Politike – Page 332 – Dielli

Dy filma nga Kosova në Festivalin e Sarajevës

July 25, 2020 by dgreca

-‘Galaktika e Andromedës’ dhe ‘Exil’ në kategorinë kryesore të Festivalit të Sarajevës. Përderisa ‘Exil’-i kishte premierën botërore në festivalin e madh të Sundance në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, dhe atë evropiane në Berlinale në shkurt të këtij viti, kjo do të jetë premiera rajonale.

PRISHTINË, 25 Korrik 2020-Gazeta DIELLI/ ‘Galaktika e Andromedës’, filmi debutues nga More Raça dhe ‘Exil’ nga Visar Morina do të jenë pjesë e kategorisë kryesore në edicionin e sivjetëm të Festivalit të Sarajevës që do të mbahet nga data 14 deri më 21 gusht.
Më rastin e publikimit të programit të Festivalit të Sarajevës, Ministrja e Kulturës, Rinisë dhe Sportit e Kosovës, Vlora Dumoshi i uroi regjisorët dhe ekipet e realizuese përmes një videotelefonate të përbashkët.
“Më gëzoi lajmi që dy filmat ‘Galaktika e Andromedës’ nga More Raça dhe ‘Exil’ nga Visar Morina do të jenë pjesë e kategorisë kryesore të Festivalit të Filmit në Sarajevë.

Uroj nga zemra dy regjisorët kosovarë dhe ekipet realizuese të të dy filmave për këtë arritje të rëndësishme për ta si regjisorë dhe për kulturën e Kosovës në përgjithësi.

Pata nderin që si ministre e kulturës, rinisë dhe sportit të jem pjesë e premierës evropiane të filmit Exil në festivalin e madh të filmit Berlinale, në shkurt të këtij viti, dhe i gëzohem premierës rajonale të këtyre dy filmave që është hap tjetër i rëndësishëm për promovimin tonë kulturor.
Nga pozita e ministres dhe nga pozita ime personale gëzohem që filmat që ka financuar Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit përmes Qendrës Kinematografike të Kosovës, kanë arritur sukses në kinematografinë evropiane. Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit do të përkrahë gjithmonë iniciativa dhe projekte filmike që kanë kualitet të nivelit evropian, dhe me anë të të cilëve prezantojmë shtetin dhe kulturën tonë në arenën ndërkombëtare”, u shpreh ministrja Dumoshi.
Duke u bazuar në rezultatet pozitive të filmave të autorëve vendas dhe atyre të bashkëprodhuara ministrja Dumoshi është koshiente që duhet të punohet në drejtim të rritjes së buxhetit dhe mbështetjes së sektorit të industrisë së filmit në Kosovë.
Kjo do të jetë premierë e rëndësishme për regjisoren e re More Raça.
“‘Galaktika e Andromedës’ filmi im i parë i metrazhit te gjatë në festivalin prestigjoz prej më të mëdhenjëve në rajon Sarajevo Film Festival, lajm shumë i gëzueshëm për mua si autore dhe për ekipin e filmit. Uroj gjithë ekipin realizues për këtë sukses të madh”, u shpreh regjisorja More Raça.
Përderisa ‘Exil’-i kishte premierën botërore në festivalin e madh të Sundance në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, dhe atë evropiane në Berlinale në shkurt të këtij viti, kjo do të jetë premiera rajonale e filmit nga regjisori kosovar Visar Morina.
Në filmin ‘Galaktika e Andromedës’ në rrolet kryesore luajnë: Sunaj Raça, Juli Emiri, Elda Jashari, Avni Dalipi, dhe Don Raça. Filmi me producent Sunaj Raçën është bashkëprodhim i Kosovës me Spanjën.
Që të dy filmat janë financuar nga Qendra Kinematografike e Kosovës.

EMIGRACIONI SHQIPTAR DHE E DREJTA E VOTIMIT TË MOHUAR

July 23, 2020 by dgreca

Diskursi sociopolitik

Çështja e emigrimit të shqiptarëve nga Shqipëria nuk është dukuri e re dhe e as e panjohur, por në sajë të përmasave në kohën e pluralizmit është bërë brengë dhe plagë e vazhdueshme e shoqërisë shqiptare. Si e tillë kjo dukuri ka marrë përmasa shqetësuese, që veçohet më shumë se në asnjë vend tjetër në ish kampin socialist në Europën Juglindore. Në lidhje me këtë dukuri kohë pas kohe nga agjensitë apo subjekte të ndryshme publikohen të dhëna të cilat paraqesin në mënyrë numërike të dhënat në nivel shtetëror, duke dëshmuar shpopullimin e vazhdueshëm të vendbanimeve shqiptare me pasoja për ditët tona dhe në të ardhmën. Ndërsa mohimi i emigracionit shqiptar për të marrë pjesë në procesin e votimit paraqet çështje të veçantë e ate kryesisht politike që duhet të zgjidhet në nivel shtetëror, duke iu mundësuar për të shprehur verdiktin e tyre si qytetarët e tjerë shqiptar.

Nail Draga

Në lidhje më këtë çështje kohë më parë në sajë të dhënave të publikuara të një ankete të Këshillit të Bashkëpunimit Rajonal (RCC), janë prezantuar të dhëna me interes. Sipas Barometrit të Ballkanit 2020, 49% e të anketuarve i përgjigjet me “po” pyetjes se, “a po e konsideron të jetojë apo punojë jashtë?”, 46% i përgjigjet me “jo”, ndërsa 5% me “nuk e di”. Norma prej 49% e atyre që e mendojnë të largohen nga Shqipëria është lehtë më e ulët se një vit më parë, kur fiksohej në 50%. Gjithsesi kjo shifër, vijon të jetë norma më e lartë e dëshirës për t`u larguar mes të gjitha vendeve të tjera të Ballkanit Perëndimor.Të dhënat e anketës së Këshillit të Bashkëpunimit Rajonal (RCC) janë mbledhur mes periudhës dhjetor 2019 dhe janar 2020, pra nuk përfshijnë periudhën e krizës së shkaktuar nga pandemia, paçka se reflektojnë situatën pas krizës së tërmetit të nëntorit të vitit 2019.

Emigrimi në nivel të lartë

Ndërsa nga ana tjetër sipas statistikave të publikuara nga INSTAT-i, nga Shqipëria, në vitin 2019 janë larguar rreth 44 mijë persona, si emigrantë, që është niveli më lartë që nga viti 2014.

Nëse krahasohen lëvizjet dykahëshe del qartë se me shumë janë ata që ikin nga vendi e gjithnjë e më pak po preferojnë të kthehen. Në vend janë kthyer 20.7 mijë imigrantë, që është niveli më i ulët që nga viti 2010, kur INSTAT-i raporton të dhënat.

Si rrjedhojë, migracioni neto (diferencave mes emigrantëve që ikin dhe imigrantëve që vijnë) është zgjeruar, duke arritur në 2019-n në rreth 23 mijë persona që janë larguar neto nga vendi, niveli më i lartë, të paktën që nga 2011-a, kur janë të disponueshme statistikat e INSTAT.

Që prej vitit 2016 konstatohet një rritje e tendencës për të ikur nga vendi, duke rikthyer një valë të dytë emigracioni në vend, ndonëse në nivele më të ulëta në raport e periudhën 1990-2000.

Mesatarisht nga vendi gjatë periudhës 2011-2019 janë larguar rreth 400 mijë persona. Për të njëjtën periudhë janë kthyer 236 mijë të tjerë, duke bërë që nga vendi të largohen neto rreth 164 mijë persona. Krahas rritjes së migracionit neto, Shqipëria po vuan dhe tkurrjen natyrale, me numrin e vdekjeve që po barazohet me atë të lindjeve.

Popullsia e Shqipërisë po zvoglohet

Sipas të dhënave nga INSTAT-i, popullsia e Shqipërisë në 1 janar 2020 rezulton 2.845.955 banorë, duke pësuar një rënie me 0,6%, krahasuar me 1 janar 2019. Në vitin 2019, shtesa natyrore e popullsisë është 6.624 banorë, duke pësuar një rënie prej 7,1 %, krahasuar me një vit më parë. Migracioni neto (Imigrantë-Emigrantë) Popullsia e është -23 mijë banorë.

Sipas të dhënave nga INSTAT-i për shkak të rënies së lindjeve dhe emigracionit të lartë, popullsia e Shqipërisë u pakësua vitin e kaluar me 16.5 mijë.

Gjatë vitit 2019, lindën 28.561 foshnja, duke pësuar një rënie prej 1,3 %, krahasuar me një vit më parë. Numri i vdekjeve në 2019 është 21.937 persona, duke pasur një rritje prej 0,6 %, krahasuar me një vit më parë.

Ndërkohë, popullsia po plaket. Në 1 janar 2020, mosha mesatare e popullsisë rezulton 37,2 vjeç nga 36,7 që ishte në 1 janar 2019.

Nga të dhënat e publikuara del qartë se moshënimi i popullsisë dhe emigracioni aktiv pritet të kenë ndikim negativ në të ardhmen e vendit, si në drejtim të produktivitetit të punës, ashtu dhe të skemës së pensioneve.

Nuk ka dilemë së situata e krijuar nga Covid-19, përkohsisht ka frenuar tendecën e emigracionit, por duke ditur gjendjen e pavolitshme sociale, si të krijohen mundësitë emigrimi do të vazhdojë dhe Shqipëria do të zvoglohet gjithnjë.

https://www.monitor.al/images/2020/06/grafik-2016.jpg

Emigrantët shqiptarë ende pa të drejtë vote

Mediat në Shqipëri bëjnë të ditur se këto ditë është duke u punuar për Reformën Zgjedhore, ku në mënyrë të veçantë është duke trajtuar e drejta e votimit të shqiptarëve në botën e jashtme. Madje në këtë aspekt në Shqipëri ekziston edhe Ministria e Shtetit për Diasporën, ku ditë mmë pare ministry P.Majko, ka cekur së votimi është një e drejtë Kushtetuese për “shtetasit tanë që jetojnë jashtë vendit”, duke theksuar se ata “nuk mund të quhen emigrantë”. Nga një qendrim i tillë mund të kuptohet së më së fundi, kjo çështje do të jetë pjesë e agjendës së reformës zgjedhore, por se si do të vijojë puna mbetet të shihet në ditet në vijim, përkatësisht deri me datën 30 korrik, kur do të mbahet seancë plenare e Kuvendit për reformën zgjedhore.

Ka munguar përkujdesja shtetërore

Nuk ka dilemë së kemi të bëjmë me një të drejtë kushtetuese të mohuar, për shqiptarët në botën e jashtme, çështje kjo e cila deri më tash nuk ka pasur trajtimin e duhur nga institucionet shtetërore. Çdo nismë në këtë aspekt, ndonëse është e vonuar, ajo meriton trajtimin e duhur, sepse nuk kemi të bëjmë më një grup personash por me shtetasit shqiptar, që janë vendosur të jetojnë në botën e jashtme. Andaj, ata meritojnë respektin e mohuar, duke iu mundësuar votimin si shtetasit shqiptar në vend. Në kët aspekt, kësaj here më e zëshme në Kuvend është opozita parlamentare e cila ka insistuar që votimi i diasporës, përkatësisht të shtetasve shqiptarë jashtë vendit, së bashku me listat e hapura të jetë kusht për miratimin dhe votimin e reformës zgjedhore.

Ndonëse në këtë aspekt edhe nga ana e Qeverisë theksojnë se kanë të njëjtin objektiv, mbetet të shihet angazhimi politik dhe programor në këtë drejtim, sepse deri më tash çdo gjë ka përfunduar me premtime dhe deklarata të rastit, për pëfitime politike nga ana e pushtetit aktual.

Vende të rezervuara për diasporën

Pasi deri më tash në Shqipëri nuk ekziston përvoja së si do të votojnë në zgjedhjet parlamentare pjesëtarët e shtetasve shqiptar që janë në botën e jashtme, si model duhet të merren vendet e ndryshme që kanë votuar në ambasadat e vendëve të tyre në shtetët përkatëse. Madje, disa vende si p.sh. Kroacia kanë rezervuar vende të veçanta për numrin e deputetëve(3) që ata do të zgjidhen me votën e tyre. Pasi, kemi të bëjmë me një procedurë e cila do të zbatohet për herë të parë, çdo konsultim dhe bahkëpunim me vendet analoge në lidhje me këtë çështje do të ishte e mirë së ardhur.

I mbetet Kuvendit të Shqipërisë që çështjet e tilla të definohen qartë në mënyrë që Reforma zgjedhore të jetë e pranueshme për të gjithë, duke përfshi edhe shtetasit shqiptarë në botën e jashtme, e jo duke i anashkaluar si deri më tash, sepse kemi të bëjmë me një pjesë vitale të kombit tonë e cila ka dhënë kontribut më rëndësi për çështjen shqiptare si në të kaluarën dhe në ditët tona.

(Korrik 2020)

EKONOMIA SHQIPTARE NËN EFEKTIN COVID-19

July 23, 2020 by dgreca

Prof. Asoc. Dr. Arif Murrja, Profesor në Fakultetin e Ekonomisë dhe Agrobiznesit në UBT, Tiranë, rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, ekonominë shqiptare dhe betejën ekonomike të shtetit shqiptar në përballje me Covid-19. Me Prof. Asoc. Dr. Arif Murrja bisedoi gazetari i Diellit Sokol PAJA.

EKONOMIA SHQIPTARE NËN EFEKTIN COVID-19

Ekonomia e Shqipërisë në periudhën afatmese të shkuar 2017-2019 ka patur rënie të GNP-së. Rritja në përqindjeje e GNP-së nga viti në vit në këtë trevjeçar të fundit ishte 3.8% në vitin 2017; 4.1 % në vitin 2018; dhe 2.9% në vitin 2019. Konstatojmë në vitin 2019 rritjen negative karahasuar me vitin 2018 dhe 2017. Njëkohësisht Shqipëria në këtë vit shënoi rritjen më të vogël në rajon. Ndër shkaqet që ndikuan në këtë tkurrje ishte fatkeqësia natyrore e tërmetit të 26 nëntorit 2019. Në këto rrethana Shqipëria e nisi vitin 2020 me ekonominë më të dobët në Ballkan. Pa mbaruar tremujori i parë i vitit 2020 dhe konkretisht në kohën kur pritej përthithja e fondeve nga donatorët (nga mbi 100 shtete) për të rindërtuar apo rikthyer dëmet e tërmetit shkatërrues të një viti më parë, Shqipëria dhe gjithë bota u godit nga fatkeqësia me natyrë biologjike coronavirusi Covid-19, i cili në kohë rekord arriti përmasat e pandemisë. Në teorinë e riskut fatkeqësitë natyrore studiohen si ngjarje me pasiguri subjektive, që do të thotë nuk mund të parashikohen apo nuk mund t’iu matet propabiliteti i ndodhjes, por pasi ato ndodhin llogariten pasojat (dëmet). Kështu vendet e Bashkimit Evropian, Britania e Madhe dhe Shtetet e Bashkura të Amerikës u gjendën të papërgatitura. Kësisoj, për të mbrojtur jetët e njerëzve lidershipi i secilit vend u fokusua tek karantinimi. Por shumë shpejtë kjo strategji transformoi “pandeminë njerëzore Covid-19” në “pandemi ekonomike Covid-20” për ekonomitë e tyre dhe gjithë ekonominë botërore.

APLIKIMI I PAKETAVE FINANCIARE

Si të gjitha qeveritë edhe ajo shqiptare filloi aplikimin e paketave financiare, kjo e bazuar në Helicopter Money të Milton Friedman. Ekspertë të ekonomisë shqiptare (Prof. Selami Xhepa, Prof. Arben Malaj, Dr. Zef Prençi etj.) e quajtën hap pozitiv por të pamjaftueshëm. Mendojmë se pamjaftueshmëria duhet të analizohet në vlerë (sasia monetare), në kohë dhe në strukturë. E fillojmë nga kjo e fundit për të arritur tek e para. Struktura aktuale e ekonomisë shqiptare është e bazuar në shërbimë (63.5%), bujqësi (21.6%) dhe sektorin industrial (14.9%). Parë në aspektin kohor injektimi i parave në ekonomi duhet të vazhdojë, sidomos sot në fushën e turizmit. Ky sektor është në ditët më të zymta të saj. Dhe së fundi në aspektin e sasisë monetare, paketat duhet të ishin e duhet të jenë më të shëndosha finaciarisht. Injektimin e paketave më të majme financiare e mbështesim në faktin se ekonomia shqiptare në dekadën e fundit ka patur rritje modeste dhe inflacion të moderuar. Në terma makroekonomik kalkulimi i injektimit të parave në ekonomi duhet të jetë deri në atë nivel ku inflacioni të mos shkojë dyshifror. Ekonomia shqiptare është nga më të dëmtuarat nga efekti i pandemisë Covod-19 dhe konstatojmë se masat financiare të marra nga qeveria nuk kanë qenë të majftueshme. Për të minimizuar efektet negative të pandemisë në vazhdimësi duhet të vijojë trajtimi fiskal dhe injektimi i parave sipas sektorëve prioritarë të ekonomisë. Këto paketa financiare duhet të jenë të mirë studiuara në tre dimensione: sasi monetare, kohë dhe strukturë. E vetmja mënyrë për të dalë nga kjo krizë me ekonomi të mbrojtur është financimi i sasisë monetare në paketa periodike deri në kufirin ku inflacioni të mos bëhet dyshifror. Doza e injektimit financiar duhet të ndihmojë kërkesën e konsumatorit dhe të sigurojë vijimësinë e bizneseve të shërbimit me fokus turizmin. Sot turizmi është në disporpocion të oferës me kërkesën. Oferta e këtij sektori është me kapacitet të plotë, ndërsa kërkesa (frekuentimi nga kunsumatorët) është në pikun më të ulët të saj.

COVID-19 DËMTOI MË SHUMË SHTETET ME EKONOMI MË TË DOBËT

Duke përfunduar theksojmë se gripi apo sëmundja dëmton më shumë njërëzit me shëndet më të dobët edhe pandemia Covid-19 dëmtoi më shumë shtetet me ekonomi më të dobët. Me pak fjalë parashikohej që ekonomia e Shqipërisë do të ishte më e dëmtuara. Të tilla kanë qenë parashikimet e institucioneve ndërkombëtar (FMN, BB, BERZH etj.) dhe të kopmanive private prestigjoze të vlerësimit të situatave të tilla si Standard & Poor’s e Moody-s. Nga këto instiucione intervalet e tkurrjes së ekonomisë shqiptare parashikohen nga 5% e deri në 9%. Ndaj masat fiskale dhe paketat financiare të qeverisë shqiptare duhet të sfidojnë parashikimet pensimiste, që ekonomia e vendit të kalojë nga mbijetesa në vijimësinë normale.

DR. ALBA KUQI RRËFEN PËR DIELLIN SHTETIN E PHILADELPHIAS NË PËRBALLJEN ME COVID-19

July 22, 2020 by dgreca

Sokol PAJA – DIELLI/

SITUATA NE PHILADELPHIA (COVID-19) – Në momentin që po flasim 07/18/2020, ka rreth 28.159 raste të konfirmuara me COVID-19 dhe rreth 1665 vdekje në Philadelphia. Edhe pse situata e pandemisë ka qenë tepër serioze, masat që janë marrë, si psh urdhëri për të qëndruar në shtëpi apo pezullimi i përkohshem i aktivitetit të bizneseve të ndryshme, ka parandaluar mbipopullimin që mund të ndodhte në shumë spitale dhe ka shpëtuar mijëra jetë. Qyteti i Philadelphia-s përballet me një sfide tjetër tani, ajo e rihapjes apo kthimit në normalitet. Si pasojë e gdotijes që mori shteti prej pandemisë globale, rimëkëmbja ekonomike, menaxhimi i pasojave të shkaktuara nga kriza shëndetësore do jenë një sfidë shumë e vështirë për shtetin këtu.

VAKSINA – Bazuar në të dhënat e tanishme, vaksina që është në investigim, mRNA1273, është toleruar mirë në përgjithësi dhe ka shkaktuar përgjigje neutralizuese me anë të antitrupave në individët e shëndetshëm. Faza e tretë e zhvillimit të SARS-CoV-2-Vaçine fillon me 07/27/2020. e gjithë bota i mban sy e veshë nga laboratori apo kompania që do prodhojë vaksinën e cila do i rikthejë botës qetësinë dhe vazhdimësinë e dikurshme. Po bëhen përpjekje të jashtëzakonshme. Le të shpresojmë që vaksina të vijë tek ne edhe më shpejt seç thonë shkencëtarët.

KOMUNITETI SHQIPTAR NE PHILADELPHIA – Për momentin nuk ka një kërkim shkencor apo statistikë shtetëroe të specifikuar për situaten e komunitetit shqiptar në Philadelphia për sa i përket COVID-19. Ng kontaktet që kam dhe bisedat me të afërm apo të njohur nuk kam pasur dijeni në lidhje me infektime e aq më pak për fatalitete me kombësi shqiptare. Duke qenë se shteti nuk boton apo njofton për statistika kombësish, është e vështirë pasja e të dhënave zyrtare në lidhje me një komunitet të caktuar kryesisht zbulohet me anë të organizatave, shoqaatave, përfaqësive diplomatike etj. Fatmirësisht me informacionet që unë kam, komuniteti shqiptar gëzon shëndet të plotë.

MENAXHIMI I PASOJAVE – Situata e pandemisë globale COVID-19 nuk ka qenë aspak e lehtë në Philadelphia. Si çdo shtet tjetër, edhe Philadelphia do ta ketë shumë të veshtirë rikthimin atje ku ishim. Megjithate kjo situatë është menazhuar shumë mirë nga qeveria lokale, me masa të ndryshme të ndermarra për distancimin social, gjithashtu edhe duke ndihmuar njerëzit në nevojë. Kjo ka ndihmuar në minimizimin e pasojave që ka lënë COVID-19. Masat dhe hapat e ringritjes ekonomike dhe shëndeti mendor i popullatës do jenë dy supërsfida jo vetëm në qytetin ku unë jëtoj e punoj, por gjykoj edhe sfida globale.

MESAZHI PëR LEXUESIT E DIELLIT- Kjo situatë është pak delikate, dhe do pak durim nga ana jonë, megjithatë do kalojë. Duhet shumë kujdes nga ana jonë, duke respektuar të gjithë masat që janë vendosur të distancimit social, mbajtjes së maskës dhe higjenës sa më të lartë vetjake. Nga ana tjetër unë mendoj që shqiptarët duhet të marrin shumë informacion rreth situatës aktuale, të informohen dhe të komunikojnë sa më shumë me njëri-tjetrin.Të gjithë bashkë do ta kalojmë këtë virus vdekjeprurës.

DR.ALBA KUQI- Punon si Clinical Documentation Specialist Supervisor. Ajo është një mjeke (MD) që punon në një ACH (Acute Care Hospital) në Philadelphia që supervison të gjithë dokumentacionin klinik në spital. Në fillim të qershorit, është botuar artikulli i saj tek Journal of AHIMA mbi COVID-19. Dr. Alba është një mjeke (MD) që zotëron 6 çertifikata në fushën e mjeksisë: CDIP: Certified Documentation Improvement Practitioner, CDS: Certified Clinical Documentation Specialist, CS: Certified Coding Specialist, CRCR: Certified Revenue Cycle Representative, CICA: Certified Inpatient Coding Auditor, EPIC: EPIC HIM Hospital Coding, CSCM: Certified Specialist Managed Care. Dr.Alba Kuqi zoteron edhe 4 gjuhë të huaja (Anglisht,Gjermanisht, Italisht, Spanjisht). Dr. Alba Kuqi ka publikuar në : Journal of AHIMA : 2020 The Conundrum of Kidney Disease Documenting COVID-19 Harnessing Artificial Intelligence to Fight COVID-19, ACDIS 2020 Syncope Primer COVID-19 Primer CDI Coding and Documentation Challenges related to Syncope Clinical validation, denials, prevention and appeals Most common COVID-19 respiratory manifestations Ischemic heart disease conundrums.

SHQIPTARËT NË FLORIDA DHE GABIMET QË E KTHYEN SHTETIN EPIQENDËR TË COVID-19

July 20, 2020 by dgreca

DR. BERNARD TOPI FLET PËR GAZETËN “DIELLI” NGA FLORIDA/

Dr. Bernard Topi, Kardiokirurg në Florida, USA, rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, gjëndjen e pandemisë globale në shtetin e Floridas dhe analizon gabimet që e kthyen këtë shtet në epiqendër të Covid-19. Me Dr. Bernard Topin bisedoi gazetari i Diellit Sokol PAJA.

FLORIDA PËRBALLË PANDEMISË COVID-19

Fillimisht, në kundërshtim me atë ç’ka pritej, Florida i “shpëtoi masakrës” së virusit. Për fat të keq, siguria e fituar nga numri krahasimisht i vogël i të infektuarve, u shndërrua në një bumerang. Njerëzit nxituan të shkojnë në plazh pa u kujdesur për të mbajtur distancën e nevojshme. Pushuesit ardhur prej shteteve të tjera, perfshirë New York-un, bashkë me bagazhet sollën edhe gjurmë të reja të virusit. Në përputhje me rregullat e vendosura rishtaz, baret e restorantet rifilluan punën me numër të kufizuar klientësh por kjo veçse zgjati kohën e pritjes në rradhë (me një gotë në dorë, pa distancimin e duhur) e u kthyhe gjithashtu në një faktor aktivë të shpërndarjes së virusit duke e shpëne numrin e personave të infektuar nga rreth 100,000 (Qershor) në 287,000 (Korrik). Duke filluar në 10 ditëshin e fundit të Qershorit, Florida është kthyer në epiqendër të Covid-19. Të dhënat e muajit Korrik (10,000 raste të reja në ditë) e kanë kthyer Floriden, sipas një analize të Reuteurs bazuar në 15,300 infektime të datës 12 Korrik, në një shembull famëkeq. Mesatarja e vdekjeve ditore nga Covid-19 është 81 persona; deri më tani, mbi 4,400 vetë kanë vdekur përfshirë edhe një vajze 11 vjeçare. Mosha e re e të infektuarve është një tjetër veçori e Covid-19 në Florida. Për të dhënë një shembull sqarues, mosha mesatare e personave Covid-positive në Miami-Dade County është 40 kurse në Tallahaasse është 25 vjec.

DREJTË VAKSINËS ANTI-COVID-19

Me mbi 9 milionë raste të konfirmuara në botë, kërkuesit shkencorë kanë përqendruar vëmendjen si mbi një vaksinë të mundshme ashtu edhe në menyra të tjera për të përballuar Covid-19. Sigurisht që disa nga sygjerimet e para për tu shqyrtuar janë medikamente ekzistuese të aprovuara për sëmundje të ndryshme e të testuara ndaj viruseve të njohur e studiuara më parë. Që prej muajit Maj, dy mjekime kanë marrë autorizim në raste urgjence (emergency use authorization) nga FDA: remdesivir (1) e një ilaç që përdoret për pacientët nën ventilatorë(2). Duhet përmendur gjithashtu që, në Mars, FDA autorizoi edhe përdorimin e hydroxychloroquine (anti-malarje) por më pas e tërhoqi autorizimin si të papërshtatshëm për tu fshirë në listën e mjekimeve që luftojnë coronavirus. Dy ilaçet e sipërpërmendura janë akoma në fazë testimi për të gjetur përdorimin dhe dozën e saktë. Duhet mbajtur parasysh se proçesi i krijimit të një vaksine/compound është i gjate e jo gjithmonë përfundon suksesshëm ndaj përherë e më shpesh zgjidhja (të paktën e përkohshme) po kërkohet në rradhët e kurave të njohura siç bën të ditur edhe një studim i plotë botuar në British Journal of Pharmacology ndër të cilat përfshihen Remdesivir, Arbidol, EIDD-2801, Favipiravir, Kaletra, Merimepodib (VX-497), Convalescent plasma, Immune modulators, dhe Stem cells.

COVID-19 GODITJET NË EKONOMI DHE SHËNDET MENDOR TË POPULLSISË

Përveç buxhetit të balancuar, Florida ka AAA bond rating e në ndryshim nga shumë shtete të tjera, rezerva monetare e situatave emergjente janë sa pothuaj 15% e revenue-s të përgjithshme. Ky lloj kujdesi financiarë lejon Floridën të shpenzojë në mënyrë strategjike fondet federale shtesë. Për më tepër, mësuar të menaxhojnë situata kritike të shpeshta (hurraganë/stuhi/fatkeqësi natyrore), mentaliteti tipikë vendas është disi më i gatshëm të mos stepet nga ndeshja me coronavirusin por të kërkoj rrugën e duhur për të dalë nga kjo situatë e paprecedent. Megjithëse është e vështirë të gjykohet efekti i masave të marra (sidomos kur Covid-19 ka marrë, për fat të keq, ngjyrime politike të pavendta), Florida mirëpriti 100 infiermjere shtesë për zonën Miami-Dade (Jackson Health) e po aq në Tampa (Bay Care) ndërkohë që spitalet do të furnizohen me 17,080 doza remdesivir shtesë. Gjithashtu me rëndesi të veçantë është sistemi arsimor në Florida. Urdhëri i situatës emergjente për vitin shkollorë 2020-2021, i mëshon faktit se nxënësit e prindërit e tyre janë të përfshirë në mënyrë të drejtpërdrejtë në marrjen e vendimit përfundimtarë midis shkollës tradicionale, asaj online ose një sistemi hibridë. Ndonëse të marra veç e veç asnjë prej këtyre masave nuk është e mjaftueshme, të gjitha së bashku, në mos ndikojnë drejtpërdrejtë në përmirësimin e gjendjes, të paktën krijojnë një lloj sigurie (mëse të nevojshme) përsa i përket qytetarit të thjeshtë.

COVID-19 DHE SULMET NË ZEMËR

Shumëçka mbetet e panjohur për mënyrën se si Covid-19 ndikon mbi zemrën por një sërë studimesh përfshirë edhe Potential Effects of Coronaviruses on the Cardiovascular System botuar në JAMACardiology, i mëshojnë faktit se personat me sëmundje kardivaskulare janë më të rrezikuar nga komplikacionet e coronavirusit. Virusi mund të shkaktoj sëmundje të zemrës – inflamacion vaskular, thrombosa Vasulare, miokardi dhe aritmi kardiake; ka gjithashtu raste kur mund të shpjerë në congestive heart failure. Ndonëse studimet vazhdojnë, mjekët nuk dinë ende mjaftueshëm për të thënë nëse efekti i coronavirus-it mbi zemrën është i përkohshëm e i trajtueshëm me medikamentet e duhura apo shkakton dëme afatgjata. Ndër pacientet e mi, kam vërejtur se virusi ka shkaktuar inflamacion të muskulit të zemrës si edhe mbyllje/ngushtim të arterieve koronare. Në klinikën time e spitalin me te cilin bashkëpunoj, është praktikë e rekomandueshme bërja e EKG gjatë evaluimit fillestarë të pacientëve që vijnë me simptoma të Covid-19.

MESAZHI PËR LEXUESIT E DIELLIT DHE DIASPORËN NË USA

Ndonëse jetoj e punoj prej 20 vjetësh në USA, ky është viti im i parë në Florida, madje përfitoj nga kjo intervistë për tu prezantuar, në një lloj mënyre, me komunitetin shqiptarë lokal. Përveç miqësive personale, gjatë kësaj periudhe nuk kam pasur kontakte të shpeshta me bashkëatdhetarët, ç’ka shpresoj se do të ndryshoj sapo gjërat t’i kthehen normalitetit. Ajo c’ka këshilloj ndërkohë është të mos humb as durimi e as shpresa ndërkohë që distancimi social, izolimi vullnetar (në raste të caktuara), e sidomos përdorimi i maskës vazhdojnë të jenë të domosdoshëm. Kjo nuk do të thotë aspak qe njerëzit të privohen nga përditshmëria, puna, etj. Përkundrazi, kujdesi i sotëm, siguron të ardhmen.

KUSH ËSHTË DOKTOR BERNARD TOPI

Dr. Bernard Topi, mjek praktikantë prej shumë vitesh në NY, USA është specializuar fillimisht si kardiolog i përgjithshëm e me pas si interventional cardiologist. Dr. Topi është anëtarë i American Academy of Cardiology (member) si edhe i çertifikuar e riçertifikuar nga American Board of Internal Medicine dhe American Board of Cardiology. Duke filluar nga Shtator 2019, Dr. Topi e familja e tij janë vendosur në Tampa, Florida për një balancë më të drejtë midis jetes familjare e asaj profesionale. Dr. Topi praktikon pranë Citrus Cardiology Group e është i gatshëm të jap ndihmë/këshillë në çdo kohë për cilindo anëtarë të komunitetit tonë.