Dr. Laurant Bica/

Sami Frashëri, diku në enciklopedinë e tij Kamus’ul Alam, Fjalori i Botës, duke folur për shqiptarët, thotë se çamët janë më të zgjuarit e toskëve, dhe kur flet direkt për ata vetë i shquan për inteligjencën dhe mençurinë e tyre, ndërsa Robert d’Anzheli, në librin “Enigma”, duke shkruar për Epirin, e konsideron atë si djepi i burrave të mëdhenj në Bizant e më gjerë gjatë historisë, për personalitetet e shquara ka nxjerrë. Çamëria, apo e thënë ndryshe Epiri, ka qenë vatër trimërie, por edhe një vatër diturie, që e ka dëshmuar këtë në shekuj deri në ditët tona. Ajo i ka dhënë jo vetëm kombit shqiptar personalitete të spikatura, por edhe mbarë botës. Ndihmesa e saj në raport me territorin që zë dhe popullatën që e banon është do të thoshim e jashtëzakonshme. Le t’i referohemi fakteve.

Çamëria i dha botës dy strategë të mëdhenj ushtarakë. Njëri Aleksandri i Maqedonisë shkoi deri në Indi. Çam nga e ëma, Olimbia, ai mori me vete në fushatat e veta ushtarake dhe çamët. Ata ishin ndër gjeneralët më të mirë të tij si Lagosi. Në kthim nga India një pjesë e ushtrisë së tij përfshi edhe çamët u vendosen në pllajat e Indokushit në Afganistan, ku pasardhësit e tyre janë edhe sot dhe kanë ruajtur deri vonë përkatësisht shqipen e lashtë. Pirroja i Epirit me trupat e tij dhe elefantët u erdhi në ndihmë vëllezërve të tij ilirë të Tarantos në Itali dhe u kalli tmerrin romakëve. Ishte gjak çam nga Ledhëza e Gumenicës, si mbarë dinastia e tij që sundoi për shekuj në Epir. Shqiptarët dy herë i kanë kontribuar Egjyptit me dy dinasti, një në kohën e re me Mehmet Aliun e Oparit, që ringjalli dhe lulëzoi Egjyptin në kohën e re, ekonominë dhe kulturën e tij, e cila vazhdoi një shekull e gjysëm deri në 1952 dhe në lashtësi për rreth 3 shekuj dinastinë çame të Ptolemejve, gjatë së cilës u krijua qyteti i Alkeksandrisë me bibliotekën dhe akademinë e vet. Dhe për tre shekuj para erës sonë dhe në fillim të saj lulëzuan veç zhvillimit ekonomik edhe shkencat dhe dijet. Ky lulëzim vazhdoi edhe në sundimin romak edhe për 3-4 shekuj të tjerë. Shkolla Aleksandrine e famshme e dijes ka në themel ndihmesen e kësaj dinastie çame për shqiptarsinë e së cilës na sigurojnë dy eruditët tanë, Sami Frashëri dhe Faik Konica. Ptolemejtë ishin fjesht çamë, shqiptarë, do të shkruajë Samiu. Nuk është rastësi që një dijetar nga Aleksandria me kulturë helene si Klaud Ptolemeu do të përmendet për herë të parë në histori te Albanët dhe qytetin e tyre Albanopolis. Ne mendojmë se ky duhet të jetë një pinjoll i derës çame të Ptolemejve, një stërnip i tyre, por për këtë duhen bërë kërkime.

Çamëria i dha Krishterimit në fillimet e tij një Papë si Shën Eleuteri (Lefteri= greqisht Liria) në shekullin e dytë, i cili e çoi Krishterimin deri në Angli. Një shenjtor tjetër i Kristianizmit është Shën Donati (shekulli IV) . Populli e përjetësoi, duke ja dhënë emrin një qyteti, atij të Paramithisë, i cili në kohën bizantine dhe ate osmane u njoh me emrat Ajos Dhonatos, apo Ajdonat. Çamëria është ajo që i dha Bizantit dhe Patriakanës së Stambollit shumë personalitete në shekuj dhe mijëvjeçarë, por ne po përmendim vetëm patrikun Atenagora, i cili vdiq në 1972 dhe ishte nga një fshat i Konicës as dy hapa matanë kufirit shqiptar, përballë me Leskovikun . Në bashkëpunim me Papën Gjon Pali Katërt, ai u përpoq për afrimin e Kishës Ortodokse me atë Katolike dhe kudo manifestoi shqiptarizmin e tij dhe faktin që ishte bir i Epirit, i Çamërisë. Qysh prej plot 450 vjetësh në Manastirin e Troickut në periferi të Moskës ku është qendra e Kishës Ortodokse Ruse, digjet një qiri që nuk shuhet kurrë në një odë tëp tij. Në të, sipas dëshmitarëve okularë, ruhen reliket e humanistit shqiptar me famë botërore të Rilindjes Evropiane, Mihal Artioti- Trivoli, i njohur në Rusi dhe me emrin Maksim Greku (në kuptimin Ortodoks). Ky shenjtor i Kishës Ruse , bir i Artës së Çamërisë, i ka dhënë një kontribut të jashtëzakonshëm me mbi 150 veprat e tij, Kishës dhe kulturës Ruse dhe asaj mbarëbotërore. Veprat e tij i gjen të botuara veç rusishtes në gjuhët kryesore të Evropës por, për fat të keq, s’ka asgjë prej tyre në shqip, ndonëse ai ka folur edhe për Skënderbeun dhe s’e harroi kurrë atdheun e tij. Famila nga rridhte ishte një familje fisnike aristokrate shqiptare e Çamërisë, që kishte stemën e vet, kishte një bibliotekë të pasur me libra dhe zaten kjo u bë shkak që djali i ri Mihali të studiojë në shkollat më të mira humaniste të kohes si në Itali, Francë, Spanjë etj. Mihal Artioti është një vigan i mendimit humanist botëror që pret studiuesit e rinj të veprës së tij të lavdishme. Mos lejojmë që me emrin dhe veprën e tij të mburren të tjerët, siç është bërë deri më sot, por të zotët e punës, çamët shqiptarë…. Të dy nga trojet e Epirit, Çamërisë dhe Mehmet Esat Janinasi dhe Jani Koduni. I pari në shekullin XVIII, filozof dhe dijetar, do të përkthejë në osmanisht me çeljen e shtypshkronjës së parë osmane (afërsisht në një kohë me ate të Voskopojës) nga Ibrahim Muteferrika komentarët e veprës së Aristotelit, të bëra me kompetencë të plotë nga humanisti i Rilindjes Evropiane, Jani Koduni në latinisht. Të dy bota i kujton se janë njëri turk dhe tjetri latin, por të dy as më shumë dhe as me pak janë shqiptarë të Epirit. Ka Çamëria, siç do të shprehej ndonjë çam, gjaku inë. Ironi e fatit! Ç’të thuash! Ç’të them për Evgjen Bullgarin, çamin ortodoks i cili është njëri nga themeluesit e Akademisë Ruse të Shkencave, një pus dijesh, një nga më të diturit e kohës së vet. Veç e shpreh keqardhjen që e njohim pak, shumë pak, për të mos thënë aspak! Fqinjët tanë këtë filozof dhe erudit të kombit tonë nuk mungojnë ta lakojnë në të gjitha rasat si të vetin. Emri i Profesor Hoxha Hasan Tahsin Filatit është i dëgjuar për auditorin shqiptar, por veprën e bëmat e tij të nivelit botëror në Perandorinë Osmane e në Francë pak i njohim. Një personalitet që krijoi Universitetin e parë Osman, një përfaqësues i shtetit Osman në Francë, që njihej personalisht dhe me Napolonin III, me akademikët e Francës së Kohës, me shkencëtarë të kalibrit të Lauavazerit, që futi dijet dhe shkencat e reja i pari në krejt perandorinë, një kryemësues i tërë rilindasve shqiptarë, një personalitet që do të krenohej çdo shtet po ta kishte të vetin dhe s’do të kishte lënë asnjë presje të tij pa studiuar. Sokrati i Greqise së lashtë nuk shkroi vetë asnjë gërmë, por ai ka mbërritur deri në ditët tona, sepse ishte një korife i dijes. I tillë ishte dhe Hasan Tahsini ynë, i cili nuk la vepra në përputhje me dijet e tij, por edhe ato që la me turp duhet ta themi, pak i njohim, për të mos thënë ndonjë fjalë më tepër… Këtë kryerilindës nuk na falet të mbetet kështu. Shteti Francez, pa u shkarkuar mirë nga posti i rektorit të Universitetit të Stambollit, i propozoi ta bënte rektor të Universitetit të Bordosë. Hasan Tahsini i Filatit kaloi një pjesë të jetës në Perëndim dhe e përfundoi në Lindje të Europës në Stamboll. Dora d’Istria, bashkëkhohësja dhe bashkëvendesja e tij me rrjënjë nga Parga e Çamërisë, kaloi nga Lindja në Perëndim në tërë Evropën Perëndimore dhe vdiq në Firence të Italisë. Ajo dha një ndihmesë në fushën e letrave, jo vetëm për shqiptarët, por për mbarë Ballkanin dhe për kombet e Evropës. Kjo grua famoze njihej me personalitetet më të shquar të Evropës Perëndimore e më gjerë, akademike, shkrimtare, publiciste etj. Dhe e hyrë bile, që në të gjallë të vet, në enciklopeditë e Evropës, për më tepër ishte grua shkencëtare. Çamët me krenari mund të thonë “ ishte ka Epiri”. Xhaxhai i saj, Jani, apo i njohur në Rumani si Jon Gjika, është themelues i Akademisë Rumune të shkencave dhe përkrahës dhe mbështetës i pakursyer i shoqatave shqiptare në Rumani gjatë Rilindjes Kombëtare. Do të shkonte gjatë të flisnim për stratiotët çamë, që dhanë ndihmesën e tyre me grykën e armëve në shtetet e ndryshme Evropiane dhe ja zbardhën faqen dhe e ngritën lart emrin e shqiptarit dhe të çamit. Nuk mund të la pa përmendur vëllezërit Zosimea, shqiptarë të Janinës, që punuan, jetuan dhe vunë pasuri në Rusi, në Odesë. Ata ngritën një vatër diturie të kulturës helenike, në gjuhën greke që ishte gjuhë e kulturës për mbarë Ballkanin, siç qe latinishtja në Perëndim dhe arabishtja në Lindje. Të tjerët nuk mungojne t’i përvetësojnë siç i kanë përvetësuar deri më sot. Gjimnazi i famshëm Zosimea i Janinës ishte shkolla e ngritur nga çamët shqiptarë për çamët, për veten e tyre, pra shqiptarët në një gjuhë të kulturës së kohës siç qe greqishtja. Aty u shkolluan një pjesë e rilindësve tanë si Jani Vreto, Ismail Qemali, Vëllezërit Frashëri, përfshi dhe çamin e madh Abedin Dino. Detyra jonë është të nxjerrim në shesh të vërtetën.. Abedin Dino që u bë ministër i jashtëm i Perandorisë Osmane, ishte njëkohësisht kryetar i lidhjes së Prizrenit për Jugun shqiptar dhe bëri çmos që Çamëria të mos ndahej nga Shqipëria dhe bashkë me çamin tjeter Hoxha Tahsinin, ja arritën. Të njëjtën gjë bëri 30 vjet më vonë i biri, Rasih Dino në Londër, por pa sukses. Diplomacia Evropiane e kishte dhënë verdiktin. Çamëria kaloi në duar të huaja në vitin 1913, sadoqë çamët dhe lebërit e lanë me gjak Janinën. Por Rasih Dino s’u tërhoq, bashkë me të bijën e tij me të madhe, Lejlanë, që ishte ndihmëse, sekretare, këshilltare, përkthyese etj. në Konferencën e Versajës do të bënte të pamundurën të shpëtonte Çamërinë. Pasurinë e vet e bëri zero, veç të shpëtonte Çamëria. Më kot. Veshi i Evropës ishte shurdh dhe oreksi i fqinjit tonë s’kishte kufi . Epopeja e Dinove për Çamërinë s’mbaron me kaq. Djali i madh i Rasih, Ali Dino, piktor i shquar, do të mbronte çështjen çame nga brenda parlamentit grek (si deputet i tij). Gjysma e Epirit ka shkruar në kujtimet e tij, vëllai i tij më i vogël, piktori i madh Abedin Dino, ka qenë pronë e familjes sonë. Gjithe Çamëria e çoi në banesën e fundme në Athinë kur vdiq, birin e saj që mbrojti të drejtat e saj legjitime. Fatkeqësisht ne s’dimë asgjë për Dinot e brezit të tretë, që u shkrinë për komb e atdhe, për Çamërinë. Ali Dino ka qenë karikaturisiti më i madh dhe një nga piktorët më të mëdhenj të Greqisë dhe pati nderime të shkallës sipërore nga shteti Grek. Në Panteonin Grek, ku shumica e figurave janë të gjakut shqiptar, ka dhe shumë çamë por po përmend vetëm dy: Marko Boçarin e Sulit dhe Kostandin Kanarin e Pargës. Bëmat e tyre janë shkruar me gërma të arta në historinë greke dhe atë shqiptare. Këta janë, siç thotë populli në mënyrë lapidare , Trimat e Shqipërisë që i dhanë lirinë Greqisë.

Prof. As. Dr. Thanas L. Gjika/

(KOMENT PAS TAKIMEVE TË KRYESISË SË VATRËS NË UASHINGTON MË 29 E 30 GUSHT 2024)

Rikonfirmimi i partneritetit midis Departamentit te Shtetit Amerikan dhe Federates Pan-shqiptare Vatra te Amerikes gjatë takimit qe u zhvillua më 29 gusht midis anetareve te Kryesisë së Vatres dhe Z. Alexander Kasanov, si dhe takimi i djeshëm i 29 gushtit 2024, tek Wite House midis anetareve te po kësaj kryesie me Ms. Kathlin Larkin, Drejtor i Sigurisë Kombëtare dhe të Ballkanit dhe Europës Qendrore; dëshmojnë se Federata Vatra si institucion ka fitura një status të ri, të cilin nuk e kishte pasur më parë.

Për këtë hap të ri shumë të rëndësishëm pa tjetër unë, si gjithë vatranët dhe simpatizantët, dua ta përgëzoj kryesinë e re të Feredatës sonë Vatra, të drejtuar me maturi prej politikanit Dr. Elmi Berisha. Por gjithashttu dua tu tërheq vëmendjen Kryetarit të Federatës Vatra dhe gjithë anëtarëve të kryesisë, si dhe editorit të gazetës Dielli, se mbas sodit i pret nje impenjim / luftë edhe më e fortë se më parë për realizimin e synimit të rilindasve tanë, symin për të cilin u krijua kjo federatë në prill të vitit 1912: krijimi i shtetit kombëtar shqiptar, ku të bashkohen gjithë trojet tona amëtare.

Ky stad i ri i Federatës Vatra kërkon zgjuarsi dhe guxim më të madh edhe në kryerjen e detyrës së saj si partnere me qeveritë shqiptare të Shqipërisë dhe Kosovës. Pra kjo federatë duhet të japë ndihmesën e vet diplomatike për të sqaruar e bindur udhëqësit tekanjozë apo kokëfortë të Shqipërisë dhe Kosovës që të ndjekin me maturi realizimin e synimit kryesor kombëtar shqiptar duke u mbështetut tek politika dashamirëse e e aleatëve tanë të mëdhenj ShBA e BE.

Prof. Dr. Sylë Ukshini/

Duke e parë reagimin në kor të diplomatëve perëndimorë dhe të qendrave ndërkombëtare të vendosjes është e qartë kundër çdo veprimi qeveritar në veri, madje edhe ndaj mbylljes së strukturave ilegale të Serbisë së operojnë në territorin e Kosovës, është e qartë se ka një zotim ndërkombëtar dhe një vendosmëri që veriu i vendit të mos kontrollohet nga autoritetet vendore shqiptare të Kosovës. Ndoshta nuk është ndonjë marrëveshje ndërkombëtare, por shumë gjëra lënë me kuptua se një linjë e tillë e ndarjes nga brenda është përcaktuar në Marrëveshjen e Helsinkit të 18 qershorit 1999. Nëse është kështu, atëherë është e qartë se mbyllja e strukturave ilegale të Serbisë brenda territorit të Republikës së Kosovës ka këto pasoja:

– Dëmton relacionet e Kosovës me bashkësinë ndërkombëtare;

– Legjitimon vetviktimizimi e serbëve;

– Dëmton investimet e shtetit serb për minimin e shtetësisë së Kosovës nga brenda;

– Dëmton kredibilitetin e ndërkombëtarëve të cilët për dy dekada na ligjëruan për rrezikun dhe pamundësinë e zhbërjes së strukturave paralele;

– Pamundëson ndarjen e brendshme të Kosovës dhe e bënë i relevante peshën e asociacionit;

– Dëmton strategjisë serbe për ndërtimin e një konflikti permanent në Kosovë;

– Zhbënë strategjinë serbe për instalimin e mendësisë së përkohshmërisë së çdo gjeje në Kosovë;

– E dëmton idenë se një ditë, duke u thirrur në klauzolat e Rezolutës 1244, mund të realizohet kërkesat serbe dhe ndërkombëtare për rikthimin e disa njësiteve policore serbe në lokalitet dhe manastiret serbe, ashtu siç u kërkua rikthimi i dinarit serb;

Kjo situatë tregon qartë se diplomacia dhe politikanë nuk nisen nga premisat morale, por gjeopolitike kur e trajtojnë një problem të caktuar. Nëse është kështu, dhe është kështu, në rend të parë duhet shmangur një diskurs konfrontuese nga i cili mund të dalim humbës dhe në shenjë ndëshkimi të legjitimohen kërkesat e Serbisë dhe miqve të saj për krijimin e një autonomie të serbëve në Kosovë, si hap kalimtar për defunksionalizimin e shtetit të Kosovës, për t’u pasur pastaj me një status të ri të privilegjuar për Kishën Ortodokse Serbe, që kalon përtej aranzhmaneve që i garanton Plani Gjithpërfshirës i Ahtisaarit.

Për më tepër, në këtë situatë delikate klasa jonë politike në pozitë dhe opozitë duhet të demonstrojë një qasje me rezonë shtetëror, që nuk ndërlidhet me asnjë përfitim partiak të momentit, aq më pak zgjedhjet e ardhme nacionale.

Prandaj, kemi të drejtë të kërkojmë edhe qartësi nga qendrat e vendosjes, çfarë dëshirojnë deri fund nga ne, edhe sa kompromisi kërkohen nga ne? Ose ata që komunikojnë me partnerët ndërkombëtarë le le të na e thonë të vërtetën, çfarë po duan nga ne, ngase dikush, njëra palë, ose po fsheh të vërtetën ose ne nuk po e lexojmë si duhet zhvillimet gjeopolitike. Më mirë një fund i keq sesa një e keqe pambarim!

Mbeten shumë pyetje të hapura të cilat kërkojnë qartësi!

– A duhet bashkësia ndërkombëtare të na jap një afat kohor, 1, 2, 3 apo më shumë vjet për hapjen finale të urës në Ujëbardhë(Ibër);

– A duhet bashkësia të ofrojë një perspektivë dhe një plan se si duhet t’i qasemi veriut apo ajo po kërkon alibi për etablimin e autonomisë sa më të madhe për serbët;

– A duhet të qartësohet pse me Aneksin e Ohrit kërkohet hapja e Pakos së Ahtisaarit për çështjen e trashëgimisë kulturore dhe fetare serbe;

– A duhet Kosova ta ketë të qartë çfarë nënkupton kërkesa e ndërkombëtareve për kompromise të reja nga pala kosovare;

– A duhet bashkësia ndërkombëtare të na thotë nëse asociacioni e funksionalizon shtetin e Kosovës apo e minon;

– A duhet bashkësia ndërkombëtare të na tregoj nëse asociacioni nuk e respekton Kushtetutën dhe ligjet e Kosovës, a duhet të zhbëhet apo duhet negociuar në Bruksel;

– A duhet të na qartësoj çfarë duhet bërë Kosova nëse asociacioni provon të legalizoj struktura policore si zgjatje e Serbisë;

– A duhet të na e sqaroj bashkësia ndërkombëtare pse ekziston kjo vendosmëri për ndarje të brendshme të Kosovës sipas modelit të Bosnjës;

– A duhet të na e qartësojë BE-ja përse njohu pasaportat ilegale të Serbisë ku qytetet e Kosovës paraqiten si territor serb;

– A duhet të na e qartësoj bashkësia ndërkombëtare nëse edhe Kosova mund të lëshojë pasaporte ku Preshevë, Shkupi, apo Ulqini mund të paraqiten si territor i Republikës së Kosovës;

– A duhet të na e sqaroj bashkësia ndërkombëtare pse duhet të ketë Tribunal një-etnik vetëm për shqiptarët e Kosovës në kohën kur në Serbi qeverisë komplet një strukturë e politikanëve që dikur ishte në shërbim të aparatit represiv dhe të ideologjisë serbomadhe të Milosheviqit;

– A mund të na e sqaroj bashkësia ndërkombëtare si mund të armatoset pa kushte një shtet që ka bërë luftëra dhe krime të luftës të papara që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore dhe kur për çdo ditë bënë përpjekje për ta revizionuar të kaluarën;

– A duhet të na e sqaroj bashkësia ndërkombëtare përse ajo që kërkohet për serbët në Kosovë nuk vlen edhe për shqiptarët e Luginës apo Maqedonisë;

– A duhet të na tregoj bashkësia ndërkombëtare a na konsideron shtet evropian apo na sheh vetëm si mbetje kulturore dhe fetare e Lindjes?

Kosova ka vite që është lodhur dhe nuk ka këllqe të përballet pafundësisht me kurthe të tilla për defaktorizimin e elitave politike sa herë që ndërkombëtarët shtrojnë nevojën për kompromise të reja në dialogun Kosovë-Serbi. Vështirë të besojmë se ka qenë koincidencë e rast që bashkë me vendimin për rifillimin e dialogut të Brukselit na shfaqet si rrufe teoria konspirative e shekullit, ajo e “trafifikimit të organeve”, e cila me kalimin e kohës u zhbë, por pasojat e saj mbetën, u krijua një Tribunal për dënimin vetëm të shqiptarëve. Po thuajse, të gjithë duartrokitën se drejtësia duhej bërë se “reja e zezë” mbi Kosovën duhet hequr, edhe pse Kosova, si asnjë vend tjetër në ish-Jugosllavi, ishte gjykuar në vazhdimësi nga gjykata e UNMIK-ut (OKB), EULEX-it (BE), Serbisë. Edhe sot, si dikur në vitet 1980-të, kur në pushtet erdhi Milosheviqi, ka filluar teoria të afishohet teoria e viktimizimit të serbëve, si strategji për të na bindur se ky komunitet i privilegjuar historikisht, ka arsye për të jetuar të veçuar dhe jashtë sistemit shtetëror të Kosovës. Dhe beteja për këtë nuk ka filluar as sot dhe as dje, por nga 12 qershori i vitit 1999, kur Serbia bashkë me miqtë e saj kishin nisur një fushatë për të kthye përmbys të vërtetën e asaj që kishte ndodhur në Kosovë në harkun kohor 1989-1999. Nga ky moment filloi revizionimi i të vërtetës dhe shumë organizata ndërkombëtare, në sinkroni me propagandën serbe, filluan të flasin për dëbimin e 250 mijë serbëve nga Kosova, në kohën që asnjëherë në Kosovë nuk kishte patur një shifër kaq të lartë të serbëve. Dhe paralelisht, siç thoshte Ismail Kadare (“Le Mond,” dhjetor 1999), filloi të përhapej me këmbëngulje narracioni “se një pjesë të shqiptarëve i paska varrë UÇK-ja”. Dhe qëllimi ishte që opinioni publik ndërkombëtar të lodhej me Kosovën, me fjalë të tjera të relativizohej ajo çfarë kishin bërë serbët në Kosovë. Fatkeqësisht Kosova nuk është në modë!

Në Ditën Ndërkombëtare të Personave të Zhdukur, nën përkujdesjen e Zyrës së Kryeministrit të Republikës së Kosovës, Komisionit Qeveritar për Persona të Zhdukur dhe Këshillit Koordinues të Asociacioneve Familjare të të Zhdukurve të Kosovës, janë bërë homazhe tek përmendorja dedikuar personave të zhdukur me dhunë gjatë luftës, pranë Kuvendit të Kosovës.

Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, i shoqëruar nga zëvendëskryeministrja Donika Gërvalla, nënkryetarja e Kuvendit, Saranda Bogujevci, përfaqësues të organizatave të familjarëve të personave të zhdukur me dhunë gjatë luftës së fundit në Kosovë dhe me ambasadorë e diplomatë të tjerë të akredituar në vendin tonë, pasi vendosi lule të freskëta dhe bëri homazhe, tha se ende pas 25 vjetëve nuk dihet për fatin e 1595 personave.

“Shumica dërmuese apo afër 94 përqind të atyre që u zhvarrosën dhe u kthyen si kufoma në vendlindje, kjo ndodhi në muajt e fundit të vitit 2000 dhe përgjatë vitit 2001, pra pas rrëzimit të Millosheviqit në Serbi, në varrezat masive në Batajnicë, Petrovo Selo edhe Peruçac. Në këto tri varreza masive gjithsej janë nxjerrur 900 shqiptarë, pleq, gra, fëmijë, 900 gjithsej. 744 në Batajnicë dhe 84 dhe 72 në Petrovo Selo edhe në Peruçac. Pastaj, nuk ka pasur zhvarrime të tjera, sepse nuk ka pasur gërmime dhe, në periudhën nga viti 2010 deri në 2021, në dy varreza tjera masive janë nxjerrur edhe 61 shqiptarë të tjerë, 54 në Rudnicë edhe 7 në Kizhevak.

Pra, pjesa dërmuese, afër 94 për qind të zhvarrosurve janë në muajt e parë pas rrëzimit të Millosheviqit dhe më pastaj nuk ka pasur vullnet në Serbi për gërmime të mëtutjeshme. Në Kosovë i kemi 2800 gërmime në këto 25 vjet liri, ndërkaq në Serbi janë vetëm këto pesë varreza masive.” u shpreh kryeministri.

Si rezultat i punës dhe angazhimit të Komisionit Qeveritar për Personat e Zhdukur, në krye të të cilit ndodhet Andin Hoti, por edhe angazhimit të organizatave e shoqatave të familjarëve, kanë filluar gërmimet në Kozhlje, i cili është një vend në Serbi, në Sanxhak, midis Tutinit edhe Novi Pazarit.

Kryeministri Kurti bëri thirrje edhe njëherë faktorëve ndërkombëtarë që ashtu qysh na kanë ndihmuar me trysni mbi Serbinë që të fillojë gërmimi atje, të bëjnë trysni mbi Beogradin që të hapet arkiva e Brigadës së motorizuar 37 të ushtrisë jugosllave, aty ku edhe është e vërteta.

“Ne po kërkojmë jo hapjen e arkivave thjesht në përgjithësi, atë doemos, mirëpo po kërkojmë edhe hapjen e një arkive fort specifike, është arkiva e Brigadës 37 të motorizuar të ushtrisë jugosllave”, tha kryeministri.

Kryeministri Kurti tha se kurrë nuk ka qenë prioritet më i lartë në Qeverinë e Republikës së Kosovës sesa tani gërmimet vlerësuese, gërmimet në përgjithësi, trysnia mbi Beogradin dhe bashkëpunimi me faktorët ndërkombëtarë, aleatët e partnerët tanë të cilët i falënderoi për angazhimin e tyre.

Kënaqësi që mirëprita dje në Republikën e Kosovës Shefin e Agjencisë Qendrore amerikane të Inteligjencës (CIA), Ambasadorin William Burns.