Politike – Page 2 – Dielli

Deformimi i Shqipërisë

May 9, 2022 by s p

Nga Prof. Asoc. Dr. Jordan DACI/

Dita e çdo banori të Shqipërisë fillon dhe mbyllet ndryshe nga ajo e një banori të një vendi normal perëndimor. Në Shqipëri, njeriu sa zgjohet mund të ndodh që ngrihet dhe ska ujë për të larë sytë dhe as energji për të pare, por nëse je me fat që të kesh kushtet për t’u bërë gati, sfida fillon sapo hedh hapin e parë nga dera e shtëpisë. Në pallat mund të mos punojë ashensori sepse ndonjë i ka futur ndonjë shqelm derës ose nuk vjen disa minuta sepse dikush e mban me zor. Nëse zotëron një automjet mund të ndodh që nuk del dot nga garazhi sepse ndonjë ka parkuar natën para daljes apo se rruga e daljes është bllokuar nga makina që thuajse në të dy anët. Në momentin që provon të futesh në rrugë si këmbësor, apo edhe si drejtues automjeit, rrezikon që të marr para ndonjë makinë që lëviz me shpejtësi marramendëse edhe pse është lagje dhe fëmijët kanë nisur të shkojnë për në shkollë. Zakonisht këto makina janë me xhama të zinj dhe që kushtojnë sa qimet e kokës, por drejtohen e zotërohen nga cunakë që nuk kanë punuar kurr në jetë apo nga drejtues të tjerë që zor se dinë të shkruajnë as emrin e tyre. Pa dal më tutje përballesh me një varg makinash që kanë bllokuar rrugën sepse një “i fortë” ka ndaluar makinën dhe po bisedon me një të fortë tjetër që është kryqëzuar, apo që nga makina po ngacmon ndonjë vajzë që po kalon rrugës në punën e saj. Sapo hapet rruga mendon që ke shpëtuar, por shikon që përballë apo pas teje është futur në mes të rrugës me dy kalime një automjet tjetër që është duke lëvizur si rrufe apo një varg makinash që i janë vënë pas ndonjë ambulance apo automjeti shërbimeve të tjera urgjente të cilit sapo i ke hapur rrugën. Pa kaluar shumë minuta, jo rrall herë mund të shikosh makina që janë përplasur me njëra-tjetrën apo këmbësorë që i kanë marrë para. Sapo përfundon udhëtimi, fillon mankthi i parkimit dhe kur mendon që gjete një parkim, kujdes sepse mundet që ndërkohë që po lëviz për t’u futur në parking, dikush të futet me shpejtësi para teje dhe kjo mund të jetë një ftesë për t’u sharë, për t’u rrahur dhe madje edhe për t’u vrarë. Pasi lë makinën në parking, nëse ta mban xhepi mund të ulesh të konsumosh një kafe, por sa të ulesh do kuptosh që nuk je në kafe, por në një lokal ku muzika zakonisht pa asnjë shije artistike për të qenë, është në një volum që të çmend dhe nëse tenton t’i kërkosh një kamarieri ta ulë, përgjigja që do marrësh është, jo sepse e ka vendosur pronari dhe nuk e ulim dot. Sapo të mbarosh kafen që ta ka çuar stresin në kulm, fillon dita e punës që është tepër e veçantë. Nëse punon në shtet dhe ke fatin e keq të kesh shef, në shumicën e rasteve do të duhet të pranosh të drejtohesh nga injorantë sepse shumica e tyre të tillë janë, ndërkohë, do të duhet të jesh i vëmendshëm që të mos jesh ekzekutuesi i dëshirave të shefit për të shkelur ligjin që të mos përfundosh në burg, por ndërkohë të duhet të ruash vendin e punës. Nga ana tjetër, edhe nëse je vet shef, mund të ndodh që një ditë të bukur të zëvendësohesh nga ndonjë truthatë apo truthar apo ndonjë që s’ka fare tru, por që e ka vendosur ose partia, ose gadishmëria për të bërë gjithcka i thonë ose thjesht hiret. Ndërkohë, në privat thjesht në shumicën e rasteve punonjësi është një skllav modern. Nejse, dita vazhdon dhe nëse je me fat që ta mban xhepi mund t’i lejosh vetes një drekë apo ushqim të shpejt, por nëse do dalësh në atë kohë, do shohësh që baret dhe restorantet, janë plot e përplot me njerëz që nuk kanë kanë punuar kurr në jetë, që vijnë me automjete super lluksoze, për veshje mbajnë disa qindra apo mijëra euro dhe që sigurisht shoqërohen në çdo rast nga femra, kryesisht të reja, sharmante në maksimum, por që në shumicën e rasteve janë në rolin e koketave apo të “aksesorit” të ndonjë kaposhi të veshur me markat më të shtrenjta, me ora disa mijë euroshe, tek tuk edhe me stilin e viteve 90’ që xhinxhiret e florinjt i nxjerrin sipër bluzave, kryesisht me mjekra për të rritur peshën e pranisë së tyre dhe që porosisin shishe pijesh që kushtojnë sa gjysma apo rroga e plotë mujore e shumicës së Shqiptarëve, që pagujnë me para në dorë dhe që kujdesen që kur të pagujnë të nxjerrin në pah tufën e prerjeve të mëdha të parave të huaja apo lekëve. Nëse je me fat, dreka mbyllet paqësisht dhe thjesht pamja që pate fatin të shikosh, të bën të bësh shuma analiza mbi atë çfarë shikove, çfarë mund të ishte dhe çfarë do të doje ti të kishe parë, por tek e fundit edhe pse thonë që njeriu vuan më shumë nga fantasia e tij sesa nga realiteti, përsëri ky i fundit mund të mbyllet edhe duke qenë dëshmitarë i ndonjë atentati, ku mund të hash edhe ndonjë plumb kot nga vrasësit me pagesë që mund të vrasin edhe për qindra euro apo mund të jesh pjesë e një paketë “paguaj një dhe një e merr falas”. Ndërkohë që ngrihesh për t’u kthyer, mund të mos jesh në gjendje të mbash mend rrugën, sepse atje ku ke kaluar pak ditë më parë mund të ketë mbirë ndonjë pallat sipër ndonjë lulishtje, rruge, prone shtetërore, apo edhe ndonjë parku kombëtar. E ndërkohë, ndërsa vazhdon rrugën mund të dëgjosh edhe kalimtarë që i tregojnë njëri – tjetrit se si mund të kenë blerë vetë apo ndonjë tjetër një kat të tërë apo me shumë në këto pallatet një ditë më parë me para në dorë dhe vetë fillon e mendon për madhësinë e cantës që ka mbajtur paratë për të paguar deri në 4 apo edhe më shumë mijë euro për një metër katror. Pasi kthehesh, në zyrë mund të vij për vizitë ndonjë biznesman i ri në treg, që ka hapur një shoqëri me 100 lekë kapital para pak ditësh, por që ka marr një tendër shumë milionësh pas pak ditësh, krahas ndonjë konçesioni, konçesion i thënshin sepse çdo gjë e paguan shteti. Pasi mbaron punën, në kthim për shtëpi, kalvari i gjithçkaje përsëritet ndoshta me dozë të rritur falë edhe ngarkesës së ditës tek njerëzit dhe normalisht trafiku të shoqëron gjatë gjithë kohës edhe pasi është rritur çmimi i naftës. Thjesht, shqiptarët s’duan t’ia dinë, janë magjistarë që me paga qesharake ia dalin të mos i zbresin kurr makinës. Ritmi i javës mbetet thuajse i njëjtë, derisa vjen fundjava dhe këtu ndarja e klasave midis skllavopronarëve dhe skllevërve modern bëhet shumë më e prekshme. Qejf që vjen e fundjava, por edhe hall, sepse shumica e njerëzve nuk ia lejojnë dot vetës të prishin pagën e muajit në një fundjave, ndërkohë që nëse je me fat mund t’i lejosh vetes të hash ndonjë drekë apo darkë me familjen apo të shkosh në plazh gjatë verës. Gjithësesi, të shkosh në plazh mund të rezultojë një përvojë tepër depresive, si fillim nuk do gjesh vend në shumicën e hoteleve dhe nëse gjen, çmimi do të jetë special dhe tejet i rritur nga ankandi që do zhvillosh me paranë e pisët që derdhet vu nga tek çmimet e hotelit, tek shampanja apo tek ndonjë shezllon mbi ndonjë tarracë betoni që kushton 200 apo edhe më shumë euro, thjesht sepse ndodhet diku ku rrijnë të fortët apo të pasurit e vendit, të shoqëruar gjithmonë nga koketat e tyre të përhershme, zakonisht tek e tek, por nuk mungojnë edhe rastet kur paraqiten në formën e tufës. Normalisht, përshkrimi i këtyre deformimeve shoqërore mund të vazhdonte pafundësisht dhe kushdo që e bën këtë analizë, kupton që shoqëria jonë është tërësisht e deformuar, ku thuajse asgjë nuk është në vendin e as në kohën e duhur, si dhe nuk bëhet as në mënyrën dhe as nga njerëzit e duhur. Natyrisht, shkaqet janë të shumta dhe të gjithëllojshme, por shkaku themelor që pjell thuajse të gjithë shkaqet e tjera, është injoranca, që tani është shndërruar në një fenomen masiv që sa vjen dhe rritet vazhdimisht, si pasojë e dërrmimit të sistemit arsimor dhe braktisjes së shkollës, si dhe ndër të tjera edhe për shkak të rënies së vlerës së arsimit në marrëdhëniet shoqërore në vendin tonë. Eh në një vend ku injoranca bëhet masive, edukata, kultura e çdo fenon tjetër pozitiv bëhen gjithnjë e më të rrallë dhe vendi sa vjen e bëhet më i çuditshëm dhe më pak i banueshëm për njerëzit normal. Sigurisht, në një vend të tillë është e kotë të flasësh për demokraci, shtet të së drejtës, shtet social, të drejtat dhe liritë themelore të njeriut dhe për ndjesinë e të jetuarit si një njeri i lirë në një shtet ku gjithsecili merr atë që i takon. Tashmë, deformimet shoqërore në Shqipëri kanë arritur nivele aq të larta sa asnjë mekanizëm normal shoqëror nuk mund t’i rivendosë ekulibrat e humbura dhe vetëm një revulucion i gjithanshëm mund të ringjalli shpresën për shndërrimin në një vend normal, revolucion i cili duhet të fillojë nga arsimi. Ndërkohë, për fatin e keq, investimi në arsim, kërkon shumë vite dhe për pasojë edhe përmirësimi i gjendjes edhe nëse do të fillonte menjëherë, do të merrte shumë vite.Eh, gjithësesi, Shqipëria e deformimeve, vazhdon të mbetet vendi i Shqipeve, e pikërisht ky fakt të mban gjallë shpresën se një ditë do jemi si vendet e tjera dhe ndoshta edhe më mirë, por kjo gjë s’do të ndodh kurr derisa çdo Shqiptar të fillojë ndryshimin nga vetja e tij, nga familja e tij e kështu me radhë, që mund ta bëjmë Shqipërinë vend të njerëzve të lirë dhe krenarë për historinë e tyre!

DEKLARATAT E PUTINIT PËR KOSOVËN DHE DILEMAT E SERBISË

May 9, 2022 by s p

Analizë nga Rafael Floqi/

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, tha të premten e kaluar se vendi i tij “është nën presion gjithnjë e më të madh” për të njohur pavarësinë e Kosovës. Ai tha se situata në Serbi “ka ndryshuar për të keq”, pas deklaratave të presidentit të Rusisë, Vladimir Putin. Ky i fundit, më 26 prill, e pat krahasuar Kosovën me dy rajonet separatiste në Ukrainë, Donjeckun dhe Luhanskun, të njohura bashkërisht si Donbas. Rusia, ashtu si edhe Serbia, nuk e njohin pavarësinë e Kosovës. Duke iu drejtuar kombit, pasditen e së premtes, Vuçiç tha se “i gjithë Perëndimi do t’i kërkojë Serbisë që të shkojë shpejt kah njohja e pavarësisë së Kosovës, në mënyrë, që t’i thotë Putinit se Kosova nuk mund të krahasohet me atë që po ndodh në territorin e Ukrainës”.

Sipas tij, “një numër i vogël vendesh thonë se janë në favor të normalizimit të marrëdhënieve mes Beogradit dhe Prishtinës” dhe se “një numër në rritje kërkon njohje reciproke”. Vuçiç tha se Serbia “po paguan me çmim të lartë” edhe për faktin se nuk i ka vendosur sanksione Rusisë, për shkak të pushtimit të Ukrainës.

Precedenti Kosovës dhe Donbasi

Presidenti rus Vladimir Putin përmendi një vendim të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë për Kosovën për të justifikuar Moskën, për njohjen e pavarësisë së rajoneve separatiste ukrainase Donetsk dhe Luhansk që do të thotë se ai në fakt e njeh Kosovën si një shtet të pavarur,

“Republikat e vetëshpallura të Donetskut dhe Luhanskut kanë të njëjtën të drejtë për të shpallur pavarësinë si Kosova, bazuar në precedentin e vendosur nga vendimi i Gjykatës Ndërkombëtare”, tha Putin në një deklaratë në takimin e së martës (26 prill) me Sekretarin e Përgjithshëm të OKB-së António Guterres. kujton diplomati, serb Srecko Djukic, ish-ambasadori i Serbisë në Bjellorusi, i cili është gjithashtu anëtar i Forumit të OJQ-ve të Beogradit për Marrëdhëniet Ndërkombëtare.

Në bisedime, Putin i tha Guterres se “vendimi i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë së OKB-së për Kosovën, se në ushtrimin e të drejtës për vetëvendosje, territori i një shteti nuk është i detyruar të aplikojë për leje për të deklaruar sovranitetin e tij ndaj vendit, raportoi agjencia ruse e lajmeve TASS.

“Putin në fakt tha indirekt se ai njeh pavarësinë e Kosovës dhe gjithçka që bëri Kosova me sponsorët e saj”, tha Gjukiq për agjencinë e lajmeve Beta. Sipas tij, e drejta ndërkombëtare ka krijuar një precedent, “ duhet shtuar se pala ruse i referohej precedentit të Kosovës, qysh në vitin 2008 kur Osetia Jugore dhe Abkhazia shpallën pavarësinë dhe u njohën nga Moska”.

Serbia verbërisht në dy ose tre karrige

Serbia ka zgjedhur sërish një rrugë të pavëmendshme ndaj interesave të fuqive të mëdha, duke u ulur verbërisht në dy ose tre karrige dhe ndjekja e kësaj politike ka rezultuar thjesht të jetë një politikë e ‘futjes së kokës në rërë, shtoi diplomati në pension. Serbia mbetet i vetmi vend në Ballkanin Perëndimor që nuk e ka sanksionuar shtetin rus, me gjithë thirrjet e Bashkimit Evropian dhe të Shteteve të Bashkuara.

Marrëdhëniet miqësore mes Serbisë dhe Rusisë -ose thënë më mirë: Nevoja e Serbisë për mbështetje tek Rusia – ekzistojnë për shekujsh. Vetëm kaq nuk do të ishte problem, nëse qeveria e presidentit Aleksandar Vuçiq, nuk do të kishte ndjekur prej dekadash kultin e presidentit rus Vladimir Putin, gjë që tani bën që edhe qytetarët e Serbisë të vazhdojnë të jenë tifozë të burrit të fortë të Moskës dhe ta konsiderojnë të drejtë sulmin ndaj Ukrainës, edhe pse një vend sa sllav aq dhe ortodoks.

Plot 19 herë e ka takuar Vuçiq Putinin gjatë viteve të shkuara. Por paratë e shumë dëshiruara per Serbinë vijnë në fakt nga Perëndimi, kryesisht nga Bashkimi Europian. Deri tani Vuçiq ia ka dalë që të luajë me sukses lojën „si me ashtu edhe me” pra mes Brukselit dhe Moskës. Por tani Serbia duhet të riorientohet ‘pas kësaj tradhtie të Putinit” – dhe madje ka nisur ta bëjë këtë.

Mediat e lidhura ndaj Vuçiqit kanë filluar, të përgatisin kthesën në politikën e jashtme të presidentit. Kjo do të ishte zgjidhja me mundshme e Serbisë. Dhe mendoj, që Serbia do të bashkohet me sanksionet ndaj Rusisë. Por kjo pas viteve të propagandës pro-ruse do t’i shitej popullsisë serbe se kjo po ndodh prej kthesës në politikën e jashtme ruse dhe nën presion dhe me dhimbje të madhe – sepse Putini e ka tradhëtuar Serbinë. Në rast se Serbia do të bashkohet me sanksionet kundër Rusisë, ruset dhe rusët nuk do ta ndiejnë aspak, por bujqve serbë do t’u mbeten të korrat në dorë, pasi zakonisht ata e shesin drithin në Rusi.

Interesat e ndryshme ruso- serbe ndaj çështjes së Kosovës

Përveç varësisë nga energjia dhe soft power, e Rusisë shtylla kurrizore e partneritetit serbo-rus në fakt është çështja e Kosovës, pasi asgjë nuk e ka lidhur Beogradin më shumë më Moskën se sa mbështetja e Serbisë tek Rusia për veton ruse në KS të OKB-së.

Vetë Vuçiqi pat shprehur shqetësimin se pas luftës në Ukrainë Perëndimi mund ta përjashtonte Rusinë nga Këshilli i Sigurimit

Megjithatë, interesat që e udhëheqin Beogradin dhe Moskën për çështjen e Kosovës janë shumë, por duhet të angazhohet në një politikë e zjarrtë kundër-secesioniste që duhet të arrijë një marrëveshje më të mirë për mosmarrëveshjet me Kosovën. Për arritjen e këtij qëllimi, Serbia është mbështetur Rusia. Sipas fjalëve të vetë Milovan Drecun i cili kryeson Komisionin e Kuvendit të Serbisë për Kosovën dhe Metohi (emri serb i territorit): “Ne duhet Rusia që të na forcojë pozicionin tonë me amerikanët, sepse kur Rusia e ka peshën e saj pas nesh, Amerikanët e dinë se asnjë zgjidhje nuk mund të kalojë pa pëlqimin e saj.” Rusia, nga ana tjetër, e sheh mosmarrëveshjen për Kosovën si një mundësi për të injektuar veten në Ballkan dhe gjeopolitikën e rajonit. Duke mbështetur Serbinë, Rusia mund ta përdorë çështjen Kosovës qoftë si mjet pazaresh me Perëndimin ose për të minuar atë që ajo e percepton si të njëanshmëri e projektit të SHBA.

Në këtë pazar hipotetik, Rusia është munduar ta shiste bashkëpunimin e saj me Kosovën me pranimin e statusit të Krimesë ose me heqjen e sanksioneve perëndimore ndaj Rusisë. Por pas luftës në Ukrainë këto predispozita kanë ndryshuar dhe fuqia e presionit të Rusisë në këtë drejtim ka rënë. Po ka një risk të ri për Kosovën se çfarëdo marrëveshje paqeje që do të mund të arrihet në të ardhshmen për Ukrainën do të ketë impakt në mënyrën, sesi do të zgjidhet edhe mbi një zgjidhje të pranueshme nga Serbia për Kosovën.

Marrëveshja për shkëmbin teritoresh involvimi i Rusisë dhe Grenelli

Dallimet mes Serbisë dhe Rusisë mbi Kosovën filloi të shfaqej në vitin 2018 kur presidenti Vuçiq dhe presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi propozuan një shkëmbim toke midis dy palëve. Megjithatë, interesat që e drejtojnë Beogradin dhe Moskën në çështjen e Kosovës janë shumë të ndryshme.

Ish- Presidenti amerikan Donald Trump i dha mbështetjen e tij të plotë për propozimin, duke dërguar një letër drejtuar si Vuçiqit dhe Thaçit që i inkurajonte të arrinin një marrëveshje përfundimtare dhe i ftonte ata ta festonin atë në Shtëpinë e Bardhë. Rusisë nuk i pëlqente ideja që mosmarrëveshja e Kosovës të zgjidhej pa pjesëmarrjen ruse dhe pa mundësinë që Rusia të përfshihej në një shkëmbim të fuqive të mëdha. Ndryshe nga SHBA, Rusia nuk shihte asnjë dobi në zgjidhjen e mosmarrëveshjes së Kosovës, nëse Rusia nuk konsultohej edhe ajo dhe nëse Rusisë nuk i ofrohej diçka në këmbim.

Në tetor 2019 Donald Trump emëroi Richard Grenellin, ambasadorin e SHBA në Gjermani dhe ushtruesin e detyrës së drejtorit të inteligjencës kombëtare (DNI), si i dërguari special për dialogun Serbi-Kosovë, duke treguar interesimin e Trumpit për zgjidhjen e mosmarrëveshjes. Ky interes ishte ndezur nga paaftësia e BE-së për të zgjidhur mosmarrëveshjen e Kosovës dhe dëshira e Trumpit për të shënuar një fitore të politikës së jashtme përpara zgjedhjeve presidenciale të vitit 2020. Kur u pyet nëse Rusia mund t’i bashkohej Serbisë, në Dialogun për Kosovën, zëdhënësi i Grenellit, Dick Custin u deklarua pozitivisht, “Të gjithë ata që mund të kontribuojnë me ide për të ndihmuar stabilitetin, paqen dhe prosperitetin e Serbisë dhe Kosovës janë të e mirëseardhur”. Për Rusinë, cështja e Kosovës ishte një dhuratë që ende duhet të vazhdojë të milet. Me Çështjen e Kosovës, Rusia mundi ta fitonte me çmim të ulët një pikëmbështetje politike në Serbi dhe në Ballkan.” Në fund të fundit, pavarësisht përshtypjeve që dikush mund të kuptuar nga komunikimet zyrtare, në Moskë nuk kishte kaq shumë besim tek më i fuqishmi burrë shteti në Serbi, Aleksandar Vuçiqi, shkruante në artikullin ” Nga Rusia me dashuri? Pritja e vakët e Serbisë për ndihmën ruse dhe implikimet e saj gjeopolitike, analisti Vuk Vuksanoviq.

Rusia gjithashtu vazhdonte t’i referohej precedentit të Kosovës në konfliktet territoriale në periudhën post-sovjetike, sidomos në rastin e aneksimit të saj të Krimesë në 2014. Ndërmjetësimi i një marrëveshjeje ku Perëndimi nuk mund të ishte një ndihmë edhe më e madhe fuqisë dhe imazhit të Rusisë në rajon. Ne kushtet e sotme kjo ballancë pas sulmit të Putinit në Ukrainë është çatrafiluar. Ekuilibri është prishur Tani pozita e Rusisë është lëkundur pas sulmit në Ukrainë ka të ngjarë të zvarritet kundërshtojnë dhe refuzojnë të bëjnë lëshime për të. Por nëse Beogradi nuk mundet të fitojë koncesione, siç po duket, nga SHBA dhe Rusia në atë pazar hipotetik, qeveria serbe do të ishte në më së shumti politikisht në pozitë e vështirë për t’u shpjeguar qytetarëve të vet dështimin e saj për të nxjerrë ndonjë përfitim me vlerë pas dymbëdhjetë vjetësh kundërshtime të Pavarësisë së Kosovës.

Por ai beson Moska Aleksandar Vuçiqit?

Koalicioni i udhëhequr nga Vuçiqi që ka drejtuar Serbinë e qeverisur qysh nga viti 2012 përbëhet nga ish bashkëpunëtorët e kriminelit serb Sllobodan Millosheviq, dhe ka cuar në një rënie të ndjeshme në demokracinë serbe. Megjithatë, nëse Vuçiqi do të tregohej më bashkëpunues për zgjidhjen e mosmarrëveshjes së Kosovës dhe për të ruajtur njëfarë stabiliteti në rajon, edhe Perëndimi do të vazhdonte t’i mbyllte sytë ndaj prirjeve të tij anti demokratike.

Edhe pse Vuçiq po e luan kartën ruse dhe bën uvertura emocionale drejt Moskës, ai nuk është një rusofil i vërtetë, sic janë ata që e rrethojnë Vuçiqin, dashamirësia dhe preferencat e së cilëve për Rusinë janë të pa diskutueshme si p.sh ish-presidenti, Tomislav Nikolic, dhe ish ministri i Jashtëm Ivica Daçiq. Megjithatë, ndryshe nga këta të dy, Vuçiqi thjesht i përdor mediat dhe tabloidet pro-qeveritare për të kënaqur ndjenjat pro-ruse të zgjedhësve të tij. Në të vërtetë, Vuçiq e di se aftësia e tij për të qëndruar në pushtet është më shumë varur nga kryeqytetet perëndimore, sesa nga Moska. Edhe Moska është e vetëdijshme për shfaqjet politike të Vuçiqit dhe e ka shprehur pakënaqësinë e saj nëpërmjet gjesteve diplomatike provokuese, Mosbesimi ishte i pranishëm edhe gjatë kohës kur Putini bëri një vizitë teatrale në Beograd në janar të 2019-tës, kur Putin po shmangte me kujdes demonstrimin e ndonjë qendrimi pozitiv ndaj Vuçiqit.

I pyetur nga shtypi serb, nëse do t’i drejtohej publikut serb, Putinit u ishte përgjigjur shkurt se plani i vizitës nuk përfshinte të folurit në tubim. Pas shumë zvarritjesh dhe pas lutjeve nga mikpritësin e tij, Putin iu drejtua turmës me një “Faleminderit për miqësinë” serbo – ruse ». Gjë që u pa si një “dhuratë për Vuçiqin”, duke pasur parasysh se vizita ndodhi kur Vuçiq po përballej me demonstrata antiqeveritare masive, e në të vërtetë shërbeu vetëm për të treguar se marrëdhënia mes dy liderëve nuk ishte veçanërisht e ngrohtë apo e sinqertë. Se kjo marrëdhënie nuk është aq e qetë sa besohet zakonisht. Kjo gjithashtu u bë e dukshme edhe në nëntor 2019, kur një video e vitit 2018 tregohej një oficer i inteligjencës ushtarake ruse, GRU, e vendosur në ambasadën e Rusisë në Beograd, duke i dhënë ryshfet një ish- oficeri ushtarak serb. Më vonë në dhjetor 2019, Vuçiq vizitoi Putinin në Soçi ku të dy i riparuan dëmet e shkaktuara nga skandali i spiunazhit. Vuçiq duhej ta bënte këtë pasi ai ende atëhere e kishte nevojën e Rusisë për çështjen e Kosovës. Pasi cdo marrëveshje që Serbia do të negocionte për Kosovën, do të ishte politike pasi publiku serb do ta perceptonte atë situatë sikur udhëheqja ruse është më e vëmendshme ndaj Serbisë dhe interesave kombëtare të saj sesa vetë liderët serbë. Putin dhe Vuçiq mbetën të lidhur një martesë interesi.

Putin dhe Vuçiq një martesë me interes

Por humbjet katastrofale ruse në Ukrainë edhe qëndrimi i Perëndimit ndaj Serbisë dhe kryesisht i BE-së, ku Serbia është kandidate për antarësim, nuk do të ndryshojë në favor të Vuçiqit në këto rrethana. Pyetja mbetet a do të shkojë kjo martesë tani drejt një divorci. A do të shkojë Vuciqi drejt Perëndimit tani që sipas tij Putini e tradhtoi Serbinë? Presioni nga perëndimi për Vuciqin do të rritet eksponecialisht. Ndaj është koha që Kosova të kërkojë të bëjë një diplomaci më inventive duke kërkuar njohjen si parakusht për bisedime. Vizita dhe takimet e Albin Kurtit në SHBA me diplomatët amerikanë synojnë përgatitjen e palës kosovare për bisedime.

Një sinjal presidenti i Serbisë e mori gjatë vizitës në Berlin më 4 maj 2022, ku kryeministri i Kosovës u prit njëkohësisht me të njëjtat nderime, si dhe ai. Një mesazh i qartë ky: në sytë e Republikës Federale të Gjermanisë Kosova dhe Serbia janë shtete të barazvlefshme.

Sikur të mos mjaftonte kjo, Kurti dhe Vuçiq, që në fakt nuk donin ta takonin njeri-tjetrin u detyruan të marrin pjesë në një darkë jo zyrtare me të ngarkuarin e BE-së për Ballkanin. Ata u ulën në një tryezë të rrumbullakët të shtruar bukur duke vështruar miqësisht përpara kamerave. Por asgjë nuk doli nga ky takim. Të ngarkuarit e Beogradit dhe të Prishtinës do të vazhdojnë bisedimet më 13 maj në Bruksel. Por ky gjest do t’u ngulitet në kujtesë të dy politikanëve.

Fjalimi i Vuçiçit që për mendëm në fillim pason qëndrimin e tij në Berlin më 4 maj. Kurti, pas takimit, ka thënë se “njohja reciproke duhet të jetë në qendër dhe jo në fund të procesit të negociatave me Serbinë”. Vuçiç, në anën tjetër, ka thënë se Serbia “do të bëjë të pamundurën për të arritur një zgjidhje kompromisi”. Dialogu për normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë, me ndërmjetësim të Bashkimit Evropian, ka nisur në vitin 2011. Palët kanë arritur dhjetëra marrëveshje, por shumica e tyre nuk kanë gjetur zbatim në terren. Kancelari, Olaf Scholz kërkesat e tij ndaj Kosovës dhe Serbisë në Berlin i formuloi me fjalë kortezie: Nga njëra anë duhet që të dyja shtetet lidhur me çështjen e Ukrainës t’i dërgojnë të njëjtin mesazh Rusisë.

Gjithashtu kreu i qeverisë gjermane pret nga Serbia që të jetë e prerë kundër separatizmit të serbëve të Bosnjes nën Milorad Dodikun, si dhe të respektojë shtetin ligjor dhe lirinë e shtypit në Serbi. Por para së gjithash Beogradi duhet të njohë zyrtarisht Kosovën si të pavarur dhe të mos pengojë antarësimin e shtetit të ri të Europës në OKB dhe në organizatat e tjera ndërkombëtare.

Me këtë Europa do t’i afrohej së paku një hap të vogël bashkimit të saj paqësor – ky do ishte një sinjal i rëndësishëm në një moment historik, në të cilin 77 vjet pas Luftës së Dytë Botërore, po gjëmon sërish një luftë e re në kontinentin e vjetër edhe pse Putini po mbulohet ta mbulojë me fanfarat e 9 majit te fitores mbi nazizmin, që për ironi është dhe dita e Evropës. Rënia e mbështetjes ruse do të hiqte një karrike në lojën e karrikeve gjeopolitike të Vuçiqit. Ndaj Kosova duhet me vendosmëri ta shfrytëzojë këtë rast.

Nderkohë Serbia po e mëson mirë faktin se nuk mund të ulësh në dy karrike në një kohë kur ato janë shumë larg njera tjetrës.

Një vepër e shquar dhe një autor “Yiddish” nga biblioteka e hapërdárë e Akademik Aleks Budës

May 8, 2022 by s p

(Melsen Kafilaj- Royal Institute of Philosophy Fellow)

C:\Users\Admin\Desktop\G-folder\Aleks Buda.jpg

Akademik Aleks Buda në tryezën e tij të punës

Në letrën e 12 Prillit të vitit 1500 drejtuar mikut të vet të edukuar në Sorbonë, Jacobus Battus, humanisti i madh holandez Desiderius Erasmus mes të tjerash i shkruante: “Kur më bien pak para në dorë i shpenzoj për libra, ndërsa pjesën tjetër të mbetur për ushqim dhe rroba.” Pikërisht, një zakon të tillë humanist e kishte kultivuar qysh në vegjëli edhe akademiku ynë Aleks Buda.I rritur në një familje bibliofile dhe me një etje të pashuar për leximin, ai blinte pothuajse çdo libër të fundit të dalë në librari, aq sa biblioteka e tij personale llogaritet që të kishte mbi 15.000 vëllime.(Shumë prej të cilave të ardhura nga Italia dhe Austria) Por se çfarë ndodhi me fatin e kësaj librarie të pasur, si u hapërda ajo dhe ku përfunduan krejt ato antikuare të çmuara kjo mbetet ende një mister.

Për mua do të ishte një befasi e këndshme teksa gjatë aktivitetit hulumtues të më binte në dorë njëri prej këtyre antikuareve, i cili kishte të shkruar në brëndësi dhe në mënyrë kaligrafike emrin e zotëruesit të tij legjitim: “Aleks Buda”. Por befasia do të kthehej në habi teksa vepra në fjalë mbante një titull paksa të çuditshëm për veshin e shqiptarëve: “Dybbuk”. Por çfarë është ky “Dybbuk” dhe cili është autori i saj?! “Dybbuk” është një dramë me 4 akte, e shkruar në vitin 1914 prej shkrimtarit, aktivistit politik dhe folkloristit hebreo-rus Solomon Zanvel Rappoport ose siç njihet ndryshe me emrin e penës në rusisht Semën Akimovič Ansky.Gjatë Revolucionit të Madh të Tetorit, kur u largua prej Rusisë Bolshevike për në Poloni (1918) Anski e humbi dorëshkrimin original të kësaj vepre por falë përkthimit që kishte realizuar poeti kombëtar hebre Hayim Nahman Bialik ai u mbështet mbi këtë material dhe nisi që ta rishkruaj atë. Ansky i përket brezit të artë të shkrimtarëve klasikë në Yiddish si Mendele Moicher Sforim, Isaac Leib Peretz, Sholem Aleichem, Yankev Dinezon, Yehoshua Ravnitzky, etj. Ai ishte një shkrimtar mjaft prodhimtar dhe pavarsisht jetës së shkurtër që pati, “opus magna” e tij në këtë gjuhë është përmbledhur në 15 volume.Por “Dybbuk” mbetet më e shquara prej tyre; ajo është luajtur me dhjetra herë, është realizuar kinematografikisht dhe madje edhe kompozitori i shquar amerikan Leonard Bernstein mesa duket i tërhequr prej kësaj vepre të Ansky-t realizoi kompozimin e saj muzikor në vitin 1974, e cila u vu në skenë prej mjeshtrit të baletit të Qytetit të New York-ut, Jerome Robbins. Por ç’ka e bën këtë vepër kaq intriguese dhe njëkohësisht kaq të veçantë në të njëjtën kohë?!

Përpara se ti japim përgjigje kësaj pyetjeje, ler të japim fillimisht disa detaje përshkruese mbi këtë kopje fizike nga biblioteka e Aleks Budës.Ajo është një botim i kësaj vepre në italisht, e realizuar nga botuesi Rocco Carabba në Lanciano, Abruzzo në vitin 1930.Titulli i veprës është: “Dibbuk: Sul confine di due mondi” dhe është përkthyer nga Rusishtja prej poetes dhe përkthyeses ruso-italiane Raissa Olkienizkaâ-Naldi. Përsa i përket formatit të tij, ai është një libërth me jo më tepër se 128 faqe dhe me përmasat 18×12 cm.Një përkthim prej Yiddishtes në Italisht i “Der Dibek: oder tsvishn tswey veltn” është bërë së fundmi nga Raffaele Esposito i Universitetit të Napolit “L’Orientale” (2012), bazuar në versionin e veprës në këtë gjuhë, të kryer nga vet Ansky në vitin 1919.

“Dibbuk”: kopja fizike në Italisht nga biblioteka e Aleks Budës

Subjekti i kësaj vepre zhvillohet në një prej shtetl-ve (qytezave hebraike) të Polonisë dhe ngjarjet rrjedhin pas një premtimi apo fejese në djep (Shqipja është një gjuhë mjaft kuptimplotë) që dy miq të ngushtë, Nisan dhe Sender i bëjnë njëri-tjetrit për lidhjen martesore të fëmijëve të tyre.Por njëri prej të dyve, Nisan-babai i djalit papritur ndërron jetë dhe miku i vjetër e harron premtimin e dikurshëm që ka bërë dhe vendos që ta martoj vajzën e vet Leah me dikë tjetër; të ngritur në rang dhe pasuri.Djali, Khanan një student i varfër i Yeshiva-s (kolegj për studimin e teksteve fetare hebraike) dhe praktikues sekret i dijeve ezoterike i cili është marrëzisht i dashuruar pas Leas teksa e merr vesh këtë lajm ligështohet dhe trupin e tij e gjejnë të pajetë.Gjatë ditës së martesës, kur dhëndrri Menashe i afrohet nuses dhe i ngre velin lart patakset prej një zëri mashkullor i cili vjen kërcënues prej fytyrës së saj.Atëherë menjëherë të ftuarit kuptojnë se ajo është e sunduar nga një Dybbuk, i cili është shpirti i paqetë i Khananit të prerë në besë.Drama të mban mbërthyer me dialogët, tensionin shpirtëror dhe tektonikën emocionale, deri në fundin e saj, me humbjen tragjike të Leas dhe bashkimin enigmatik shpirtëror të dy të dashuruarëve në botën tjetër.

Duke qënë se punoi vet si etnograf për përmbledhjen e folklorit hebraik, Ansky e përdor folklorin si taban për veprën e vet dhe e “huazon” këtë subjekt pikërisht nga një ngjarje e cila besohet se ka ndodhur në Poloninë e Shek.XVIII-XIX-të.Gjithashtu, ai përfshin në të disa elementë të Misticizmit Hebraik siç është edhe dybbuk, recitimi i pasazheve të veçanta të Torahut apo edhe ekzorcizmi prej Ba’al Shemit (Shëruesit Spiritual dhe Mrekulli-bërësit), mjaft popullore këto në Evropën Lindore dhe territoret e Lituanisë, Polonisë, Ukrainës, etj. Fillesat kjo besojmë i ka tek kabalisti i Shek.XVI-të, Rabbi Isaac ben Solomon Luria (1534-1572) dhe doktrina e tij e transmigrimit të shpirtrave (Gilgul) tek e cila ai shihte një mënyrë përmes të cilës shpirti vazhdonte realizimin e misionit të tij drejt vet-perfeksionit.Ndërsa dishepujt e vet do ti jepnin një tjetër interpretim dhe do të shkonin shumë larg me idenë e shpirtit të keq, të paqetë e të papranuar nga Vendi i Ndëshkimit (Gehinnom) apo Qielli (Shamaim) dhe të ngecur mes dy botëve (dybbuk) i cili rikthehej enkas për të pushtuar, zotëruar dhe marr në kontroll trupa të gjallë dhe jetët e tyre.

Por çfarë rëndësie paraqet kjo vepër në bibliotekën e themeluesit të Akademisë së Shkencave (1972) Profesor Aleks Budës?! Së pari, siç e kam theksuar edhe diku tjetër ajo tregon për arsenalin kulturor, të thellë e të gjithëanshëm të intelektualëve tanë të Viteve 30-40 të cilët për nga formimi, forca e ideve apo edhe bagazhi intelektual mund të mateshin fare mirë me kolegët e tyre në Botën Perëndimore.(Mjafton të lexosh shkrimet e tyre dhe bindesh për këtë fakt) Së dyti, për nga rëndësia ideore, vepra në fjalë është një vepër mjaft emancipuese për nga pikëpamja shoqërore.Përmes saj, sipas mendimit tim Ansky stigmatizon brënda shoqërisë hebraike tre fenomene negative; 1) Martesat me premtim qysh në djep të vendosura prej Të Moçmëve, në kurriz të lirisë së Të Rinjve për ta zgjedhur vet partnerin/ partneren e tyre 2) Konsiderimi i femrës si pronë dhe mjet përllogaritjeje ekonomike, pa marr aspak në konsideratë personin, vullnetin, pëlqimin apo ndjenjat e saj dhe 3) Besëprerja.Fenomene të tilla të cilat i kemi hasur edhe në shoqërinë, folklorin tonë apo edhe literaturën e disa autorëve shqiptarë. Dhe së fundmi, kjo vepër ngre lart devizën: “Si Qënie Njerëzore, lufto përherë për Drejtësi pasi qoftë edhe një padrejtësi e vogël mundet që ta shkatërroj Botën!”

Këto pikëpamje të shprehura në vepër si çlirimi i femrës nga autoriteti patriarkal dhe mostrajtimi i saj si pronë apo mjet shkëmbimi, liria e të rinjve për të zgjedhur vet mbi jetën e fatin e tyre si dhe prevalimi i drejtësisë së Individit ndaj forcës së imponimit kolektiv ishin gjithashtu edhe bindjet politike të Anskit si aktivist i BUND (Partia Socialiste Hebraike) por të cilat rezononin gjithashtu edhe me bindjet Social-Demokrate të Profesor Aleks Budës.Në jetën e vet, Buda u mundua fort që tu qëndronte besnik këtyre bindjeve politike.

Gjatë një interviste të dhënë shumë vite më parë nga historiani gjerman Michael Schmidt-Neke pyetjes së gazetares se cili është sipas tij personaliteti më i spikatur i Akademizmit Shqiptar, iu përgjigj shkurt dhe qartë: “Padyshim Aleks Buda.Një intelektual i përmasave europiane.Duhet të jeni krenar për të: Ai është ambasadori i shkencës shqiptare!”

EFTHIM NATSI, VATRANI DHE EDITORI PAK I NJOHUR I DIELLIT

May 6, 2022 by s p

Me rastin e 110 vjetorit të themelimit të Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës”VATRA”-

NGA DALIP GRECA

Efthim Nasi(Natsi) ishte një ndër shqiptarët e parë të Amerikës që vuri kursimet e tij, shpirtin dhe zemrën në themel të Lëvizjes Kombëtare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.Ai kishte hyrë në Amerikë më 1905 dhe kishte zbritë në portin e Nju Jork-ut. Më pas ishte çvendosur në Boston, ku jetonin shumë prej bashkatdhetarëve të tij korçarë.

Fillimisht kontribuoi me të gjitha mjetet e mundshme për t’i ndihur gazetës” Kombi ” që themeloi Sotir Peci. Ishte pjesë e “Kombit” që më 6 Qershor 1906 në numrin e parë dhe nuk u nda nga ai deri në numrin e fundit të 10 Janarit 1909, edhe pse Sotir Peci ishte larguar që në Vjeshtën e dytë të vitit 1908, por gazeta vazhdoi të dilte nën përkujesjen e Efthim Nasit, George Konda Gjoleka e Fan S.Noli.

Vatra dhe Dielli ia kanë njohur meritat dhe kontributet që Nasi dha për “Kombin”, “Diellin” dhe “Vatrën”. Në festimet e 50 vjetorit të gazetës Dielli, në buletin special të 2 shtatorit 1959, gazeta Dielli shkruante:” Në lidhje me Sotir Pecin, duhet të përmendim me mirënjohje dhe adhurim Zotin Efthim Natsi, i cili që në fillim dhe gjer në mbyllje të KOMBIT ish dora e djathtë e Sotir Pecit…Në fakt, mund të shënohet pa frikë, kundërshtimi që Sotir Peci s’mund ta kishte filluar gazetë”Kombi” pa Efthim Natsin dhe Efthim Natsi s’mund të kish nisur gazetën pa Sotir Pecin.”

Kur iu bashkëngjit Noli Kombit, e gjeti aty Efthim Natsin duke shtypur gazetën,duke punuar paralelisht në dy makina.

Shkëpus këtë fragment nga “Historia e Diellit”, projekt në vijim imi: “Fan S. Noli e la fabrikën në Bufalo ku punonte dhe me 20 korrik 1906 shkoi në Boston pranë Pecit që të merrte detyrën e redaktorit. Puna ishte e vështirë. Redaksia dhe shypshkronja ku shtypej “Kombi” ndodhej në adresën Hadson 100. Një tip hauri ku mbizotëronte lagështia. Kushte tepër të vështira. Gazeta përgatitej dhe shtypej nga Efthim Natsi.Të rinjët vinin dhe e merrnin gazetën për ta shpërndarë tek bashkatdhetarët. Për ta kuptuar gjendjen e vështirë ku shtypej gazeta, mjafton të sjellim në mendje atë çfarë shkruante Kostandin Demo në libërthin e tij ”Shqiptarë n’Amerikë”: “Përfytëroni po të mundni, Nolin në të djathtë duke ushqye me letër shtypshkronjën, Thimaqin (Efthim) në mes duke pompu maqinën me këmbë, dhe mandej fill duke u vërsulë që të kontrollonte shtypjen, ndërsa Peci në të majtë, nxirrte nga maqina fletët e shtypura të gazetës…”

Emrin e Efthim Natsit e ndeshim përherë e më shpesh gjatë shfletimeve të Kombi-t dhe të Diellit si dhe në veprimtaritë e Besa-Besën dhe Vatrës.Ai ishte pjesë e Shoqatës kombëtare Besa-Besë që në themelimin e saj me 6 Janar 1907, edhe pse nuk ishte pjesë e kryesisë.

Fjalë mirësie për kontributin e Efthim Natsit në gazetën Dielli gjejmë edhe në shkrimin redaksional të drejtorit të Diellit, Faik Konicës, në numrin e përvjetorit të parë, botuar në gazetën e 11 shkurtit 1910.

Gazeta “Kombi”përgatitej dhe shtypej nga Efthim Natsi dhe George Konda Gjoleka.Të rinjët shkonin në shtypshkronjë dhe e merrnin gazetën për ta shpërndarë tek bashkatdhetarët. Për ta kuptuar gjendjen e vështirë ku shtypej gazeta, mjafton të sjellim në mendje atë çfarë shkruante Kostandin Demo në libërthin e tij ”Shqiptarë n’Amerikë”.

Citoj:“Përfytëroni po të mundni,Nolin në të djathtë duke ushqye me letër shtypshkronjën, Thimaqin në mes duke pompu maqinën me këmbë, dhe mandej fill duke u vërsulë që të kontrollonte shtypjen, ndërsa Peci në të majtë, nxirrte nga maqina fletët e shtypura të gazetës…”

Emrin e Efthim Natsit e ndeshim përherë e më shpesh gjatë shfletimeve të Kombi-t dhe të Diellit si dhe në si veprimtaritë e Besa-Besë e VATRA,që kishin në administrim”Diellin”.

Konica shkruante plot ngrohtësi për kryetarin e Besa-Besë, Kristo Kirka, për pleqësinë e nxehtë, kurdoherë gati të bëjë detyrën e saj, …menaxherin George Konda… Drejtori i Diellit, Faik Konica, nuk harron që të përhirojë Efthim Natsin me vëllezër:”…Dhe s’mund të heshtim emrin e zotit Efthim Natsi, i cili nga atdhesia ka marrë gjurmët e dy vëllezërve të njohur të Tij, dhe z. Ilo Zografi”, shkruan Konica në numrin e 11 shkurtit 1910.

Efthimi ishte pjesë e gazetës”Dielli” dhe kontributor i saj edhe kur gazeta e Besa-Besë dilte me dy emra”Dielli dhe Flamuri, (25 Shkurt 1910 deri me 28 Shtator 1911).

Efthim Natsi ishte pjesa e padukshme e Diellit, veçanërisht në dekadën e parë. Ai nuk e shënoi emrin si editor i Diellit, edhe pse shpesh herë e kreu këtë mision.Kështu ndodhi në Dhjetorin e vitit 1912, kur Faik Konica shkoi në Evropë, në gazetë mbeti emri i Faik Konicës, edhe pse gazeta defakto drejtohej nga Efthim Natsi, si editor. Kjo e dhënë dokumentohet në gazetën”Dielli” të 19 dhjetorit 1912, ku botohet lajmi”Faik Konica Largohet nga Amerika.”

Lajmi informon për largimin dhe mesazhin e Konicës:”Atdhetarë, Shqiptarë të Amerikës; me qenë që më përcjellin me urimet e tyre të ngrohta, u lë shëndet. U pjekshim të gëzuar, dhe për së afërmi në Shqipëri!. Si zyrtarëve të Vatrës, si anëtarëve dhe këndonjësve të dashur, u jap pjekje për së afërmi në Shqipëri”. F.K.

Nën këtë përshëndetje të kryetarit të Vatrës dhe kryeredaktorit të Diellit, bëhej ky shënim i redaksisë: ”Ndonëse Faik Konica shkojë n’Evropë, emri i tij qëndroi për një kohë të gjatë si redaktor i DIELLIT. Punën si redaktor e bënte z.Efthim Natsi.”(Citimi nga gazeta “Dielli, 19 dhjetor 1912.)

Efthim Natsi, jo vetëm që bënte punën e editorit, por edhe kontribuonte financiarisht, si shumë shqiptarë të tjerë të Amerikës. Ai iu bashkua thirrjes që u drejtoi lexuesëve të Diellit dhe vatranëve, menaxheri i gazetës,Vangjel Gjika, më 30 shtator 1913. Njoftimi u publikua në Diellin e 14 tetorit:” …Me datë 30 shtator menaxheri Vangjel Gjika, lëshoi thirrjen për të blerë shtypshkronjë për Diellin. Gjika kërkonte 100 shokë të jepnin nga 15 dollarë ose më tepër (sipas mundësive) për të blerë makineritë e shtypskronjës. Për këtë qëllim ai shkoi nëpër kolonitë, ku jetonin shqiptarët, dhe dha konferenca duke argumentuar se përse duhej kjo shtypshkronjë, si do t’i ndihte ajo jo vetëm gazetës”Dielli”, por edhe çështjes kombëtare duke botuar libra për Shqipërinë.

Efthim Natsi ishte nga të parët që iu bashhkua këtij grupimi, madje ai ishte pjesë e komisiont që u caktua për të blerë makineritë e shtypshkronëjs së re.

Gazeta Dielli njoftonte në numrin e 12 dhjetorit 1913 se”Më 23 nëntor, 1913, Komisioni i Vatrës (i brazvlershëm me Kryesinë e sotshme) mbajti mbledhje dhe vendosi të blerë makineritë për shtypshkronjën. Komisioni i zgjedhur për këtë qëllim përbëhet nga Efthim Natsi, Paskal Aleksi, Nick Dishnica dhe Harry Kaçka.”

Si rezultat i blerjes së makinerive për shtypshkronjën e Diellit, gazeta në numrin e 6 janarit 1914, u zmadhua; nga katër kolona, që dilte më parë, doli me pesë. Dielli në këtë kohë kishte për editor Paskal Aleks, i cili me 17 shkurt 1914, u nis për në Shqipëri dhe shkroi reportazhe nga Durrësi. Në vend të tij, Diellin e drejtoi Denis Kamburi(Dennis Kambury). Atë kohe Diell i dërgoi në Shqipëri 400 copë gazeta.

Efthim Natsit iu ngarkua sërish barra e editorit të Diellit në kuvendin e 4 Korriku 1914. Arsyeja ishte se u hoq nga pozicioni i editorit Denis Kamburi.Natsi e pranoi detyrën. Ai e drejtoi gazetën Dielli deri në nëntor 1914. Komisioni Drejtues i vatrës kishte vendosur në mbledhjen e 11 tetorit të thërriste për pozicionin e editorit Kostë Çekrezin, i cili aso kohe ndodhej në Brindizi, Itali, në kampin e refugjatëve. Çekrezi nisi ta drejtojë Diellin, që nga numri i 10 nëntorit 1914. Gazeta botohej 2 herë në javë, që nga 11 marsi i vitit 1913. Pas tri javësh, Kostë Çekerezi realizoi botimin 3 herë në javë të Diellit. Me 7 nëntor 1915 Dielli nën drejtimin e Çekrezit u bë e përditshme, duke shënuar rekordin e së parës gazetë shqiptare të përditshme.

Dielli do të vazhdonte të botohej nën drejtimin e Kostë Çekrezit deri në numrin e 20 Dhjetorit 1915. Pas atij numri Dielli u editua vullnetarisht, pa pagesë nga Fan S Noli, deri në numrin e 6 korrikut 1916. Në Janar 1916, Vatra emëroi ndihmës editor Andon Frashërin, një ndër vatranët që kishte përfunduar shkollën e mesme në Natick, Massachusetts. Frashëri qëndroi ndihmës editor për disa vite. Ai punoi në këtë pozicion edhe pas Kuvendit të 4 Korriku, kur Bahri Omari, fitoi pozicionin e editorit përballë kandidaturës të Kostë Çekrezit. Andon Frashëri u emërua editor në Kuvendin e 11 Korrikut 1920. Ai e mbajti këtë pozicion deri në tetor 1923, ku Faik Konica e pushoi.

Me këto radhë, në kuadër të 110 vjetorit të themelimit të Vatrës, solla në kujtesë një nga vatranët dhe editorin e paekspozuar të Diellit, Efthim Natsi(Nasi), edhe për faktin se për të shkruhet për herë të parë.

Me këtë rast kujtoj të ndjerin kryetar të Vatrës, Inxhinier Agim Karagjozin, i cili në mometin që mora drejtimin e Diellit, më porositi: Mos shkruaj vetëm për Nolin dhe Konicën se për ta shkruajnë shumë studiues, por shkruaj dhe për vatranët e thjeshtë, për të cilët është thënë fare pak.Vatrën dhe Diellin e kanë mbajtur vatranët, jo vetëm kryetarët.”

KUR FAIK KONICA KËRKONTE RRITJEN MENDORE TË POPULLIT SHQIPTAR

May 6, 2022 by s p

Nga Ndriçim KULLA (Nderi i Kombit)

Studiues, publicist

Konica, diti të hedhë bazat e mendimit të përparuar dhe modern shqiptar, të vizionojë një Shqipëri të ardhshme europiane përkrah kombeve të qytetëruara të kontinentit të lashtë. Aq sa fshikulloi ashpër, si rrallëkush, mentalitetin e prapambetur shqiptar, “mendjet e klasit të katërt” siç i quan ai, krejt përgjumësinë pesëshekullore, po aq diti të ngrejë lart, në piedestal glorifikimi, në vetë botën perëndimore, vetitë më të mira të shqiptarëve, doket, zakonet, historinë, krenarinë shqiptare në shekuj, e mbi të gjitha, gjithçka të vyer shpirtërore që shqiptarët dhanë historikisht, krahas gjakut të tyre që rrjedh në damarët e Europës.Është e njohur pena e mprehtë koniciane për të goditur ashpër, drejtpërdrejt dhe tërthorazi, por edhe me ironinë dhe sarkazmën e tij të rrallë, tërë dukuritë shoqërore regresive të Shqipërisë në kapërcyell të shekujve XIX-XX, botëkuptimin e prapambetur anadollak që kishte përgjumur shqiptarët për pesëqind vjet, kritikë kjo sociologjike e llojit volterian, me forcë e fuqi tronditëse, troshitëse, shkundëse. Në këtë vështrim, kjo lloj kritike koniciane me ashpërsi mbresëlënëse ka karakter të theksuar konstruktiv, tek sendërton hap pas hapi vetëdijen kombëtare, çel sytë e mendjes, e vesh atë me forcë vepruese shoqërore, e orienton dhe e ngacmon drejt një qëllimi fisnik me synime të qarta në kuadër të një perspektive të afërt a të largët.

Që në numrin 1 të Albanias (1897), në kryeartikullin “Armiqtë e Shqipërisë”, Konica mbërthehet fort pas realitetit të zymtë të kohës kur shqiptarit i mungon “buka e barkut”, “buka e mendjes” dhe është i rrethuar nga armiq të jashtëm. Me dy paragrafë të shkurtër, ai shpreh dhimbjen e tij për këtë realitet të hidhur dhe veç kur shpërthen e revoltohet në paragrafin e tretë me ashpërsinë e një heroi homerian duke shpallur, deri dhe me qitje të largët, gjithë rezonancën aktuale: “Armiqtë e Shqipërisë janë shqiptarët, jo të tjerë. Shqiptarët kanë shkruar me gjakun e tyre më tepër se një faqe në historinë e Evropës. Nga më të voglat trazira gjer në luftërat më të gjakta, shqiptari ka hequr hark, vërvitur kordhë a zbrazur pushkë. A ka gjë më të turpshme, më të ulët se historia e këtij kombi që, për pak të qelbur argjend [të holla], shet mish njeriu në çdo luftë, edhe kujt s’i erdhi dëshirim nga aq qindra vjet që e shkelin dhe e kurvërojnë të huajt, s’i erdhi dëshirim të japë dy pika gjak për lirinë e vetvetes? Të donin Shqiptarët lirinë e Shqipërisë lehtazi e bëjnë; por rrinë të patundur dhe kështu dëftojnë që s’e duan Shqipërinë, dëftojnë që janë armiqtë e saj”.Nën një qiell të zymtë shqiptar ku përzien e përplasen shtëllunga resh shekullore në hone të vetëdijes e pavetëdijes kombëtare, ai e kërkon fjalën të çiltër, të qëruar, të revoltuar e revoltuese njëkohësisht, që të shpërthejë me gjëmim rrufeje zeusiane.

Topitja ka shkuar nën cakun e flijimit dhe vetëflijimit, të durimit dhe vetëdurimit, dhe lypset tanimë ndërgjegjësim e vetëdije, me shpërthim vullkanik shoqëror.Në numrin 2 të Albanias, kur Konicës i bëhet presion nga një kategori bashkatdhetarësh për të kufizuar në shkrimet e revistës lirinë e pikëpamjeve të veta politike, shoqërore e fetare, pionieri erudit i Rilindjes tregohet i papërmbajtshëm, si një përrua që derdhet nga lartësitë qiellore me shkrimin “Ç’është liria?”. “Dua të marr shpatën”, revoltohet ai, “e t’u çajë kokën gomerëve, e në vend të trurit të kllasë këtë: ç’është liria?… Më mirë të shesë m… njeriu, se të shkrojë për Shqiptarët… ç’është liria: Liria është të mundet njeriu: 1. të besojë ç’i do zemra; 2. të thotë ç’i do zemra; 3. të shkruaj ç’i do zemra; 4. të bëjë ç’i do zemra, veç jo ato që janë kundër lirisë së tjetrit njeri. Por Shqiptarët, më të shumtë janë shpirtrobër… sundon në shpirtrat e tyre feja: unë i botojë letrat e tyre kur thonë që kanë fe, por nuk duan që unë të shajë fetë e tyre… “s’të lëshojmë lirinë që të shaç fetë…” Dhe Konica përfundon me një thirrje sfidë që të bën të dridhesh ende dhe sot për aktualitetin e saj: “Vëllezër shqiptarë: Mjaft rrojti e mjera Shqipëri jetën e Kurmit.

Duhet edhe ajo të nisë tani të rrojë jetën e mendjes (la vie intellectuelle). Jeta e mendjes është të hapim tërë zemrat tona, të flasim vëllazërisht njëri kundër fjalës së tjetrit, të kuvendojmë si njerëz të qytetëruar, që mblidhen e luftojnë me fjalë [shoqërisht] për idetë e tyre… kështu do njihemi më mirë, s’do kemi mendime të fshehura, dhe do të kuptojmë që të tërë jemi të lidhur me dy lidhje të arta: dëshirimi i së Vërtetës dhe dëshirimi i Shqipërisë”. Emancipimin shoqëror si një çështje madhore, Konica e trajton me penë të fuqishme në shkrimin “Rritja mendore e popullit shqiptar” (Albania, prill 1906). Thjesht çështjen e arsimimit shqip dhe të luftës kundër padijes, ai nuk e kufizon aspak te brezi i ri, domethënë të pritet një herë sa të shkollohet brezi i ri që të mund të arsimohet krejt shoqëria. Jo, përveç mësimit të shkrimit dhe leximit të gjuhës shqipe te brezi i vjetër, krahas atij të ri, Konica kërkon “zgjerimin e kufirit të mendjes së tyre”, duke kaluar kështu nga një fazë e parë e domosdoshme, njohja e shkrimit, në një fazë të dytë që ai e quan“lërimin e mendjes”, domethënë kulturimin dhe qytetërimin shoqëror, një tjetërsim pra të njeriut shqiptar të kohës, i prapambetur në mendime apo me botëkuptim të ngushtë. Dhe populli, këmbëngul Konica, e ka dashurinë për “lërim të mendjes”, sepse kërkon të ecë përpara, të mësojë. Por i mungojnë librat, “këtu fle lepuri”, aty është çështja.Gjendjen e librave (metodave) shqipe dhe të abeceve Konica e sheh të mjerueshme (janë për mëshirë!) e as që mund të bëhet fjalë për aritmetikë, gjeografi, trigonometri etj.

Këtu Konica bën dallimin e madh në libra për fëmijë dhe libra për të rritur (për burra me mustaqe!) dhe një abetare e thjeshtë kurrsesi nuk mund t’u adresohet këtyre. Shqiptari për Konicën duhet të hapë sytë e mendjes, të shohë rrotull tij se çfarë bëjnë kombet e qytetëruar që edhe kombi shqiptar të përparojë e të ecë krahas tyre. Pra, përqasja e gjendjes shoqërore të mjerueshme në Shqipëri me gjendjen e përparuar shoqërore, sidomos në vendet e zhvilluara perëndimore, është një pikë referimi konstante në botëkuptimin konician për ndërgjegjësim e veprim shoqëror. Nëse gjetkë, zhvillimi botëkuptimor e shoqëror ka ecur përherë me hapa të shpejta, tek ne, për njëmijë arsye të jashtme e të brendshme, ky zhvillim nuk ka ndjekur ritmet e duhura bashkëkohore, dhe Konica s’përton në këtë mes të fshikullojë ashpër një dukuri të tillë të përgjumjes shoqërore në Shqipërinë e Turqisë europiane. Ky fshikullim i spikatur i viteve të “Albanias”, do të ngrihet në një model të vërtetë të kriticizmit në fillim të viteve ‘20. “E trishtë është jeta, e unë i kam lexuar të gjitha librat”. Me këto vargje nis njëra nga poezitë më të famshme të poetit francez Stefan Malarme. Por po njëlloj, kështu nis edhe njëra nga ato esetë e shkurtra të Konicës me titull “Jeta dhe librat”, e shkruar dukshëm mbi një reliev të qartë shpirtëror. Është ky një çast psikologjik, që e përqendron mendimin e tij te tragjedia “Prometeu i lidhur” i Eskilit, një libër siç shkruan ai “i vjetër për nga mosha 2400-vjeçare”, por gjithnjë i ri për nga mendimet”. Prometeu për Konicën është idealisti që vuan dramën e përjetshme të lirisë së mendimeve, dramën e dashurisë së madhe që ai ka e kërkon të mbizotërojë tek njerëzit. Një hero i tillë, tek i cili ndoshta Konica frymëzohet edhe për veten, ka se ç’t’u thotë shqiptarëve në fillim të viteve ‘20, kur në Shqipëri luftohej pikërisht kundra tiranisë dhe lirisë së mendimit. Është kjo ide një nisje emblematike e një sërë sprovash të cilat shtresëzohen në vite me tipologji e personazhe të rinj, që më tepër përfaqësojnë kategori të vërteta njerëzore, nëpër të cilat Konica do ta shtratëzojë analizën e vet, për të arritur në sprovën më të arrirë “Shqipëria si mu duk”, ku mendimi i tij, nëpërmjet një analize sociologjike e psikologjike, formëson një kategorizim të mirëfilltë antropologjik të shoqërisë shqiptare.

Një fizionomi të tillë trajtimore shpreh Konica që në ciklin “ Katër përralla nga Zullulandi” (1922). Zullutë paraqiten nga autori më shumë sinjë turmë se sa si një popull i ndërgjegjësuar, duke na lënë të nënkuptojmë menjëherë se kemi të bëjmë me njërën nga tipologjizimet ose kategoritë e tij sociologjike, mbi të cilat ai ndërton gjithë ligjërimin e llojit të kriticizmit dhe stigmatizimit. Dy janë udhëheqësit që mund të nxjerrë lëvizja spontane e zulluve. I pari është Denizulla Sepia, një aventurier i paskrupullt, mashtrues e demagog, një njeri i fjalëve boshe dhe përfaqësues i interesave të ngushtë e meskinë. Duket se kjo kategori njerëzore, e përzgjedhur dhe skalitur kaq mjeshtërisht që para 100 viteve, në mesin e politikës shqiptare duket se është më e gjallë se kurrë. Përballë tij, autori vendos plugun, atdhetarin e flaktë dhe idealist, që pa zhurmë e pa bujë, me një mençuri të heshtur, synon të krijojë lëvizjen e vërtetë kombëtare në Zulluland, atë lëvizje që i kthen zullutë nga një turmë e përgjakur në një komb me dinjitet, të lirë, të qytetëruar dhe me nder.

Ndoshta edhe kjo kategori ka një jetë historike në realitetin tonë të sotëm, trashëgimnia më kulmore e veprës gjendet në kategorizimin e tretë. Konica, ky psikolog i hollë i mendësisë individuale edhe kolektive shqiptare, e ka antropologjizuar në mënyrë të qëllimshme dukurinë e rëndësishme sociale të ekzistencës së turmës, si një masë e pavetëdijshme, e zhveshur nga qëllimet dhe aspiratat ndërtuese, që pushtohet shumë shpesh nga instinkte dhe delire. Është ky një projektim gjenial me të cilin do të ndeshen mjaft mendimtarë shqiptarë të kohës, por që askush nuk do të dijë ta shpjegojë dhe përshkruajë më kthjelltësisht se Konica.