohim dhe nuk I dimë të vërtetat, sepse kjo do të ishte nji vetvrasje në llojin e vet. Tue I njoftë e tue I pranue të vërtetat, mund të ekzorcizojmë të keqen, mund të korrigjojmë gabimet dhe mund të shmangim pasojat. Heshtja përban nji pranim të të keqes dhe, gjitashtu, nji pajtim me të keqen. Pajtimi me të keqen asht ligësi, bashkëjetesa me krimin asht krim.
Ne faqen 68, po nen rubriken shenime, autori shkruen:
Nana Zadrimore e veja e nji oficeri të Ushtrisë Kombëtare, mbasi I vritet I shoqi prej komunistëve ne vitin 1945, lidh shaminë a zezë dhe vendos me rritë të birin 7 vjecar. I biri meqenëse iu ba e padurueshme lufta e klasave, lidhet me dy moshatrë të vet dhe vendosin me u arratisë, por kapen dhe ai si kryetar I grupit dënohet per tradhëti të lartë ndaj atdheut me vdekje Nanë shkreta ban cmos për të shpëtue të birin. Nji ditë e thërrasin në zyrë për t’I dorëzue sendet personale të të birit. I biri ishte pushkatue. Nana s’e kontrollon ma veten dhe mbytet ne Dri. Kështu u shue e u fik edhe nji familje.
Shënim: Ahmet Kolgjini bani 20 vjet burg në disa burgje të Shqipnisë komuniste dhe për shum vjet ishte i internuem në Kampet e internimit të Lushnjes.

LUMTURIA E PAJETUAR E LIDIAS

May 10, 2014 by dgreca

Nga Arjan Th. Kallço/
Arisit i ndodhte shpesh të shkonte në zyrën e mikes së vet që punonte diku në katin e tretë të një shkolle të lartë në periferi të qytetit, pasi aty gjente mundësi të punonte, edhe për pak kohë, mjaft që të hidhte disa rreshta në memorien e një disku të çuditshëm katror, kur ruante gjithçka. Ishte mësuar të punonte me makinë shkrimi, prandaj tastiera nuk ishte më problem për të, por ai send plastik i zi, i hollë dhe me një kapsë metalike brenda së cilit kishte një copë celuloidi të errët, ia shtonte kërshërinë, sesi mund të memorizonte gjithë punën e një libri. Në atë zyrë kishte një kompjuter me të cilin ishte e pamundur të ndahej gjatë ditëve të punës, si diçka e re kur të vjen në jetë, ndihesh shumë i tërhequr pas tij, dersisa një risi tjetër të ta shpallë joshjen e vet, duke e harruar të mëparshmen. Duke shtypur nuk e shikon sesi koha merr tjetër nocion në jetën tënde, ka filluar kursimi i saj në mënyrë përbindëshe. Kur e ke kohën me tepëri, edhe jeta ecën vërtet ngadalë, por kur ajo fillon e të vrapojë mes risive, atëherë e kupton se ato me kursimin, ta kanë hedhur në ritëm. Nëse më parë fletët e panumërta ishin një problem serioz, jo vetëm bezdie, që t’i mbaje me vete, tash dhjetra faqe fletoresh apo librash i kishe gati në çdo çast në një send të pakuptimtë në xhep. Arsi mundohej ditë pas dite të hidhte në arkiv materialet e tij të shumta për t’i patur për leksione, si dhe përkthime për botim, nëse do të gjente ndonjë mundësi të shpejtë për ta nxjerrë libër.
Pasi e përshëndeste me një kortezi të pashfaqur më parë, ia jepte dorën si shenjë të një miqësie të sigurtë që nuk do të dëshironte kurrë ta ndërronte dhe aq më pak ta humbte. Gjendemi shpesh në jetë, për shkaqe shpesh të papërfillshme për disa, por tepër serioze për të tjerët, në rrethana që miqësia zgjat edhe një ditë të vetme dhe në fund të saj, të lë shëndenë, mes zhgënjimesh që shpesh edhe të plagosin. Natyrisht në një ditë nuk ke njohur asgjë prej mikut fantazmë, por gjithësesi disa veprime për të kuptuar natyrën e tij, tashmë është vështirë të fshihen nga kujtesa për disa kohë. Shija e hidhur nuk të lë që ta kapërcesh hendekun dhe sado të përpiqet të afrohet, zvërdhepsja është roja efikas që të shpëton nga trauma të ardhshme.
Mirëmëngjes Lidia, si je? Si të ecin punët sot? A po lodhesh ndopak me punën e re? Ndërsa e pyeste vinte re se Lidia e shihte gjithmonë drejt në sy kur kishte kohë, shenjë e mirë e sinqeritetit – mendonte ai me një pamje gëzimi. Nëse personi që ke përballë t’i fsheh sytë, hipotezat në kokë janë të shumta, druhet nga prania, ose kërkon të fshehë diçka nga frika se shikimet e drejtpërdrejta do t’ia zbulojnë. E qindra mendime të tjera, shpesh racionale e mbyllin debatin brenda vetes me një të rënë të shkopit. Kur ajo nuk kishte kohë dhe punonte për ndonjë material që i duhej ta përgatiste shpejt, e kthente vetëm kokën, e përshëndeste dhe e ftonte të ulej sa të mbaronte punë.
Mirë faleminderit, po ti? – përgjigjej ajo me një ëmbëlsi tepër të natyrshme, por me një dialekt të theksuar karakteristik që tek Arsi ngjallte një lloj buzëqeshje, për të të pakuptimshme. Ndoshta ajo e kishte pyetur veten kush e di sa herë për atë buzëqeshje pas fjalëve të saj, por nuk kishte guxuar që ta pyeste. Kishe ndonjë orë më parë apo ke tani?
Nuk kishte shumë kohë që e njihte dhe çdo pyetje e pavend, mund ta prishte këtë njohje që mesa dukej u pëlqente të dyve. Por të dy e dinin se jo shumë larg shpjegimet do të ishin të pashmangshme. Në jetë, nëse me një mik të ngjiz muhabeti që në takimet e para, dije se e ke përgjithmonë të ngushtë. Nuk jemi ne që e kërkojmë me insitim apo me selektim miqësinë, janë zemrat ato që e bëjnë vetë zgjedhjen. Kur ndihesh keq, pa humor, mjafton t’i telefonosh dhe nëse është vërtet i tillë, do të lërë çdo punë dhe do të vrapojë tek ty. Por në kohë shndërrimesh të mëdha tranzicioni njeriu nuk është më vetvetja, i duhet pak kohë që ta rigjejë ekuilibrin e vet dhe të fillojë të jetë më human. Nëse oshilacionet nuk marrin fund, atëherë edhe ai do të gjendet gjithmonë në shilarësen, ku si nga para dhe nga prapa e shtyjnë erërat me fuqi të ndryshme dhe që do ta mbajnë gjithmonë në lëkundje.
Mirë, përgjigjej shpejt ai, duke iu afruar me hap të kujdesshëm dhe me të njëjtën ngrohtësi. Sapo mbarova me një grup tani dhe kam pak kohë, një pushim parase të filloj orën tjetër me një grup pjetër.
Kur kishte ditë që nuk shkonte për impenjimet e tij jashtë punës, kishte dëshirë dhe ta qaste kokën dhe ta përqafonte, por nuk e hidhte atë hap që të mos krijonte iluzione të rreme përfitimi. Pasi shkëmbenin disa copëza bisedash të shpejta, për të mos humbur kohë, sytë vetvetiu i hidhte menjëherë tek kompjuterat që ndodheshin në zyrë, për të parë nëse kishte ndonjë të lirë. Buzëqeshja e tij tek e dëgjonte të fliste ishte tepër delikate dhe nuk i kapercente kurrë hamendjet në kokën e saj për ndonjë tallje apo përbuzje. Nuk donte që ta ofendonte me ndonjë të qeshur të papërmbajtur që në sytë e saj do të gjëmonte si dëshirë e hapur për ta vënë në lojë. Butësisë së natyrës së saj nuk mund t’i përgjigjej me një sjellje jashtë një etike qytetare. Kur njeriu të ofron një shoqëri brenda rregullave të bashkëjetesës, atëherë do të ishte çmenduri që të mos tregoje të njëjtin respekt dhe dashamirësi, aq më tepër kur përballë kishe një femër dhe për më tepër të edukuar.
Kishte diçka fisnike tek ajo vajzë me trup të drejtë, pa deformime apo shpërpjestime të gjymtyrëve, me fytyrë ku linjat e saj krijonin një shëmbëlltyrë të një bukurie që ishte vërtet e këndshme, jo vajze kopertine, me flokët disi me onde të prera diku afër shpatullave, e rezervuar në të folur, me një sjellje që të impononte gjithmonë respekt. Ishte ndryshe nga mjaft të tjera që kishte njohur dhe takuar deri më tash. Kishte patur shumë shoqe në universitet, nga qytete të ndryshme, por një klas të tillë sjelljesh, pak i kishte rënë në sy, me ndonjë përjashtim në jetën e vet në kryeqytet. Ndoshta ishte një ëndërrimtar i pandreqshëm, pasi në biseda e shprehte dukshëm se ishte hidhtar i një miqësie që merrte shkas nga ajo te një libër që I kishte mbetur gjithmonë në kujtesë. Idealisti nuk zbret kurrë në pazarllëqe të pista, kur bëhet fjalë për imazhet e tij lidhur me mënyrën sesi e koncepton ai jetën.
A ka ndonjë kompjuter të lirë sot? Kam vetëm 1 orë kohë dhe dua të hedh disa faqe formati, pasi më vonë kam mësim dhe nuk dua që koha të kalojë kot – e pyeste ai me një ton zëri të ulët, si një pyetje së cilës edhe mund t’i jepte vetë një përgjigje, duke u ulur menjëherë para kompjuterit nën dhunën e prepotencës. Por do të ishte një tekë që nuk do të mbetej pa pasoja. I kishte ndodhur shpesh të asistonte në dhunë të tillë, por vetë nuk do ta bënte kurrë. I dukej se një lloj instikti shtazarak kishte mbetur tek njeriu që kërkonte me çdo kusht të imponohej edhe aty ku nuk do të ishte e nevojshme ushtrimi i asaj të drejtë që të drejtën e merrte vetëm nga vetja. Një fjalë apo një përgjigje do ta zgjidhte paqësisht pyetjen dhe kështu nervat do të ishin në kontroll të plotë.
Po, ai kumpjuteri aty është i lirë për momentin. Nuk është kolegia ime dhe mund të ulesh dhe të shkruash sa të duash – ia kthente ajo e qetë.
Faleminderit shumë, shumë – i përgjigjej dhe menjëherë afrohej tek tavolina e vogël ku ndodhej makineria e çuditëshme me ekranin e ndezur. Lëvizte karriken ngadalë pa bërë zhurmë, futej me kujdes midis tavolinës dhe karrikes dhe pa e tërhequr zvarrë, ulej me një lloj delikatese që asaj nuk i shpëtonte. Habia e shoqëronte për disa çaste, sepse shpesh i duhej të përballej me fërkimin neveritës së karrikes mbi çimento. Ku të jetë mësuar me këtë mënyrë tepër elegante të uluri? – e pyeste veten e saj, por pa i dhënë drejtim. Më pas zhytej në punën që po bënte dhe për minuta të tëra heshtja ishte e vetmja mënyrë komunikimi mes tyre.
Ndërsa Arsi ulej që të shkruante, herë pas herë i drejtohej me ndonjë pyetje apo i tregonte ndonjë të re nga ato që kishte dëgjuar dhe parë në emisionet e kanaleve të shumta që bujtnin në televizor. Biseda bëhej pa u shkëputur nga puna, por kishte raste kur e ndërprisnin të dy dhe shiheshin në sy që të shkëmbenin disa mendime. Përsëri secili para kompjuterit të vet rifillonte punën ku e kishte ndërprerë.
Ndonjëherë ndodhte që të kishte njerëz në zyrë që diskutonin për problemet e punës dhe Arsi e kuptonte menjëherë që nuk ishte çasti i duhur për të hyrë. E përshëndeste me përzemërsi dhe largohej në kërkim të ndonjë libri apo materiali në bibliotekë. Aty e kalonte kohën që kishte në dispozicion derisa ora e detyronte ta linte gjithçka dhe të largohej. Edhe Lidia ia kthente me të njëjtën përzemërsi, ndonjëherë duke i bërë me shenje se nuk ishte e mundur që sot të shkruante ndonjë faqe. Nuk kishte nevojë për fjalë të shumta, kuptoheshin vetëm me shikime.
Një ditë e thërret vetë në zyrë dhe ai shkoi pa vonesë. Do të ketë ndonjë problem që po këmbëngul kaq shumë – mendoi Arsi. E kush e di se përse e kërkonte. Ndoshta kishte nevojë për ndonjë ndihmë, apo për ndonjë gjë tjetër. Askujt nuk mund t’i refuzohet ndihma, qoftë edhe njeriut me të cilin nuk ke qef të flasësh. Është mëkat që ta shohësh tjetrin në nevojë dhe të mos tundesh nga vendi, pa bërë asnjë përpjekje fare. Jeta është si topi i rrumbullakët i cili, tek vërtitet. faqet e tij harkore të kalojnë para fytyrës, me përsëritje jo me të njëjtin ritëm, por të kalojnë. Sikur në to të jënë shkruar fatet e njeriut, gëzime dhe hidhërime, do të lexonim çdo herë nga një kujtim, në një përsëritje rrokapujë tek secili prej nesh.
Pasi trokiti dhe mori përgjigjen e zakonshme që jepet, hapi derën dhe hyri me hap të matur brenda. Në mendje i rrihnin të gjitha mundësitë e kësaj bisede. Por ishte i vendosur se sado e thellë të ishte, do ta ndihmonte. Në kësi rastesh mendja gjithmonë hyn në thellësinë interpretuese të varianteve, shpesh pa e kuptuar se sa thellë ke hyrë. Versioni për biseda jo impenjuese vjen në radhë të dytë, kur, pasi i ke hamendësuar të gjitha, zgjidhjet janë të thjeshta.
Si je? Punët ç’thonë, Lidia? – i them pa asnjë fije tradhëtie në meditim. Ajo qëndronte ulur në një karrike metalike të zezë, veshur me sfungjer dhe skrivania para ishte plot me letra, libra, faqe të shkruara me dorë dhe me kompjuter. Nuk i pëlqente kaosi po ta kishte skrivaninë e vet. Do ta rregullonte që sa të hynte në zyrë në mëngjes. I krijonte përshtypjen se kaosi i botës, nuk duhej të pasqyrohej edhe në një zyrë të vogël. I pëlqente rregulli se kështu ishte mësuar dhe e kishte edukuar veten qysh kur ishte student. Rregullsia tregon një karakter të prirur drejt antikaosit që ia rrethonte jetën.
Mirë, faleminderit. Ja, siç e shikon në zyrë që në mëngjes se më duhet të mbaroj disa gjëra sot. Do lodhem pak, por duhet ta bëj. Po ti?
Mirë të themi, kjo është shprehja që na ka mbetur në këtë vend – vazhdoi Arsi. Në jetën e tij kishte patur tronditje të mëdha saqë i dukej se fatalitetet ishin shpikur vetëm për jetën e tij. Shpresonte që kjo mirësi e natyrës të mos kishte halle, për të cilat do t’i vinte vërtet keq. A mund të jetë natyra e pamëshirshme me një engjëll të tillë?
Po mirë, nëse nuk e mbaron sot, nesër ka ditë – ia prita me shaka. Puna aty është nuk lëviz prej vendit.
Mirë e ke ti, por m’i kërkojnë sot deri në drekë.
Si mund të të ndihmoj – u ofrova vullnetar menjëherë. Të duhet të shtyp në kompjuter? Ja, menjëherë, gati.
Jo, jo nuk e kam hallin aty, për tjetër gjë të kam thirrur. Është shumë e rëndësishme, e kupton?
Kështu pa një fill, e kam të vështirë ta kuptoj, por derisa thua e rëndësishme, kjo nuk ia heq aspak seriozitetin bisedës sonë.
E vura re që ndihej pak në siklet dhe nuk po hapej dot. Po sillte rrotull bisedën me një pavendosmëri që diçka e pengonte. Arsi nuk e dinte se ishte beqare, nuk e kishte pyetur kurrë, nuk do të guxonte nëse nuk do t’ia kishte thënë ajo e para.
Dua të të pyes për një shokun tënd që ti e njeh mirë, keni qënë nxënës bashkë, se ma kanë rekomanduar për fejesë. Nuk keni qënë në një klasë, por kishit shumë miqësi.
Çudi sa mirë e dinte që kishim qënë shumë shokë në shkollë – po e bluante në kokë fjalën e Lidias. Ndoshta dinte edhe shumë gjëra të tjera për ne, për mua dhe për të. Do na kenë njollosur fare, guxova të depërtoja në njohuritë e saj të fituara nga tregimet e të tjerëve. Po çfarë mund të kenë thënë? Këtu e ndali gjykimin dhe iu drejtua asaj : mund ta di se cili është? Pa e ditur emrin është disi e vështirë të të them. Nuk kemi qënë pak ato vite, 5 matura.
Quhet Mario, Mario….është inxhinier. Më kanë folur mirë për të, por thashë se mëqë ti e njeh, të mund të marr një mendim. Më duhet të mendohem mirë para se ta hedh këtë hap. Ti e kupton se për një femër nuk është e lehtë nëse ndodh diçka më pas.
Po, po të kuptoj fort mirë, Lidia. Sidomos në këtë qytet të voglë ku të gjithë i njohin të gjithë. Unë nuk do të merakosesha shumë për të tjerat, kur nuk e dimë sesi do t’i vejë filli. Po, e njoh dhe e njoh mirë – u përgjigja me një siguri që të mos i lija rrugë për dyshime. Për një shok si Mario…nuk kishte vend për fjalë të këqia.
Tani Arsit i kujtohej gjithçka nga jeta shkollore në qytetin e vogël,por edhe në qytetin e ëndrrave të tyre të rinisë dhe sapo Lidia përmendi emrin, sa e sa ngjarje i erdhën ndër mend. Katër vjet në të njëjtën shkollë nuk ishin pak. Shoku i tij i ngushtë Dori rrinte në një bankë me Arsin dhe shpesh takoheshin të tre së bashku në shkollë e shumë veprimtari jashtë saj. Dilnin edhe shëtitje nëpër qytet, sidomos kur kishin kohë të lirë apo pas mësimeve. Filmit me ngjarje të përshpejtuara në kokë i dha fund që të mos kishte ndonjë pauzë të gjatë para përgjigjes. Ankthet se mos kishte ndonjë të fshehtë surprizuese në jetën e tij shkollore po e mbanin disi në tension Lidian. Perceptohej qartë nga lëvizjet e shumta që bënte në karrike dhe dukej sikur i thoshte : a, do ma japësh përgjigjen apo jo?
Lidia, nuk kam as më të voglën dëshirë të të gënjej. Nuk bëhet shakak me jetën dhe sidomos të një femre. Nëse do ta dish mendimin tim për Marion, nuk kam fare rezerva : është ndër djemtë e rrallë të këtij qyteti. Ta përsërit me plot gojë, të rrallë. Nuk ke nevojë të pyesësh më. Kaluan pak kohë dhe llokumet e Lidias dhe Marios u shfaqën një ditë nëpër kutia mbi skrivaninë e Lidias. Çdo gjë ishte futur në rrjedhën e duhur dhe kishte përfunduar në një të shtunë apo të dielë në vizitat e ndërsjellta të familjeve. Lumturia e përkohëshme e lidhjes i kishte shpërthyer dyert dhe tashmë sytë e Lidias vezullonin çdo ditë e më shumë. I lumtur ndihej edhe Arsi në lumturinë e saj që për vite e bekoi si një princeshë të vërtetë, në të gjitha fluturimet e tyre. Por diku në ndonjë qoshe të fshehur të fatit, askush nuk e dinte se ngadalë po përgatitej një tradhëti që do ta helmonte lumturinë. Asnjë lumturi nuk është e përjetëshme, të ngjall iluzionet e një qielli pa re dhe të kaltër, por papritur ngryset dhe bëhet pus i zi dhe e mbyt atë, pikërisht atëherë kur plane të tjera të mëdha bën në jetë. Qielli e detyroi Marion ta prishte betimin solemn– derisa vdekja të na ndajë para Lidias, ende pa u tharë boja me të cilën nënshkruan lumturinë e tyre.