Prof. Dr. Skender Asani/

Më 26 shkurt kujtojmë ditëlindjen e Adem Demaçit, simbolit të qëndresës dhe sakrificës për lirinë e Kosovës. I njohur si “Nelson Mandela i Kosovës”, Demaçi kaloi 28 vjet në burgjet jugosllave për shkak të bindjeve të tij atdhetare dhe luftës së tij për të drejtat e popullit shqiptar.

Historia e një kombi ndërtohet mbi sakrificën dhe përkushtimin e individëve që nuk lëkunden përballë sfidave. Adem Demaçi është një nga figurat më të ndritura të qëndresës shqiptare, një simbol i palëkundur i lirisë dhe drejtësisë. Për 28 vjet, ai e pagoi idealin e tij me burgime të gjata dhe vuajtje të panumërta, por asnjëherë nuk u dorëzua para shtypjes.

Demaçi nuk ishte vetëm një i burgosur politik, por një zë që jehonte për të drejtat e shqiptarëve, edhe kur ishte prapa hekurave. Pas lirimit, ai nuk kërkoi hakmarrje, por vijoi të kontribuonte për të ardhmen e Kosovës me urtësi dhe vizion politik. Ai u bë simbol i pajtimit, lirisë dhe unitetit, duke dëshmuar se idealet e mëdha nuk mund të shuhen nga asnjë regjim.

Jeta dhe vepra e Adem Demaçit janë një thirrje për brezat e ardhshëm që të mos harrojnë sakrificat e bëra për liri. Ai mbetet një model i rrallë i guximit dhe përkushtimit ndaj atdheut, një emër që historia do ta mbajë gjithmonë me nder.

“Zëri i Amerikës”

• Garentina Kraja

---

Kryetari i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës Vatra, Elmi Berisha thotë se qeveria e re e pritshme në Prishtinë, që do të dalë pas zgjedhjeve të fundit, duhet të tregojë kujdes në marrëdhëniet me administratën e re amerikane të Presidentit Donald Trump. Në një intervistë për Zërin e Amerikës me kolegen Garentina Kraja, zoti Berisha theksoi se nuk pret ndryshim të qasjes së Shteteve të Bashkuara ndaj Kosovës dhe Shqipërisë, por u bëri thirrje zyrtarëve të të dyja vendeve të angazhohen për të përmbushur detyrimet e tyre. Për Kosovën kjo do të thotë krijimi sa më i shpejtë i një qeverie të re të qëndrueshme dhe të gatshme të përballet me sfidat përpara saj. Ai nënvizoi edhe nevojën për bashkërendim të Prishtinës dhe Tiranës zyrtare me komunitetin shqiptaro-amerikan për lobim në emër të tyre në Uashington.

 EMBED SHARE

Elmi Berisha: Qeveria e re e Kosovës të jetë shumë më e kujdesshme në marrëdhëniet me SHBA

 EMBED SHARE

The code has been copied to your clipboard.

---

width  pxheight  px

• Facebook
• Twitter

---

The URL has been copied to your clipboard

• Auto
• 240p
• 360p
• 480p
• 1080p
• 720p

No media source currently available

0:007:200:00

Zëri i Amërikës: Zoti Berisha, këto ditë po qëndroni në Uashington për takime ndërkohë që në Kosovë kishim një proces zgjedhor për një kuvend dhe qeveri të re. Cili është vlerësimi juaj për këto zhvillime?

Elmi Berisha: Kemi ardhur këtu që të bëjmë disa takime si “Vatër” në Departamentin e Shtetit, në Kongres, që të takohemi me ca miq të vjetër dhe të rinj që kemi tani, që do të udhëheqin me administratën e re të Presidentit Trump. Patëm një takim shumë të mirë në Departamentin e Shtetit ku u bisedua rreth zgjedhjeve të fundit në Kosovë, që ishin të vlerësuara shumë lart edhe nga Departamenti i Shtetit, por edhe nga ne Vatra dhe shqiptaro-amerikanët. (Zgjedhjet kishin) një mbarëvajtje të suksesshme, të mirë dhe shumë demokratike. Ishte një bisedë shumë e veçantë dhe e gëzimit. Ramë dakord për vazhdimësinë e proceseve tona, të partneritetit të ‘Vatrës’ dhe shqiptaro-amerikanëve me Departamentin e Shtetit. Ju e dini që edhe në të kaluarën ne kemi bashkëpunuar me Departamentin e Shtetit dhe gjithmonë kemi qenë në të njëjtën linjë politike, zhvillimore dhe diplomatike. Do të vazhdojmë t’i forcojmë lidhjet tona dhe bashkëpunimin tonë me Departamentin e Shtetit për të mirën e Kosovës, për të mirën e popullit shqiptar, por në veçanti proceset e fundit në Kosovë, që sa më parë të fillojë formimi i qeverisë dhe të vazhdojmë në procese të mëdha, të cilat po e presin Kosovën me bisedime me Serbinë dhe përfundimin e tyre dhe fillimi i një epoke të re të zhvillimit ekonomik dhe krijimit të vendeve të punës.

Zëri i Amerikës: Duke marrë parasysh përvojën tuaj me administrata të ndryshme në Uashington, cilat janë pritshmëritë për këtë administratë të Presidentit Trump dhe cilat janë përparësitë e kësaj administrate ndaj rajonit dhe Kosovës në veçanti?

Elmi Berisha: Kjo administratë është pak më e veçantë. Ka patur edhe një administratë më të hershme të Presidentit Trump, por mendoj se kjo do të jetë më konçize, më e fuqishme, shumë më e organizuar, më e detajuar, por që do t’i ketë qëndrimet e veta më të rrepta ndaj vendeve ku mund të ketë konflikte dhe ka gjëra të cilat duhet të bisedohen dhe përfundohen në bisedime paqësore. Këtu vjen edhe Kosova dhe qeveria e Kosovës dhe institucionet e shtetit të Kosovës duhet të jenë shumë të ndërgjegjshëm. Sigurisht edhe ne si Vatër dhe shqiptaro-amerikanët duhet ta bëjmë një kujdes të veçantë, një përkushtim të veçantë rreth këtij katër vjeçari që është jetik për shqiptarët e Kosovës, për shtetin e ri të Kosovës – përfundimin e bisedimeve me Serbinë. Ne u pajtuam edhe në Departamentin e Shtetit që duhet të ketë njohje reciproke mes Beogradit zyrtar dhe Prishtinës zyrtare.

Zëri i Amerikës: Qeveria e Kosovës është kritikuar vitet e fundit nga administrata e kaluar e Presidentit Biden, por edhe nga zyrtarët e administratës aktuale, tani të re, të Presidentit Trump. Si i vlerësoni aktualisht marrëdhënie ndërmjet Uashingtonit dhe Kosovës?

Elmi Berisha: U pajtuam edhe sot gjatë bisedimeve me miqtë tanë në Departamentin e Shtetit, që qeveria e re e cila do të formohet në Kosovë dhe të formohet sa më parë nga partia që fitoi shumicën apo edhe në partneritet me ndonjë parti tjetër politike në Kosovë. Por është e domosdoshme që kjo qeveri të jetë e fuqishme dhe të mos ketë pengesa gjatë zhvillimit dhe punës së saj katërvjeçare. Uroj që të jetë katërvjeçare për të mirën e qytetarëve, jo të partive politike, por të shtetit të Kosovës. Duhet të mendohet, të punohet shpirtërisht dhe për të ardhmen e kombit, që të krijohet një qeveri sa më stabile, me partnerë seriozë, të ecim përpara dhe t’i shtyjmë proceset e kombit dhe zhvillimit të Kosovës.

Përsa i përket raportit Amerikë-Kosovë, tani do të jem shumë i vetëdijshëm. Kemi të bëjmë me një president i cili e mban fjalën, i mban premtimet, por që edhe nuk bën tolerime të panevojshme. Raporti me Kosovën duhet të ndryshojë dyqind për qind, jo 100 për qind. Uroj dhe dëshiroj që qeveria e re të jetë shumë më e kujdesshme në raport me marrëdhëniet dhe lidhjet diplomatike e politike me Shtetet e Bashkuara të Amerikës në veçanti, por edhe me Perëndimin. Uroj dhe besoj dhe ne premtuam gjatë bisedimeve sot në Departamentin e Shtetit me miqtë tanë, me partnerët tanë, që do të ndihmojmë në proces të zhvillimit të marrëdhënieve në nivelin më të lartë mes shtetit të Kosovës dhe Uashingtonit zyrtar.

Zëri i Amerikës: Duket që porosia juaj e ka një dozë paralajmërimi për një urgjencë. A mund të më tregoni ku po e bazoni këtë paralajmërim? Çfarë u shtyn ta bëni këtë paralajmërim, këtë qëndrim tuaj?

Elmi Berisha: Sepse Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe populli amerikan kanë investuar që 113 vjet tek shqiptarët, si në formimin e shtetit të parë shqiptar dhe ndalimin e copëtimit të tij deri tek shteti i fundit, shteti i Kosovës e këtu protagonistë jemi edhe ne, kjo pjesë e udhëheqjes së ‘Vatrës’ sot. Do të thotë jemi pjesë e këtij procesi dhe i dimë periudhat e zhvillimit si kanë shkuar dhe sa vështirë ka qenë që të bashkërendohemi dhe të bëhemi partner me Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Siç thoshte Presidenti Rugova të krijojmë marrëdhënie vëllazërore, të përjetshme. Këto duhet të mbahen. Ky është investim 113 vjeçar, që populli amerikan e ka bërë për popullin shqiptar, tani në veçanti për Kosovën. Asnjëherë nuk duhet të lejohet që të cenohet.

Zëri i Amerikës: A mendoni që është cenuar ky raport?

Elmi Berisha: Nuk mendoj.

Zëri i Amerikës: Vitet e fundit, lobi shqiptaro-amerikan nuk ka qenë shumë aktiv. A do të ketë më shumë angazhim të lobit shqiptaro-amerikan duke i patur paraysh këto ndryshime që i paralajmëruat?

Elmi Berisha: Është një e vërtetë e madhe që pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës, lobimi i organizuar – sepse lobimi shqiptar nuk është ndalur asnjëherë në Uashington, është bërë në mënyrë individuale dhe grupore, por nuk është ndalur asnjëherë dhe as që do të ndalet ndonjëherë. Por në mënyrë të organizuar, siç ka qenë në vitet 1990, nuk ka qenë. Realisht nuk e kemi marrë përkrahjen e qeverive në vazhdimësi, sepse edhe nuk ka qenë pjekuria e tillë. Nuk dua që t’i amnistoj ata, por unë mendoj që nuk ka qenë në nivelin e dëshirueshëm dhe të nevojshëm. Uroj që të kemi një bashkëpunim, një harmonizim i politikave të diasporës shqiptare, që kanë përvoja të mëdha politike dhe lobuese në Amerikë dhe qeverisë së Prishtinës dhe Tiranës zyrtare. Duhet që energjitë e Prishtinës dhe Tiranës zyrtare të fuqizohen, të kanalizohen dhe ne si shqiptaro-amerikanë, unë mund të premtoj se ne si Vatër do ta bëjmë ngritjen e nivelit të lobimit dhe do ta mbështesim fuqishëm që do të shihet dhe do të preket në të ardhmen e afërt.

Zëri i Amerikës: A keni marrë hapa konkret në këtë drejtim?

Elmi Berisha: Sigurisht që po.

Zëri i Amerikës: Ekspertë të ndryshëm gjatë javëve të fundit kanë vlerësuar se jemi në një moment të ri gjeopolitik dhe shpalosjes së përparësive të reja të administratës së Presidentit Trump. Cili është vlerësimi juaj për qasjen që do ta ketë konkretisht ndaj Kosovës dhe Shqipërisë kjo administratë?

Elmi Berisha: Lufta në Ukrainë, problemet e mëdha ekononime dhe politike me Rusinë dhe me Kinën nga perspektiva amerikane sigurisht që do të ndikojnë edhe në Kosovë. Nuk besoj që do të ketë paralele mes vendeve tjera në raport të marrëdhënieve diplomatike dhe politike. Qëndrimet e Amerikës ndaj Kosovës nuk do të kenë luhatje aspak, por që ne duhet të jemi të përgatitur që të bashkëpunojmë me administratën e Presidentit Trump, sepse do të jetë në favor të shqiptarëve, vetëm se ne duhet të jemi të kujdesshëm dhe t’i kryejmë detyrat tona të shëpisë.

Zëri i Amerikës: A mund të flisni më konkretisht për këto detyra të shtëpisë?

Elmi Berisha: Së pari duhet të krijohet qeveria e re. Nëse partia e parë që ka fituar mund ta bëjë qeverinë, ta bëjë sa më parë, të përgatitet për ngritjen e institucioneve dhe fillimin e punëve që kanë mbetur prapa. Nëse nuk ndodh një gjë e tillë, të bëhet një koordinim me partnerët e ri të mundshëm, që është punë e tyre, kjo nuk është një gjë që mua më intereson të thellohem. Por më intereson të kemi një qeveri të qëndrueshme, një qeveri e fuqishme, një qeveri premtuese dhe afatgjatë sepse kemi shumë agjenda të ngjeshura për avancim të kombit dhe zhvillim të shtetit të ri. Pastaj na duhet të përqëndrohemi në mënyrë të menjëhershme në politikën ndërkombëtare, politikën e jashtme, që të kemi edhe njohje të reja sa më parë sepse kemi ngecur me këtë çështje shumë. Këtu do të thotë shumë ndershmëria dhe largpamësia e qeverisë së ardhshme dhe raporti i tyre me Perëndimin dhe në veçanti me SHBA-të. Gjithmonë duhet të jemi në të njejtën faqe me Departamentin e Shtetit.

Prof.Dr.Muhamet Racaj,

Gjeneral major

Mundësia e një lufte klasike në përmasa rajonale është në rritje përshkak të agresionit Rus ndaj Ukrainës dhe këcnimeve të vazhdueshme ndajë shetëve të BE-së, për sa kohë që ekziston edhe mundësia më e vogël që të ndodhë një skenar i tillë, duhet pasur kujdes dhe të merren parasysh të gjithë faktorët që mund të ndikojnë në rrjedhën dhe rezultatin përfundimtar të saj.

Fushëbeteja mund të përkufizohet si hapësirë ose zonë ku zhvillohen ngjarje të rëndësishme ushtarake ose zonë tokësore, detare dhe ajrore në të cilën kryhen operacione ushtarake, zonë ose vend në të cilën ndodhin ngjarje të rëndësishme ushtarake.

Me kalimin e kohës si ka përparuar teoria ushtarake, është formuar një përkufizim përgjithësisht i pranuar për fushëbetejën. Fushëbeteja mund të përfshijë tërësinë e hapësirës ajrore, tokësore dhe ujore, në të cilën kryhen operacione ushtarake ose janë zona potenciale ku do të kryhen operacionet ushtarake. Sipas teorisë ushtarake bashkëkohore, fushëbeteja përkufizohet si hapësirë tokësore, ujore, ajrore dhe eventualisht kozmike në të cilën kryhen veprime ushtarake-luftarake të palëve (shteteve) ndërluftuese dhe angazhohen forcat e tyre të armatosura dhe burime të potencialit ushtarak. Fushëbeteja përkufizohet edhe si hapësirë gjeografike në të cilën është zhvilluar, zhvillohet dhe do të zhvillohet lufta, së bashku me potencialin e përgjithshëm ushtarak dhe burimet e tij përfshirë edhe potencialin tjetër të palëve ndërluftuese. Për sa i përket hapësirës gjeografike në të cilën kryhen operacionet ushtarake-luftarake dhe përcaktohen palët në përplasjen, fusha e betejës mund të klasifikohet dhe ndahet në fushë betejën e përgjithshme, e cila përfshinë hapësirën e përgjithshme të palëve ndërluftuese dhe fushëbetejën e veçantë e cila paraqet pjesë të fushëbetejës të përgjithshme. Për sa i përket fokusit të veprimeve luftarake të llojeve të forcave të armatosura, fushëbeteja mund të jetë tokësore, detare (ujore) dhe ajrore. Gjithashtu fushëbeteja mund të klasifikohet edhe sipas llojeve të luftës. Dhe kështu në aspekt të llojeve të luftës, fushëbeteja mund të jetë botërore,kontinetale, rajonale dhe lokale.  

Struktura dhe elementet e fushëbetejës 

Fushëbeteja në kuptimin ushtarak paraqet kategorinë më të lartë të hapësirës. Fushëbetejën e përbëjnë fushëbeteja, fushëluftim, fokusi ushtarako-gjeografik, objektet ushtarako-gjeografik dhe drejtimet e veprimit.

Fushëbeteja (Theatre of operations) është pjesë – element i fushëbetejës dhe paraqet pjesë të caktuar të hapësirës tokësore, detare dhe ajrore, në të cilën kryhen operacione ose veprime ushtarake të përmasave më të gjera. Me dimensionet dhe karakteristikat e saj, fushëbetejën më shpesh e përbëjnë tërësia operacionale (strategjike) dhe gjeografike (ekoniomike) dhe përfshin 1-2 drejtime strategjike dhe disa drejtime operacionale. Madhësia dhe kufijtë e fushëbetejës përcaktohen në kohë paqeje nga plani ushtarak ose plani fillestar i operacionit. Fushëbeteja në parim e përbëjnë më shumë fushaluftimi. Mund të jetë tokësore, detare dhe ajrore. 

Me vetë shfaqjen e luftës, lindi nevoja nga përkufizimi i hapësirës në të cilën organizohen dhe kryhen operacione ushtarake. Përpjekjet e para për përkufizimin e asaj hapësirës, në shekullin XVIII i bëri mendimtari dhe teoricieni i famshëm ushtarak, gjeneralmajor prusian Carl von Clausewitz, në librin e tij “Për luftën”, ku fushëbetejën e përkufizon si pjesë të hapësirës në të cilën luftohet dhe e cila ka kufijtë e vet të mbrojtur. Mbrojtja përbëhet nga fortesa ose pengesa natyrore. Hapësira në të cilën luftohet mund të jetë e ndryshueshme, në varësi të rrjedhës të luftës dhe luftimit.

Fushëluftimi (Battlefied, battleground) paraqet hapësirë tokësore, detare në të cilën zhvillohen luftime ose beteja në përmasa më të vogla. Kjo paraqet pjesë të fushëbetejës, qoftë si pjesë të hapësirës në të cilën zhvillohet betejë ose është e pavarur. Emrin e merr sipas objektit gjeografik më të afërt ose më të spikatur rreth të cilit zhvillohet beteja. Fokusi ushtarako-gjeografik është një pjesë ose pjesë të hapësirës gjeografike ku më shumë janë të përfaqësuara veprimet luftarake të palëve ndërluftuese, gjegjësisht paraqet objektivat themelore strategjike të veprimit luftarak të palëve ndërluftuese. Objektet ushtarako-gjeografike janë varg i objekteve strategjike (fushëbeteja, drejtimi komunikuese – udhëtuese, hekurudhore, ajrore) që janë me rendësi ushtarako-strategjike. Objektet strategjike janë pjesë më të rëndësishme të fushëbetejës, gjegjësisht fushëluftimit. Objektet operacionale janë elemente themelore – objekte në zonën e operacioneve, ndërsa taktike janë objekte ushtarake me rendësi më të vogël ushtarake, objekte me rëndësi taktike.

Drejtimet e veprimit paraqesin hapësirën tredimensionale në të cilën forcat e armatosura lëvizin, furnizohen dhe veprojnë luftarakisht. Drejtimet e veprimit mund të jenë divirgjente, të cilët nga brendësia zgjerohen drejt objekteve ndaj të cilëve veprohet (më shpesh gjatë kryerjes të depërtimit ose nxjerrjes të forcave). Drejtimet e veprimit mund të jenë konvergjente, të hapësirës të gjerë rrethore ose gjymsërrethore drejt objektit ndaj të cilit veprohet, për shembull, gjatë raportit të favorshëm të forcave për tejkalim sa më të shpejtë të objektit në të cilin veprohet (sulm në vendbanim, desantë ajrorë, etj.). drejtimi strategjik i veprimit është hapësirë e rripit tredimensional me rëndësi strategjike, të drejtuar drejt një ose më shumë objektivave strategjike dhe mund të jenë tokësore-ajrore dhe detare-ajrore. Drejtimi strategjik i veprimit duhet të mundësojë mundësi hapësinore për pranimin e forcave me përmasa strategjike dhe kryerjen e operacioneve strategjike. Duhet gjithashtu të mundësojë sigurimin e kushteve të favorshme për arritjen e objektivit strategjik. Fushëbeteja mund të përkufizohet si hapësirë ose zonë ku zhvillohen ngjarje të rëndësishme ushtarake ose zonë tokësore, detare dhe ajrore në të cilën kryhen operacione ushtarake, zonë ose vend në të cilën ndodhin ngjarje të rëndësishme ushtarake.

Karakteristikat e fushëbetejës Evropiane

Një nga faktorët e shumtë që do të ndikojnë në luftën eventuale, sigurisht, janë edhe faktorët gjeografik të shqyrtuar nga aspekti ushtarak. Karakteristikat fizike-gjeografike të Evropës bëhen pikënisje nga ku fillon të ndërtohet aspekti ushtarako-gjeografik i Evropës. Përveç karakteristikave fizike-gjeografike, Evropa specifikën e saj e ndërton edhe me kompleksitetin e pozitës politike-gjeografike dhe gjeostrategjike. Të gjithë këto faktorë ndikojnë në situatën momentale politike në Evropë, ndërsa në rast lufte të përmasave më të vogla ose më të mëdha definitivisht do të ndikojnë edhe në vendimin për atë ku dhe me çfarë forca të veprohet. Gjithashtu, sipas tyre, në masë të madhe përcakton se cila pjesë e Evropës ka përparësinë më të madhe në luftë, dhe cila pjesë do të shërbejë për arritjen e këtij prioriteti.

Kjo analizë kryesisht vë në dukje karakteristikat fizike-gjeografike të Evropës dhe ndikimin e tyre në veprimet e mundshme ushtarake, të gjitha këto janë të ndërthurura më tej me kushtet politike dhe ekonomike të parë nga një këndvështrim ushtarak. Pas shpërbërjes së sistemit bipolar ushtarako-politik botëror (i cili si dukët përseri po kthehët), në kontinentin evropian, përveç fushëbetejës të përhershme të veçantë të NATO-s, janë shfaqur numër më i madh i fushëbetejave të veçanta që në fakt, janë përfaqësuar me territoret të shteteve evropiane që kanë qenë anëtare të ish Paktit të Varshavës:  Polonia, Rumania, Hungaria, Bullgaria, si dhe shtetet e sapokrijuara që dolën nga copëtimi i ish-federatave të BRSS, RSFJ dhe Republika e Çekosllovakisë, edhe atë: Rusia, Bjellorusia, Ukraina, Estonia, Letonia, Lituania, Çekia, Sllovakia, Moldavia, Sllovenia, Kroacia, Bosnja dhe Hercegovina, Serbia, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Kosova. Sigurisht këtu në vend të parë duhet të theksohët se pjesa më e madhe e hapësirës të fushëbetejës të veçantë të ish Paktit të Varshavës së bashku me potencialin e madh ushtarak tani i takon fushëbetejës të veçantë të pjesës evropiane qe mundë të sulmohët nga Rusia.

Çdo hapësirë, së bashku me të gjitha resurset e saj, në të cilën është zhvilluar, zhvillohet ose përgatitet të zhvillohet luftë të përmasave botërore, paraqet fushëbetejë (të përgjithshme) kontinentale ose botërore. Evropa, së bashku me zonën e saj ujore dhe ishujt, paraqet fushëbetejë të mundshme kontinentale dhe botërore më të rëndësishme. Rëndësia ushtarake-gjeografike në kontinentin evropian rrjedh nga pozita e saj gjeografike, ndërsa pastaj nga heterogjeniteti politik, ekonomik, kombëtar, fetar dhe qytetërues, si midis i shteteve individuale, ashtu edhe në strukturën e brendshme shtetërore të faktorëve të lartpërmendur pothuajse në secilin prej tyre.

Kompleksiteti i faktorëve të lartpërmendur jep shenjë të fushëbetejës të përgjithshme evropiane si hapësirë në të cilën, drejtpërdrejt ose tërthorazi, kundërshtohen interesat e një numëri të madh të shteteve evropiane ose jashtë-evropiane dhe asociatave ndërkombëtare. Ndër to, më i rëndësishëm është aleanca ushtarako-politike NATO dhe SHBA si anëtare udhëheqëse në atë së bashku me Britaninë e Madhe, pastaj Bashkimi Evropian ku mbizotërojnë interesat e Gjermanisë dhe Francës, ndërsa këtu duhet të kihen parasysh në veqanti interesat e Rusisë. Fushëbeteja evropiane është hapësirë që përfshinë të gjithë tokën evropiane, brendësinë dhe bregdetet me pjesë të zonës ujore oqeanike së bashku me ishujt dhe hapësirën ajrore mbi tokë dhe detë. Karakteristikat themelore të fushëbetejës të veçantë të Aleancës të NATO-s do të mund të definohen me konstatimet vijuese: në kuptimin hapësinor kjo fushëbetejë përveç pjesës qendrore përfshinë pjesën perëndimore, jugore dhe juglindore të Evropës që karakterizohet me numër të madh të gadishujve të mëdha dhe të vogla, deteve, ngushtica, gjire dhe ishuj, që për shkak të hapësirës të madhe dhe relievit heterogjen karakterizohet me dobësi operacionale-strategjike të rëndësishme. Kjo hapësirë ​​është e vendosur midis deteve në perëndim dhe tokës së gjerë në lindje që i përket Rusisë dhe fushëbetejave të tjera të veçanta të shteteve që nuk janë anëtarë të kësaj aleance ushtarako-politike. Kjo fushëbeteje ka një strukturë relievore të pafavorshme, pasi kryqëzohet nga një numër i madh vargmalesh malore (skandinave, pirenej, alpe, shar-pindus, karpate dhe male të tjera). Hapësira e madhe (veri-jug rreth 6500 km dhe lindje-perëndim 3500 km) e ndërlikon komandimin dhe dislokimin strategjik të trupave, prandaj krahët veriorë dhe jugorë varen shumë nga transporti detar, i cili është mjaft i ngadaltë. Pjesa më e madhe e fushëbetejës i mungon thellësia e nevojshme, e cila në pjesën verilindore të Greqisë është reduktuar në përmasa taktike, pasi në disa drejtime është vetëm 40-50 km, në Norvegji rreth 50 km, etj. Duke shkuar nga lindja në perëndim, hapësira bëhet gjithnjë e më e ngushtë, gjë që në rast të një ofensive të përgjithshme nga lindja ulë ndjeshëm kapacitetin e frontit për të dyja palët në një konflikt të mundshëm, për të cilën duhet të mbahet llogari. Për arsyet e theksuara, mbrojtja e fushëbetejës me forca konvencionale është mjaft e ndërlikuar, veçanërisht duke pasur parasysh ndjeshmërinë e saj të lartë ndaj depërtimit në zona të cekëta.

Një nga anët negative të fushëbetejës të veçantë të NATO-s është shpërndarja mjaft e parregullt hapësinore e potencialit ushtarak, sepse resurset kryesore urbano-ekonomike dhe demografike janë vendosur në pjesën qendrore dhe në hapësirë mjaftë të vogël, ndërsa në krahët e potencialit ushtarak janë të shpërndara, me përqendrim më të madh në pjesën juglindore të skajshme. Në çdo variant të luftës botërore (bërthamore ose klasike) pjesa më e ndjeshme të fushëbetejës të veçantë të NATO-s është pjesa e evropës qendrore, veçanërisht zonat urbane-industriale në lindje nga Rhien. Gjithashtu, duhet të dihet se ndjeshmëria e kësaj fushëbeteje rrit edhe varësin e saj transportuese nga rajonet e jashtme tejeoqeanike logjistike. 

Ana e favorshme e kësaj fushëbeteje është që mbulon të gjitha daljet detare nga Evropa drejt deteve të ngrohta. Ana pozitive e saj është se mund të shërbejë si një urë e mirë për pranimin e forcave të mëdha që do të silleshin nga perëndimi. Gjithashtu, ana pozitive është që në formë gjysmërrethore përfshinë fushëbetejat tjera dhe që në hapësirat e krahut mbizotëron terren malor. 

Mundësitë dhe nevojat mbrojtëse të Evropës nga agresioni Rus.

“Mos u mashtroni, Presidenti Trump nuk do të lejojë që dikush ta shëndërrojë Xhaxha Semin në një ‘financier të përhershëm dhe të pafundëm'”, tha  në një konferencë për shtyp në selinë e NATO-s në Bruksel. Sekretari Amerikan i Mbrojtjes i SHBA-ve Pit Hegset, me 13.shkurt  2025 duke aluduar në shetet e BE-s anëtare të NATO-s. Ai theksoi se Evropa duhet të jetë kryesisht përgjegjëse për mbrojtjen e kontinentit evropian.

Nga fillimi i viteve nëntëdhjetë të shekullit të kaluar Bashkimi Evropian dhe vendet e tij anëtare, të shtyrë nga interesi për të ruajtur sigurinë dhe stabilitetin mbrojtës nisën etapën e re në procesin e integrimit, duke vënë një bashkëpunim më të fortë ndërnacional dhe ndërshtetëror. Në Mastriht në vitin 1992 me marrëveshjen për Bashkimin Evropian qëllimi ka qenë një bashkim ekonomik dhe monetar (si shtyllë e parë e BE), politika e përbashkët e jashtme dhe e sigurisë (shtylla e dytë) dhe bashkëpunimi i ngushtë në jurisprudencë dhe në punët e brendshme (shtylla e tretë). Në kuadër të politikës së jashtme dhe të sigurisë u bë e mundshme që në një moment të caktuar në të ardhmen të instalohet politika e përbashkët mbrojtëse, e cila do të ngrihej në nivel të mbrojtjes së përbashkët.

Vlerësimi rreth kërcënimeve dhe sprovave të sigurisë, me të cilat do të ballafaqohet Evropa në vitin 1992 nuk e përcakton mundësinë për një sulm masiv ndaj Evropës, por Bashkimi Evropian ballafaqohet me kërcënime të reja, mjaft të paparashikueshme dhe të llojllojshme, me përplasje regjionale, përhapje të armëve për shfarosje në masë, rënien e shteteve dhe krimin e organizuar.

Pas agresionit Rus ndaj Ukrainës ky vlersim është rishikuar dhe ndajë Evropës mundë të ketë një sulmë masiv nga Rusia me të njëjtën strategji si në Ukrain.Përpjekjet për të zgjidhur kërcënimet kyçe e nxitën nevojën për të rishikuar mundësitë dhe nevojat mbrojtëse të Evropës. Gjurmëve për të gjetur mekanizma të rinj mbrojtës, planifikuesit e mbrojtjes, teknologët dhe industrialistët çdo ditë anë e mbanë Evropës marrin vendime, të cilat drejtpërdrejtë ndikojnë në mundësitë mbrojtëse dhe krijojnë bazën teknologjike dhe industriale për njëzet vitet e ardhshme. Atyre që marrin vendime të këtilla, të quajtur “ krijues të së ardhmes “ u nevojitet ndihma më e madhe e mundshme, që të kuptojnë të ardhmen për të cilën marrin vendime që sot.

Për shembull tezë kryesore që përdoret në studime të këtilla është se do të vazhdojë procesi i globalizimit. Shumë lehtë është që të parashihen skenarë që këtë hipotezë e vënë në pikëpyetje: pandemi masive të pakontrolluara, përdorim i tepruar i armëve për shkatërrim në masë, ose përforcimi i regjionalizmit në marrëdhëniet globale ekonomike(Bashkpunimi evro-aziatik ne mes Rusisë dhe Kinës), me të cilin shtetet do të mbroheshin nga zhvillimi jo i barabartë global dhe nga shfrytëzimi. Shumë studime mbështeten në tezën se procesi i globalizimit është i pandalshëm se një gjë të këtillë të gjithë e kanë pranuar si diçka të kryer. Globalizimi në mënyrë vendimtare ndikon edhe në formimin e Politikës së Sigurisë dhe të Mbrojtjes Evropiane (European Security and Defence Policy, ESDP). Në fakt kapacitetet dhe aftësisë mbrojtëse evropiane përcaktohen nëpërmjet Politikës së Sigurisë dhe Mbrojtjes Evropiane.

Me ardhjen e presidentit Tramp insistohët qe Evropa duhet të jetë kryesisht përgjegjëse për mbrojtjen e kontinentit evropian. Sekretari Amerikan i Mbrojtjes i SHBA-ve Pit Hegset, me 13.shkurt  hodhi poshtë kritikat ndaj strategjisë negociuese të Uashingtonit me Rusinë për luftën në Ukrainë dhe paralajmëroi Evropën që të mos e trajtojë Amerikën si “të paaftë”, duke e bërë atë përgjegjëse për mbrojtjen e saj.

“Mos u mashtroni, Presidenti Trump nuk do të lejojë që dikush ta shëndërrojë Xhaxha Semin në një ‘financier të përhershëm dhe të pafundëm'”, tha Hegset në një konferencë për shtyp në selinë e NATO-s në Bruksel.

Ai theksoi se Evropa duhet të jetë kryesisht përgjegjëse për mbrojtjen e kontinentit evropian.Hegset shkaktoi një stuhi kritikash në Evropë pasi qe deklaroi se kthimi i kufijve të Ukrainës në gjendjen e para vitit 2014 është i parealizueshëm dhe se administrata e Trump nuk e sheh anëtarësimin e Ukrainës në NATO si pjesë të zgjidhjes për luftën e shkaktuar nga agresioni rus.Kritikët e Hegsetit argumentojnë se këto deklarata nënkuptojnë se Shtetet e Bashkuara po heqin dorë nga fuqia e tyre negociuese me Rusinë edhe para se bisedimet të fillojnë, duke e cilësuar këtë si një fitore të madhe për presidentin rus, Vladimir Putin.

Me 13.shkurt 2025, Hegset mbrojti komentet e tij si një pranim të realitetit të fushëbetejës dhe la të hapur mundësinë për lëvizje nga SHBA në negociata që mund të shihen si lëshime, duke përfshirë çështje si furnizimet amerikane për Ukrainën dhe prania e trupave amerikane në Evropë.
“Mendoj se do të ishte e drejtë të thuhet se çështje si financimi i ardhshëm – më pak ose më shumë – mund të jenë pjesë e bisedimeve,” tha ai.

Me 12.shkurt 2025, Trump bisedoi me presidentin rus Vladimir Putin dhe presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky, duke u kërkuar negociatorëve amerikanë të fillojnë bisedimet për t’i dhënë fund pothuajse tre viteve të luftës.

Hapja e njëanshme e Trump ndaj Putinit, e shoqëruar me lëshime të dukshme për kërkesat kryesore të Ukrainës, shkaktoi alarm si në Kiev ashtu edhe tek aleatët evropianë të NATO-s, të cilët shprehën shqetësimin se Shtëpia e Bardhë mund të arrijë një marrëveshje pa pjesëmarrjen e tyre.”Ne, si një shtet sovran, thjesht nuk do të mund të pranojmë ndonjë marrëveshje pa ne,” tha presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky për gazetarët në Ukrainë. Zyrtarët evropianë mbajtën një qëndrim të ashpër ndaj përpjekjeve të Trump për paqe, duke deklaruar se çdo marrëveshje do të ishte e pamundur të zbatohej nëse ata dhe ukrainasit nuk do të përfshiheshin në negociata.

“Çdo zgjidhje e shpejtë është një marrëveshje e pistë,” tha shefja e politikës së jashtme të BE-së, Kaja Kallas, për gazetarët në selinë e NATO-s.Hegset hodhi poshtë idenë se po minon NATO-n apo sigurinë evropiane.

“NATO është një Aleancë e madhe, aleanca më e suksesshme mbrojtëse në histori, por për të mbijetuar në të ardhmen, partnerët tanë duhet të bëjnë shumë më tepër për mbrojtjen e Evropës,” tha  Sekretari Amerikan i Mbrojtjes i SHBA-ve Pit Hegset, Përshkak ndryshimit  të qasjes të Uashingtonit ndaj mbrojtjes evropjane dhe luftës në Ukrainë. NATO po teston aftësinë e saj për dislokim të shpejtë në Evropën Lindore – pa ndihmën e drejtpërdrejtë të SHBA-së .Stërvitjet gjashtëjavore “Steadfast Dart 2025” nëpër Bullgari, Rumani dhe Greqi po zhvillohen ndërsa pushtimi rus i Ukrainës po i afrohet kufirit trevjeçar.

Gjithsesi në këtë proces janë përzier edhe nevojat individuale të shteteve anëtare të Bashkimit Evropian, por edhe kërkesat e aleancës së NATO-s. Kështu pak a shumë fitohen vizione, plane dhe programe të pavarura, të cilat bashkërisht përbëjnë mundësitë aktuale dhe të ardhshme të shteteve të Bashkimit Evropian.

Realisht mund të thuhet se pas plotësimit të nevojave individuale të shteteve dhe nevojave të NATO-s, në radhë vjen shqyrtimi i nevojave të Politikës së Sigurisë dhe Mbrojtjes Evropiane. Nga ana tjetër pozitiv është edhe fakti që nevojat e NATO-s dhe të Politikës së Sigurisë dhe të Mbrojtjes Evropiane janë dhe duhët të jenë identike.

Për shkak të gjendjes momentale politike në Bashkimin Evropian është fare pak e sigurt se në një të ardhme të afërt nevojat e Politikës së sigurisë dhe mbrojtjes evropiane do të ngrihen mbi nevojat e aleancës së NATO-s dhe të nevojave të veçanta të vendeve anëtare. Edhe përkundër kësaj anëtaret e BE-së kanë mundur të gjejnë qëllimin kryesor dhe strategjinë evropiane të sigurisë e cila ka për të mbuluar një numër të madhe të sprovash sigurie dhe detyra të mundshme. Kjo përfshinë mundësinë e ndarjes së detyrueshme të palëve në konflikt. Kjo mundësi bazohet në themelet e përvojës të vitit 1999 dhe të nevojave të atëhershme që me forcë të vendoset paqe në Kosovë.

Strategjia parasheh edhe kryerjen e operacioneve të stabilizimit në shtetet në të cilat për shkak të veprimeve terroriste shkaktohet një dobësim ose rënie e sistemit shtetëror. Kjo mjafton që Politika e sigurisë dhe mbrojtjes Evropiane të hartojë një plan mjaft të gjithanshëm për veprim.

Me objektiva të këtilla që në fakt ofron vetëm bazën, janë propozuar themelet në të cilat duhet të ngrihen aftësitë e reja të sigurisë, duke përfshirë edhe analizat e hollësishme të reja të cilat do të çonin në udhëzime më efektive dhe efikase. Plotësimi i këtyre rekomandimeve do të sjellë zhvillimin e mundësive dhe kapaciteteve mbrojtëse në të ardhmen.

Në kontekstin global

Për çfarë Evrope bëjmë fjalë dhe për çfarë bote? Vetëm nëse ngec globalizimi apo nëse merr një drejtim të kundërt, bota në vitin 2025/30 me siguri do të jetë më e pabarabartë, me tepër e varur në mënyrë reciproke që do të shkaktonte pabarazi edhe më të mëdha. Parashikimet për rritjen e bruto prodhimit kombëtar kinez tregon qartë se Kina do të jetë ekonomi e dytë më e fortë , India mund të arrijë Japoninë dhe të zë vendin e tretë. Evropa edhe më tutje do të ketë rritje të qëndrueshme – në të ardhurat kombëtare bruto, ndoshta edhe anëtarët e saj, por përparësia e saj teknologjike në lëmin e teknologjisë informatike, bioteknologji dhe nanoteknologji dalë nga dalë po shkrihet.

Evropa në fakt do të ngecë për shkak të shkallës së dobët të rritjes ekonomike që momentalisht në Evropë është 1,5 %. Numri i popullsisë mund të stagnojë për shkak të lindjeve të pakta, por edhe për shkak të zgjatjes sa më të madhe të jetës. Deri në vitin 2025-30 përqindja e popullsisë me aftësi punuese (nga 15 deri 64 vjet dhe mbajtja e kufirit për marrje të pensionit) do të rritet nga 37 në 48 për qind. Kështu evropiani mesatar do të jetë me moshë 45 vjeçare. Evropa në vitin 2025 ka vetëm 6 për qind të popullsisë së botës. Pleqëria dhe zvogëlimi i numrit të popullsisë do t’i detyrojë qeveritë evropiane të ‘importojnë” të rinj dhe punëtorë të arsimuar. Gjersa mungesa e forcës së punës mund të neutralizohet me “import”, forcat e armatosura do të gjenden në një pozitë edhe më të vështirë. Në fakt në vitin 2025, në Evropë numri i personave të aftë për t’u rekrutuar (nga 16 deri 30 vjet) do të zvogëlohet 15 për qind.

Trendët e këtillë demografik do të kenë ndikim në sferën e financimeve publike, për shkak se do të kërkohet sigurimit shëndetësor dhe të pensioneve. Këto kompensime gjatë katër dekadave të ardhshme mund të rriten nga 11 dhe 16 për qind e të ardhurave bruto kombëtare sa janë sot deri në 17 dhe 33 për qind. Rritja e ulët ekonomike dhe rritja e numrit të të papunëve do të ishin si presion shtesë ndaj shpenzimeve shtetërore dhe do t’i detyrojnë ligjvënësit të ndajnë më tepër për të papunët dhe për programe sociale, që patjetër do të shkaktonte ngarkesë për tatimpaguesit dhe kjo gjithsesi do të shkaktonte pengesa edhe për të ndarë mjetë për rroga dhe shpenzime të tjera për personelin ushtarak. Globalizimi padyshim se do të ketë ngadhënjyes dhe të humbur, qoftë ndërmjet shteteve, rajoneve qoftë ndërmjet shoqërive. Sistemet e reja komunikuese edhe më shumë do t’i thellojnë dallimet. Rajonet rreth Evropës do të jenë para sprovave të veçanta. Për shkak të shtimit të madh, numri i popullsisë në Afrikë rritet më shumë se në cilindo vend tjetër të botës, dhe deri në vitin 2025 ëstë rritur rreth 48 për qind, duke arrirë 1,3 milion njerëz, edhe përkundër sëmundjes së sidës. Mosha mesatare e afrikanit është 22 vjet. Ngrohja globale dhe zgjerimi i shkretëtirave, do ta detyrojnë popullsinë të shpërngulet nëpër qytete më të mëdha (pritet se Afrika derin fundë të vitit 2025 do të ketë 11 megaqytete me më shumë se 5 milion banorë). Shumica e popullsisë do të jetë e papunë. Gjithsesi ky do të jetë një vend ideal për të përhapur brengosjen, ku do të krijohen kriza të mëdha humanitare dhe migrime në rajonet më të pasura.

Për nga shkalla e shtimit, Lindja e Mesme do të shtohet edhe më shpejtë se sa Afrika. Popullata e aftë për punë do të shtohet edhe për 50 për qind. Kjo do të shkaktojë problemet e njëjta me papunësinë, ndërsa afër 70 për qind e popullsisë do të vendoset nëpër qytete deri në vitin 2030. Nga ana tjetër , Rusia deri në fundë të vitin 2025 me siguri do të humb 10 për qind të popullsisë. Nuk duhet ndonjë aftësi paragjykuese për të prognozuar tensionet dhe presionet e mëdha migruese të rajoneve përreth Evropës. Njëkohësisht Evropa do të bëhet gjithnjë e më shumë e varur nga pjesët e tjera të botës, veçanërisht për t’u furnizuar me energji. Vlerësimet janë se deri në vitin 2030 konsumi i përgjithshëm i energjisë do të rritet 50 për qind. Konsumi i naftës do të rritet 40 për qind, ndërsa shpenzimi i gazit do të rritet deri 90 për qind.

Burime të naftës dhe të gazit ka me bollëk, por sa do të ketë qasje tek ato. Në vitin 2025 Evropa do të duhet të importojë 90 për qind të naftës dhe 80 për qind të gazit. Njëkohësisht Kina dhe India do ta rrisin në mënyrë konstante shpenzimin e këtyre emergjentëve, duke kërkuar burime të reja në Azi, Afrikë dhe në Lindjen e Afërt. Gjithsesi interesat e sigurisë evropiane do të cenohen drejtpërdrejtë ose tërthorazi nga tensionet në rritje jo vetëm rreth saj, por edhe në përgjithësi. Njëkohësisht Evropa po bëhet gjithnjë e më shumë e varur nga bota, fqinjët e saj gjithnjë e më tepër do të jenë problematik në veqanti Rusia, liderët e saj do të jenë më të ndjeshëm rreth çështjeve për të ndërmarrë ndonjë intervenim ushtarak. Operacionet ushtarake, veçanërisht jashtë BE do të jenë subjekt i një mbikëqyrje më të madhe nga ana e politikanëve, mediumeve dhe qytetarëve. Do rriten shqetësimet e shoqërive dhe të qeverive rreth çështjeve të sigurisë nacionale dhe bashkëjetesës sociale, që do të shkaktonte refuzimin e mundësive për intervenime ushtarake jashtë rajonit të Unionit, veçanërisht në rajonet nga vinë ose do të vijnë numri më i madh i emigrantëve. Pritet që të bëhet vazhdimisht edhe përhapja e kapaciteteve bërthamore, biologjike dhe kimike, që do të komplikonte edhe më shumë marrjen e vendimeve për intervenime ushtarake.

Si pasojë e globalizimit, këtu do të përfshihet gjithashtu edhe çështja e së drejtës ndërkombëtare dhe aspekti legal i ndërhyrjes ushtarake në rajonet e shteteve të pavarura. Kështu , çdo operacion ushtarak, apo vetëm ndonjë veprim që nuk do ta lejonin Kombet e Bashkuara do të konsiderohet si ilegal, që do të shtonte antagonizmat edhe më shumë. Në zbatimin e operacioneve ushtarake vëmendje më e madhe do t’i kushtohet proporcionit dhe logjikës së përdorimit të forcës, duke i dhënë mundësi përforcimit të përgjegjësisë individuale, jo vetëm të drejtuesve politik dhe eprorëve më të lartë ushtarak, por edhe oficerëve dhe nënoficerëve të niveleve më të ulëta të komandimit. Ndjeshmëria e operacioneve ushtarake në raport me dëmin e ndërsjellë do të përforcohet edhe më tepër.

Kujdesi i shtuar për ruajtjen e sigurisë kombëtare gjithashtu do të zvogëlonte dallimin ndërmjet asaj që është shënuar si fushë e “mbrojtjes” dhe asaj që quhet fushë e “sigurisë”, veçanërisht nëse fitohet përshtypja se po rritën kërcënimet “konvencionale” siç është mundësia për ndonjë sulm të drejtpërdrejtë ndaj Evropës nga Rusia.

By Elez Biberaj*/

*Presentation at the Conference on “Kosova-U.S. Relations and Public Diplomacy: Looking Into the Future” 

George Washington University 

February 18, 2025

The United States and Kosova have had a unique, multi-faceted, special relationship. As any bilateral, asymmetrical relationship, this one, too, has gone through different phases, experiencing significant transformations – from periods of intensive interactions, convergence of interests, and a high level of cooperation and coordination of policies, to a more complex relationship, which at times has been shaped by discord over fundamental issues.

The United States has been the driving force behind Kosova’s liberation, declaration of independence, and the consolidation of statehood. 

Successive American administrations, Republican and Democratic, have pursued a consistent policy toward Kosova. America’s vision of Kosova has been one of a stable, prosperous and democratic country, with strong independent institutions, good governances, respect for the rule of law and minority rights, and good relations with neighbors. 

For decades, the U.S. has been engaged in a sustained manner in helping Kosova confront its internal and external challenges, promoting its stability and democratization, and providing substantial diplomatic, political, economic, and military support. The U.S. assumed a direct and leading role in securing Kosova’s international standing. American public diplomacy efforts on behalf of Kosova were instrumental in securing recognition from more than 100 countries. The United States also played a critical role in defending Kosova’s case at the International Court of Justice, which ruled that Kosova’s declaration of independence did not violate international law. Kosova enjoyed widespread bipartisan support and was the focus of high-level attention. Kosovar leaders and officials enjoyed unusual access to key American policymakers. In the last decades, the U.S. has provided some $2 billion in assistance. A contingent of American troops is part of KFOR, which provides for Kosova’s security.

For its part, Kosova has been a staunch American ally, an important partner in the Balkans, and a supporter of U.S. foreign policy actions. It has shared the U.S. objectives of countering Russian and Chinese influence and destabilizing efforts in the region. At Washington’s request, it has also accepted Afghan refugees. Kosova is no doubt the most pro-American country in Europe. Many Albanians have come to view the relationship as permanent and crucial to Kosova’s wellbeing.

Thanks in great part to America’s support, Kosova is a success story. It has made significant progress in consolidating its statehood, it has a functioning democratic order, a market economy, and constructive relationships with all its neighbors, with the exception of Serbia. Kosova does not differ substantially from its neighbors in terms of governance, rule of law, independent institutions, protection of minorities, respect for human rights, press freedoms and holding orderly elections.

Despite this progress, Kosova is in a transitional phase. Its biggest challenge is the threat from Serbia. Twenty-five years after the end of the 1999 war, Belgrade continues to undermine Kosova’s sovereignty, supporting parallel structures in the north, instigating violent incidents, and working against Kosova’s membership in international institutions.

While the world has moved on, Albanians and Serbs remain hostage of their troubled past. They still view their relationship in terms of a zero-sum game. With competing visions of their relationship, the two parties have failed to take ownership and advance the reconciliation process. While Kosova seeks recognition from Belgrade, Serbia strives for a de facto partition and thus far has rejected any outcome that would strengthen Kosova’s sovereignty.

The U.S. and the EU have worked closely to facilitate a dialogue between Prishtina and Belgrade, addressing a series of issues with the hope that at the end of the process there would be a reconciliation and Serbia would  recognize Kosova. The EU-facilitated talks resulted in the signing of a series of agreements in 2013 and 2015, providing for the integration of police and judicial authorities in the north into Kosova’s system, reciprocity of license plates, and, most controversial, the establishment of an association of Serbian majority municipalities. 

While some of the accords were implemented, the agreement calling for an association of Serbian majority municipalities became a major point of disagreement. Almost immediately, Belgrade and Prishtina offered different interpretations of the agreement, with Belgrade insisting that the association must have executive powers – a red line for all major political forces in Kosova. Many Albanians came to believe that the agreement was flawed and that the dialogue process was essentially an attempt to re-negotiate independence. In their view, the U.S. and the EU were compelling Prishtina to make concessions, while failing to apply adequate pressure on President Alexandar Vucic to recognize Kosova.

The establishment of the Specialist Chambers at the Hague was also a hugely polarizing issue. Albanians viewed the establishment of the Special Court as an attack on its sovereignty and as an attempt to equate Serbia’s crimes with Albanian crimes. President Hashim Thaci’s indictment in June 2020, while he was on his way to the White House for a meeting with President Trump and President Vucic, was seen by both his supporters and opponents as a hugely humiliating event.

Kosova’s government faced increased challenges in balancing the priority of extending its authority in the north with requests to accommodate Serbian demands, which were clearly aimed at diminishing Kosova’s sovereignty. Prishtina leaders were unable to propose a credible alternate option to the association agreement or develop a coherent policy toward its Serbian minority. Meanwhile, they faced the uncomfortable situation where the U.S., its key ally, was gradually, but unmistakenly, shifting its policies and, in their view, was increasingly siding with Serbia. Many Albanians could not understand Washington’s lack of a display of sympathy for Prishtina’s position and how Western powers, that had launched the military campaign that liberated Kosova, did not view Serbia through their prism. But the U.S. and its European allies had never seen Serbia through the lens of Kosova, and their posture on Kosova was part of a wider, regional context. President Vucic had been rehabilitated – only Albanians remembered his connections with the Milosevic regime – and was now viewed as an important interlocutor on various issues.

Despite emerging disagreements and moments of strain over the stalemate of talks with Serbia, Prishtina worked closely with Washington. Senior leaders, such as presidents Thaci, Fatmir Sejdiu, Atifete Jahjaga, and prime ministers Isa Mustafaj, Ramush Haradinaj, and Avdullah Hoti sustained the image of strong ties, and cooperation continued to expand in all fields.

After his election as president, Hashim Thaci decided that he, rather than the prime minister, as was the practice until then, would lead the talks with Serbia. This became a highly personalized negotiating process, with little input from other local stakeholders. After a series of meetings with Vucic, in summer 2018 Thaci proposed what he termed as a “border correction” with Serbia. His plan fomented internal divisions and serious policy differences emerged between Thaci and Prime Minister Ramush Haradinaj, who denounced the president as the grave digger of Kosova’s independence. The dialogue came to a halt in December 2018, when Haradinaj imposed 100% tariffs on goods from Serbia.

Kosova’s strong and vibrant relationship with the United States was severely tested with Prime Minister Albin Kurti’s accession to power. Kurti scored an impressive victory in the 2021 elections, securing 58 out of 120 seats in the parliament. He had a stronger mandate than any other leader since independence to make tough decisions in advancing the reconciliation process with Serbia.

From the outset, Kurti made it clear that the dialogue was not at the top of his agenda. He reluctantly participated in talks with Serbia, but not much progress was achieved. In March 2023, Kurti and Vucic accepted a EU-mediated agreement, known as the Ohrid Agreement, aimed at the full normalization of relations. The Ohrid Agreement provides a road map for the implementation of previous agreements, foresees a level of self-management for the Serb minority, and mutual recognition of state symbols. The agreement does not require Belgrade to recognize Kosova, but it prevents Serbia from blocking Kosova’s membership in international organizations. While Vucic orally agreed to accept the agreement, he refused to sign it. Prime Minister Ana Brnabic subsequently sent a letter to Brussels, stating that Serbia could not implement some parts of the agreement that implied Belgrade’s de facto recognition of Kosova.

The EU insisted that the agreement was binding and urged both sides to implement it. Kurti expressed a willingness to sign the agreement, but he insisted that Kosova would not proceed with the implementation unless Vucic also signed the agreement and withdrew Brnabic’s letter. 

Meanwhile, the situation in the north deteriorated, with a series of violent incidents. Serb members of the parliament, mayors, judges, prosecutors, and police officers resigned. Kurti responded by taking actions to integrate the north in the country’s legal and administrative system. He dismantled parallel institutions, closed down Serbian banks, mandated the use of the EURO currency, and increased the presence of special security forces. Kurti used nationalist rhetoric and wielded a narrative that justified his measures as having enhanced Kosova’s sovereignty. His actions were popular with his supporters and welcomed by the population at large, but they dealt a strategic setback to Kosova.

Despite repeated requests from American and EU officials to coordinate such controversial actions in the north, Kurti failed to show deference to the U.S., thus seriously undermining relations with Kosova’s most important strategic ally. Both the U.S. and the EU imposed punitive measures on Kosova.

Ironically, Kurti’s term in office coincided with that of Joe Biden. The President was intimately familiar with Albanian-Serbian issues and, as senator and vice president, was one of Kosova’s strongest supporters. Senior members of his administration had played significant roles during the 1999 war and were considered friends of Kosova. Instead of taking advantage of these personal relationships and access to most senior policy makers, Kurti managed to alienate some of Kosova’s most ardent American supporters.

Kurti did not make serious efforts to sustain Kosova’s most important relationship. He dismissed the punitive measures imposed on his country and maintained the illusion that the relationship with the United States was intact. He also failed to engage in public diplomacy efforts to explain his government’s position or offer a credible alternative option that might have been acceptable to Washington. While public diplomacy efforts by themselves could not have shaped policy outcomes favorable to Prishtina, they could have contributed to relationship building and a better understanding of the factors that underpinned Kosova’s policies. 

This contrasted with the approach pursued in the past by Kosova’s leaders. In the 1990s, Ibrahim Rugova engaged in extensive public outreach, explaining Kosova’s positions, and making efforts to garner support and strengthen ties. He succeeded in building valuable relationships and affinity for Kosova’s position. President Rugova also engaged the small, but influential, Albanian-American community, which played a major role in raising public awareness and enlisting U.S. support. Albanian-Americans used a variety of tactics and media outreach to key policy officials – at the White House, the National Security Council, and the State Department. Community activists also secured significant support in the Congress. Powerful legislators, such as Rep. Tom Lantos, Sen. Dennis DeConcini, Sen. Bob Dole, Sen. Joe Biden, Rep. Eliott Engel, and others, became strong supporters of Kosova. After liberation, Rugova and other Kosovar leaders continued to make creative use of public outreach in the American policy and media arena. 

Russia’s brutal invasion of Ukraine in 2022 caused a significant realignment of U.S. foreign policy objectives in the Balkans. The Biden Administration focused on engaging Serbia in the context of Russia’s aggression against Ukraine. Although Serbia under President Vucic had consistently undermined the negotiation process with Kosova, U.S. attitudes toward Serbia shifted in ways that undermined Kosova’s position. Moderating Serbia’s aggressive stance toward Kosova took second place to efforts to convince Belgrade to change its pro-Russia stance.

 There was a widespread recognition that Kurti had mismanaged relations with the United States and perhaps squandered the best opportunity he had during his stint as prime minister to significantly advance his country’s interests. While his actions damaged Kosova’s special relationship with the United States, they do not appear to have measurably improved Kosova’s position. Prishtina’s authority in the north remains tenuous and the integration of Serbs may have become more difficult.

Today, the U.S.-Kosova relationship is at an inflection point. The new Trump administration and the recent elections in Kosova present both challenges and opportunities to get the U.S.-Kosova relationship back on track.

Kosova faces a new geo-political situation, which is not necessarily in its favor. President Trump’s foreign policy view is transactional and he has ushered in deep policy shifts. The emerging thaw in U.S.-Russia relations, the coercive diplomacy being applied against Ukraine to make concessions to Moscow, and other shifts in U.S. strategy, signal a departure from Washington’s previous agenda of promoting democracy, fighting Russia’s push into the Balkans, and challenging growing authoritarianism in the region.

The Trump administration has yet to formulate a clear strategy toward the Balkans and it remains to be seen if Kosova will be the focus of the administration’s attention. The President’s message to President Vjosa Osmani, delivered on February 11, on the occasion of Kosova’s Independence Day was reassuring. He expressed full support for Kosova and said the United States “is looking forward to building a more productive relationship with the Kosovan government in the coming year.”

But Kosova remains most vulnerable to the shift in U.S. policy and the new geo-political landscape. Serbia already feels embolden by Trump’s return to the White House. In a speech at a rally in Sremska Mitrovica on the occasion of Serbia’s Statehood Day, on February 15, Vucic struck an aggressive tone. He declared that Kosova was “part of our territory,” and claimed that the three-month student protests were instigated by foreigners because he refused to “capitulate” on the Kosova issue. He specifically denounced USAID and the National Endowment for Democracy for allegedly sponsoring a “color revolution” aimed at ousting him from power. Vucic could attempt to use the Kosova issue to deflect attention from growing domestic unrest through provocative incidents in the north and by pressing ahead with his demands for a Dayton-like arrangement. Kosova lacks the capacity to provide for its own security and it can no longer take for granted that KFOR would protect its sovereignty and territorial integrity.

Kosova’s recent elections, however, offer an opportunity. The new situation mandates a mature leadership that is able to take concrete and sustained actions to restore Kosova’s tarnished relations with the United States and seek Washington’s help in reaching an accommodation with Serbia that enhances its sovereignty. This necessitates the quick formation of a new government. Regardless of who forms the next government, Kurti or the opposition forces, Kosova needs a cross-party agreement to develop a coherent policy, and pragmatic, heavy-weight senior officials with the necessary skills to navigate complex situations. In the past, lack of consensus on fundamental issues damaged Kosova’s standing and created ill-will among its strongest foreign supporters. Given the uncertainties associated with the current strategic shifts and the fact that Kosova is operating from a weaker position, the country’s main political forces will need to put aside their narrow political interests, develop a unified position on critical issues, and map out a clear way ahead.

The appointment of EU’s new Special Representative for Kosova-Serbia dialogue offers the prospect for a fresh start. But a deal between Kosova and Serbia that would lead to mutual recognition is unlikely in the absence of an intensive American diplomatic engagement. Having made such huge investments in Kosova, the U.S. should now help Kosova get to the finishing line in its efforts to cement its sovereignty and achieve lasting peace with Serbia. 

Washington has the leverage, credibility and ability to help Kosova shape its future. A sovereign, stable, prosperous, and democratic Kosova is in the U.S. national interest.

Instituti i Studimeve Historike “Lumo Skendo”/

Luigj Gurakuqi (Shkodër, 19 shkurt 1879 – Bari, 2 mars 1925) qe veprimtar i çështjes kombëtare, hartues dhe nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë, poet, arsimtar, tekstolog, gjuhëtar, diplomat, deputet.

Është një nga personalitetet më të shquara të levizjes sonë kombëtare, arsimore e kulturore në fundin e Rilindjes Kombëtare dhe të fillimeve të Pavarësisë duke përjetuar ngjarjet më kulmore të jetës së vendit në çerekun e parë të shekullit tonë në shumicën e të cilave në mos organizator, qe pjesëmarrës i drejtpërdrejtë.

Luigj Gurakuqi kreu Kolegjin e Shën Adrianit në fshatin arbëresh të Shën Mitrit në Itali dhe studioi për mjekësi e biologji në Universitetin e Napolit. Ai ka një veprimtari të pasur letrare, publicistike, kombëtare dhe politike. Veprimtaria e tij filloi me poezi lirike dhe përkthime në gjuhën shqipe. Vijoi me botimin e teksteve të abetares në dy dialektet e shqipes. Shkroi artikuj në organet e shtypit shqiptar. Në vitin 1908 mori pjesë si nënkryetar i komisionit për njësimin e alfabetit në Kongresin e Manastirit. Është hartuesi i parë i veprës “Metrika Shqip”.

Më 1911 ishte një prej hartuesve të Memorandumit të Greçës gjatë kryengritjes së malësorëve të Mbishkodrës të vitit 1911. Në vitin 1912 mori pjesë në mbledhjen e Bukureshtit. Ishte në Kuvendin e Vlorës për Shpalljen e Pavarësisë dhe u caktua Ministër i Arsimit nga Ismail Qemali. Në vitin 1916 u caktua Drejtor i Përgjithshëm i Arsimit dhe anëtar i Komsisë Letrare në Shkodër. Në vitin 1918 mori pjesë në Kongresin e Durrësit dhe u zgjodh Ministër i Arsimit dhe anëtar i delegacionit shqiptar në Konferencën e Paqes në Paris. Në vitet 1921-1924 ishte deputet në Këshillin Kombëtar. L. Gurakuqi u përfshi në Lëvizjen e Qershorit të vitit 1924 dhe u zgjodh Ministër i Financave në qeverinë e Fan Nolit.

U vra më 2 mars 1925 në Bari të Italisë.