Fitim Zekthi/

Njerëzit hyjnë në politikë duke pasur disa ide të caktuara politike, të cilat synojnë t’i zbatojnë brenda kufizimeve që lejon gara apo konkurrenca politike. Nëse njerëzit nuk kanë ide politike, domethënë nuk kanë ide mbi shtetin, mbi njeriun, mbi ekonominë, mbi taksat, mbi fenë, mbi shoqërinë etj., atëherë ata hyjnë në politikë vetëm për ta përdorur atë për qëllime të fitimit personal material, të kënaqjes së egove apo epsheve të veta. Nuk ka si të kenë qëllime të tjera. Këta lloj politikanësh do të bëjnë gjithçka për të vjedhur, për të dominuar e sunduar dhe, sigurisht, për të mbajtur pushtetin me çdo kusht.

Ata që hyjnë në politikë me ide politike mund të bëjnë dëme ose gabime, mund të duan të kënaqin egot apo ambiciet e tyre, por nuk e kanë mendjen te vjedhja dhe batërdia. Ata mund të duan të qëndrojnë në pushtet dhe mund të përdorin mjete të gabuara apo të dëmshme, sepse mund të shkëputen nga realiteti dhe mund t’i mashtrojë mendja se e bëjnë këtë për të zbatuar idetë e tyre dhe për të ndihmuar njerëzit.

Kjo vlen për politikanët dhe partitë që synojnë të marrin pushtetin dhe kanë mundësi reale për ta fituar atë, pra që luftojnë për pushtet. Kur politikanët nuk kanë ide politike dhe, për më tepër, nuk kanë as mundësi reale për ta marrë pushtetin, pra nuk kanë asnjë shans të fitojnë zgjedhjet, atëherë ata ndodhen në mjerimin më të madh të interesave të tyre të ulëta. Ata do të përpiqen me çdo kusht të qëndrojnë në lojë dhe të përfitojnë nga marrëdhëniet apo pazaret e vogla e të ulëta me pushtetin.

Ata synojnë dy gjëra: së pari, të ruajnë pozicionin politik që kanë, meqenëse pushtetin nuk kanë asnjë shans ta kërkojnë e ta fitojnë; së dyti, të marrin çdo avantazh të mundshëm ekonomik apo material nga pushteti. Kjo ndodh kur pushteti ka interes t’u japë diçka. Për politikanë të tillë pushteti ka gjithmonë nevojë.

Prandaj politika është, në thelb, garë për pushtet përmes një bashkësie idesh politike — idesh që kanë koherencë dhe konsistencë dhe që nisen nga një premisë logjike, prej së cilës burojnë qëndrimet për ekonominë, shtetin, rendin, familjen, seksin, pronën, komunizmin apo fashizmin etj. Siç thoshte Karl Schmitt, kur kjo nuk ndodh, atëherë “politikanët” nuk janë më në politikë, por në mjerimin e personales së tyre.

Në Shqipëri kjo gjendje është ulur këmbëkryq; ka zënë rrënjë, të cilat, ndonëse kanë shkuar thellë, sot po kërcënohen nga drejtësia. Këtu qëndron edhe thelbi i krizës së pashembullt që po përjetojmë.

Sakip Cami/

HAFIZ SHERIF LANGU, KRYETAR I KLUBIT PATRIOTIK “BASHKIMI” DIBËR 1908-1912, ORGANIZATOR DHE DELEGAT I KONGRESIT TË DIBRËS, 1908.

DELEGAT I KUVENDIT TË VLORËS , 30 NËNTOR – 7 DHJETOR 2012

“Shqiptarizma asht për Fe e Atdhe. Sa ma shumë ta përqafojmë atë aq më pranë Zotit jemi dhe Ai padyshim do t’na ndihmojë në dëshirat e hallet tona”. Hafis Sherif Langu.

Në vitin 1912 Jusuf Efendi Skikuli dhe babai i Sherifit, Osman Efendi Langu shkuan në luftë kundër serbve në Manastir dhe ranë në fushën e betejës në Fushën e Orizarit. Bashkë me ta në këtë luftë ra edhe komandanti i tyre Kapiten Aqif Rusi. (H.Sharofi “Historia e Dibrës Vëll I” , faqe 81)Sherifi është i biri i Osman Langut dhe i Sabrije Rusit (Langut). Sabrija ishte e bija e Selim Bej Rusit, një familje e pasur bejlerësh, por atdhetarë të shquar.

Babai, Osmani dhe gjyshi Selim Rusi ngulitën tek Sherifi ndjenjat atdhetare. Osmani dhe Sabrija patën 6 djem dhe 2 vajza: Sherifin, Dautin, Nebikën, Mirvetin, Shabanin, Rifatin, Edipin dhe Gafurin. Për shkollimin e Sherifit u kujdes gjyshi i tij Selim Rusi, veprimtar i shquar i çështjes kombëtare shqiptare. Synimi i Selimit dhe i bijës së tij, nënës së Sherift ishte që ai të mësonte shqip. Shkollën shqipe në Dibër të Madhe e hapi për herë të parë Said Najdeni, (Hoxhë Vokrri) në vitin 1888. Ky patriot dhe rilindas i madh i solli abetaret shqipe nga Stambolli. Nxënës të tij ishin Sherif Langu, Riza Rusi, Kadri Fishta, Shaban Pepa, Tahir Trena, Dalip Rusi, Ymer Rusi etj. Riza Rusi, i cili kishte kryer studimet në Stamboll, u bë nxënës i Seid Najdenit për të mësuar gjuhën shqipe. Shkolla fillore shtetërore quhej iptidare dhe të tilla në Dibër të madhe ishin njëmbëdhjetë. Pas shkollës fillore kreu edhe Shkollën Rruzhdije, ose 8 vjeçare siç mund të barazvlerësohen sot. Në Dibër Sherifi kryen edhe Medresenë, në njërën nga 10 Medresetë e Dibrës së Madhe.

Në vitin 1897 mbaron shkollën e Mesme te Manastirit dhe niset drejt Stambollit. Në Stamboll Sherifi bie në kontakt me pjesën përparimtare shqiptare të kohës. Ai qëndron me Seid Najdenin, Dervish Himën, Kadri Fishtën, Ali Riza Shkupin, Ibrahim Temon, Hasan Prishtinën, Nexhip Dragën, Mehmet Pashë Dërrallën. Në një foto të kohës Sherifi është me Ramiz Dacin, Haxhi Zekën, Shahin Kolonjën, Sotir Kolean, Dervish Himën dhe Rezhep Matin. Përveç këtyre atdhetarëve Sherifi padyshim ishte edhe nën ndikimin e veprimtarisë dhe shkrimeve të vëllezërve Frashëri. Në Stamboll Sherifi studion për teologji, megjithëse nuk dokumentohet se e mbaroi atë, për shkak të përfshirjes në lëvizjen e shkollave shqipe dhe të kthimit të parakohshëm në atdhe. Ndonëse pat shprehur dëshirën të studionte Teologjinë Islame, në vetvete ishte i prirur që nëpërmjet mundësive që i jepte rroba e një patriarku të ndikonte sa të mundte për t’u orientuar bashkëatdhetarëve të vetë dritën e munguar të Shqiptarizmit.

Më 18 nëndor 1912, në zyrën e telegrafisë së bashkisë së Dibrës,do të mbërinte telegrami i plakut Ismail Qemali, i cili ftonte dibranët një orë e më parë të zgjidhnin përfaqsuesin e tyre,për të ngritur Flamurin në Vlorë dhe për të shpallur pavarsinë e trojeve shqiptare. Në këto kushte, më 19 nëndor 1912, paria e Dibrës në bashkëpunim me udhëheqësit e shquar të maleve, u mblodhën në një kuvend madhështor, i cili u çel me leximin e telegramit të plakut të Vlorës.

Dy ditë pas këtij kuvendi, mes bisedimesh të shumta, u caktuan edhe dy delegatë që do të përfaqsonin popullin dibran në Vlorë. ”Është interesant fakti që mandati i përfaqsimit të Dibrës në kuvendin e Vlorës iu dha njëzëri dhe pa asnjë hezitim Vehbi Dibrës dhe Hafuz Sherif Langut. Të dy burra të shquar dhe të nderuar, të njohur si klerikë por edhe si luftëtarë aktivë të çështjes kombëtare”.

.(Q.Xhelili”Vehbi Dibra personalitet dhe veprimtar i shquar i lëvizjes kombëtare” – Tiranë 1998 , faqe 90 ).

Menjëherë pas marrjes së mandateve, të dy burrat e Dibrës të përcjellë nga dashuria dhe respekti i mijëra dibranëve, nisen për në Vlorë. Atyre do t’u duhej të udhëtonin herë në këmbë e herë në kuaj, ditën e natën, duke iu shmangur sidomos luftimeve me formacionet e ushtrisë serbe. Dhe kurdoherë ata do të gjendeshin të rrethuar prej bujarisë dhe fisnikërisë shqiptare. Udhëtimi i tyre zgjati plot 7 ditë edhe pse në kushtet e vështira të mjeteve të komunikimit me të mbërritur në Elbasan ata muarën vesh për interesimin e vazhdueshëm të Ismail Qemal Vlorës.

Kështu, në një telegram që ky i niste në Elbasan, Aqif pashë Elbasanit, përpos të tjerave pyeste ; “A erdhën përfaqsuesit e Dibrës ? Sa më i madh të jetë rreziku aq më rëndësi kanë masat për ta përballuar këtë rrezik…”(A.Q.Sh-Tiranë. Fondi “Kuvendi Kombëtar i Vlorës”Dos.1.fl.23)

Delegati i dytë i Dibrës në Vlorë, Hafiz Sherif Langu është një nga figurat qëndrore të Dibrës dhe të lëvizjes mbarëkombëtare shqiptare, mik me atdhetarët e njohur si Hamdi Ohri, Zyhdi Bej Ohri, Hajdar Blloshmi, shok me Ibrahim Temon e Dervish Himën në Stamboll, në kontakte dhe me Hasan Prishtinën, Nexhip Dragën e Mehmet Pashë Dërrallën që lanë gjurmë në jetën e tij. Ai mori pjesë në Kongresin e Dibrës të 1909. Kongresin e Dytë të Manastirit më 1910, në kryengritjen e 1910. Disa kohë me kërkesën e banorëve të Dibrës shërbeu si mësues i gjuhës shqipe. U përfshi dhe në kryengritjen antiosmane të vitit 1912, si luftëtar dhe organizator në rrethinat e kësaj krahine, shkruan Dr. Laurent Bica.

Hafiz Sherif Langu së bashku me Vehbi Efendi Dibrën i shkruajnë Ismail Strazimirit se po bëjmë përçapje për të marrrë fshehtas librat që na ka dërgue Josif Bageri i Rjekës prej Sofje por xhonët (xhonturqit L.B.) kanë ushtrue kontrolle të rrepta”. Në kujtimet e tij Ismail Strazimiri jep dhe caktimin e atdhetarit Shefqet Daiu si mësues i gjuhës shqipe në qytetin e Dibrës së Madhe.

Kuvendi i mbajtur nga 28 nëntori deri në 7 dhjetor 1912 njihet nga botimi i proces-verbaleve të shtatë ditëve të tij në gazetën “Përlindja e Shqipërisë” (numrat 6-11, janar-shkurt 1914) drejtuar nga Dhimitër Berati dhe ribotimin pas tij nga Lef Nosi në fletoret e tij “Dokumenta Historike” nr. 1(1924)-nr. 12(1925

Ishin 78 delegatë që morën pjesë në shpalljen e pavarësisë, nga 28 nëntor më 7 dhjetor 1912, ndër to edhe Sherif Langu. Njihen vetëm 40 firmëtarët dhe janë harruar e anatemuar 38 delegatë të tjerë, ndër to edhe Hafiz Sherif Langu.

Në foto nga e djathta në të majtë janë disa nga delegatët e Kuvendit të Vlorës, në mes tyre Hafis Sherif Langu me çallmë në kokë; Eqrem Bej Vlora, Rexhep Mitrovica, Dervish bej Biçaku, Hafiz Sherif Langu, Lef Nosi, Rauf Fico, Ali Asllani, Ferid Vokopola dhe Dhimitër Berati.

Ambasador Blerim Reka/

Si ligj federal, i dekretuar nga Presidenti Trump, ai përligj së paku tri garanci të rëndësishme për Kosovën dhe Ballkanin: nuk ka ndryshim kufijsh në rajon; marrëveshja midis Kosovës dhe Serbisë do të përmblyllet me njohje reciproke; dhe zgjerimi i NATO-s në Ballkan do të vazhdojë, përfshirë edhe mundësinë e anëtarësimit të Kosovës në aleancën veri-atlantike.

Ligji rikomfirmon kontinuitetin e politikës amerikane për Kosovën, në katër dekadat e fundit, nga dokumenti i parë i Stejt Departamentit i vitit 1986: ”Kosovo Republic Project”, të cilin e sjell në librin e tij Fron Nahzi (“Ethnic Interest Groups and US Foreign Policy”), që del nga shtypi këto ditë.

Republika e Kosovës nuk mund të bëhej pa SHBA, e as të funksionoj pa Amerikën.

Ndërkaq Kosova mbetet shteti më pro-amerikan.

Prof. Dr. Luan Përzhita/

Gërmimet dhe studimet arkeologjike, në Kosovë në dekadat e fundit po sqarojnë cdo ditë e më shumë historinë antike të ilirëve dardanë që banonin në qendër të Ballkanit. Një drejtim i këtyre zbulimeve kanë treguar se arti dhe kultura tek dardanët ka qenë shumë e zhvilluar dhe herë herë është përfaqësuar dhe ndër popujt e tjerë të botës antike. Por jo vetem arti por edhe qarkullimi monetar, si një fenomen ekonomik i përgjithshëm, ka qenë i shtrirë pothuajse në tërë territorin e Dardanisë. Për herë të parë, shek. IV p.Kr., është qyteti, Damastioni që pret monedhën prej argjendit. Në këtë periudhë (shek.IV-I p.Kr.) te dardanët filluan të qarkullojnë monedha me prejardhje nga treva të ndryeshme; Teba (400-390), Apollonia (Thraki) 350 p.K. Maqedononia, Athina (177-176), Iliria shek. III-I p.Kr., Pelagonia, Paonia etj,. Në shekullin II p.K., shfaqet në qarkullim denari romak, i cili do të jetë më vonë dhe paraja kryesore në Dardani.

Me ardhjen në pushtet të Oktavian Augustit, monedhat kryesore, ishin prerje të perandorëve romakë ose anëtarëve të familjeve të tyre, por përveç Senatit, e drejta e emetimit të parasë iu dha edhe provincave, qyteteve dhe njësive të ngjashme administrative të cilat prodhonin kryesisht monedha bronzi dhe bakri, të destinuara për tregtinë lokale, kjo si një domosdoshmëri që lidhej me likuidimin e pagesave të personelit të administratës romake, si dhe për funksionimin më të mirë të minierave, bujqësisë dhe të gjitha aktiviteteve ekonomike.

Në qarkullim kishte edhe disa prerje të tjera të vogla bronzi (quadrances), të emetuara gjatë mbretërimit të Trajanit dhe Hadrianit. Këto monedha kishin në faqe kokën e perandorit, ndërsa në shpinë një personifikim femëror me mbishkrimin Metalla Ulpiana, siç ishte monedha e emetuar në minierat e zonës së Prishtinës dhe tipi tjetër me mbishkrimin “Dardanici”, që vjen nga minierat e Kopaonikut. Këto të fundit kishin të paraqitur figurën e një hyjneshe, e cila mendohet të jetë Hyjnesha Dardane. Po ashtu, me interes është dhe zbulimi në Lipjan i një prej depove më të mëdha me centenionalet e Konstantinit të Madh dhe anëtarëve të familjes së tij, si dhe medaljoni i rrallë i perandorit Prob. Sasia e monedhave në qarkullim në këto territore u rrit gradualisht deri në mesin e shekullit IV m.Kr., periudhë kur fillojnë të shfaqen në Dardani monedha të perandorëve romakë të Lindjes.

Arti dhe kultura pasqyrojnë një dukuri tjetër të kësaj periudhe në Dardani. Nisur nga materiali plastik zbuluar te dardanët është konstatuar se, krahas prodhimit të importit që është prezent që nga shekulli I m.Kr., prodhimi lokal i skulpturave që lidhet me kultin, shfaqen në shekullin e II m.Kr. Gjatë shekullit të III dhe në fillim të shekullit IV, në qytetin e Naisit ishin ngritur atelie të nivelit të lartë, të specializuara për prodhimin e veprave të plota në skulpturë.

Nga fundi i shekullit II dhe deri në shekullin IV, me vlerë paraqitet dekoracioni plastik i aplikuar në stelat e varreve, që paraqet elemente të artit dardan të përhapur në këtë rajon. Mozaiku polikrom i Orfeut rrethuar me shtazë, mozaikët në Nerodime me shtatë mendimtarë grekë, monumenti i Hyjneshës Dardane me dy labirinthe apo, nekropolet e pasura të Ulpianës, të Municipium DD dhe të Vendenis në të vërtetë, i takojnë fondit të kulturës materiale provinciale romake, por që kanë fituar tashmë veti të reja. Objektet e vlefshme artizanale me vlera artistike nga nekropolet dhe vendbanimet e kësaj periudhe pasqyrojnë nivelin e zhvillimit kulturor. Artistët në punimet e tyre kanë dhënë figura te skalitura njerëzish, me prejardhje nga arti tradicional dardan, ku ndër tiparet e tyre dalluese janë veshjet popullore dhe stolitë.

Në shekullin III- IV ndryshimet bëhen më të larmishme në disa lloj stolish si dhe në veshjet tradicionale të popullsisë dardane, siç është rasti i kapitelit të zbuluar në Çifllak i cili paraqet në dy anët e tij pamjen e një vajze dardane. Stelat e varreve kanë ruajtur mjaft elemente autoktone, si në anën arkitektonike ashtu dhe stilistike të tyre ku veçojmë kombinimet e hardhisë së rrushit me gjethet e lerthit që gjenden në bustin e Hyjneshës Dardane nga Kllokoti, në monumentet e Perëndeshës dardane nga Rumania apo në shtatoren e Hyjneshës nga Theranda. Studiuesit nënvizojnë se në stelat:.. dallohen elemente vendëse, gjuha vulgare latine dhe onomastika, si dhe emrat ilirë siç janë Longarus, Bato, Monunius, Etuta, Andia, Anna, Cinna, Dasius/Dassius, Epicaris, Tata/Tatta etj,.

Në Dardani ndër perënditë dhe kultet më të njohura ishin Jupiteri, Minerva, Furtuna (mbrojtëse e familjes Furija në Ulpianës), Merkuri dhe Diana; perënditë që vinin nga lindja, siç ishin Mitra, Izida, Serapisi dhe Jupiteri Dolihen dhe perënditë helene Nemezisi, Orfeu, Hekata, Asklepi, Higia dhe Telesfonti, të zbuluara në qendrat kryesore si në Nais, Skup, Ulpianë, Muncipium D.D dhe në treva të tjera dardane. Jupiterit i kushtohet një mbishkrim nga Peja: I(upiter) O(ptimo) M(agno)/ P(ublius) Ael(ius) Cel(erinus?)/ sinus/ dec(urio) l(ibens) p(osuit), që është një nga perënditë më të privilegjuara nga dardanët, fenomen ky i ngjashëm edhe me provincat e tjera fqinje, si për shembull në Dalmaci. Epiteti, me të cilin shoqërohet më shumë emri i Jupiterit, është Maximus, por ndonjëherë ndeshet edhe Dolichenus apo Capitolinus.

Ndërkohë që në Ilirinë e Jugut, dedikimet mbi Jupiterin janë më të pakta në krahasim me Dardaninë dhe Dalmacinë. Kemi vetëm një shembull nga Bylisi, ku Jupiteri shoqërohet me epitetin Sabasios dhe një tjetër nga territori i kolonisë së Dyrrachiumit. Jupiterit i dedikohen dy altarë nga Suhareka, por në këtë rast nuk paraqiten emra të tjerë përveç se IOM në atë të gjetur në zonën e Reqanit, dhe IOM /…]RTAI në atë të gjetur në Samodrazhë. Përveç këtij altari, Suhareka na ofron edhe shumë fragmente të tjera arkitektonike. Ndërsa një mbishkrim nga Istogu dokumenton një tjetër perëndi shumë të rëndësishme për dardanët e periudhës romake, Merkurin, i cili gjithashtu, është dokumentuar edhe më parë në zonën e Pejës. Edhe në këtë rast, personazhi që bën dedikimin, i përket një personi që e ka fituar qytetarinë në kohën e Trajanit, pasi edhe ai ka cognomen Ulpius.

Një tjetër informacion me vlerë, përsa i takon jetës religjoze në Dardani gjatë periudhës romake, na pasqyrohet nga mbishkrimi i Zllakuqanit në Klinë. Bëhet fjalë për një altar që i kushtohet perëndeshës egjiptiane Isis: Daeae/Isidis/Eufro/nius/votum, që dëshmon praninë e kulteve orientale në territorin e Dardanisë gjatë shekullit III p.Kr., kjo me sa duket për shkak të ushtarëve me origjinë lindore në ushtrinë romake, stacionuar që nga periudha e Hadrianit në provincat e Ilirikut. Vihet re se në Dardani është respektuar pak a shumë pjesa më e madhe e panteonit romak, duke përfshirë dhe perënditë e tjera me origjinë lindore si Mitra dhe Dielli që i takojnë shekullit III.

Natyrisht, mendojmë se në përhapjen e këtij kulti në Kosovë, rol parësor luajti Via Lissus-Naissus. Isis është e pranishme edhe në Ilirinë e Jugut. Disa mga emrat e përmendur në mbishkrimet latine janë Aurelio, Dassio dhe Claudius Maximu. Nga këta të tërheq vëmendjen emri Dassius, i cili është dokumentuar edhe më parë në territorin e Kosovës, më konkretisht në një stelë kushtuar një ushtari romak, gjetur pranë Prishtinës. Njëkohësisht janë vërejtur perëndi të ndryshme, siç është rasti në fshatin Bajicë ku është zbuluar një altar kushtuar hyjit Sivano Deo, i cili nderohej nga fiset ilire, respektivisht dhe ato dardane.

Prezenca e kultit të perëndeshes dardane“Dea Dardanica” është dëshmuar nga ana epigrafike në qendrat e ndryeshme të pjesës qendrore dardane, si në altarët me dekurim plastik të Gllamnikut të sotëm, dhe në Smirë të Vitisë afër Gjilanit.

Monumenti nga Smira, përkatësisht labirinthet e relievuara në faqet anësore, njëri rrethor dhe tjetri katërkëndësh, i përbërë nga një kompozicion më i gjerë me domethënie të thellë filozofiko-religjioze, paraqet sfondin e krijuar shpirtëror e mendor të dardanëve që përqendrohet te funksione të shumta të Perëndeshës dardane. Edhe busti i njohur i Gruas nga Kllokoti (II-III) duket të jetë po ashtu personifikim i kësaj perëndeshe, pasi ka ngjashmëri me paraqitjet figurative të Deas nga monumentet e Rumanisë. Nga mbishkrimi i gjetur në Banja e Kushumlisësë sotme përmendet se në trevën e Dardanisë është ngritur një tempull Dea Dardanica para fundit të shekullit II.