_{MIHAL CIKO}

_Gazetar/

_{Kushtuar jetës së diasporës shqiptare në Argjentinë që nga fillimi i shekullit XX}

_{Mbas leximit të librit “Argjentina një vend i largët”, i ish ambasadorit të Shqipërisë në Argjentinë, Piro Andoni, me nxiti të interesohesha për jeten e diasporës shqiptare sot në Argjentine. Kjo, në fillim nëpërmjet google dhe me vone munda të kontaktoj shqiptarë në Argjentinë nëpërmjet mesazheve në fb dhe më pas në whatsApp. Por, mjerisht ata nuk dinë shqip. Nuk kanë patur mundësi nga qeveritë shqiptare as dje (përpara ’90) dhe sot më keq i larguan dhe seline e ambasadës nga Buenos Aires në Brazil. Sipas tyre, ajo ishte një Shqiperi e vogel, ku mblidheshin për festa, diskutonin dhe merrnin informacione për atdheun, duke komunikuar në gjuhën shqipe.}

_{Te parin njeri qe me priti ne aeroport ishte presidenti i shoqates “Skenderbeu” ne Buenos Aires, Emilio Rahman, me orgjine nga krahina e Korces.}

_{Nuk po zgjatem ne fillim me rrugetimin dhe bisedat deri ne oret e vona te nates, per mallin  qe kishin per vendlindjen e prinderve te tyre. Ai me prezantoj me Atilio Bleta, gazetarin, me orgjine nga Vermiku i Vlores. Me Atilion pata biseduar disa here ne telefon perpara se te nisesha per Argjentine.}

_{Atilio, i cili ka edhe dy motra, Even dhe Terezen, jane femijt e nje nga patriotet dhe pjesemaresit ne luften e Vlores me 1920-s. Nga  kushtet ekonomike, la gruan ne Vermik dhe u nise ne endren e larget per te fituar para. Sic thoshin ata, “per te bere Amerikn”. Pra, te fitonin ca para dhe te ktheheshin ne vendin e tyre per te regulluar ekonomine e tyre. Por, sic thone ne intervistat e tyre, Atilio dhe Eva, nuk u kthyen kurre ne atdhe per arsye ekonomike.}

_{Pra, edhe une do ta nise historine e diaspores shqiptare me intervisten e Atilio Bleta, si brezi i dyte e trashgimtareve, per te na treguar odisen e emigrandeve shqiptar, duke nisur nga babai tyre, Sadik Bleta.} 

_{Do vazhdoj ciklin e intervistave me brezat ne keto 100 vjet emigración, duke ardhur tek brezat e sotem (brezi trete, i kater dhe i peste) per te na treguar se si endren e stergjysherve dhe gjysherve te tyre e kane mbajtur te gjalle dhe e kane bere realitet. Ku cdo vit dhe disa here ne vit, krahas festimit te dites se pavarsise dhe clirimit te atdheut, nentor 1944, kujtojne dhe demostrojne traditat kulturore te familjeve te tyre (veshjet, guzhinen tradicionale dhe zakonet e miresiedhjes).}

_{Te gjithe “arkiven” qe mblodha nga takimet dhe aktivitetet e komunitetit shqiptar ne qytetin  Berisso, ku jeton numri me i madhe i familjeve shqiptare (Berisso eshte dhe kryeqyteti i emigracionit ne Argjentine), realizova nje dokumentar, me te njejtin titull: “Argjentina nje Ender e Jetuar).}

  _{Tradita shqiptare na dha mundesine te takohemi ne shtepine e te gjithe shqiptareve, ne seline e Shoqates “Skenderbeu” ne Buenos Aires. Te mbledhur rreth tavolines te salles se madhe, ku me krenari pas saj qendron busti i Skenderbeut, filluan bisedat emocionale te te pranishmeve duke kujtuar kohen e veshtiresive ekonomike te emigrandeve, si u organizuar dhe pas shume perpjekjeve ndertuan seline e tyre, vatren e shqiptareve “Skenderbeu”.}

_{Sic shkruajta me siper, intervisten e fillova me Atilio Bleta.} 

_{Pyetja e pare: Zoti Atilio, si trashgimtar i grades se dyte i prindeve te tu, qe erdhen ne emigración ne Argjentine ne fillim te shekullit XX, keni nderin juve te na tregoni historine e fillimit te emigracionit shqipar ne Argjentine.} 

_{Unë jam Atilio Bleta, djali i një babai dhe një nëne shqiptare.} 

_{Prindërit e mi erdhën në Argjentinë në mënyrë të ndërprerë. Babai im, Sadik Bleta, mbërriti në Argjentinë në vitin 1927. Si shumë emigrantë të tjerë, jo vetëm nga Shqipëria, por nga e gjithë Evropa, ata erdhën për të përmirësuar situatën e tyre.}

_{Në atë kohë thuhej se vinin për të “bërë Amerikën.” Shumica e atyre që erdhën nuk ia dolën të “bëjnë Amerikën”, por rritën fëmijët e tyre, patën nipër e mbesa, krijuan familje dhe arritën gjithashtu të krijojnë atë që e quajmë animus societatis. Do të thotë, shqiptarët e asaj kohe, pa mjete ekonomike dhe teknike si tani, gjetën mënyrën për të pasur një jetë në shoqëri.}

_{Pyetje: Duke emigruar ne nje vend te larget si Argjentina, pa ditur gjuhen, kulturen dhe jeten sociale te ketij vendi, si i perballonin veshtiresite e jetes emigrandet?}

 _{Ata ndihmonin njëri-tjetrin, kur dikush nuk kishte punë; njëri ndihmonte tjetrin sipas mundesive dhe nevojave jetike. Sigurisht, gjithmonë është një që vjen i pari dhe bashkohen. Babai im erdhi dhe punoi çfarëdo lloj pune, çdo gjë. Gjate kesaj kohe ndihmonte edhe te tjeret.}

_{Pyetje: Mund te na tregoni se si babai juaj mundi te ingranohet me jeten ne Argjentine dhe te ndihmonte bashkpatriotet?}

_{Gjithçka që mund të imagjinohet. Nuk dinte të lexonte dhe të shkruante. Këtu mësoi të lexonte dhe të shkruante, në një shkollë nate për të rritur. Qëndroi pak në shkollë, sa për të arritur të kuptohej me të tjerët.}

_{Arriti të bëhej një tregtar i vogël me një kioskë. Dhe, ka gjithashtu një histori për shqiptarët në Argjentinë,  nga viti 1907 deri në vitin 1968, e shkruar nga babai im. Ka një histori romantike, sepse babai im erdhi këtu, pasi ishte martuar me nënën time në Shqipëri.}

_{Dhe, siç mund të pritet, atje familja nuk kishte para. Dhe babai im nuk mund të mblidhte paratë e nevojshme për të paguar biletën  për të sjellë nënën time.}

_{Pyetje: A ju krijua mundesia babait tuaj te merrte familjen nga Shqipëria?}

_{Nëna ime mbërriti 13 vite më pas. Kanë kaluar rreth 86 ose 87 vite nga ajo kohë, sepse kam një motër, që tani është afër 85 vjeç. Kështu, që kjo tregon se është një dëshmi e qartë e pranisë së nënës sime, e cila sigurisht erdhi për të bërë jetë në çift. Martesë, fëmijë, jetë me burrin që kishte zgjedhur, që ishte babai im.}

 _{Ka një diferencë të madhe në vite, por ajo që ka rëndësi është, që gjithmonë më ka bërë përshtypje, ndoshta jo vetëm babai im, por shumë shqiptarë, ndoshta të gjithë emigrantët, ëndërronin të ktheheshin, Vinin këtu për të bërë “Amerikën”. Për të mbledhur para dhe për t’u kthyer në Shqipëri. Por kjo nuk ndodhi.}

_{Pyetje: Argjentina nje vend i larget. Veshtiresit e udhetim te pleksuara me deshperimin qe lane familjet, te afermit, atdheun, Sa e ndjenin shqiptaret mungesen e atdheut dhe si e shprehnin ata?}

 _{Megjithatë, ata kishin një ndërgjegje politike patriotike për mbrojtjen e Shqipërisë. Madje edhe kur Shqipëria nuk ekzistonte si shtet, ishte një koloni, një zotërim i Perandorisë Osmane ose Turke.}

_{Me kete ndjenje, nga vitet 1907-1908, shqiptarët manifestuan për pavarësinë e Shqipërisë, që të gjithë e dimë se u arrit në vitin 1912.}

_{Gjithmonë, shqiptarët në Argjentinë ishin të shqetësuar për të pasur një lidhje me Shqipërinë, me familjet e tyre. Po, gjithashtu përjetonin vështirësitë e qeverive të kohës. Sepse vitet nuk ishin të lehta në Shqipëri. Më pas, Shqipëria pati një jetë të pavarur dhe shqiptarët këtu u bashkuan si mundën.}

_{Pyetje: Ne keto momente jemi ne “shtepin e shqiptareve, ku ne krye te vendit eshte busti i heroit kombetar Skenderbeu. Nje murale nga luftrat legjendare te popullit shqiptar kunder okupatorit dhe shume mjete te tjera te tradites shqiptare.} 

_{Ka pasur disa shoqata: “Shpresa,” “Bijtë e Shqipërisë” dhe e fundit, që tashmë ka shumë vite, është shtëpia ku jemi tani, Shoqata Patriotike Shqiptare Skënderbeu.}

 _{Kjo shoqatë bashkoi gjithashtu dy DEGA, siç thuhet në shqip. Ishin dy shoqata që u bashkuan në një të vetme, në Shoqatën Shqiptare. Qëllimi i kesaj shoqate ishte, që shqiptarët të mos humbnin lidhjen me vendin e tyre. Që të mund të ekzistonte një lidhje miqësie dhe bashkpunimi.  Gjithashtu, ka një histori për shqiptarët, që është aty në dispozicion për këdo që dëshiron të dijë, të shkruar nga babai im,  “Historia e Shqiptareve te Argjentines 1907 – 1968”, që tregon më mirë se unë per kete.} 

 _{Por ajo që më duket se është me rëndësi, sepse është e certifikuar edhe në gazetat e Argjentinës, manifestimet shqiptare, fillimisht atje larg, duke kërkuar pavarësinë e Shqipërisë  dhe më pas, në vitet 1939-40, kur Italia fashiste, pushtoi Shqipërinë.}

 _{Dhe atëherë ka një manifestim të rëndësishëm për të mbrojtur përsëri pavarësinë e Shqipërisë.}

 _{Shoqata patriotike shqiptare, e përsëris, arsyeja e saj e ekzistencës ishte mbajtja e një lidhjeje me vendin e origjinës.}

  _{Pyetje: Argjentina eshte nje shtet i madh. Emigrandet kane qene te shperndare sipas mundesive per te punuar dhe jetuar. Si behej njoftimi dhe organizimi i aktiviteteve, takimeve dhe, akoma me me rendesi, i manifestimeve ne mbrojtje te interesave tyre kombetare?}

 _{Në jetën e Shoqatës Patriotike Shqiptare Skënderbeu, gjithmonë ka pasur një arsye, ka pasur të paktën tre ose katër momente ku shqiptarët, që jetonin në Buenos Aires, Berisso dhe në rrethinat e Buenos Aires-it bashkoheshin. Dy herë gjithmonë. Në fillim të majit, jo, më falni, më 25 maj. Festa kombëtare më e rëndësishme e Argjentinës, dhe më 28-29 nëntor, që është dita e pavarësisë dhe çlirimi nga nazistët i Shqipërisë.}

_{Këto ishin dy momente që gjithmonë kujtoheshin. Gjithmonë, këtu bëhej një mbledhje, darkë, asado, dolli, dhe valle. Tani, praktikisht shqiptarët e brezit tonë, të asaj gjenerate të prindërve tanë, të gjithë kanë ndërruar jetë prej kohësh.}

_{Pyetje: Ne vitet 1990 pati nje shembje te sistemit te centarlizuar socialist ne vendet e lindjes. Kjo perfshiu edhe Shqiperine. Ky eksod emigrimi ndryshonte nga emigracióni i viteve 1900. Ajo ishte thjesht ekonomike dhe ne disa raste te vecanta edhe gjakmarrje dhe mosmarrveshje fisnore. Ka patur ne keto vite emigración nga Shqiperia ne Argjentine?}

_{Ka disa shqiptarë nga një brez tjetër që erdhën në një valë të dytë dhe të tretë, kryesisht pas viteve nëntëdhjetë. Por kjo tashmë ka qenë mjaft e vështirë për t’u organizuar këtu, në këtë vend për të pasur mbledhje të zakonshme.}

_{Kjo shoqatë, në thelb, lidhet me kujtesën. Kujtesa e shqiptarëve që ishin këtu, që bënë çfarë mundën për të jetuar me dinjitet në Argjentinë dhe për të mbajtur lidhje me të afërmit në Shqipëri dhe gjithashtu me qeveritë e kohës. Gjithmonë, duke patur parasysh idenë, pavarësisht nga regjimi politik, ne jemi një shoqatë patriotike. Kjo ka qenë, në pergjithesi jeta që ka ndjekur Shoqata Patriotike Shqiptare Skënderbeu.}

_{Pyetje:  Meqenese babai juaj ka emigruar ne Argjentin ne vitin 1927. Pra, eshte brezi i pare, juve  jeni brezi i dyte i emigracionit shqiptar. Cili ka qëne dhe eshte roli juaj ne kete shoqate ne vite?  E keni ndjekur traditen e  babait per ta mbajtur aktive kete shoqate?}

           _{Unë jam një nga , që jemi këtu, një nga tre presidentët që ka pasur Shoqata Patriotike Shqiptare. Shihni ju, asnjëri nuk është shqiptar dhe as djem të shqiptarëve. Në rastin tim, unë, Atilio Bleta, isha president për dhjetë vjet.}

_{Pas meje motra ime, Eva Bleta, dhjetë vjet të tjera. Dhe tani është Emilio Ramán, që e kemi këtu afër. Kjo është, një përmbledhje, ajo që mund të them për këtë jetë.} 

_{Pyetje: Ne fillim te bisedes juve thate se babi Juaj Sadik Bleta, kur mbriti ne Argjentine, nuk dinte te shkruante dhe lexonte. Per te perballuar jeten filloj te frekuentonte kurse per mesimin e gjuhese. Kjo i dha mundesi atij te gjente pune me me lehtesi, pasi dinte te komunikonte.} 

  _{Juve, si djali i Sadikut, emigranti i viteve 1927, që sakrifikoje jeten per mireqenien e familjes, keni vazhduar studimet per te patur nje jete me te mire per vete dhe familjen?}

            _{Siç ju thashë, unë jam Atilio Bleta, kam bërë gjithë shkollimin në jug të Gran Buenos Aires. Shkollën fillore e përfundova në Remedios de Escalada, shkollën e mesme në Adrogué, dhe më pas vazhdova në Fakultetin e Drejtësisë. Ishte një profesion i dështuar, sepse në të vërtetë nuk doja kurrë të bëhesha avokat por përfundova aty. Disi, sepse motrat më thoshin se duke qenë mësues historie do të vdisja nga uria. Dhe përfundova në vendin, që nuk më pëlqente, në Drejtësi.}

_{Më pas studiova Histori, u diplomova si mësues dhe morra edhe një diplomë tjetër në Histori dhe isha pedagog universitar në Universitetin e Buenos Aires për 30 vite. Edhe pak më shumë, në Historinë e Përgjithshme Sociale, që përfshin Historinë Evropiane nga Revolucioni Industrial dhe Revolucioni Francez deri në vitet e fundit. Paralelisht me punën si mësues fillova jetesën si gazetar. Fillimisht punova si gazetar në gazetën “La Razón” në Buenos Aires, e më pas në gazetën më të rëndësishme të Argjentinës, “Clarín,” derisa dola në pension.}

_{Tani, në këto momente, kam dy programe radiofonike, njëri është një program historie që quhet “Soltando Pájaros” dhe bëj një program të dytë, që quhet “Voces de América,” ku luajmë muzikë nga Amerika Latine. Gjithashtu, kam qenë korrespondent për disa radio, duke transmetuar informacione politike, analiza politike nga Buenos Aires për vende të ndryshme. Kam qenë për shumë vite, për shembull, në një radio të Entre Ríos, në një tjetër në Leucinco, në Neuquén.}

_{Kjo ka qenë, një përmbledhje, veprimtaria ime profesionale, e cila ka qenë si një pasion me dy fronte, le të themi. Nga njëra anë puna si mësues, dhe po e përmbledh sepse nuk kam dhënë vetëm mësim në Universitetin e Buenos Aires, por edhe në atë të Lomas-it, në Pampa, në një shkollë gazetarie.} 

 _{Jam i martuar dhe  jam 76 vjeç. Bashkëshortja ime është me mua që kur ishim të vegjël, quhet María Elena Beltrán, kam dy fëmijë, Federico Bleta, Soledad Bleta dhe tre nipër e mbesa.}

_{Kjo është, në përmbledhje, jeta e familjes time si emigrant ne Argjentinen e larget.  Ketu u lindem, u ritem dhe formuam familjet tona. Pra, endren e prinderve tane per te punuar dhe jetuar ne kushte normale e beme realitet. Endre e tyre, per ne dhe brezat qe ardhem, do jete nje ender e jetuar. Si neve, si brezi i dyte, edhe brezat e trete dhe te katert,  që jane sot ketu, mundohen ti bejne realitet endrat e rrenjeve te tyre, stergjysherve dhe gjysherve te tyre, duke ruajtur zakonet, traditat e familjes ne veshje dhe guzhinen e tyre tradicionale.} 

_Faleminderit

_{I gjithe materiali eshte me te drejtat e autorit te shkrimit dhe nuk lejohet te shfrytezohet ne materiale te tjera shkrimore ose video.}

_{Adresa: Mihal Ciko}

_Via  Quasimodo, 14

Civitanova Marche (MC) Italia

Tel: +39 327 631 4691

Mail: cikomihal2002@hotmail.com

Ekskursion në Nürnberg – Aktivitet përmbyllës për vitin shkollor 2024-2025/

Shkruan: Enela Markja

Më 28 qershor 2025, mësueset e shkollës shqipe në Bavari organizuan një ekskursion në qytetin historik të Nürnbergut, me pjesëmarrës nga të gjitha shkollat e Bavarisë: Passau, Deggendorf, Aschaffenburg, München, Rosenheim, Kempten, Freising, Landshut, Landau, Fürth, Neumarkt dhe në Nürnberg etj.

Takimi filloi në ambientet mikpritëse të firmës “Tafa” në qendër të qytetit, ku pjesëmarrësit shijuan një mëngjes të përbashkët dhe patën mundësinë të bisedonin me Drejtorin e Departamentit për Diasporë të Republikës së Kosovës, z. Elis Badalli, si dhe me përfaqësues të dy Konsullatave të Shqipërisë dhe Kosovës.

Pas mëngjesit, u organizua një shëtitje në qytetin e vjetër të Nürnbergut, e udhëhequr nga një ciceron vendas, ku pjesëmarrësit patën rastin të njiheshin më nga afër me historinë dhe kulturën e qytetit. Nën diellin e ngrohtë të pasdites, Konsullja e Republikës së Shqipërisë, znj. Genta Mburimi, e cila ndoqi aktivitetin gjatë gjithë ditës, i ftoi të pranishmit për një kafe dhe bisedë miqësore.

Në orët e vona të pasdites u mbajt takimi zyrtar. Takimin e përshëndetën përfaqësuesit e LAPSh-it, përfaqësuesit Konsullor të dy vendeve tona në Munih, Shqipërisë dhe Kosovës, të cilët i falënderuan mësimdhënësit për punën dhe përkushtimin e treguar gjatë vitit shkollor 2024-2025.

Gjatë diskutimeve u trajtuan sfidat, problematikat dhe arritjet e vitit që lamë pas, ndërsa Drejtori Badallaj shprehu mbështetjen e tij për projektet që do të ndërmerren në të ardhmen. Takimi u përmbyll me një mbrëmje argëtuese, në një atmosferë të ngrohtë dhe festive, duke u shprehur edhe një falënderim i veçantë për firmën “Tafa”, për mikpritjen e organizuar, për pranin e Drejtorit për Diasporës dhe te dy Konsullatave, të Republikës së Shqipërisë dhe asaj të Kosovës, Kryesinë së LAPSh-it dhe grupin Organizativ.

Ramazan Çeka/

Një himn për qytetin me zërin e Bujar Qamilit.

Një rrëfim për një koncert që u shndërrua në një dëshmi artistike që u bë si një amzë shpirtërore, një përqafim i kënduar për Shkodrën. Në një natë ku emocionet nuk mund të përshkruheshin me fjalë, Shkodra jetoi një koncert madhështor që tejkaloi kufijtë e spektaklit. Ishte një përqafim shpirtëror mes një qyteti dhe një artisti që e ka përfaqësuar me zërin e tij ndër vite: Bujar Qamili. Panorama e sheshit tregoi emocionin e natës me Bujar Qamilin që preku zemrat e publikut me zërin e tij të bukur. Emocioni i sinqertë i publikut është pasuria më e madhe.

Nën moton “Për ty Shkodër”, me pjesëmarrje masive dhe një atmosferë magjike, qyteti nuk ishte më një hapësirë e zakonshme vendbanimi, por një skenë gjigante, që këndonte bashkë me artistin. Në zemër të qytetit, një zë që s’ka nevojë për prezantim dhe një repertor që prek shpirtin sollën një recital të paharrueshëm. Në skenë, Bujar Qamili , “Nderi i Kombit” dhe “Mjeshtër i Madh”, fali një natë që do të mbetet gjatë në kujtesën e të gjithëve. Sheshi para Bashkisë u kthye në tempull emocionesh si kurrë më parë, Shkodra në festë. Ishte një natë ku e shkuara, e tashmja dhe e ardhmja e këngës qytetare bashkëjetuan në harmoni.

Bujar Qamili, një zë që sfidon kohën, nuk interpretoi vetëm këngë, ai zbuloi rrënjët tona të përbashkëta, na solli para syve Shkodrën e brezave të kaluar, me nuanca kujtimesh dhe një përkushtim artistik që vetëm mjeshtrit e vërtetë dinë ta mbajnë gjallë. Ai nuk është vetëm një këngëtar, është kujtesa e gjallë e një qyteti që ka ditur gjithnjë ta kthejë mallin në këngë dhe gëzimin në art.

Në skenë u ngjitën emra të njohur si Artiola Toska, Shkëlzen Jetishi – Xeni dhe Mateus Frroku, që e shoqëruan Bujarin si anëtarë të një familjeje të madhe muzikore. Ata sollën me zërin e tyre mallin, dashurinë dhe nostalgjinë, duke i dhënë ngjyrë një mbrëmjeje që do të mbetet në kujtesën e qytetit. Nga bejtaxhiu Tonin Pervjela në publik, tek humori plot buzëqeshje në skenë i Dana Xhaj “Mjeshtre e Madhe”, Muhamet Çekini dhe Akili, e deri te emocionet e sinqerta të këngëtarëve të ftuar, gjithçka në këtë natë ishte frymë.

Artiola Toska e quajti Bujarin “vëlla i madh”, ndërsa Mateus Frroku u shpreh me emocion: “Sonte ishte nata e Bujarit. Kam një ndjesi fantastike dhe një dëshirë të thellë për t’u rikthyer sërish në Shkodër.”

Edhe Shkëlzen Jetishi – Xeni, miku i pandarë i Bujarit përmendi lidhjen e tij të thellë shpirtërore me këngët shkodrane, duke e cilësuar pjesëmarrjen si një privilegj.

Çdo këngë u këndua live, e mbështetur nga mjeshtëria e orkestrës së drejtuar nga Vis Shkodrani, ku iu bashkua edhe Ilir Zoga, maestro i fizarmonikës, me një interpretim të gjallë, elegant dhe plot jetë.

E ndërsa tingujt përqafonin njëri-tjetrin, në sfond jehonte një qytet që lundronte mbi një det emocionesh.

Kjo mbrëmje si një rilindje artistike e përndritur dhe me aromë pranvere, u ndriçua nga eleganca dhe ndjeshmëria e moderimit të Dana Xhaj, “Mjeshtre e Madhe”, dhe Linda Kavajës.

Ato sollën në skenë atë që shpesh mungon: finesë, hijeshi dhe atë thellësi të heshtur që s’mund të shihet, por vetëm të ndjehet, si një dorë e padukshme që prek zemrën.

Shkodra nuk ishte vetëm qyteti pritës, por vetë skena, fryma dhe drita e asaj nate.

Qindra qytetarë, artistë e dashamirës të muzikës popullore, vizitorët e huaj, turistë nga Izraeli, Spanja e shumë vende të tjera, u përfshinë natyrshëm në atmosferën që krijon vetëm kënga popullore shqiptare.

Nuk munguan as miqtë e largët që ndihen të afërt përmes këngës qytetare shkodrane, nga Ulqini, Tuzi, Tetova, etj. Të gjithë njëzëri, me sy të ndritur e duar që nuk pushonin së duartrokituri.

Nuk kishte dallim mes atyre që këndonin në skenë dhe atyre që këndonin poshtë saj, ishte një kor i gjallë i dashurisë për Shkodrën dhe për një artist që ka ngritur zërin e këtij qyteti në qiellin e artit shqiptar.

Mes dritave, duartrokitjeve dhe emocioneve, publiku dëshmoi se Shkodra di të festojë, por mbi të gjitha, di të nderojë ata që i kanë kënduar Shkodrës, siç është Bujar Qamili. Ky koncert recital nuk ishte një performancë, por një rit i gjallë, një përulje ndaj shpirtit të qytetit.

Në fund të mbrëmjes, mes duartrokitjeve dhe emocioneve që nuk donin të ndaleshin, Bujar Qamili e mbylli me fjalë që vinin nga thellësia e një zemre mirënjohëse, një reflektim i thellë për një karrierë që e ka lidhur ngushtë me Shkodrën: “Këtë Shkodër s’e kam parë, as përjetuar ndonjëherë kaq të mbushur me dashuri.”

Dhe nuk kishte nevojë për më shumë. Publiku e kishte thënë fjalën e tij, në çdo këngë të kënduar bashkë me të.

Më shumë se koncert: një shpirt i përbashkët. Kjo nuk ishte vetëm një natë muzikore, ishte një akt mirënjohjeje ndaj qytetit, një falënderim i ndërsjellë midis një artisti dhe publikut të tij. Një përjetim që do të mbahet mend, siç mbahen të gjalla legjendat e këtij qyteti.

Jam thellësisht i nderuar që, përtej emocioneve si libretist i këtij koncerti dhe autor i disa prej këngëve të interpretuara, pata privilegjin të jem dëshmitar i kësaj nate që do të shkruhet me germa të arta në kujtesën artistike të qytetit tim.

Ky aktivitet madhështor u realizua me përkushtimin e thellë dhe vizionin e pakrahasueshëm të Bashkisë Shkodër dhe Kryetarit z. Benet Beci, një mbrojtës i flakët i trashëgimisë kulturore. Ai, për të disatën herë, dëshmon se mbështetja e palëkundur ndaj artit është themeli i lulëzimit të shpirtit qytetar, ku kultura ngrihet në piedestalin e saj më të shenjtë dhe bëhet një festë e përjetshme e identitetit tonë.

Dr. Afrim Shabani/

Ka udhëtime që njeriu nuk i ndërmerr për të parë diçka të re, por për të rikujtuar atë që e ka ditur gjithmonë. Shqipëria, sidomos ajo e maleve të thella, nuk të fton me bujë. Ajo rri në vendin e saj, krenare në heshtje, e qetë në vetvete, duke pritur që ta lexosh siç lexohet një dorëshkrim i vjetër — me kujdes, me përulësi, me një lloj dashurie që nuk ka nevojë të thuhet me zë. Aty ku gurët janë më të vjetër se çdo varg biblik, ku stani s’është strehë por vazhdim i trungut fisnor, ku fjala “besa” nuk është figurë letrare, por themel i marrëdhënies njerëzore, aty fillon një Shqipëri që nuk është vetëm gjeografi — por kujtesë. Ky udhëtim në Bjeshkët e Veriut, i ndërmarrë në vitin e tretë të një premtimi pesëvjeçar familjar për të përshkuar të gjitha trojet shqiptare, nuk ishte një arratisje, por një kthim i domosdoshëm drejt rrënjës. Edhe pse kësaj radhe udhëtova vetëm, pa gruan dhe djemtë, e ndjeva se duhej të ecja për një herë vetëm me hijet e kujtesës, për të dëgjuar më mirë zërin e tokës që flet jo me fjalë, por me ujë të kthjellët, me bar të butë, me erëra që mbajnë aromën e etnisë, dhe me këngë të heshtura që ende s’kanë pushuar së kënduari. Sepse në këto anë, ku iliri, arberi dhe shqiptari janë një i vetëm — nuk udhëton për të zbuluar, por për t’u rikthyer në vetvete.

Zbrita në Shkup, në një mëngjes të zbehtë ku gjithçka dukej se fliste me gjuhë të mbuluar. Nuk u ndala gjatë. Ecja më priste — jo për të lodhur trupin, por për të zgjuar kujtesën. Ngjitja e parë ishte në malësinë e Selcës së Tetovës, bashkë me dy shokë të fëmijërisë, dy qytetarë të urtë të Uskanës, që mbajnë në vete atë qetësi të trashëguar që nuk ka nevojë për fjalë të shumta — sepse fjala e dhënë njëherë, mbetet si gdhendje në kujtesë. Selca nuk është vetëm një fshat i Dardanisë së sotme — është një prag kujtese, një vend ku shqiptari flet me qiejt dhe dëgjon tokën. Aty, edhe fryma ngjitet më ngadalë, sikur do të kujtojë gjithçka që është harruar. Pas kësaj ngjitjeje, ndalova për pak kohë në shtëpinë e gjyshes sime në Kërçovë — një grua që i ka kaluar të nëntëdhjetat, dhe që me vetë qetësinë e saj ruan gjithë urtinë e një oxhaku shqiptar. E putha në ballë dhe ajo më bekoi me sytë e saj. As nuk pyeti pse po shkoja, as ku do shkoja. Mjaftoi që e dija se po më përcillte me mirësi dhe besim, ashtu siç përcillnin dikur nënat bijtë e tyre në rrugë të gjatë — me dashuri pa fjalë, me përqafim të heshtur, që mbetet më i zhurmshëm se çdo këshillë. Pasdite, i shoqëruar nga djali i shokut tim të ndjerë, Samiut, ngjita malin mbi qytetin e Kërçovës — Kepin e Shqiponjës, të njohur nga vendasit si Ilinica, por nga historia si Uskana. Qytet i lashtë ilir, i përmendur në kronikat romake me frikë dhe respekt, Uskana nuk ka nevojë për arkeologji për të dëshmuar veten — mjafton të ngjitesh lart dhe të dëgjosh gurin që nuk hesht. Aty, çdo hap është i rëndë, jo për trupin, por për shpirtin. Nuk ishte një ecje për të parë peizazhin — ishte një përkulje përpara një toke që ka ruajtur gjurmët e trungut ilir pa bërë zhurmë. Dhe në atë shoqërim të heshtur, me birin e një shoku të shtrenjtë, më dukej sikur ecja jo vetëm me kujtimet e mia, por edhe me kujtimet e tij, dhe të atyre që tashmë nuk janë — por që mbeten në çdo hap që bëjmë drejt lartësive.

Të nesërmen, u bashkova me disa prej anëtarëve të Shoqatës së Bjeshkatarëve “Ujëmiri” — burra të qetë, me sy që shohin më larg se horizonti dhe këmbë që e njohin malësinë jo nga harta, por nga përvoja. Emri i kësaj shoqate s’mund të ishte më i qëlluar: Ujë i mirë — jo vetëm në kuptimin fizik, por si simbol i pastërtisë njerëzore, i qëllimit të ndershëm, i udhëtimit që bëhet për të ruajtur, jo për të shkelur. Madje, vetë mali që mban këtë emër — Ujëmiri — ngrihet hijshëm sipër fshatit të të parëve të mi, Kaleshe, si një mbrojtës i heshtur mbi trungun tim fisnor. Me ta, u nisëm drejt Shqipërisë, përmes një itinerari që s’ishte vetëm rrugë, por udhë shpirtërore. Në Krujë, ndaluam pranë kalasë së shekujve, ku çdo gur ruan një ngulm. Fryma e Skënderbeut ndihej ende mes atyre mureve, jo si relike muzeale, por si pranverë që nuk shuhet. Aty ku flamuri u ngrit kundër perandorisë më të madhe të kohës, historia nuk është e shkuar — është përjetësi. Prania e atij flamuri në ajër, e atyre mureve që ende qëndrojnë, të kujtonte se historia jonë nuk është ndërtuar me fjalime, por me qëndresë. Pastaj, në Teqenë e Krujës, një vend që nuk kërkon zhurmë për të qenë i madh. E ndërtuar lart, në një shkëmb që shikon fushën me një qetësi profetike, ajo të përballte me një Shqipëri të brendshme — një Shqipëri të lutjes, të fjalës së butë dhe të shpirtit të thellë. Udhëtimi vazhdoi përmes rrugëve të Dajtit, derisa arritëm në Mrizin e Zanave — një vend ku gjella nuk është për t’u ngrënë, por për t’u dëgjuar. Çdo shije kishte rrënjë, çdo erëz kishte histori. Atje, ku nuk ka menu me emra të huaj, por gjellë që dalin nga dhéu dhe futen në shpirt. Ishte një drekë që nuk të ngopte vetëm barkun, por edhe kujtesën. E më në fund, në mbrëmje, mbërritëm në Shkodër — qytet që nuk të përshëndet me zë, por të fton të ulesh, të heshtësh dhe të dëgjosh. Në këtë qytet, ku uji i liqenit ka përzier lotin e motrës me fjalën e burrit, ku rrugët mbajnë hapin e dijetarëve dhe të mërgimtarëve, më dukej se kisha mbërritur në hyrjen e Shqipërisë së thellë. Një portë që nuk hapet me çelësa, por me ndjenjë.

Nga Shkodra, udhëtimi mori tjetër frymë. U nisëm drejt liqenit të Komanit, ku uji ka ngjyrën e mendimeve të thella. Lundrimi me barkë përmes atij gryke që ndan gurin me dritë ishte si të ecje mes faqeve të një dorëshkrimi të mbijetuar nga shekujt. Shkëmbinjtë ngriheshin pingul mbi ne, si murgj të heshtur që ruajnë një të vërtetë të lashtë, ndërsa era sillte me vete aroma bari, fiku dhe dushku — gjurmë të një Shqipërie të paprekur. Zërat në barkë u bënë më të ulët, jo nga lodhja, por nga përulësia që të krijonte natyra. Askush nuk donte të fliste më shumë se ç’lejonin ujërat. Në derdhjen e Lumit të Shalës, zbarkuam. Lumi nuk është thjesht një rrjedhë, por një shpirt që flet. Uji i tij është aq i kthjellët, sa duket sikur pasqyron një botë që është më e pastër se kjo që shohim. Rrjedha të fton të ecësh kundër saj, jo për t’i sfiduar forcat, por për t’i kuptuar thellësitë. Shtrati i lumit është vendi ku natyra i jep shqiptarëve një mësim urtësie — se bukuria nuk ka nevojë për asgjë tjetër veçse të jetë. Edhe një copë gur këtu mbart një farë solemniteti. Pas mesditës, ngjitëm shtigjet drejt Liqenit të Xhemës — një oaz i fshehur që flet në heshtje. Uji atje është i qetë si sytë e një fëmije që s’ka njohur ende dhimbjen. Peizazhi reflekton vetveten pa ndrojtje, siç reflektohen njerëzit që jetojnë në paqe me natyrën. Dhe ishte pikërisht këtu që ndodhi diçka që s’mund ta shpikje dot: takova rastësisht një familje miqsh të afërt tanët, të ardhur po ashtu nga Amerika. Ishte një çast që s’kishte nevojë për organizim apo ftesë — vetëm për ndjeshmëri. Përshëndetja jonë mbi atë shpat mali ishte si një përkujtim i heshtur se shqiptaria nuk është kurrë larg, kur zemra e njeh vendin e vet.

Mbrëmja na gjeti në Valbonë. Emrin e saj nuk e shqipton dot njeriu pa ndier një lloj mallëngjimi. Valbona nuk është vend, është ndjenjë. Ajo është si një këngë e vjetër e kënduar në një odë ku muret kanë dëgjuar edhe qeshjen e dasmës, edhe heshtjen e zisë. Male të larta, ujë që vrapon si fëmijë, ajër që nuk mbart pluhur kohe. Netët në Valbonë nuk janë për gjumë, janë për të dëgjuar — zërin e natës, rrëfimin e erës, rrënjën e vetes. Dhe ne, të mbledhur nën dritën e zbehtë të hanës, kishim përshtypjen se ishim bërë pjesë e një balade të harruar që priste të shkruhej përsëri.

Atë mëngjes të nesërmen, nisi gjithçka që në orën pesë, kur ajri kishte ende shijen e natës dhe bari ishte i lagur me heshtje. Hapat tanë në shtegun prej 17 kilometrash nga Valbona në Theth, nuk ishin vetëm udhëtim përmes luginash dhe gurësh, por udhëtim përmes vetvetes. Kjo rrugë, që përshkon Qafën e Valbonës, është një kalim midis dy botëve shqiptare — Valbona që flet me ëndërr, dhe Thethi që flet me kujtesë. Diku në mes, kur mali arrin majën dhe era zbret mbi krahët e çantës si dorë mbrojtëse, ndjen një prani që s’është as lodhje, as entuziazëm — por një përulje e qetë përpara madhështisë. Mbërritëm në Theth ndërsa dielli kishte kaluar tashmë gjysmën e qiellit. Pas një pushimi të shkurtër, udhëtimi nuk u ndal. Kishim ende për të parë, për të dëgjuar. Zbritëm drejt burimeve të lumit të Shalës, ku uji nuk rrjedh — ai lind. Ujëvara që ndjek këto burime nuk është vetëm e bukur — është e pastër në një mënyrë që nuk mund të përshkruhet, veçse të përjetohet. Është një rrëfim i kristaltë mbi gurë, një poezi që natyra e thotë pa fjalë. Pas kësaj bukurie, rruga na çoi te një shtëpi lokale në buzë të një rruge të ngushtë, ku familjarët na pritën me raki dhe fjalë të ëmbla. Ishte një mikpritje që nuk pyet se kush je, por si sillesh. Raki e zier në shpirt, jo vetëm në kazan. Bisedat ishin të thjeshta, por mbushnin zemrën më shumë se librat. Kishte një farë solemniteti në mënyrën se si na shikuan — jo si vizitorë, por si bij që janë kthyer në vendin e vet, edhe pse për një çast.

Në Theth, çdo hap të çon drejt një kujtese, dhe çdo kujtim duket sikur fle nën një gur. Shkuam së pari te kisha e vogël, ndërtuar thjesht, por me hijeshi që s’ka nevojë për korniza ari. Aty, dikur, Shtjefën Gjeçovi, me një libër në dorë dhe gjuhën shqipe në zemër, i mësonte fëmijët jo vetëm të lexonin, por edhe të ndiheshin shqiptarë. Nuk zbritëm te varri i tij, por qëndruam pak çaste në atë vend ku ai kishte folur, kish shkruar, kish besuar — dhe kjo mjaftonte. Muret e kishës, edhe pse të heshtura, ruanin ende zërin e tij. Përmes një shtegu të ngushtë që ndiqte ujin, mbërritëm te Vaskat e Thethit — një çudi natyrore ku lumi krijon rreth vetes qetësi që edhe zëri i zogut e respekton. Uji i ftohtë, pothuaj therës, ishte si një pastrim shpirtëror, jo vetëm fizik. Aty njeriu zhytet jo për freski, por për të dalë më i pastër, më i kthjellët, më i vetveti. Më pas, zbresim më poshtë, ku Syri i Kaltër i Thethit rrëfen një tjetër mrekulli të heshtur. Aty uji nuk ka ngjyrë — ka karakter. Thellësia e tij nuk matet me metra, por me ndjesinë që të ngjall kur e sheh. Është një qendër graviteti, një pikë ku e kaluara dhe e tashmja shikohen në sy pa frikë.

Në kthim për në Shkodër, ndaluam pranë monumentit të Edith Durham, ngritur me ndjeshmëri në nderim të një gruaje që nuk shkroi për ne me mëshirë, por me respekt. Ajo e pa shqiptarin siç ishte, jo siç donin ta shihnin të tjerët. Dhe qëndroi në anën tonë në kohë të vështira, jo për të marrë lavdi, por për të thënë të vërtetën. Teksa qëndronim përballë bustit të saj, në hijen e maleve të larta, ndjenim që ndoshta, më mirë se askush, ajo kishte kuptuar se Shqipëria e vërtetë nuk është ashtu siç duket nga jashtë, por ashtu siç ndihet nga brenda.

Po atë ditë, pas mbërritjes në Shkodër dhe një pushimi të shkurtër, u nisëm drejt Lepushës, përmes rrugës së thepisur të Leqet e Hotit, ku mali nuk të fton të kalosh, por të përqafon me madhështinë e tij. Çdo kthesë ishte një frymëmarrje më vete, dhe çdo pamje një faqe nga një libër që Shqipëria e ka shkruar pa pendë, vetëm me gurë, borë dhe erë. Mbërritëm në Lepushë në orët e pasdites, dhe vendosëm të qëndronim për natë në bujtinën e një këngëtari të njohur të folklorit shqiptar. Ai nuk këndoi, por zëri i tij ndjehej në ajër — në mënyrën si përshëndeste, në mënyrën si e vendoste sofrën, në mënyrën si dëgjonte fjalët e të tjerëve. Ishte si një jehonë e atyre këngëve të dikurshme që nuk harrohen, edhe kur nuk këndohen.

Të nesërmen, herët në mëngjes, u nisëm drejt Majës së Vajushës, nëpër një shteg që niste si rrugë dhe përfundonte si meditim. Rrugës kaluam pranë stanëve, ku ende digjet zjarri mbi gur, dhe ku një gotë dhallë ka më shumë peshë se një fjalim. Barinjtë na përshëndetën me një përkulje koke, të heshtur, por me respekt. Gjithçka aty është e pakryer, por e përsosur — një Shqipëri që nuk është as për t’u ekspozuar, as për t’u harruar, por për t’u ruajtur. Në Majën e Vajushës, ndalëm për pak çaste për të marrë frymë në heshtjen e lartë të malit, e më pas ecja vazhdoi drejt Majës së Flamurit, qëndresës së palëkundur të këtyre trojeve. Në atë majë, ku flamuri nuk valëvitet, por rri si dëshmi, ndjesia nuk ishte triumf, por përulje — se kjo tokë nuk është fituar me dhunë, por me qëndresë, me këngë, me punë e me zemër shqiptari.

Dita tjetër na çoi në një tjetër udhë, ndoshta më të thellë — udhë jo vetëm për trupin, por edhe për ndërgjegjen. U nisëm herët nga Lepusha për të ndjekur rrugën që shkon përmes Vuthajve, përmes luginave të Plavës dhe Gucisë, që sot janë jashtë shtetit shqiptar, por jo jashtë kujtesës sonë kombëtare. Ato troje, ku rrjedh ende shqipja në biseda dhe në këngë që këndohen, janë dëshmi e një Shqipërie që nuk është vetëm gjeografi, por frymë. Rruga u ngjit e heshtur përmes pyjeve të thella dhe burimeve të ftohta, derisa para nesh u hap një botë e fshehtë, e Liqeneve të Jezercës — gjashtë pasqyra qielli të mbështetura mbi supet e shkëmbinjve. Aty ku uji rri si sy që nuk flenë, ku çdo liqen është si një shikim i thellë nga e kaluara në të tashmen, nuk ka asgjë për të thënë, vetëm për të ndjerë. Mali dhe liqenet nuk të pyesin kush je, por të kujtojnë kush ishe. E aty, me këmbët në tokë e sytë në thellësi, përjetuam ndoshta kulmin e këtij udhëtimi.

Kjo ishte viti i tretë i një zotimi pesëvjeçar që familja ime dhe unë i kemi bërë vetes — të shohim me sy, të prekim me shpirt dhe të kuptojmë me zemër gjithë trojet shqiptare. Këtë herë udhëtova i vetëm, jo për mungesë, por nga nevoja për një lidhje më intime, më personale, me këto vende që më kanë rritur pa qenë aty. Familja jonë ka tashmë ndarë udhëtime nëpër Shqipëri dhe Kosovë — ky ishte udhëtimi i heshtur, i përulët, i përvëluar nga mallëngjimi.

Dhe ndërsa zbresnim përsëri nëpër shtigje, me baltë në këpucë dhe diell në shpinë, mendova për gjithë ato gjëra që nuk i shkruan dot as në letra, as në libra — por që jetojnë në mënyrën se si ecën mbi këtë tokë, në mënyrën se si e përshëndet një bari, apo në mënyrën se si një gotë raki të mbush më shumë se një fjalim.

Udhëtimi im në veri nuk ishte vetëm një udhëtim malor — ishte një kthim në rrënjë. Dhe Shqipëria, në të gjitha format e saj, më doli përpara jo si një vend i vogël, por si një botë e madhe, me këngët e saj, me heshtjen, me nderin dhe me dashurinë që nuk shuhet dot, sado larg të jesh.

Mbyllet peticioni për Rrugën e Arbërit

Grupi i Lobimit – 26 Qershor 2025

Pas 12 vitesh vendosëm të mbyllim peticionin online për Rrugën e Arbërit. Para se ta bëjmë këtë, duam të falenderojmë me gjithë zemër të gjithë përkrahësit e peticionit, që jashtë ngjyrave politike na mbështetën deri në fund. Ne përmbushëm një detyrim moral ndaj Dibrës dhe vendit.

Të zhgënjyer nga premtimet dhe zvarritjet kronike të qeverive që nga viti 1995, më 17 Mars 2013, një grup intelektualësh dibranë në diasporë dhe Shqipëri filluan peticionin online për Rrugën e Arbërit, nëpërmjet të cilit ju kërkua qeverisë që do të dilte nga zgjedhjet vendore atë vit, me insistim, por gjithmonë brenda normave të kortezisë, një nocion ende i panjohur në politikën shqiptare, që kjo vepër të përfundonte sa më shpejt dhe me standarde ndërkombëtare.

Pavarësisht presioneve, fyerjeve dhe shpifjeve në adresën tonë përsa u përket, gjoja, qëllimeve dhe përfitimeve personale të nismës tonë dhe mungesën e mbështetjes nga përfaqësuesit partiakë, veçanërisht ata në pushtet (qendror dhe lokal), ne e mbajtëm premtimin se do të lobonim me vendosmëri dhe integritet, deri në përurimin e veprës.

Ky është peticioni më i gjatë online në Shqipëri. Nga fillimi deri në fund ne qëndruam larg presioneve, lajkatimeve dhe ndikimeve politike. Ndoshta kjo është gjëja me pozitive që shoqëria civile në Shqipëri, Kosovë dhe Maqedoninë e Veriut mund të mësojë nga përvoja jonë.

Kryeministri deri në fund refuzoi të merrte në dorëzim peticionin. Kjo nuk përbën çudi në një shtet si Shqipëria që trashëgoi nga komunizmi dhe po e kultivon dhe praktikon po aq egërsisht kultit e individit, si mënyrë e vetme drejtimi për afro katër dekada.

Refuzimi qeveritar, edhe pse i papranueshëm dhe i dënueshëm, u zventua para mbështetjes që mijëra bashkëatdhetare na dhanë që në fillim në të gjithë hapësirën shqiptare, nga mërgata si dhe nga miqtë dhe dashamirësit e huaj të Shqipërisë dhe kombit tonë. Kjo mbështetje ushtroi një presion të vazhdueshëm, në dukje i injoruar nga qeveria, por në fakt, ndikues mbi vendimmarrjen politike dhe qeveritare, e shfaqur kjo edhe në deklaratat publikë të anëtarëve të qeverisë dhe vetë Kryeministrit.

Më 14 Mars 2025, më në fund, segmenti i fundit i Rrugës së Arbërit deri në Maqellarë u inaugurua. Përsa u përket inaugurimeve, kjo vepër infrastrukturore ndoshta meriton të hyjë në Rekordet Botërore të Guinness. Inaugurimet në prag të zgjedhjeve lokale dhe parlamentare që janë bërë për këtë rrugë, përbëjnë një shantazh të vazhdueshëm emocional nga ana kastës politike që kërkon me ngulm lëvdata, falënderime dhe ‘shpërblim’ me vota për vepra të ndërtuara me fondet e taksapaguesve.

Mania për ta inauguruar me çdo kusht rrugën në prag të zgjedhjeve të fundit parlamentare, nuk e pengoi qeverinë edhe pse, siç është raportuar në media, Tuneli i Murrizit u hap pa u kolauduar sistemet elektrike dhe aspirimi. Po kështu, nuk duhet harruar se zgjatja e afateve të ndërtimit të kësaj rruge është bërë në kurriz të viteve që janë planifikuar për mirëmbajtje. Ndërsa kontrata origjinale, përsa i përket ndërtimit të kësaj vepre, ishte për tre vjet, kontrata e mirëmbajtjes ishte planifikuar për dhjetë vjet. Mos respektimi i këtyre kontratave e bën të justifikueshëm shqetësimin se në këtë vepër abuzimet financiare ka të ngjarë të vazhdojnë.

Ne përshëndesim të gjithë ata që kontribuan në përfundimin e kësaj vepre – projektuesit, inxhinierët, teknikët dhe punëtorët. Një falënderim i veçantë për autoritete shtetërore në Shqipëri dhe Maqedoninë e Veriut, autoritetet lokale në Peshkopi dhe Dibër të Madhe, me të cilët dialoguam ndër vite, dhe të gjithë entet mediatike, gazetarët dhe botuesit në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, dhe diasporë, si dhe mediat e huaja për hapësirën që na dhanë në çdo kohë.

Si rezultat i Rrugës së Arbëri, janë shkurtuar ndjeshëm koha dhe cilësia e udhëtimit. Trafiku pas inaugurimit është rritur jashtë parashikimeve, duke shkuar edhe në mbi 8,000 makina në ditë në fundjavë. Kjo e rrit nevojën e koordinimit mes Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë për lehtësimin e regjimit kufitar.

Po të kishte patur një dialog konstruktiv ndërmjet qeverisë, institucioneve përkatëse, kompanisë që ndërmori ndërtimin e rrugës dhe shoqërisë civile, kjo vepër do të ishte e një cilësie shumë më të mirë. Kështu, për shembull, në shumë segmente rruga paraqet rreziqe që mund të ishin shmangur. Kjo dëshmohet nga aksidentet pas përurimit të rrugës.

Shkelja e standardeve të ndërtimit dhe kostot nuk duhet të ishin apo të mbeten edhe tani vetëm një debat politik. Kushdo që është në dijeni të shkeljeve dhe abuzimeve duhet t’u drejtohet institucioneve për të denoncuar personat dhe palët përgjegjëse.

Për këtë vepër, nga fillimi deri në fund, nuk pati kurrë transparencë për fondet e përdorura. Mungesa e informacionit të saktë dhe atij kontradiktor për kostot e ndërtimit, shpeshherë sollën kaos te publiku. Sa fonde u abuzuan për këtë vepër dhe kush përfitoi nga to në mënyrë të paligjshme, në një shtet si Shqipëria me korrupsion të institucionalizuar, ka të ngjarë të mos zbardhen kurrë. Një gjë është e qartë – shifrat zyrtare për fondet e akorduara për këtë vepër dhe kostot e përfolura mediatikisht, nuk e justifikojnë standardet e ndërtimit.

Rruga e Arbërit nuk i zgjidh problemet e Dibrës që janë të një karakteri gjeopolitik që nga koha e sfidimit që shqiptarët, të udhëhequr nga Skënderbeu, i bënë rrezikut ekzistencial që i kanosej kombit tonë nga pushtuesit osmanë, dëmet në njerëz dhe materiale nga rezistenca e vazhdueshme ndaj hordhive sllave, copëtimin famëkeqe në vitin 1913 i këtij rajoni i pozicionuar në zemër të kombit, dhe injorimi kronik dhe i vazhdueshëm nga shteti shqiptar. Dibrës i duhen investime dhe Tirana zyrtare duhet t’i japë fund ‘kolonializimit intranacional’ të kësaj zone dhe zonave të tjera në Shqipëri në veri dhe jug në mënyrë që banorët e këtyre zonave të lënë pas dore të gëzojnë frytet e pasurive të tyre mbitokësore dhe nëntokësore, të cilat vazhdojnë të përvetësohen në mënyrë korruptive nga kleptokracia politike.

Rruga e Arbërit përfundon në Maqellarë. Qëllimi i saj për lidhjen me Shkupin mbetet akoma një mision i pambaruar. Për këtë duhet më shumë vullnet i mirë dhe angazhim nga ana e të dy qeverive.

Në mbyllje të këtij njoftimi, duam të falënderojmë edhe njëherë të gjithë përkrahësit e peticionit, që jashtë ngjyrave dhe ndikimeve politike na kanë mbështetur vazhdimisht. Me përkushtimin tonë, ne përmbushëm një detyrim moral ndaj Dibrës dhe vendit. Shpresojmë se përvoja jonë do të jetë një mësim për brezin e ri.

Ne e filluam peticionin si idealistë dhe pas 12 vitesh ajo që na ka mbetur e njëjtë është idealizmi. Shoqëria civile nuk mund të ekzistojë pa idealizëm, por i duhet edhe mbështetje institucionale pa kushte që të mos lejojë kompromentimin e paanshmërisë dhe integritetit të saj. Le të shpresojmë se idealiste e rinj të shoqërisë civile do ta kenë më të lehtë se ne.

https://bit.ly/44mqHVU