Politike – Page 267 – Dielli

TEATRI I SHQIPTARËVE TË KROACISË “MËRGIMTARI“ PJESËMARRËS NË FESTIVALIN TEATROR “SKENA PA KUFI” NË BOSNJE

August 24, 2021 by s p

Nga Sokol Paja/

Leonard Hamitaj, aktor dhe regjizor, themelues dhe drejtuesi i Teatrit Mërgimtari, njëkohësisht drejtuesi i Shoqatës Teatrore Shqiptare në Kroaci “Mërgimtari”, në një rrëfim për Diellin e Vatrës në New York dhënë Editorit Sokol Paja rrëfen pritshmëritë e Teatri Mergimtari që do të përfaqësohet në festivalin teatror “Skena pa kufi” në Tuzell të Bosnjes e Hercegovinës me datë 26.08.2021, nga ku do të marrin pjesë trupat teatrore të rajonit.

Regjizori Leonard Hamitaj shprehet se së afermi teatri i shqiptarëve të Kroacisë do të ketë premierën e komedisë “Pacienti i dr. Froidit” të autorit kroat Miro Gavran, bashkëpunim i Teatrit Mërgimtari të Kroacisë me disa aktorë e regjizorë nga Shqipëria. Një sukses për Tetarin Mërgimtari ishte pjesëmarrja në Festivalin e Monodramës Albamono që u zhvillua në Maliq të Korçës me monodramen “Lopata e Artë” në Korrik 2021, ku Leonard Hamitaj u vlerësua me çmimin për regjinë më të mirë të shfaqjes ndër pjesëmarrësve të teatrove të Rusisë, Bosnje e Hercegovinës, Maqedonisë së Veriut e Serbisë. Regjizori Leonard Hamitaj shprehet se Teatri Mërgimtari, funksionon në Zagreb në kuadër të Shoqatës Teatrore Shqiptare të Kroacisë dhe ka filluar veprimtarinë e tij prej vitit 2013, ndërkohë ka përgatitur 8 premiera dramash, komedish, recitalesh dhe ka një sfond të pasur prej 35 shfaqjesh, të luajtura në skenat e teatrove të Kroacisë, të Shqipërisë, Kosovës, Maqedonisë, të Sllovenisë, të Austrisë e Gjermanisë. Ky teatër është shembulli më i mirë i artistëve shqiptarë në diasporë, pasi gërsheton dhe promovon dy kulturat shqiptare e kroate, duke i ofruar publikut kroat dramaturgjinë shqiptare në gjuhën kroate, ndërsa publikut shqiptar të diasporës dhe të trojeve shqiptare vepra të autorëve kroatë në gjuhën shqipe. Regjizori Leonard Hamitaj na shpjegon me detaje për Diellin e Vatrës në New York se Teatri Mërgimtari ndër vite ka zhvilluar aktivitete shumë të suksesshme si: në vitin 2013- Mbrëmje poetike “Shqiponjes dua t’i ngjaj” një spektakël multimedial me pjesëmarrjen e studentëve shqiptarë të Zagrebit, u vu në skenën e Teatrit të Kukullave të Zagrebit në bashkepunim me Këshillin e pakicës kombëtare shqiptare të Zagrebit. Po në këtë vit më 2013-Spektakël poetiko-muzikor “Rini thuaja kënges …” – një shfaqje me vepra të autorëve më të njohur të letërsisë shqiptare nga Rilindja deri në ditët e sotme, performuar nga studentë shqiptarë nga Zagrebi nën drejtimin e regjisorit Leonard Hamitaj. Në vitin 2014-Shfaqje e dramës “Dy të shtëna në Paris” nga autor Pellumb Kulla, me regji të Leonard Hamitaj, u vu në skenë në Teatrin e Kukullave-Zagreb dhe në Teatrin Capodistria në Koper-Slloveni, në bashkëpunim me Këshillin e pakicës kombëtare shqiptare të Zagrebit. Po në këtë vit më 2014-Shfaqje e komedisë “8 persona plus” nga autor Ferdinand Radi, u vu në skenë në Zagreb, në teatrin e Koperit-Slloveni, në Teatrin Kombetar në Prishtinë, në Teatrin e Tetovës, nën drejtimin e Leonard Hamitaj dhe në bashkëpunim me Këshillin e pakicës kombëtare shqiptare ë Zagrebit dhe Ministrinë e Diasporës së Kosovës. Po në këtë vit më 2014-Shfaqje e fëmijëve, komedia “Çimi dhe roboti budalla”, interpretuan nxënësit e mësimit shqip të shkollave të Prefektures së Zagrebit, skenariste Melita Orešković e regjizor Leonard Hamitaj. Në vitin 2015-Recital “Kur fjalët i merr era”, mozaik poetiko-muzikor me vepra të autorëve shqiptarë dhe botërorë, interpretuan nxënësit dhe studentët shqiptarë të Zagrebit, ndërsa në kitarë interpretuan studentët kroatë të profesorit Xhevdet Sahatxhiju, regjizor Leonard Hamitaj. Recitali u financua nga Këshilli i pakicës kombëtare shqiptare të Zagrebit. Në vitin 2015-Pjesëmarrje në provimin e librit të autorit Aleksandar Stipčević “Kultura tradicionale e arbëneshëve të Zares”, botim në gjuhën shqipe, bashkëpunim i Këshillit të pakicës kombëtare shqiptare të Zagrebit, Institutit Albanologjik të Prishtinës dhe Shoqatës Teatrore Shqiptare në Kroaci ‟Mërgimtari”, ku aktorët interpretuan pjesë nga libri, poezi, tregime e anegtoda arbëneshe. Viti 2016-Pjesëmarrje në promovimin e botimit në kroatisht të romanit “Otelo, arapi i Vlores” të autorit Ben Blushi, interpretime të pjesëve nga libri nga Leonard Hamitaj, organizuar nga Shtëpia botuese Ljevak. Në vitin 2016-Koncert gala me rastin e 8 vjetorit të pavarësisë së Kosovës, recital i studentëve të Zagrebit dhe ansamblit të Shoqatës Iliria të Koperit, drejtues koncerti dhe regjisor Leonard Hamitaj. Koncerti u financua nga Këshilli shqiptar i Zagrebit dhe Bashkia e Zagrebit. Po në këtë vit më 2016-Koncert me rastin e 103 vjetorit të pavarësisë së Shqipërisë, ku morën pjesë: këngëtarja shqiptare Ludmilla Baballeku, muzikanti Arben Zhezha, aktorët e Teatrit Mërgimtari, Ansambli Sloge e KUD Ogranak Seljačke. Koncerti u financua nga këshillat shqiptarë të Zagrebit dhe Velika Gorices. Në vitin 2017-Shfaqja e komedisë “Burri i gruas sime” nga autori kroat Miro Gavran u vu në skenë në gjuhën shqipe, në teatrot e Zagrebit, Stuttgartit, Linzit dhe Prishtinës, në bashkëpunim me Ministrinë e Diasporës së Kosovës, u financua nga Bashkia e Zagrebit. Regjisor e aktor i shfaqjes është Leonard Hamitaj. Po në këtë vit më 2017-Premiera e tragjikomedisë “Ata hyjnë pa trokitur” nga Armada Bora e interpretuar në Zagreb dhe në Rijeka. Ajo u interpretua në Kroaci nga Teatri Shqiptar MËRGIMTARI, Autori: Armand Bora, përkthyer nga Giulian Hamitaj, Aktorët: Ana-Marija Burušić dhe Leonard Hamitaj, muzikë nga Vedran Kojić. Regjisorët: Leonard Hamitaj & Armand Bora. Në vitin 2017-Pjesëmarrje në hapjen solemne të seminarit të mësuesve shqiptarë të gjuhës shqipe të rajonit, me interpretimin e pjesës ”Plisi”, që u mbajt në qytetin e Velika Gorices. Në vitin 2018-Pjesëmarrje në takimin e teatrove të Zagrebit me tragjikomedinë “Ata hyjnë pa trokitur” ku i dhanë vlerësime pozitive nga juria: kritike e teatrit Mira Muhoberac, regjizorja Ivana Peroš dhe dramaturgu Zlatko Krilić. Në vitin 2018-Shfaqje e dramës satirike “Tre mendje në ankand” të autorit Ferdinand Hysi, përkthyer nga Bashkim Fazlliu, me regji të Leonard Hamitaj, interpretim në gjuhën kroate nga aktorë multinacionalë: Leonard Hamitaj, Enisa Majer, Arjana Bali, Vedran Kojić, Miroslav Medaković. Premiera u dha në teatrin e Zagrebit dhe u mbajt një turne shfaqjesh në të gjithë Kroacinë si në qytetet e Zares, Osijekut, Rijekes etj. Në vitin 2019- Pjesëmarrje në takimin teatror të Zagrebit SKAZ me “Tri mendje në ankand”. Po ashtu në vitin 2019-Premiera dhe shfaqjet e monodramës “Lopata e Artë” nga Ferdinand Hysi, me regji të Leonard Hamitaj, u interpretuan në teatrot e Vlorës, Durrësit, Fierit, Tiranës në Shtator 2019, dhe në Zagreb më 8 Nëntor 2019 në Teatrin Mala Scena. Po ashtu në vitin 2020- Pjesëmarrje me monodramën “Lopata e Artë” në Festivalin Ndërkombëtar të Teatrit në Shkup Skupfest më 23 Shtator 2020. Financimi i shfaqjeve bëhet nga Këshilli Për Pakicat Kombëtare e Ministria e Kulturës së Kroacisë, si dhe nga Bashkia e Zagrebit. Teatri Mërgimtari, teksa përmbyll rrëfimin e tij për Diellin, regjizori Leonard Hamitaj, shprehet se është oazi kulturor dhe shpirtëror i shqiptarëve të Kroacisë dhe jo vetëm.

Të përndjekurit politik të diktaturës komuniste homazh pranë Memorialit Kombëtar të Internim-Dëbimeve

August 23, 2021 by s p

Dielli

Simon Mirakaj, legjenda e gjallë e qëndresës antikomuniste dhe të përndjekurit politik të diktaturës komuniste kryen nderime si çdo vit te memoriali i të përndjekurve politikë në Lushnjë. Simon Mirakaj shkruan: “Nga takimi sot me dt.22-08-2021 pranë Memorialit Kombëtar të Internim-Dëbimeve kushtuar ish të internuarve politik shqiptar. “Ne erdhëm në Lushnjë kur shiteshte ujë me kutrove. Ato thërrisnin në pazar :”Hajde re ujë të ftohtë, dy lek gota”. Kur e blije (se Lushnja një çezmë kishte) gotën e ujit, ajo ishte e ngrohtë. Nga populli i Lushnjës ruajmë kujtime të bukura. Të gjithë këta që ishin prezent sot erdhën fëmijë në kampin e internimit, sot janë gjyshër. Në takim mori pjesë dhe kryetari i PD dega Lushnjë Sajmir Korreshi bashkë me vjehrrin e tij e mikun tonë ish-kulakun nga Ngurza Baftjar Çelën e nipin e tij. Në këtë takim ishte prezent dhe kryetari i Shoqatës anti-Komuniste të Përndjekurve Politikë z.Nebil Cika bashkë me bashkëshorten. Në këtë takim përkujtimor u mbajt edhe një minut heshtje për të nderuar kujtimin e ish të internuarëve e të burgosurve që nuk jetojnë e atyre të ekzekutuar. Ne u rritëm e u shkolluam (aq sa diktatura na lejoi, pra vetëm të mesmen) nga sakrifica e nënave tona heroina. Ato na shohin nga lart. Pushofshin në paqe” mbyll shënimin e tij Simon Mirakaj. Më tej në profilin e tij zyrtar z.Mirakaj sjell nga kujtesa emrat e atyre që u arrestuan në Saver: Ahmet Kolgjini, Vasil Kokali, Llambi Plasoti, Zydi Kasa, Emror Koleci, Shanisha Dosti, Stefan Pollo, Loli Mavro, Musa Sina, Nikoll Mernaci, Elez Hoxha, Një djal i ri Poda(17 vjeç), Spiro Gjoka, Fran Tina, Avdulla Nela, Seit Taho, Marko Spiro Gjoni(16 vjeç), Njazi Bylykbashi, Gezim Bylykbashi. Në Gjaz(Lushnje) u arrestuan: Selim Daci, Ded Gjonmarkagjoni, Haredin Nasufi(Dine Dine), Dom.Mikel Koliqi. Të arrestuar pati në Gradishtë, Grabian, Plug, Çermë etj. Emrat nuk më kujtohen të Gradishtit vetëm disa si: Mojs e Lek Mirakaj, Fatbardh Kupi, Qemal Dema, Naim Staravecka, Medi Bylykbashi. Në Plug: Kurt Kola, Evgjen Merlika. Në Çermë: Shefqet Dobra, Ahmet Kolgjini, Eqerem e Fatmir Muja, Rene Dangellia. Në Grabian: Medi Celiku, Tefta Tasi Besa, Meleq Cane, Sejat Tare, Besa Duma, Xhemil Zace, Xhem Sadria, Baki Shehu, Tahir Agolli etj. Ka dhe të tjerë por këta më kujtohen. Kemi qenë larg njëri -tjetrit (ishim të izoluar). Mund të plotesohen nga të tjerët sipas kujtesës nëpër kampet e ndryshme të internimit. Nga Savra nuk besoj se kam harruar njeri. Gradisht, Plug, Grabian, Çermë, po kam harruar.Kujt ti kujtohen emrat të mi dërgojë që ta plotësoj listën” u drejtohet z.Mirakaj bashkëvuajtësve të tij. Kundërshtarët e regjimit komunist u persekutuan gjysëm shekulli në Shqipëri thjeshtë se deshën lirinë e jo diktaturën.

FITORJA TALEBANE DHE PIKSYNIMET MBI PAKISTANIN BËRTHAMOR

August 23, 2021 by s p

Nga DANILO TAINO

“Corriere della sera”, 17 gusht 2021 Përktheu Eugjen Merlika

Një majin e shkuar e përjavëshmja Ekonomist botoi një kopertinë me të cilin përcaktonte “Vëndin më të rrezikshëm të tokës”. E tregonte hartën e Taivanit, e kërcënuar të bëhet në kohë jo shumë të largëta objekt përplasjeje, me gjasë edhe t’armatosur, ndërmjet Kinës e Shteteve të Bashkuara. Tre muaj e gjysmë më pas podiumi ka ndryshuar. Në shkallën më të lartë po ngjitet Afganistani, ende më mirë, kufiri ndërmjet Afganistanit dhe Pakistanit. Tragjedia e Vëndit në të cilin talebanët kanë marrë pushtetin është natyrisht pamja më turbulluese e ngjarjeve të këtyre ditëve: cilido afgan që ka apo ka patur shpresë për sadopak liri, duke filluar nga gratë, është i kërcënuar fizikisht e moralisht, i terrorizuar. Tjetra tragjedi, në formim e sipër, është gjeopolitike e nuk ka të bëjë vetëm me tërheqjen e frikëshme e kaotike të Shteteve të Bashkuara nga terreni, me shëmbjen pasuese të besueshmërisë që pasqyrohet në të gjithë Perëndimin: ka edhe një rrezik bërthamor që të ngurtëson në rastin kur Irani do të ndërtonte “bombën” e tij.

Alarmi është në nivel të lartë në diplomacinë hindiane në New Delhi por, sigurisht, nuk është i panjohur në Washington, në Pekin e në shumë kançelari të tjera. Marrja e Kabulit i hap rrugën në fakt paqëndrueshmërisë së Pakistanit. Simbas çdo gjase, sapo talebanët të kenë fuqizuar pushtetin, ndërmjet gjërave të tjera do të kthejnë shikimin drejt Vëndit kufitar me synimin për t’a ndikuar seriozisht: marrëdhëniet ndërmjet dy anëve të Durand Line, që shënon kufirin, ndërmjet grupeve të terroristëve, politikanëve, ushtarakëve e shërbimeve të sigurisë janë të ngushta, shpesh në kundërshti por edhe në bashkëpunim. Fitorja në Afganistan është e paracaktuar të shtojë pa masë prestigjin, pushtetin dhe ndikimin e talebanëve në rajon.

Çështja është se Pakistani është një fuqi bërthamore: 160 raketa me mbushje bërthamore. Qeveritë që kanë pasuar njëra tjetrën në Islamabad, kryeqyteti i Pakistanit, në përgjithësi kanë mohuar se kanë mbështetur talebanët afganë. Në të vërtetë është ndërkombëtarisht e njohur që për dhjetëvjeçarë i kanë financuar, kanë përkrahur veprimet e tyre, i kanë dhënë mbulesa diplomatike, i kanë lejuar stërvitjen e milicianëve në territorin e tyre, u kanë dhënë armë e ndihma. Ushtarakët pakistanë, forca m’e fuqishme e Vendit, i kanë quajtur t’afërt jo vetëm nga pikëpamja fetare dhe ideologjike, por edhe si një digë kundër ndikimit të shemrës historike në rajon, Hindisë që në dhjetëvjeçarët e ndryshëm ka mbështetur qeveritë në Kabul me qëllim kundër Pakistanit. Shërbimet e fshehta pakistane. ISI, mbështesin talebanët afganë që nga Vitet Nëntëdhjetë. Kjo marrëdhënie ka shkuar sa s’ka më në dobi të zhvillimit të të ashtuquajturvet talebanë pakistanë, Tehrik-i-Taliban, që kanë si synim të përmbysin Shtetin e së fundi e kanë marrë veten, mbasi ishin përzënë në Afganistan nga ushtria e Islamabadit më 2014. Këta të fundit ndryshojnë shpesh nga frymëzuesit e tyre afganë, kanë objektiva të ndryshme, por një qeveri talebane në Kabul do t’u japë më shumë fuqi e, me gjasë, do t’i krijojë probleme serioze qeverisë së Islamabadit, të drejtuar nga Imran Khan, një udhëheqës i dobët, i varur nga ushtria e i pasigurtë deri në përcaktimin e talebanëve “Qytetarë të zakonshëm”.

Roli i dyshimtë i zhvilluar nga politikanët e ushtarakët pakistanë në drejtim të talebanëve, ndërsa në të njëjtën kohë mbanin marrëdhënie po aq të dyshimta me Perëndimin, rrezikon të kthehet tani kundër tyre. Hysen Hakkani, një ish ambasador i Pakistanit në Shtetet e Bashkuara, thotë se “skajshmëria islamike tashmë e ka ndarë shoqërinë pakistane simbas vijave të sektarizmit dhe ngjitja e islamikëve në portën afër do t’i japë më shumë guxim skajorëve të shtëpisë”. Kufiri vrimor ndërmjet dy Vëndeve do të lejojë, si në këta vite, kalimin e militantëve nga një anë në tjetrën, edhe të njësive terroriste: nga al-Qaeda tek idhtarët e Isis-it.

Rënia e Kabulit ndërlikon edhe më shumë një gjëndje tepër të koklavitur e qeveritë e diplomacitë po rivlerësojnë me ankth kuadrin e krijuar, sigurisht në Hindi por po ashtu edhe në Pekin e Moskë. Mundësia që Pakistani, fuqi bërthamore, të shpërqëndrohet e që në përdorimin e raketave bërthamore shpejt a vonë të mund të kenë ndikimin e tyre skajorët islamikë është diçka terrorizuese. Fitorja talebane në Kabul do t’u japë vrull lëvizjeve terroriste n’Azi, në Lindjen e Mesme dhe n’Evropë. Zotërimi i “bombës” do t’i galvanizonte e do t’a vinte botën në gjëndje tepër të vështira. Me fuqinë amerikane të mundur e në tkurrje, edhe një krizë në Taivan mund të jetë m’e afërt. Thuhet se Afganistani është “varri i perandorive”.

“Corriere della sera”, 17 gusht 2021 Përktheu Eugjen Merlika

KAOS NË KABUL, FUNDI MË I KEQ

August 22, 2021 by s p

Nga MASSIMO GAGGI

“Corriere della Sera”, 17 gusht 2021 Përktheu Eugjen Merlika

Që tërheqja nga Afganistani do t’ishte njëdështim i lajmëruar ishte e qartë që kur Donald Trump-i e vendosi vetë duke shtyrë pastaj sekretarin e Shtetit Mike Pompeo, t’u jepte talebanëve patentën e bashkëbiseduesve të besueshëm. Presidenti republican gënjehej se mund të binte perdja mbi konfliktin me goditje tweet-esh, duke ruajtur miratimin e brëndshëm e duke mos mbajtur parasysh qortimin ndërkombëtar. Pasuesi i tij demokrat, i bindur dhe ai prej 12 vitesh për dështimin e një lufte të cilën e kishte votuar ai vetë më 2001, ka ripohuar zgjedhjen e Trump-it, edhe se i vetëdijshëm për çmimin e lartë të lëshimit ndaj talebanëve. Joe Biden, presidenti me tipare atërore, simpatinë u a ruan mbi të gjitha bashkëqytetarëve të tij: mbi Afganistanin ka zgjedhur, e jo që sot, një cinizëm prej America First.

Më 2009, sapo u bë zëvendës i Obamës, i tha të dërguarit të posaçëm të Shtëpisë së Bardhë n’Azinë Qëndrore, Richard Holbrooke, që Amerika duhej t’ikte nga Afganistani, pa u kushtëzuar nga lidhje njerëzore e nga të drejtat e grave. Simbas ditareve të diplomatit të ndjerë, as edhe fantazmae një tërheqjeje kaotike si ajo e vitit 1975 nga Saigoni e frikësonte shumë Biden-in, i bindur se Nixoni e Kissingeri kishin bërë një zgjedhje të drejtë e të guximëshme, edhe se të dhimbëshme.

Por mënyra në të cilën kriza u rrokullis në pak orë – qeveria Ghani në ikje, avullimi i në ushtrie afgane të ndërtuar e të stërvitur në njëzet vite nga SHBA me një investim prej 83 miliard dollarësh, pamjet e civilëve që i kacavirren aeroplanëve ushtarakë amerikanë dhe bien në zbrazësirë – hap skenare shumë më dramatike se se ato që ishin vënë në llogari nga presidenti demokrat kur, 6 prillin e shkuar, urdhëroi tërheqjen e përgjithëshme në kohë të shkurtëra, duke mos pranuar kërkesën e drejtuesve ushtarakë për një zbrapsje më të shkallëzuar, duke biseduar sërish kushtet me talebanët.

Alergjik ndaj shtyrjeve të Pentagonit, Biden-i ishte megjithatë i bindur se tërheqja mund të vinte në një mënyrë më të rregulltë. Por hija e Saigonit u lëndësua një herë tjetër, 46 vite më pas: një dështim politik, ushtarak e i spiunazhit amerikan me analistët që sot ndahen ndërmjet atyre që quajnë më të rënda rreziqet e kthimit të një terrorizmi skajor xhihadist që pushton një territor në të cilin krijohet një emirat islamik e atyre që gjykojnë më tërëndë humbjen e besueshmërisësë Shteteve të Bashkuara e të gjithë Perëndimit: hapet një zbrazësirë që mund të shfrytëzohet nga Irani, nga Rusia e nga Kina. Me Pekinin që sheh në tërheqjen kaotike të këtyre orëve një ripohim të tezës së tij: rënien e pakthyeshme amerikane, një kusht që mund të shtynte regjimin kinez të futej në ndonjë aventurë të rrezikshme. Ndoshta në të tjera fusha si ajo e Taivanit.

Asgjë nuk është e sigurtë: brezi i ri i talebanëve, edhe duke mbajtur një qëndrimskajor përbrënda, mund të tregohet më i matur jashtë kufijve për të shmangur konflikte të rinj, e jo vetëm me SHBA. Të përfytyrohet një rikthim në lojën e madhe të ndërtuar nga fuqi të ndryshme për më shumë se një shekull përqark Afganistanit rrezikohet vetëm të jetëvetëm një frymëzim historik që nuk mban parasysh realitetet e reja: Kina për shembull, do të jetë e interesuar të mbushë zbrazësirën e lënë nga amerikanët, por si një Vend që shtyp në mënyrë mizore pakicën myslimane të ujgurëve, vështirë se do të jetë e lumtur të ketë një shtet islamik skajor në kufijtë perëndimorë.

Dështimi i vërtetëështë mënyra në të cilën njëzet vite pune – më parë për të ndërtuar një digë kundër terrorizmit, më pas me synimin për të eksportuar demokracinë e për të siguruar respektin e të drejtave të grave – janë zhdukur në pak orë. Dalin copa copa shërbimet e fshehta që, edhe se të vetëdijshëm për dobësinë e qeverisë afgane, kishin përjashtuar mundësinëe një shëmbjeje tësaj para 18 muajsh. Në një epokë kur Amerika nuk dërgon më ushtarë nëpër botë dhe ushtron mbikqyrjen e saj nëpërmjet besimit tek teknologjia e dronëve, përgjimeve telefonike dhe algoritmeve, inteligjenca është mjeti kryesor i mbrojtjes: ky dështim është pra rrënqethës. Por ka edhe më: një lloj vështrimi vetëparaqitës i botës në të cilin të gjithë – politikanë, diplomatë, ushtarakë – duket se kanë kryertë njëjtat gabime vlerësimi.

Rënia e Kabulit është një goditje vdekjeprurëse për besueshmërinë ndërkombëtare të Shteteve të Bashkuara: një ngjarje nga e cila edhe Biden-i del me kryqe të thyera, në mos për tjetër sepse vetëm pesë javë më parë kishte përqeshur me tone të pakundërshtueshëm gazetarët që e pyesnin mbi tërheqjen kaotike n’atë që, e riparë sot, duket si një nga konferencat e shtypit më të sikletëshme që janë mbajtur në Shtëpinë e Bardhë. I zgjedhur si president nga amerikanët edhe për përvojën e tij të gjatë ndërkombëtare, Biden-i po jeton një çast të vështirë, por nuk është e thënë që do të humbasë besimin e amerikanëve: duke u bazuar mbi hulumtimet, shumica bashkëndan zgjedhjen e braktisjes së Afganistanit e nuk është shumë e shqetësuar për fatin e atij populli. Nëse nuk do të ketë një ashpërsim të terrorizmit (ose nëse SHBA nuk do të jenë shënjestra kryesore e xhihadizmit) presidenti, me të kaluar stuhia, mund të kërkojë meritën e mbylljes së luftës më të gjatë të historisë amerikane, një pushtim i zgjatur më shumë se ai britanik në Tetëqindin, dyfishi i atij sovjetik në vitet Tetëdhjetë.

Në një gjë Biden-i ka të drejtë: nëse nuk mësohen t’a bëjnë vetë, afganët nuk mund të mëtojnë që të jenë fuqi të huaja t’i mbrojnë pafund nga skajshmëria islamike. Nuk është për t’u përjashtuar që xhihadistët, kompaktë në luftën kundër bashkëkohësisë perëndimore, mbasi të kenë përzënë të huajin të ndahen ndërmjet betejave teologjike e kundërshtive fisnore. Qoftë edhe me ndërhyrjet e të tjera fuqive rajonale, të tmerruara nga lindja e një kalifati sunit skajor. Për tani vetëm hamëndje e skenarë gjeostrategjikë me rrugëdalje të paparashikueshme.

“Corriere della Sera”, 17 gusht 2021 Përktheu Eugjen Merlika

Refugjatët politikë afganë: humanizmi nuk duhet të cënojë sigurinë kombëtare

August 22, 2021 by s p

Nga Ekrem Spahiu
ish – Zv/Ministër i Mbrojtjes

Sikurse edhe pritej, çështja e stabilitetit politik dhe sigurisë së Afganistanit është evidentuar sot në krye të axhendës ndërkombëtare. Çështja bëhet edhe më e ndjeshme për faktin se një numër i konsiderueshëm qytetarësh afganë që bashkëpunuan me forcat e NATO-s dhe SHBA-së përgjatë procesit të paqebërjes, po përballen me hakmarrjen e mundshme nga talebanët, të cilët po rimarrin kontrollin politik e ushtarak të këtij vendi të shkatërruar nga lufta. Duke ndjekur këto zhvillime, sjell në kujtesë se çfarë vuajtën antikomunistët shqiptarë pas Luftës së Dytë Botërore, qoftë nga mungesa e vëmendjes së aleatëve ndërkombëtarë, qoftë edhe nga “talebanizmi” shqiptar. Prandaj është krejt normale që kërkohen veprime të shpejta e të bashkërenduara nga shumë aktorë, me qëllim që ky kontigjent qytetarësh të rrezikuar nga përndjekja, të shpëtohen. Mësuam fillmisht nga burime jozyrtare se Qeveria Shqiptare ishte angazhuar në një operacion humanitar për të strehuar në Shqipëri një kontigjent prej rreth 300-350 refugjatësh politikë afganë, dhe brenda pak ditësh, mund të priten edhe rreth 800 të tjerë. Pastaj, nëpërmjet një statusi në facebbok të Kryeministrit të vendit, mësuam se administrata e Presidentit Joe Biden iu kishte kërkuar anëtarëve të NATO-s të vlerësonin nëse mund të shërbenin si vend tranzit për një numër refugjatësh politikë afganë, destinacioni përfundimtar i të cilëve është SHBA. Mësuam madje, se Shqipëria, si vend anëtar i NATO-s, nëpërmjet Kryemistrit të vendit, ka ndërmarrë inisiativën dhe është shprehur e gatëshme për ta dhënë këtë mbështetje, duke paraqitur argumente politike, morale dhe humanitare. Për më shumë, mësojmë se grupi i parë i afganëve do të vendoset fillimisht në konvikte studentore në Tiranë dhe, në varësi të zhvillimeve, burime zyrtare thonë se afganët do të zhvendosen në hotele në qytetin bregdetar të Durrësit. Unë e mirëkuptoj vendimin që vendi im të vijojë të jetë pjesë e fatit të atyre afganëve, siguria e të cilëve nuk u arrit dot në atdheun e tyre, edhe pse vendet anëtare e partnere të NATO-s, midis tyre dhe Shqipëria, punuan për rreth 20 vjet për këtë qëllim. Është e qartë se jeta e këtyre kontigjenteve është në rrezik nga talebanët. Por ajo që më shqetëson, është se përse këtë zhvillim me rrjedhime për sigurinë kombëtare, e mësoj nga burime të tjera dhe jo nga autoritetet e shtetit tim. Nuk është një zhvillim i vogël. Janë së paku tre shtete në lojë: talebanët e Afganistanit që do t’i përndjekë afganët e vlerësuar si të rrezikuar; qeveria e SHBA që do t’i evakuojë, transferojë, stacionojë dhe më në fund edhe do t’i presë në vendin e vet; qeveria e vendit tim e cila, për një kohë të pacaktuar, do ta mbajë në tokën e saj këtë kamp refugjatësh me jo pak pikëpyetje sigurie kombëtare.

Nuk kam dëgjuar që për këtë çështje të jetë prononcuar Këshilli i Sigurisë Kombëtare të vendit. Sepse instalimi në Shqipëri i një kampi të tillë përfshin drejtëpërdrejt plot 14 institucione shtetërore, të cilat kanë rol e përgjegjësi për sigurinë kombëtare sipas fushave përkatëse.

Rreziku qëndron në atë që, kur për çështje të tilla nuk ka informim e transparencë shtetërore, atëherë opinioni publik do të formësohet, në rastin më optimist, nga aktorë sporadikë, dhe në rastin më pesimist, nga aktorë që induktojnë terrorizëm mendor e psikologjik.

Ky opinion shqetësohet me të drejtë se përse disa nga anëtarët e NATO-s nuk u shprehën të gatshëm për të marrë pjesën e tyre të përgjëgjësisë. Përkundrazi, mësojmë se janë Kazakstani, Taxhikistani, Uzbekistani e Katari, vende jo antarë të NATO-s, të cilëve iu kërkohet të bëhen partnerë në këtë ndërmarrje sigurie.

Thuhet se refugjatët politikë afganë do t’i nënshtrohen kontrollit të sigurisë vetëm pas mbërritjes në Shqipëri. E kuptoj emergjëncën, sepse ndoshta koha nuk priste, por dyshoj nëse janë formuar kapacitetet për ta realizuar një procedurë të tillë, kur kemi vite që mezi po skanojmë korrupsionin tonë në sistemin e drejtësisë e në fusha të tjera të jetës së vendit. Për më tepër, dyshoj sepse di që edhe BE, ndër kushtet e paplotësuara, na ka tërhequr gjithnjë vëmendjen pikërisht për kapacitetet e kufizuara logjistike dhe administrative të pritjes.

Vetë refugjatët, për më tepër ata politikë, sigurisht që do të përballen me sfida sigurie, por edhe shtetet që i presin do të përballen me sfida të gjithfarëllojshme: sfida logjistike, sfida ekonomike, sfida shëndetësore, sfida informacioni e deri edhe sfida raportesh me popullsinë lokale. Është e pritëshme që refugjatët politikë që do të strehohen në vendin tonë, ashtu si edhe ata që mësojmë se do të strehohen në Kosovë e shtete të tjera do të jenë subjekt sigurie, por në të njëjtën masë mund të bëhen edhe objekt pasigurie, sepse talebanizmi nuk njeh kufij, as njerëzorë e as shtetërorë.

*ish – Zv/Ministër i Mbrojtjes